Газ орналасқан қабаттың аумағы 36516 мың шаршы метр, мұнайдың аумағы 71475 шаршы метр
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтпаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық университеті
Геологиялық барлау институты
Ұңғымаларды бұрғылаудың технология және техника кафедрасы
БЕКІТЕМІН:
Кафедра меңгерушісі техн. ғыл. канд.,
доцент_______________________ А.Қ.Қасенов
“___”________ 2006ж.
Дипломдық жобаны орындауға
Т А П С Ы Р М А
Студент: Кенжебаев Ануар Мұқанбет-Шәріпұлы
1.Жоба тақырыбы: “Кенқияқ кен орнындағы тереңдігі 4958 м
пайдалану ұңғымасын бұрғылау жобасы”
“__”________ 2006 жылы ГБИ ұйғарымымен бекітілген
2.Дайын жобаны тапсыру мерзімі ___________________________________ __
3.Жобаға қажетті мәліметтер___________________________________ ______
___________________________________ _____________________________________ ____
___________________________________ _____________________
4.Есепті-түсіндірме жазбаның мазмұны ________________________________
___________________________________ _____________________________________ ____
___________________________________ _____________________
5.Графикалық материалдың тізімі___________________________________ __
___________________________________ _____________________________________ ____
___________________________________ _____________________
Дипломдық жобаның кеңесшілері мен оларға тән бөлімдер
Бөлім Кеңесші Кафедра
Геология А.К. Халелов МжГГ
Технол.-техника және арнайы Т.А. Жанабаев ҰБТжТ
Еңбекті қорғау және экология Ж.Т. Тяжин ӨЭжЕҚ
Экономика Г.Ш. Жантаева ЭжМРБ
Тапсырма берілді “___” ____________ 2006 ж.
Кафедра меңгерушісі ___________
Тапсырманы қабылдаған студент
“___” ___________ 2006 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтпаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық университеті
Геологиялық барлау институты
Ұңғымаларды бұрғылаудың технология және техника кафедрасы
ҚОРҒАУҒА РҰСАТ:
Кафедра меңгерушісі
техн. Ғыл. канд.,доц.
_______ А.Қ.Қасенов
“___”_______2006ж.
Дипломдық жобаның
Т Ү С І Н Д І Р М Е Ж А З Б А С Ы
Тақырыбы: “Кенқияқ кен орнындағы тереңдігі 4958 м
пайдалану ұңғымасын бұрғылау жобасы”
Кеңесшілер:
геология бөлімі бойынша, Жетекші:
геол.-минер. Ғыл. канд.,доц. оқытушы
_____________А.К. Халелов _______ Т.А. Жанбаев
“___” ____________ 2006 ж. “___” ___________ 2006 ж.
технол.-техника және арнайы
бөлімдері бойынша, Студент: А.М-Ш.
Кенжебаев
аға оқытушы Мамандығы: 200240
_____________Т.А. Жанбаев Тобы:
НБ-01-2қ
“___” _____________ 2006 ж.
еңбекті қорғау және экология
бөлімі бойынша,
техн.Ғыл.канд.,доц.
_____________ Ж.Т. Тяжин
“___” _____________ 2006 ж.
Экономика бөлімі бойынша,
аға оқытушы
_____________ Г.Ш. Жантаева
“___” _____________ 2006 ж.
стандарттау бойынша,
оқытушы
____________ Т.А. Жаңабаев
“___” _____________ 2006 ж.
Пікір жазушы ____________
_________________________
“___” _____________ 2006 ж.
Алматы 2006
МАЗМҰНЫ
беті
КІРСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
I ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Географиялық және экономикалық жағдайлары ... ... ... ... ...
1.2 Стратиграфия
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
1.3 Тектоника
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
1.4 Мұнай-
газдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
1.5 Сулылығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
1.6 Өнім қабатын ашу әдісі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.7 Ұңғыдағы геофизикалық
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
II ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... .
2.1 Бұрғылау тәсілін таңдау және
дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Ұңғы құрылмасының жобалау және дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Қашаулар мен шегендеуші тізбектің диаметрін таңдау ... ... ... .
2.3.1 Беріктілікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3.2 Ауырлатылған бұрғылау құбырын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Ұңғыны
жуу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
2.4.1 Жуу сұйығын таңдау және олардың параметрлерін
тереңдік бойынша
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.2 Жуу сұйығының шығынын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.2.1 Ұңғыны жуудағы гидравликалық есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Бұрғылау қондырғысын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .
2.5.1 Бұрғылау тәртібінің параметрлерін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2 Бұрғылау тәсілдеріне байланысты, әр тереңдік аралықтары
үшін жуу сұйығының шығынымен жобалау ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2.1 Қашауға түсірілген өстік салмақ, оның айналу жиілігін анықтау
2.5.2.2 Бұрғылау тәртібінің параметрлерін бақылау ... ... ... ... ... ... ..
2.6 Ұңғыларды
бекіту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
2.6.1 Шегендеуші құбырлар тізбегін жобалау және беріктікке есепте..
2.6.2 Аралық және пайдалану құбырлар тізбегінің төменгі құрылмалары..
2.6.3 Шегендеуші құбырлар тізбегін түсіруге дайындық жұмыстар ... .
2.6.4 Ұңғы оқпанын дайындау
жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
2.6.4.1 Бұрғылау жабдықтары мен қондырғыларын дайындау ... ... ... ...
2.6.4.2 Шегендеуші құбырлар тізбегін ұңғыға
түсіру ... ... ... ... ... ... ... . .
2.6.4.4 Шегендеуші құбырларды цементтеу тәсілін таңдау
және оларды цементтеуге
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6.4.5 Цементтеу процесіндегі гидравикалық
есептеулер ... ... ... ... ... ...
2.6.4.6 Цементтеудің гидравикалық есептеу программасы
2.6.6.7 Гидравикалық
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
2.7 Ұғыларды
игеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..
III АРНАЙ БӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
3.1 Шегендеуші құбырлар тізбесінің жабдықтау технологиясы
IV ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
БӨЛІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.1 Өндірістің қауіпті және зиянды өндірстік факторларымен талдау..
4.2 Қорғаныс
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .
4.2.1 Жалпы
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
4.2.2 Өндірістік
санитария ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
4.2.3 Өндірістік шағын
климат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.2.4 Өндірістік жарықтама
4.3 Техникалық
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
4.4 Электр қауіпсіздігі
4.5 Өрт қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
4.6 Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
V ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1 Ұңғылардың құрылысы кезіндегі жұмыстарды ұйымдастыру ... ... .
5.1.1 Ұңғы құрылыс циклінің нормативтік ұзақтығы н дәлелдеу ... ... ...
5.1.2 Жобалық ұңғы құрылысының сметалық құнын есептеу ... ... ... ...
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
КІРІСПЕ
Қазақстан Президентінің 2006 жылығы ақпан айындағы халыққа
жолдауында көрсетілгендей Қазақстан 2006-2008 аралығында 70 млн тонна қара
алтын өндірілетіні келтірілген. Дүние жүзінде мұнай өнімдерін қоры жағынан
Қазақстан алдыңғы ондықтың қатарына кіреді. ХХ1 ғасырдың басындағы
мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының жерінде 16 жер асты мұнай
шөгіндісі белгілі. Атап айтсақ: батыс өңірдегілері - Каспии теңіз жағалауы,
Маңғыстау өңірі, Бозашы үстірті, Арал өңірі, Орталықта -Оңтүстік –
Сырдарья, Оңтүстік-Торғай, Солтүстік-Торғай, Солтүстікте – Солтүстік
Қазақстан және Теңіз жерасты мұнай аймақтары болса, Оңтүстік-Шығыс
өңіріндегі мұнайдың жерасты қорларына: Шу-Сарысу, Оңтүстік – Іле,
Солтүстік–Іле, Балхаш, Алакөл, Зайсан, Ертіс жағалауарында 170-тен жоғары
мұнай және газ орындары белгілі.
Қазақстан Республикасы мұнай және газ өнімдерін барлау және табу
ісінде дүние жүзінде 17 орында болса, достастық елдердің ішінде Рессей
федарациясынан кейінгі екінші орынды иеленеді. Соңғы мәліметтерге сүйенсек
Қазақтан Республикасының мұнай қоры 0,742 млрд. тонн.
Мұнай өнімдерін өндіруден ҚР дүние жүзінде 27 орында. Ал газ
өнідру саласында Қазақстанның табыстары қуантарлықтай. Дүние жүзінің жер
асты газ қорын барлау деректері бойынша 15 орынды иемденсе, оның қоры 2002
жылығы мәліметтер бойынша 1,84 трлн. метр кубты құрайды.
Мұнай мен газдың барлау қорының нәтижесімен оны өндіру арасындағы
алшақтықтық бар, негізгі 164 зерттеліп ашылған мұнай көздерінің 58-інде
ғана өндіріс жұмысы іске асырыла бастады.
Шынтуайтқа келсек, Қазақстандаға ашылған мұнай және газ көздерін
тиімді пайдаланған кезде, дүние жүзіне мұнай шығаратын Кувейт, Сауд
Арабиясы, Ирак т.б мемлекеттермен терезесі теңеліп, олардан артық шығаруға
мүмкіншілігі бар.
Қазақстан өз шикі мұнайын өзі өңдеп шығаратын күші бар. Оған дәлел
Қазақстан Республикасының территориясында үш мұнай өңдеу зауыты орналасқан.
Бұл мұнай зауыттары елміздің батысында Атырау қаласында, Оңтүстігінде
Шымкент қаласында және Солтүстік аймағында Павлодар қаласында орналасқан.
Бұл мұнай өңдеу зауыттарында жылына 20 млн тонн шикі мұнай өңделеді.
Ақтөбе өңірінде мұнай өңдірудің өзіндік тарихы бар. Қазақстан
Республикасының картасына көз салсаңыз Ақтөбе облысының ауқымды бөлігі
Каспий ойпатына жатқанын көруге болады. Бұл аймақта 70-80 жылдан бері мұнай
іздестіру жұмыстары жүргізіліп келеді. Тарих қойынауына үңілсек, Ақтөбе
облысында бірінші мұнай көзі 1931 жылы Шұбарқұдық даласында ашылған, ал
өнеркәсіптік пайдалану Шұбарқұдық және Жақсымай көздерінде 1932-1937
аралығында іске асырыла бастады. Бүгінгі күнде мұнай көзі бар 100 мың шаршы
метр жер зерттеліп отыр.
Жер қабаттарында, оны ішінде тұз қабаттарының астында орналасқан
мұнай көздері ашылып отыр. Бұл аймақта, яғни Кеңкияқ мұнай көзі 1959 жылы
ашылып (34К бұрғылау құдығы), қазіргі кезде құм араласқан өте жабасқақ
мұнай өдірілуде.
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Географиялық және экономикалық жағдайлары
Кеңқияқ мұнай көзі Ақтөбе олблысы Темір ауданы жерінде
орналасқан. Кеңқияқ мұнай көзі Ақтөбе қаласының оңтүстігінде 220 шақырым
жерде, бұл мұнай көзі жаңа ашылып жатқан Жаңажол мұнай көзінен 45
шақырымдай.
Мұнай көзіне еңжақын темір жол бекеті Жем 100 шақырым. Мұнай
өндірістік басқармасы Қандағаш қаласында орналасқан, мұнай көзінен 150
шақырым.
Кенқияқ мұнай көзінің орналасқан жерінің ерекшелігі, мұнайды терең
жер қыртысының астында жатқандығы, үстінгі жағында қалың тұз қабаттары
басқан, төменгі мұнай қабаттары өте жоғарғы қысымды және литоогеомериялық
өзгергіштігі аса күшті төменгіпермдік жастағы топырғы бар, мұнай қабатының
өте күрделі геометриялық жағдайда орналасқан, сондықтан мұнай орналасқан
қабатарда ешқандай құрылыстық кедергілер жоқ.
Қазақстанның физика-жағрапиялық аймақтық картасына сәйкес, мұнай
көзі анықталған орындар Орал үстіртінің аймағындағы ұсақ шоқылар бар,
сайлармен және жырықтармен жырлыған жазықтық жерлер.
Жер бедерінің биіктігінің өзгеру 170-220 метр аралығында. Жердің ең
төменгі белгісі Темір өзенінің алқабы. Мұнай көзінің жер аумағы оңтүстік
шығысында Көкжиде құмына тіреледі.
Мұнай көздерінің сулық-жағарапиялық аумағы Жем өзенінің оң жақтағы
құйылысы Темір өзенімен шектеледі. Темір өзені мұнай көзі орналасқан жер
аумағының оңтүстік-шығыс жағыны бөліп ағады. Бұрғылау жұмысы жүріп жатқан
жер Темір және Жем өзендерінің қослып ағатын жерінен 12 шақырмадай жерде
орналасқан. Темір өзені ағатын жазықтықта судың орташа тереңдігі 0,7 метр,
суы тұщы, аузы суға және техникалық жағдайға пайдалануға тиімді. Өзеннің
суының негізгі көзі көктемгі қар, жауын және жер асты сулары.
Мұнай көзі орналасқан жер ауданындағы ауа райы ауытқымалы: өте
құрғақ, ыстық жаз және өте суық қыс, ауа райының маусымдық ауытқаулар жазда
+ 35-40 С – қыста – 35-40 С дейін ауйтқиды. Жыл бойы түсетін ылғалдың
негізгі бөлігі қыста түседі, жылына 200 мм (орташа). Қардың түсуі қараша
айына ортасында басталып, кетуі наурыз айының айғына, кейде, сәуір айының
ортасына дейін жатады. Қардың қалыңдығы орташа есеппен 20-30 сантиметрдей.
Жердің қатуының тереңдігі 1,5-1,8 м. Жаз кезінде жиі қайталантын дауыл,
қысы ақшулан боранды. Желдің орташа жылдамдығы 5-6 мсек. Жердің топырағы
қызғылтан, ақышыл-қызғылт аралығында. Жердің механикалық құрамы құмды
немесе жеңіл құмды болып келеді.
Жер бетіндегі негізгі өсімдіктері қылқанды, жусан, боз және
басқада дала аймақатрында кездесетін өсімдіктер бар. Өзімдіктер негізінен
мал жайлымы ретінде пайдаланылады. 1930-1932 жылдары Серова В.И. және Базюк
Р.М. Кенқияқ ауылының жанында гравметрлік маршурттық суретке түсіру
жұмыстары жүргізген. Осы жұмыстардың негізінде Моблы-Берды гравитремиялық
минимумы анықталып, оның Кенқияқ тұзды төбе шатырына сәйкес келетіні
дәлелденді.
1942 жылдан 1948 жыл аралығында Бувалкин Л.К. басқарған экспедиция
Кенқияқ ауданына геологиялық және әуеден суретке түсіру жұмыстарын жүргізі
нәтижесінде жердің геологиялық картасы тлық жасалып бітті. Бұдан кейін 1952
жылы Пушканов Л.Я. 1:200000 маштабтағы гравиметриялық суретке түсіруді
аяқтады. С целью изучения геологического 1954 жылы қараша айында Кенқияқ
жерінде бұрғылап барлау жұмыстары жүргізіле бастады. Бұрғыланға К-17,К-
27, К-34 құдықтардан юра және орта триас уақытына жататын мұнай сіңген
құмдар көтеріле бастады. 1954 жылды жазында К-17 және К-34 бұрғылау
құдықтарынан атпа мұнайгаз легі алына бастады. Мұнай бере бастаған
бұрғылау құдықтары Кенқияқ ауданы жерінде құрылымды барлау жұмыстарын
жүргізудің негізі болды. Құрылымды тексеру үшін барлап қазу мен қатар,
мұнай көзі бар жерлерде 1:25000 маштабта сесимикалық және дыбыстың сыну
әдісі арқылы мұнай көзін жұмыстары жүргізілді. 1959 жылды аяғында Ақтөбе
барлау мекемесімен барлау құдықтарын қазу басталып 1961 жылы тұз асты
мұнай көзін ашумен аяқталды. Кенқияқ мұнай көзі ашылғаннан бері 42 барлау
құдықтары қазылды оның жалпы ұзындығы 28019 метр. Барлау жұмыстарының
негзінде Кенқияқ үстірті тұз шатры екендігі анықталды. Осы тұз шатрының
жоғарыдан төмен қарай қабатарында (трис,юра,бор) мұнайдың орналасқандығы
дәлелденді. 1962 жылы бұрғылау қондырғысының тәжірибеден өткізу және
пайдалану жолдарының әдістері іске асырыла бастады. 1966 жылы желтоқсан
айының ішінде бұрғылау құдығын пайдалану басталды. Өнім алу қабатты 350-400
м тереңдікте, орта юрлік көкжиекте болды. 1970 жылдың 1 қаңтарына дейін
мұнай көзі табылған жерде 243 бұрғылау құдығы пайдалануға берліп, кейін
оның 24 жойылған. 1972 жылы мұнай көзі орналасқан жерде жердің геологиялық
құрылысының толық зерттелмегені ескерліп, оның басқа әдіспен зерттеу жолға
қойылды. 1972-80 жылдар аралығында мұнай көзі табылған жерде 20 барлау
құдықтары қазылып, олардың негізгі жұмысы жердің физикалық қасиетін
(коллектор) анықтау болды.
Кенқияқ мұнай көзінің зерттеу тарихы үш кезеңге бөлінеді. Біріншісі
1958 гравитациалық минимумге анықтау, екінші кезеңі Мобыл-Берді
қабаттарында мұнай көзінің байқау, үшінші кезеңі Кенқияқ мұнай көзінен өнім
өндіру және барлау жұмыстарын жандандыру. Үшінші кезеңнің ерекшелігі тұз
асты мұнай қабаттарын зерттелуі. 1967 жылдан бастап, 1990 жылдар арасында
Кенқияқ мұнай көзінің тұзасты жер қабаттарына зерттеу үшін 50 құдық
қазылған. Бұл бұрғылау құдықтарының арқасында Кенқияқ мұнай көзінің өте дәл
геологиялық құрылым картасы жасалды. Кенқияқ мұнай көзі пайдалану 1983-1985
жылдар басталған. Бұл жерде бұл күндері ірі мұнай сақтайтын қоймалар және
мұнай өндіруге, тасмалдауға және сақтауға қажетті барлық құрал-жабдықтар
жинақталған.
Бұл аймақата, бұрынғы зерттеушілердің жер қабаттарының жүйелі
түрде төменгі көмір қабатарынан төртінші дәуір аралықтарын бұрғылап барлау
жүргізудің нәтижесінде аймақтық-стратиграфттық жүйесін жасаған.
Бұрғылау нәтижесін мәліметтерін қарасақ, осы ауданда ең ескі қабаттар болып
карбон қабаттары, ал төменгі сатысы (ярус) визей тұнбасы болып саналады.
Қуатты гажель сатысы (386-717 арасындағы қалыңдықта), қасым сатысы мен
москвалық саты астының қабаты жоғарғы карбон қаттары КТ- 1 тақтасын
(плитасын) құрайды. Ал, москвалық саты асты, төменгі башқұрлық, серпухов
және визей қабаттары аса қуатты қабаттар (қалыңдығы 509-930 м аралығында),
бұлардың бәрін біріктіріп төменгі карбон қабатты деп атайды және КТ-2
қабатына жатқызады. Бұл аудандардағы мұнай көздері негізінен КТ-1 және КТ-2
қабаттарындағы карбон аралық қалыңдықтарда орналасқан.
КТ-1- тақтасындағы перм сатысынан төменде орналасқан Ассел-Скмар
сатысындағы құм-топырақты қабатты мұнай көзінің бірінші тұзды қабатың
болып есептеледі. Бірінші тұз қабатының ерекшелігі ол КТ-1 қабатындағы
мұнай және газ көздерін толық жауып жатады. Бұл қабаттың қалыңдығы 15
метрден 600 метр аралығында, ал КТ-1 мен КТ-2 тақтасының арасында жатқан
құм-топырақты қалыңдығы 205-417 метрге жетеді, бұл қабат екінші тұз асты
қабатты болып саналады және КТ-2 мұнайгаз көздерінің жабындысы болып
табылады және оны екіге бөліп тұрады. (КТ-1 және КТ-2). Біріші карбондық
қабат КТ-1 тереңдігі -390 метр (бұрғылау құдығы 92), екінші -548 метр
(бұрғылау құдығы 41), бұлардың литологиялық құрамы, негізінен
ақтастар(известняк), доламиттер және бұлар өткізгіштік қызметтер атқарады.
Коллектордың (өткізгіш) түрлері тескті-бұралмалы-жарықты болып келеді.
Бұлардың тігінен қимасынан қарасақ, оларды әр түрлі типтегі топырақты және
қатты тастарды кездестіреміз. Бұл материалдар қабаттарды мүмкіндігінше
өнімділігі бар төрт тике бөлуге болатындығын аңғартады. Бұл топтағы
өнімділігі бар А,Б,В және В1 қабаттары 2550-2900 метрлік тереңдікте
орналасады.
Стратиптік көзқарастан алсақ А тобындағы өнімдер қабаты гажель
сатысында, Б тобындағы өнімдер Қасым сатысында, В және В1 өнімдері мәскеу
сатысының жоғарғы подолдық көкжигіне (гаризонт) орналасқан. Бұл қабаттарда
мұнай өнімдерінің қоры да әр түрлі. А тобындағы қабаттарда мұнай және газ
өнімдері аралас, олардың орналасуы 203(газ) және 90 метр (мұнай) биіктік
аралығында, Б тобындағы мұнай газ өнімдерінің биіктігі 110 метр газ
бағанасы, 90 метр мұнай, ал В тобындағы газ бағанасының биіктігі 83-91
метр, мұнай бағанасының биіктігі 30-50 метрді құрайды. В1 тобындағы газ
бағанасы жоқ, оның орынына екі 87м дейінгі деңгейдегі мұнай бағанасы бар.
Осы келтірілген топтардың барлығы өнім қабаттары бір гидродинамикалық қабат
және -2600 метрлік тереңдіктегі өз ара байланысы бар қабатқа жатады.
Ескерете кететін жәйт, кейбір бұрғылау құдығында (182,154,383) Б,В,В1
тобының арасында оларды ажырататын қатты топырақ жоқ, олар жалпы біркелік
қабаттар болып келеді. Бұл жағдай қабаттарды жалпы топқа бөлінуін растайды.
Барлап, бұрғылау кезінде мұнай көздеріне кездесуі 4,5,10,16,17,18,19,22,26
бұрғылау құдықтарында ұшырасты және бұл құдықтардан -2560 метр тереңдікте
мұнай және газ алына бастады.
А тобының үстінгі жағы қалың қабаттармен жабылған (650 метрге
дейін), бұл мұнай газ көздерін жалпы жауып жатқан гажель, ассел-сакмар
сатылармен және күнгір гидрохимиялық сүзінділерінен тұрады. Екі шоқылы
(двух купольный) құрылысы бар мұнай көздері, литологиалық топырақтың
әртекті болуына байланысты жату аймағымен шектелген. Шығыс жағындағы
қанатында ол су өтпейтін ангидритпен шектеледі. Мұнай көзінің жатқан
аумағы, әр жағынан әр түрлі литологилық қабаттармен шектеледі. Бұл жерде
газ аумағы 70695 мың шаршы метр болса, мұнай 5204 мың шаршы метр. Мұнай газ
көзінің бағаналы-сатылы жатуы 292 метр, соның ішінде газдың бағаналы
биіктігі 90 метр.
Б тобындағы мұнай көзі өте үлкен аумақты алып жатыр және А тобына
қарағанда мұнай газ көзі 2-60 метрге дейін төмен орналасқан. Мұнай көзінің
орналасқан қабатының бағана биіктігі 200 метр, оның 110 метрі газ. Газ
орналасқан қабаттың аумағы 36516 мың шаршы метр, мұнайдың аумағы 71475
шаршы метр.
В тобы, Б тобына қарағанда 4-74 метрге төмен қабаттарда,ал А және
Б тобына қарағанда Оңтүстік және Солтүстік шоқылардың астына орналасқан.
Оңтүстік шоқы астынадағы мұнай көзінің бағаналы биіктігі 30 метр болса,
Солтүстік шоқы астына орналасқан мұнай көзінің бағаналы биіктігі 50
метрдей.
В1 тобынындағы мұнай газ көздері В тобының шоқыларының төменгі
бөлігінде орналасқан және екі мұнай көзімен анықталған: оңтүстік 4,5х2,1
шақырым, биіктігі 60 м, солтүстіктегісі –5,6х3.2 шақырым, биіктігі 87
метр.
КТ-2 қабатының карбондық қабаты КТ-1-ден айырмашылығы оның
кесіндісін қарағанда КТ-1 қабатында ақтастың молырағын және доломиттің өте
аз кездесетінін байқаймыз. Өткізігіштер (коллектор) әр түрлі
топырақтардың әр түрлігіне байланыстылығымен және осы топтағы топырақтың әр
түрлілігімен ерекшелінеді. Әр түрлі аймақата топырақты бірін-бірі алмастыру
жиі кездеседі. КТ-1 және КТ-11 қабатарын бөліп тұрган қабат ақтасты және
флюидо беріктілігі бар қақпақтан тұрады. КТ-2 қабаты өнімділігіне қарай екі
топқа бөлінген Г және Д тобы. Бұл топтардың негізгі өнімі вересс көкжиегі
оңтүстігінде өткізбейтін құрылымы бар ақтастан (50-60 метр) 4 метрден 50
метрден биіктік аралығында орналасқан, солтүстігінде топырақ қабаты 15-20
метр.
Г тобының стратиграфиалық негізі мәскеу сатысынның кашир
көкіжиегінде орналасқан, ал Д тобының негізі мәскеу сатысының верей
шөгінделерін құрайды, сонымен қатар осы қабаттарға башқұр,
серпухово(противн, стешев, тарусс көкшиектері) және визен сатысы (венев
көкжиегі) кіреді.
1.2 Стратиграфия
Кенқияқ мұнайкөзі орналасқан ауданның геологиялық ерекшелігі Урал-
Ембі аумағының орталық бөлімімен салыстырғанда мынаған саяды:
1) кунгурс сатысының қалыдығының азаюына;
2) тұзасты мұнай көзінің 2500-3800 м тереңдікте жатуы;
3) юрлік және борлық шөгінділердің қабатарының қалыңдығының азаю.
Мұнай көзі бар ауданының геологиялық құрылымына палезой және төртік
дәуірдің қабаттарының үлесінің болуы:
Полезей тобы Р
Төменгі бөлімі Т1
Төменгі трисов бөлімі алвролит, конгломерат және ақтастардан
құралады. Оның өкше жағында конгломерт пен каврцтық құмдар орналасқан.
Топырақ пен аргиллитің түсі әр түрлі және құмдар мен ақтастар бар. Құм
түрлері ақ-күлгін, қызғылт-қызыл, қоңыр-күлгін және әртүрлі бояуға дейін
өзгеріп отырады.Топырақ қосындылар (конгломераты) әртүрлі бояулы, әр түрлі
ірі уақты малта тастан, құм тастан, аргиллитен және керемнилік құмдардан
тұрады. Бұл шөгінділер шайылған палезой тобының жоғарғы жағында орналасқан.
Триса қабаттының қалыңдығы 0 ден 390 метр аралығында ауытқыйды.
Юрлік дәуір J
Юрлік системасының шөгіндісі екі бөлімен тұрады.(орта және төменгі)
Төменгі бөлім Т1
Төменгі Юрлік бөлімінде шөгіндінің триас және перм жүйесінің
үгілуге (эрозиял) стратиграфиалық келспеушілік бар. Бұл бөлім негізінен
топырақ, құм және құмшауытармен берілген. Топырақтары күлгін, қара-күлгін,
қолға тигенде майлы сиықты, құрамдарында, кейде, күйген өсімдіктерді
қалдықтар кездеседі. Құм мен құмшауытардың түрі ақ, күлгін, кейде кварцты,
топырақты немесе слюда сияқты болып келеді. Төменгі юрлік қабаттың
қалыңдығы 68 метр.
Орта бөлім J2
Орта юрлік бөлім құм-топырақты қабаттан, құм-топыраққа әр түрлі
жұқа қабатты қоңыр көмір араласқан және әр қабатта өсімдіктердің күл
қалдықтары кездеседі. Орта юрлік қабатта мұнайгаз шөгіндісінің үш қабаты
көкжиегі кездеседі. Топрақтар күлгін, қоңыр-күлгін, қара-бозғұлт түсті, тұз
араласқан, алевртері көкшіл-күлгін. Бұл бөлім қабатының қалыңдығы 100 м
ден 134 м. дейін.
Бор системасы К
Бор системасы да жоғарғы және төменгі болып бөлінеді
Төменгі бөлігі К1
Бордың төменгі бөлігіне мына сатылар кіреді: готерив, баррем,
аптск и амбск.
Готеривск сатысы К1
Готеривск сатысының негізі теңіз топырағынан тараған көкшіл-
күлгін болып келеді. Бұл сатыда топырақтың аливролит, құм, құмшауыт,
ақтаспен араласқан жерлеріден тұрады.
Готеривск сатысының шөгіндісінің юрлік системаның шайындысының жоғарғы
жағына орналасқан. Сатының қалыңдығы 60 метр.
Барремск сатысы К1
Барремск сатысы топырақты әртүрлі түсінен түзелген шөгінді.
Сатының жоғарғы жағы алеворит, құм, құмшаут араласқан топырақтан тұрады.
Сатының арқа жоны жағындағы құрамындағы құмды жерінде мұнай көзі бар.
Сатының қалыңдығы 38 ден 82 метрге дейінгі аралықты қамтыйды.
Альбек сатысы К1а
Аптск сатысы топырақ, құм және құмшауыт араласқан қабаттардан
тұрады. Құм мен құмшауыттың түрлері көкшіл-күлгін түсті, кварц-жылтырлы,
уақ. Сатының қалыңдығы 68 м.
Альбск сатысы К1 а1
Альбск сатысы әр түрлі табалдырық түрінде жатыр. Оның құрылысы
құмды-топырақты шөгінділер. Құм түрлері көк, күлгін-көк, құм түрі слюдисты,
жанған өсімдіктердің қалдықтарынан тұрады. Сатының қалыңдығы 300 м.
Жоғарғы бөлім К2
Жоғарғы бор бөлімі сантондық және кампандық сатылармен берліген.
Сантондық саты К2 st
Сантондық саты төменгі және жоғарғы болып бөлінеді. Төменгі сантондық саты
топшасы ірі құм түйіпшіктерінен және фосфоритен құралған. Жоғарғы сантондық
саты топшасының шөгіндісі көкшіл рекі сары-күлгін топырақтан тұрады.
Шөгіндінің қалыңдығы 29 м.
Кампанск сатысы К2 kp
Кампанск сатысы Кенқияқ мұнай көзі шатрының дәл астынғы жағында
ғана кездеседі және екі топшалық сатыға бөлінеді. (жоғарғы және төменгі).
Төменгі топшалық сатысы негізінен топырақ пен мергелдің жұқа қабаттарына
құралады. Оның негізінде көкшіл-күлгін құммен араласқан фаун және
фосфориттер бар. Жоғарғы кампанск топша сатысы күлгін топырақтан,
ақтастардан, әр түрлі құмшауттармен гипстен тұрады. Сатының қалыңдығы 76
метр.
Кайназой тобы.
Кенқияқ мұнайкөзі ауданында кайназой шөгіндісіі палеоген
системасы топрағымен танылады.
Төртік дәуір Q
Бұл дәуір Темір өзеннің бойындағы алювиальнды, делювиальнды және
элювиальнды белдеулерден тұрады. Негізгі құрамы топырақ және құмдар.
Топырағының түсі көкшілі-күлгін, бозғұлт. Құмдарын түсі ақшылы күлгін,
сары. Алювия қалыңдығы 41 м дейінжетеді
1.3 Жырықтығы (Тектоника)
Кенқияқ мұнай көзі жырықтылығы (тектоникалық) жөнінде орналасу
ауданы Каспии ойпатының шығыс жағына сәйкес келеді, ол Орал, Ашысай және
Самар-Көкпекті жарығына (разлом) бірішама қашықтықта орналасқан.
Бұл геологиялық аймақтың ерекшелігі өте күшті шөгіндінің қап түрінде
түзелуінде, оның негізгі бөлігі тұз асты кешенінің (комплекс) болуы (7-10
км.) Тұз асты қабаттардың батысқа қарай әр түрлі тереңдікте өзгеруі
байқалады. Мысалы: Жаңажол бөлігінде тереңдігі 5,5-6 км болса, Кенқияқ,
Қозысай және Шұбарқұдық бөлігінде 7-7,5 км дейін жетеді. Кенқияқ мұнай көзі
жырықтық (тектоникалық) жөнінде орналасу ауданы Каспии ойпатының шығыс
жағына сәйкес келеді, ол Орал, Ашысай және Самар-Көкпекті жарығына (разлом)
бірішама қашықтықта орналасқан. Бұл геологиялық аймақтың ерекшелігі өте
күшті шөгіндінің қап түрінде түзелуінде, оның негізгі бөлігі тұз асты
кешенінің (комплекс) болуы (7-10 км.) Тұз асты қабаттардың батысқа қарай әр
түрлі тереңдікте өзгеруі байқалады. Мысалы: Жаңажол бөлігінде тереңдігі 5,5-
6 км болса, Кенқияқ, Қозысай және Шұбарқұдық бөлігінде 7-7,5 км дейін
жетеді. Тұзды шатыр Кенқияқ, Орал-Жем тұзды шатыр обласының солтүстік-шығыс
бөлігінде орналасқан. Тұзды шатырды қазіргі кезде 23 бұрғылау құдығы ашып
отыр. Тұздың жер бетінен орналасуы тереңдігі 500-900 м. Бұрғылап-барлау
жұмысының нәтижесінде анықталғандай тұзды аймақтың пішімі сопақ пішінді
болып келеді. Сопақ пішім жердің белдеу бағытына қарай созылып жатыр.
Шатырдың аумағы белдік бойыншы ұзындығы 8.2 км, ал ені бойынша 3 км. Тұзды
шатрдың солтүстік еңесі, оң түстік еңесі жағына қарағанда тіктеу. Шатрдың
екею бұрышы солтүстік қанатта 9-33 градус, ал оңтүстік қанатта 8-15 градус.
Тұзды шатрдың геологиялық кесіндісінде тұздың жоғарғы жағында жатқан мұнай
көзі екі құрылымды қабатқа бөлінеді: Төменгі құрылым қабаты кунгулық
сатының жоғарғы перм және төменгі перм бөлімдерінің терригендік-сульфатты
қабатын қамтиды. Құрылымның жоғарығы қабаты юрлік және борлық дәуірді
шөгіндісін тұрады. Қабаттар өз аралықтарын әр түрлі бұрышпен анықтайды.
Бұрыштық келіспеушілік қабаттар арасында 15-18 градус және бұрғылау құдығы
Ю-5 және Г-34 шамасында 32 градусқа дейін алшақтайды Құрылымдық
сәйкестенбеу мына түрде болады. Юрлік және ортатюрлік бөлімдерідің
шөгінділерінің төменгі және жоғарғы пермск бөлімдерінің шайылған
қабатарында кездесуі. Төменгі құрылымдық қабаттың геологиялық құрылымы
күрделі. Бұл жағдай стратеграфиялық көкжиектің жырығының (тектоникалық)
қозғалысынан болуы мүмкін.
Жоғарғы құрылым қабаты төменгі қабатқа қарағанда топырақты жайлы жатуымен
бұрышқыты сәйкестіктің өте аздығымен ерекшелінеді. Геологиялық кесінді мен
құрылымдық картаға қарасақ, карта үш юрлік көкжикпен жасалған, Кенқияқтың
тұз үстіндегі мұнай шөгінділері солтүстіктен оңтүстікке қарай көтермелі
жалмен бөлінеді. Шөгіндінің оңтүстік қанаты батыстан шығысқа қарай созылған
қатпар сияқты болып жатады. Оңтүстік қанат солтүстік жалдан 333 градусқа
бұрылыспен бөлінді, және солтүстікке 60-65 градус Цельсия болады, ауытқуы
25 метр. 333 граусқа бұрылыс 333-442,710 бұрғылау құдықтар арқылы өтеді.
1.4 Мұнайгаздылығы
Кенқияқ шатрының жоғары бетінде мұнай газ көздері табылмады. 1985
жылы құрылымдық-барлап, бұрғылау кезінді кейбір бұрғылау құдығынан триас,
юра және бор шөгінділерінен мұнай сіңген топрықтар байқалды. Кеңқияқ мұнай
газ көзі табылған жерде бірінші рет өнеркәсіптік өнім К-17 құрылым-баралап
бұрғалау құдығында, атпа арқылы 1957 жылы, төменгі триас көкжиегіннен
алынған. Со жылы К-17 бұрғылау құдығынан орта юрлік көкжиектен мұнай ағыны
келе бастады. Кейінгі барлау бұрғылау кезінде Кенқияқ мұнай көзінің
көкжиектік аймақтық шеті анықталды.
1.Жоғарғы перм (конгломератарлық);
2.Төменгі триас (Ⅰ+Ⅱ төменгі триас);
3.Орта юрлік (Ⅰ+Ⅱ+Ⅲ орта юрлік);
4.Төменгі бор (готериев және баррем сатысында).
Мұнай көзінің мол жері болып Ⅱ+Ⅲ орта юрлік көкжиек
саналады.Ⅱортаюрлік көкжиекке бірінші рет өнім беретін К-17, К-24, К-34
бұрғылау қондырғылары орнатылды. Барлап-бұрғылау кезінде бұдан басқа 46
бұрғылау құдығы арқылы көкжиек алқабы зерттелді. Мұнай ағынының түзелуі 29
бұрғылау құдығында байқалды. Көкжиектің шетіндегі Г-22 және Г-25 бұрғылау
құдықтар су бере бастады, көкжиектің шет жағына орналасқан басқа
құдықтардан аралас сумен мұнай немесе су шыға бастады. Көкжиекті зерттеу
1960 жылы басталып, 1961-1962 жылдары жалғасып, 1966-67 жылдар өнім алатын
құдықтарды қазыла бастады. Бұл жылдары орта юрлік көкжиек өте жиі бұрғылана
бастады. Литологиялық көкжиек негізінен құм және алеворолит аралақсан
топырақтан тұрды. Мұнай шөгіндісінің солтүстік қанатың шатыр астындағы
тереңдігі 55 м, оңтүстік қанатында 65м. Мұнай табылғын жерлердің солтүстік
қанатында топырақтың сызығының өтетін бұрылымы -120 метр, осында бұрылым
батыс бөлігінде 123 метр. Шатырдың оңтүстік шекарасы болып сумен мұнайды
араласқан жері табылады.
1.5 Сулылығы
Кенқияқ ауданындағы мұнай көзі табылған жердің суының химиялық
құрамы жоғарыдан төмен қарай өзгеріп отырады. Судың жоғарғы бөлігінің
құрамында гидрокарбонатты-натрийдан сулфаты-натрийлік және хлорлы-
кальцийлік типке дейінгі аралықта өзгерді. Судың минералдық құрамы 1,3
кгкуб-тан, 210 кгкуб аралығында өзгеріп отырады. Судың химиялық құрамы
және минарьлдану жер ауқымына байланысты болып келеді. 11+111 орта юрлік
көкжиек шетіне жақындаған сайын хлорлыкальцийлі қоюланған түрі басым болып,
құрғақ қалдыққа көшірілген кезде 36 кгкуб тен 210 кгкуб дейін аралықта
ауытқиды. Мұнай көздерінен алыстаған сайын судың құрамы өзгеріп, судың
құрамында сульфаты-натрийлық бөлім басым болады, құрғақ жағдайға көшіргенде
құрғақ қалдықта 6-7 кгкуб м. Судың орта юрлік шөгінді бассейінде
гидрогеологиялық түрінде судың жерасты 2 генетикалық түрі анықталды. Бірі,
мұнай көкжиегінің шет жағында, екнішісі мұнай өнімін беретін бөлігінде. Су
түріне қарағанда олар құмдарды ортасында орналасатындар және юрлік
шөгінділердің қабаттарында судың 3 түрлі көкжиегі мұнай көздеріне жақын
жататындары. II+III ортаюрлік көкжиекте судың ең мол жер үлкен ауқымды
жерді алып жатыр. Судың мол жерінің қабаттарында әр түрлі аумағы бар,
құрылымы көкшіл-күлгін құмдармен толтырылған. Судағы топырақтың бөлімі 18-
32 пайыз арасында ауытқиды.
Торырақты су қанығуы орташа 22%. Су қабаттарының қалыңдығы 54 метрге дейін
жетеді. Бұрғылау құдықтарында судың деңгеі орташа 22-24 метр. Орта юрлік
көкжиекте 11+111 су қабатарының қысымы 3,97 Мпа. Құдықтардың өнімділігі
541куб.мкүн. Мұнай газ көздерінің жақын жерлерде судың минералдануы өте
жылдам өседі. Бұл кезде судың құрамында сульфат-натрий қосындысы басым
болады..
1.6 Өнім қабатын ашу әдісі
Кенқияқ мұнай көзі 1966 жылы өнім өндіруге бейімделген. Бірінші
тәжірибе орынында мұнай көзінің оңтүстік қанатына буды негізу жобасы
жасалған. Тәжірибе құдығының бу жіберу 1967-1969 жылдары жүргізлді.
Кенқияқ мұнай кен орындарында өнім қабаттарын ашу жоспарын 1984
жылы СССР-дың орталық комиссиясы бекіткен Кенқияқ мұнай көзін жылу
көздері арқылы ашудың толықтырлыған жобасының схемасын басшылыққа ала
отырып жасалды. Мұнай көздерін жылу генераторлары арқылы ашу 26 жылы жиі
пайдаланудан кейін, бірінші рет 1.05.98 жылы бу шығаратын жылу генераторды
тозуынан байланысты Кенқияқ мұнай көзінің оңтүстік қанатындағы мұнай өндіру
құдықтарға бу беру тоқтатылды.
1998 жылы көкек айында “Актобемунайгаз” мекемесінің №66 бұйырығы
бойынша бірінші бу айдайтын бугенераторы өзінің жұмыс істеу қабілетін
жоғалтуына байлынысты тоқтатылды. Жер астына бу айдау жұмысы оңтүстік-шығыс
қанатындағы 9-11 қатардағы құдықтарға У1115060 генераторына жалғастырылды.
Кенқияқ мұнай орыны мұнайдың жабысқақ түрін өндіретін жердің
қатарын жатқызылады (тұздың үстінгі қабатындағы мұнай шөгіндісі).
Ю-11 көкжиегіндегі мұнайдың қоры топ-топқа бөлінді және жіктеледі
А+В+С1 -72.194 млн.тонн, Ю-11 көкжиегінде-12,4 млн.тонн. Мұнайды сауықтыру
коэффиценті -0,409. Өндірілетін мұнай өнімінің 81%, орта юрлік жүйесінің
тұз шөгіндісінің үстінде орналасқан.
Құдықтан мұнай өндіру саласында суды пайдалану 1968 жылы
басталды. Тәжірибе жүргізу алаңында мұнай өнімін будың әсерімен өндіру
жүзеге асыра басталғанда шөгіндінің сулылығы 9,3%. 1981 жылы мұнай өнімін
булау арқылы өндіру 51-52 пайызға артты, ал 1985 жылы бұл көрсеткіш Кенқияқ
жерінде 63 пайыздан 75 пайызға өсті.
Орта юрлік шөгіндісінің екі жерінде мұнай құрамында судың артқаны
байқалады, бұны себебі оларды арасына бу жіберілуді әсері болу мүмкін. Орта
юрлік қабаттардың бу мен және сумен қанығу, осы қабаттардың кесіндісі
көрсеткендей орта юрлік көкжиектегі мұнайдың тереңдігі 158-168 метрге дейін
азайған.
1960 жылы III орта юрлік көкжиектегі мұнай көзі Г-12 ашылды. Осы
ашылыған 15 барлап-бұғылау құдығының 7-уі мұнай берсе, 8 құдығы су немесе
сумен мұнайды қосындысын берген. Көкжиектің шатарының құрылымының солтүстік
жағының тереңдігі 125-140 м, оңтүстік жағында 130-160 метрге тең.
Көкжиектігі мұнайдың құрамында газдың бөлігі өте аз - 2,93
кубмт . Қабаттардағы қызу өте аз, не бәрі 20С және қабаттардағы қысымда
төмен 6 ат.және 11+111 көкжиектегі өзгеруі де 1,0009 дан 1,028. Мұнайдың
тартылуы (қысылу) және отыру да аз 0,08 ден 0,27. Газдың еруі 1 ден 2,5
куб.м. куб7м МПА. Мұнайдың газбен қанығу қабаттардың тереңдеуіне
байланысты өседі. (0,96-1,03 МПА). Коллекторды тесіктілігі 30% құраса,
мұнайдың қанығу 72 пайызға дейін, өткізгіштігі 4 кв.мкм. Кеңқияқта
өндірлетін мұнай салмағы ауыр, жабысқақ, майлылығы, сортылығы өте жоғары.
11+111 орта юрлік көкжиектігі мұнайдың құрамында: күкірт-0,59%,
асфалтобетон-0,38%, парафин-0,64%, смола-23,9%.
Мұнайдың жату тереңдігі орташа 300 метр. 11+111 көкжиегінің орташа
қалыңдығы 95 м, мұнайға қанығуы 28 метр. Осы көкжиекте өндірлетін Кенқияқ
мұнайының 80 пайызын құрайды.
Мұнай өндірудегі шағатын мұнай және су қоқысы (дебит) 2001 жылы орташа
алғанда бір құдықа 1,67 м3 мұнай қалдығы және 5,73м3 сұйықты құрайды
(орындалған уақытына сәйкес). Кенқияқ мұнай орынында 2001 жылы 251 мың
тонна мұнай өндірлді және осы жылы 860571 тонн сұйық өндірілген. Осы жылы
өнеркәсіпке 237653 тонна тауарлық мұнай тапсырылған. Кенқияқ жерінің мұнай
беру коэффиценті жалпы баланыстың 0,1 құрайды. Кенқияқ өңіріндегі мұнай
беретін құдықтардан алынған мұнайдың жалпы 87,5%, яғни 219694 тоннасы
11+111орта юрлік көкжиектен өндірілген.
1.7 Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулер
Геофизикалық жұмыстар ұңғыны бұрғылау, бекіту, сынау кезінде
ұңғыға тіркелген геофизикалық партия көмегімен жүргізіледі. Бұл жұмыстар
ұңғының геологиялық тілмесін (разрез) оқып білу үшін, жыныстардың
литологиялық құрамын анықтау үшін жүргізіледі. Өндірістік – геофизикалық
жұмыстарға мыналар жатады.
а) Ұңғының оқпаны бойында зерттеу.
1: 500 масштабта
1. стандартты каратаж.
2. Ұңғы диаметрін өлшеу.
3. Гаммакаротаж (ұңғының ашық оқпанында).
4. Термокаратаж (1-2 ұңғыда).
б) Болашағы бар аралықтарды түпкілікті зерттеулер
1 : 200 масштабта
1. БКЗ
2. ПС
3. Микрозондалау
4. Ұңғы диаметрін өлшеу
5. Гаммакаротаж (ашық оқпанда)
6. Газды каротаж (құрамындағы үйлесімді 2-3 ұңғы)
7. ОПК- - 10 қабат сынағышымен сұйықты алу.
8. БК
9. МБК
10. Акустикалық каротаж.
11. Циндукциялық каротаж.
12. Импульсті нейтронды каротаж.
1 : 500 масштабтағы бүкіл оқпа бойында зерттеулер әрбір 500 м
сайын, ал тілменің болашағы бар бөлігінде әрбір 200 м сайын
жүргізіледі.
Барлық өндірістік-геофизикалық зерттеулерді аяқтағаннан кейін
каротаждық партия, каротаждық материалдарды өңдейді, бұрғыланған
тілменің мұнайгаздылығы туралы анықтама береді, өнімді қабаттың
параметрлерін тағайындайды және мұнай мен газға сынау аралықтарын
ұсынады.
Кеңқияқ кен орнындағы жүргізілетін геофизикалық зерттеулер және
олардың қандай аралықта жүргізілетіні туралы мәліметтер төменгі кестеде
көрсетілген.
1 - кесте. Геофизикалық зерттеулер
Жұмыстардың атауы Жазулар Өлшеулер жүргізіледі
масштабы
Тереңдікте, Аралықта м
м
Жоғарыда Төмен
1.КВ,ПР,ГК, НГК, ПС, АКЦ 1 : 500
750 0 750
2. КВ, ПР, ГК,НГК,ПС 1 : 500 3778 750 3778
3. КВ, ПР, ГК, НГК, ПС. 1: 500 4958 3778 4958
4. DLL,MSFL,AS,CNL,ZDL, 1:200 4958 3778 4958
GR,SP, CAL,CN, DSL, MAC
5. ГК,АКЦ 1:500 4958 3400 4958
2 ТЕХНИКАЛЫҚ-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Бұрғылау тәсілін таңдау және дәлелдеу
Қазіргі кезде бұрғылаудың үш тәсілі қолданылады: турбиналық, роторлық
және электро бұрғымен бұрғылау. Турбиналық және роторлық бұрғылау
тәсілдерін кезекпен қолдану тәжірибедеа кеңінен жүргізілуде. Алаңдағы
әртүрлі бұрғылау тәсілдерінің (кезекпен қолдану тәжірибесінде) жұмыс
тәжірбиесін қорыту және оларды салыстырмалы техникалық экономикалық талдау
негізінде, бұл ұңғы немесе оның жеке аралықтары үшін бұрғылау тәсілі
таңдалады. Алаңның материалдарын таңдаған кезде үш алаңға тән жағдайды
білуге болады:
1. Бұдан бұрын ешқандай ұңғы бұрғыланған емес.
2. Бір немесе бірнеше ұңғы бұрғыланған.
3 Олардан әлдеқайда көп ұңғы бұрғыланған.
Геологиялық мәліметтерді оқу және геофизикалық зерттеулерді оқу
негізінде, сондай-ақ бұрын бұрғыланған ұңғының бұрғылау тәртібінің
параметрлері және қашаудың жұмыс істеуі туралы мәліметтер бойынша
метологиялық біртекті аралықтарды бұрғылау үшін қашаулар (3-ден көп емес)
түрлерін таңдау жүргізіледі. Берілген литолориялық аралықты бұрғылау үшін
қашау түрі дұрыс таңдалмаса нағыз тәсілін таңдау ең тиімді түрін таңдау
қиындығы мынада: қашау жұмысы көзінде әр уақытта біртекті жыныстар
бұрғыланбайды, олардан физика-механикалық ерекшеліктер бар жыныстар
бұрғыланады. Олай болса, ұңғыны бұрғылаудың ең оңтайлы ету үшін жалғыз
дұрыс жолы болып6 бұрғылау тәсілін, процесі құрушы өзара байланысқан негізі
факторлар жынысқашау – бұрғылау ерітіндісі – бұрғылау тәртібі негізінде
таңдау табылады.
Бұрғыланған ұңғылардың нақтылы берілгендері бойынша алаңды бұрғылау
үшін ең тиімді болып роторлық бұрғылау (үшін ең) тәсілі саналғандықтан,
жобалық ұңғыны бұрғылап өту үшін, 0-750 м аралықта роторлық бұрғылау
тәсілім таңдаймыз.
2.2 Ұңғы құрылмасын жобалау және дәлелдеу
Ұңғы құрамасын жобалау, ұңғы бұрғылау жұмыстарын жүргізудің жалпы
техникалық ережесі және Мұнай мен газ ұңғылардың құрамысын жобалау
кезіндеп әдістемелік нұсқаулар талаптарына сай жүргізіледі.
Осы құжаттарға байланысты ұңғы құрылмасына төмендегідей талаптар
қойылады:
-міндетті түрде ұңғыны жобаланған тереңдікте жеткізу;
-өнімді қабатын ашудың көрсетілген тәлімін және оны алу тәсілін іске
асыру:
-техника және технологиялық жүйеннің жоғарғы мүмкіндігін пайдалану
және бұрғылау жүйесінде шиеленіс жағдайларын болдырмау;
-ұңғыны құрастыруды аяқтағанда ең аз шығын жұмсау;
Көрсетілген талаптарды қамтамасыз өтуге қажет, шегендеу тізбігінің
санын, бұрғылау кезінде әр түрлі ұңғы аралықтарына сәйкес келмеуіне
байланысты жобалаймыз.
Бұрғылау шарттарының сәйкес келмеуі деп, жоғары және төменде жатқан
аралық (интервалдық) берілген бұрғылау технологиялық жүйесінің параметрлері
жоғарыда бұрғыланған аралықта шиеленіс туғызуды айтады. Экономикалық
жағынан тиімсіз болуын немесе қосымша арнайы технологиялық шараларды
жүргізгенде шиеленісті болдырмау мүмкін.
Ұңғы құрамысына келесі шегендеу тізбектерің түрін қолданамыз:
Бағыттаушы – тұрақсыз топырақтардаң тұратын жоғарғы аралықты
бекітеді. (30 метр, 111-660,4 РС1 мм-қашау ). Кондукторды бұрғылау кезінде
ұңғының сағасыз алынып кетуін болдырмауға арналған.
Кондуктор – қиманың тұрақсыз аралықтарын бекіту үшін, сулы көкжикті
(горизонтты) ластанудан сақтау және атпаға қарсы жабдықтарды сағаға
орнату үшін, одан басқа ретті шегендеу тізбегін орнату үшін арналған.
Кондукторды- 750 м теріндікке түсіреміз, диаметрі 111-444,5мм GA114.
Аралық шегендеу тізбегін – геологиялық қиманың жоғары жақтан аймағын
бұрғылау шарты бойынша сәйкес келмейтін төменді жатқан аймақтан оқшаулау
және бекіту үшін арналған. Бұл тізбек ұңғының келесі аралықтарын бұрғылау
кезінде шиеленіскер және апаттар секіртуге қызмет етеді.
Біздің жобаланған ұңғымызға тұздардың интенсивті жуымды қашау тұратын
және үңгілер пайда болатын тұз қабаттарын жабатын диаметрі 111- 311,2 мм (
қашау маркісі GA115, FM2665, HL517,515, 517L) ереңдігі 3778 м тұтас аралық
тізбегін таңдап аламыз.
Пайдалану тізбегі - өнімді көкжиекті болу үшін және оларды басқа
ұңғының геологиялық қимасының жазықтығын оқшаулауға арналған. Ол мұнай және
газды белгілі тәсілдер арқылы жер бегіне шығаруға арналған. Оның диаметрін
ұңғыны қолдануға тандау кезінде, оны байқаумен пайдалануға байланысты
жұмыспен қамтамасыз етілуі есепке алынады. Пайдалану тізбегінің диаметрін
бұрғылау жұмыстарын жүргізушінің қалуы бойынша алынатын болғандықтан
311,2мм, диаметрде қалаумызша аламыз. Тізбекті 3778 м тереңдікке түсіреміз.
Кен орнына мұнай көмір қышқылды болғандықтан барлық тізбектер сағаға
дейін цементтеледі.
Өнімді қабатты ашудың әдісін таңдау қабатты қысымдарды (Рқ) мен жұтылу
(жарылу) қысымдарының (Рж) мәндері арқылы, олардың градиенттерін (Гқ,Гж)
аңықтап, Гқ мен Гж –ның терендікке байланысты өзгеруінің біріктірілген
графикті тереңдік-қысымның эквивалент градиденті координатында тұрғызу:
қабаттың құыстың қысымның градиекті:
(1)
Жұту (жорылу) қысымының градиенті
(2)
г- ұңғы сағасынан қаралатын нүктеге дейінгі тереңдік, м.
Өнімді қабатты алғаш қазумен ашқанда, қабаттың сұйықтың гидростикалық
қысымы Рс, қабатты қысым Рқ, мөлшерінен артық болуы тиіс, немесе қабатқа
репрессия төменгі тектеуден анықталады.
∆Р=Рс-Рқ мПа
(3)
Екінші жағынан, қазу кезінде жуу сұйығының қабатқа жұтылмауын
қамтамасыз ету үшін репрессия, мүмкін шектік шамасы (Р) аспауы керек.
∆Р=Р=0,8Рж мПа
(4)
(Р)-қабаттарды ашу кезінде пайда болатын қысымның қосымша динамикалық
құраушылардың әсерін ескереді.
Жұту қысымның мөлшері болмаған жағдайда (алғаш барлау ұңғылар
қазғанда) олардың мәндері өткізгіш қабаттар үшін шамамен болады:
Рок=0,0083г+0,66Рқ мПа
(5)
Жоғарыда берілген түсініктеме ұңғы құрылмасын жобалауды қысымның
градиентік пайдалану әдісіне жатады. Ұңғыларды құрылмасын жобалаудың екінші
әдісінде қабаттардағы қысымдардың ауытқулық (Ка) және жұту индексінің (Кж)
коэффициентерінің терендікке байланысты мәндерін аңықтап: Ка мен Кж
коэффициентерің тереңдікке байланысты анықтап: Ка мен Кж коэффициентерің
тереңдікке байланысты өзгеруінің график тұрғызу: графикті тұрғызғанда үлкен
қалындығы болуынша елеуін өзгеру мүмкіншілігін ескеру қажет. Қабаттың
қысымды ауытқулық коэффициент Ка- ұңғының сағасынан тереңдігінде қабат
қысымының Ка, биіктігі сондай су бағанасының қысымының қатынасына тең.
Ка=Pρiqa
(6)
Жұту қысымының индексі (Кж)- ұңғының сағасынан ғ тереңдігіндегі жұту
қысымының (Рж), биіктігі сондай тұшы су бағасының қысымының қатынасына тең:
Кж=
(7)
Егер жұту қысымының индексі жөнінен мәліметтер болмаса, олардың ең аз
мүмкін мәнін шамамен бұрғылау нәтижесі арқылы аңықтауға болады:
Кж=
(8)
Немесе бұрғыны қазылған ұңғыларды (есептеу) цементтеу нәтижелері
арқылы
Кж= (9)
ρбе- қазу кезендегі жұтылу байқалған жуу сұйығының тағыздығы:
ρбе- цементтеу кезіндегі ұңғыдағы жуу суйығының тығыздығы
ρц.е- цемент ерітіндісің тығыздығы
Һ1-цементеуден кейін ұңғыдағы жуу сұйығы бағанасының биіктігі:
Һб- тізбік сырт кеңістігіндегі бурурлік сұйық бағасының биіктігі:
zқ-қаралатын қабатты тереңдігі
ρс- тұшы су тығыздығы
Кж=0,83+0,66Ка
(10)
ρ 0=Кр·Ка (11)
Кр-резервтін коэффициенттер (0-400м)
Терендігі 750 м
∆Р=Рст-Рқ‹1,5 мПа
ρб=1140кгм3
ρ0=
а=1,1-1,15
Қабат қысымын мына формуламен есептейміз
Рк=
Ка=
Кж=0,83+0,66·Ка=0,83+0,661·1,51
Жұтылу қысымы
Рж=ρi·q·z·Kж=1000·9,81·750·1,51=11, 1 мПа
∆Р=Рст-Рқ
Рст=ρ·q·z=1140·9,81·750=8,4мПа
∆Р=8,4-7,6=-0,8мПА ‹1,2 мПа сақталады
ρ0 Ka (1,1-1,15) =1,04 (1,1-1,15) =1,14-1,20
1,04‹1,14‹1,51 сақталады
Терендік 3600м
∆Р2,5 мПа 750‹z‹3600 а=1,05-1,1
ρб=1160кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Қж=0,83+0,66·1,1=1,56
Рж=1000·9,8·3600·1,56=53,62 мПа
Рст=ρб·q·z=1,160·9,8·3600=41,0мПа
∆Р=Рст-Рқ=41,0-40,92=0,08мПа‹2,5мПа
Р0=Ка(1,05-1,1) =1,1(1,05-1,1) =1,15-1,21
1,1‹1,16‹156 сақталады
Тереңдік 3700 м
∆Р2,5мПа 3600z∆3700 а=1,05-1,1
ρб=1180 кгм3
ρ0=
Рқ=
Ка=
Рж=1000·9,8·3700·156=56,56 мПа
Кж=0,83+0,66·1,118=0,61
Рст=1180·9,8·3700=42,78 мПа
∆Р=42,78-40,7=2,082,5 мПа сақталады
ρ0=Ка(1,05-1,1) =1,145(1,05-1,1) =1,2-1,26
1,1181,181,58 сақталады
Тереңдігі 3800 м
∆Р=Рст-Рқ2,5 мПа 3700z3800 а=1,05-1,1
ρб=1200кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Кж=0,83+0,66·1,144=1,70
мПа Рст=3800·9,8·1200=44,68 мПа
∆Р=1,01мПа2,5 мПа сақталады
Р0=1,144(1,05-1,1) =1,2-1,26
1,1441,21,58 шарт сақталады
Тереңдігі 4200 м 3800z4200
ρб=1220кгм3 ρ0=1,18 а=1,05-1,1
Рқ=
Ка=
Кж=083+0,66·Ка=0,83+0,66·1,16=1,6
Рст=1200·9,8·4200=49,39 мПа
∆Р=49,39-47,8=1,59 мПа2,5 мПа шарт сақталады
Р0=1,16(1,05-1,1) =1,218-1,276
1,161,221,6 шарт сақталады
Тереңдік 4400 м
∆Р2,5 мПа 4200z4400 а=1,05-1,1
ρб=1230кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Кж=083+0,66·1,17 =1,6
Рст=1230·9,8·4400=53,0 мПа
∆Р=53,0-51,0=2,0 2,5 мПа шарт сақталады
Р0=Ка(1,05-1,1) =1,17(1,05-1,1) =1,228-1,287
1,171,231,6 шарт сақталады
Тереңдік 4958
∆Р3,5 мПа z 4958 а=1,04-1,07
ρб=1180кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Кж=083+0,66·1,14 =1,7
Рст=1180·9,8·4985=57,3 мПа
∆Р=57,3-55,1=2,2 3,5 мПа шарт сақталады
Р0=1,14(1,04-1,07) =1,186 -1,22
1,141,181,58 шарт сақталады
2.3 Қашаулар мен шегендеуші тізбектің диаметрін таңдау
Шегендеуші тізбектің диаметрін төмменен жоғары есептейміз.
Бұрын бұрғыланған ұңғыларға мұнай дебиті 8 мм. Штутцер арқылы 174-214
м3тәу және газ факторы 273м3тәу болғандықтан, мұнай ұңғыларының кестесі
бойынша пайдалану тізбегінің диаметрін 168,3мм қылып аламыз.
168,3мм шегендеуші құбырды қазуға арналған қашаудың диаметрін мына
формула арқылы есептейміз:
Дпайқаш=Дм+2∆
Мұндағы: Дқ-қашау диаметрі, мм;
∆- муфта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қ.И.Сәтпаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық университеті
Геологиялық барлау институты
Ұңғымаларды бұрғылаудың технология және техника кафедрасы
БЕКІТЕМІН:
Кафедра меңгерушісі техн. ғыл. канд.,
доцент_______________________ А.Қ.Қасенов
“___”________ 2006ж.
Дипломдық жобаны орындауға
Т А П С Ы Р М А
Студент: Кенжебаев Ануар Мұқанбет-Шәріпұлы
1.Жоба тақырыбы: “Кенқияқ кен орнындағы тереңдігі 4958 м
пайдалану ұңғымасын бұрғылау жобасы”
“__”________ 2006 жылы ГБИ ұйғарымымен бекітілген
2.Дайын жобаны тапсыру мерзімі ___________________________________ __
3.Жобаға қажетті мәліметтер___________________________________ ______
___________________________________ _____________________________________ ____
___________________________________ _____________________
4.Есепті-түсіндірме жазбаның мазмұны ________________________________
___________________________________ _____________________________________ ____
___________________________________ _____________________
5.Графикалық материалдың тізімі___________________________________ __
___________________________________ _____________________________________ ____
___________________________________ _____________________
Дипломдық жобаның кеңесшілері мен оларға тән бөлімдер
Бөлім Кеңесші Кафедра
Геология А.К. Халелов МжГГ
Технол.-техника және арнайы Т.А. Жанабаев ҰБТжТ
Еңбекті қорғау және экология Ж.Т. Тяжин ӨЭжЕҚ
Экономика Г.Ш. Жантаева ЭжМРБ
Тапсырма берілді “___” ____________ 2006 ж.
Кафедра меңгерушісі ___________
Тапсырманы қабылдаған студент
“___” ___________ 2006 ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтпаев атындағы Қазақ Ұлттық техникалық университеті
Геологиялық барлау институты
Ұңғымаларды бұрғылаудың технология және техника кафедрасы
ҚОРҒАУҒА РҰСАТ:
Кафедра меңгерушісі
техн. Ғыл. канд.,доц.
_______ А.Қ.Қасенов
“___”_______2006ж.
Дипломдық жобаның
Т Ү С І Н Д І Р М Е Ж А З Б А С Ы
Тақырыбы: “Кенқияқ кен орнындағы тереңдігі 4958 м
пайдалану ұңғымасын бұрғылау жобасы”
Кеңесшілер:
геология бөлімі бойынша, Жетекші:
геол.-минер. Ғыл. канд.,доц. оқытушы
_____________А.К. Халелов _______ Т.А. Жанбаев
“___” ____________ 2006 ж. “___” ___________ 2006 ж.
технол.-техника және арнайы
бөлімдері бойынша, Студент: А.М-Ш.
Кенжебаев
аға оқытушы Мамандығы: 200240
_____________Т.А. Жанбаев Тобы:
НБ-01-2қ
“___” _____________ 2006 ж.
еңбекті қорғау және экология
бөлімі бойынша,
техн.Ғыл.канд.,доц.
_____________ Ж.Т. Тяжин
“___” _____________ 2006 ж.
Экономика бөлімі бойынша,
аға оқытушы
_____________ Г.Ш. Жантаева
“___” _____________ 2006 ж.
стандарттау бойынша,
оқытушы
____________ Т.А. Жаңабаев
“___” _____________ 2006 ж.
Пікір жазушы ____________
_________________________
“___” _____________ 2006 ж.
Алматы 2006
МАЗМҰНЫ
беті
КІРСПЕ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
I ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Географиялық және экономикалық жағдайлары ... ... ... ... ...
1.2 Стратиграфия
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..
1.3 Тектоника
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
1.4 Мұнай-
газдылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..
1.5 Сулылығы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
1.6 Өнім қабатын ашу әдісі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.7 Ұңғыдағы геофизикалық
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..
II ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... .
2.1 Бұрғылау тәсілін таңдау және
дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Ұңғы құрылмасының жобалау және дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Қашаулар мен шегендеуші тізбектің диаметрін таңдау ... ... ... .
2.3.1 Беріктілікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3.2 Ауырлатылған бұрғылау құбырын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Ұңғыны
жуу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
2.4.1 Жуу сұйығын таңдау және олардың параметрлерін
тереңдік бойынша
анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.2 Жуу сұйығының шығынын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.2.1 Ұңғыны жуудағы гидравликалық есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
2.5 Бұрғылау қондырғысын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .
2.5.1 Бұрғылау тәртібінің параметрлерін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2 Бұрғылау тәсілдеріне байланысты, әр тереңдік аралықтары
үшін жуу сұйығының шығынымен жобалау ... ... ... ... ... ... ... .
2.5.2.1 Қашауға түсірілген өстік салмақ, оның айналу жиілігін анықтау
2.5.2.2 Бұрғылау тәртібінің параметрлерін бақылау ... ... ... ... ... ... ..
2.6 Ұңғыларды
бекіту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
2.6.1 Шегендеуші құбырлар тізбегін жобалау және беріктікке есепте..
2.6.2 Аралық және пайдалану құбырлар тізбегінің төменгі құрылмалары..
2.6.3 Шегендеуші құбырлар тізбегін түсіруге дайындық жұмыстар ... .
2.6.4 Ұңғы оқпанын дайындау
жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...
2.6.4.1 Бұрғылау жабдықтары мен қондырғыларын дайындау ... ... ... ...
2.6.4.2 Шегендеуші құбырлар тізбегін ұңғыға
түсіру ... ... ... ... ... ... ... . .
2.6.4.4 Шегендеуші құбырларды цементтеу тәсілін таңдау
және оларды цементтеуге
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.6.4.5 Цементтеу процесіндегі гидравикалық
есептеулер ... ... ... ... ... ...
2.6.4.6 Цементтеудің гидравикалық есептеу программасы
2.6.6.7 Гидравикалық
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
2.7 Ұғыларды
игеру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ..
III АРНАЙ БӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..
3.1 Шегендеуші құбырлар тізбесінің жабдықтау технологиясы
IV ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
БӨЛІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.1 Өндірістің қауіпті және зиянды өндірстік факторларымен талдау..
4.2 Қорғаныс
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .
4.2.1 Жалпы
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
4.2.2 Өндірістік
санитария ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
4.2.3 Өндірістік шағын
климат ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.2.4 Өндірістік жарықтама
4.3 Техникалық
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
4.4 Электр қауіпсіздігі
4.5 Өрт қауіпсіздігі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
4.6 Қоршаған ортаны
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
V ЭКОНОМИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5.1 Ұңғылардың құрылысы кезіндегі жұмыстарды ұйымдастыру ... ... .
5.1.1 Ұңғы құрылыс циклінің нормативтік ұзақтығы н дәлелдеу ... ... ...
5.1.2 Жобалық ұңғы құрылысының сметалық құнын есептеу ... ... ... ...
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... .
КІРІСПЕ
Қазақстан Президентінің 2006 жылығы ақпан айындағы халыққа
жолдауында көрсетілгендей Қазақстан 2006-2008 аралығында 70 млн тонна қара
алтын өндірілетіні келтірілген. Дүние жүзінде мұнай өнімдерін қоры жағынан
Қазақстан алдыңғы ондықтың қатарына кіреді. ХХ1 ғасырдың басындағы
мәліметтер бойынша Қазақстан Республикасының жерінде 16 жер асты мұнай
шөгіндісі белгілі. Атап айтсақ: батыс өңірдегілері - Каспии теңіз жағалауы,
Маңғыстау өңірі, Бозашы үстірті, Арал өңірі, Орталықта -Оңтүстік –
Сырдарья, Оңтүстік-Торғай, Солтүстік-Торғай, Солтүстікте – Солтүстік
Қазақстан және Теңіз жерасты мұнай аймақтары болса, Оңтүстік-Шығыс
өңіріндегі мұнайдың жерасты қорларына: Шу-Сарысу, Оңтүстік – Іле,
Солтүстік–Іле, Балхаш, Алакөл, Зайсан, Ертіс жағалауарында 170-тен жоғары
мұнай және газ орындары белгілі.
Қазақстан Республикасы мұнай және газ өнімдерін барлау және табу
ісінде дүние жүзінде 17 орында болса, достастық елдердің ішінде Рессей
федарациясынан кейінгі екінші орынды иеленеді. Соңғы мәліметтерге сүйенсек
Қазақтан Республикасының мұнай қоры 0,742 млрд. тонн.
Мұнай өнімдерін өндіруден ҚР дүние жүзінде 27 орында. Ал газ
өнідру саласында Қазақстанның табыстары қуантарлықтай. Дүние жүзінің жер
асты газ қорын барлау деректері бойынша 15 орынды иемденсе, оның қоры 2002
жылығы мәліметтер бойынша 1,84 трлн. метр кубты құрайды.
Мұнай мен газдың барлау қорының нәтижесімен оны өндіру арасындағы
алшақтықтық бар, негізгі 164 зерттеліп ашылған мұнай көздерінің 58-інде
ғана өндіріс жұмысы іске асырыла бастады.
Шынтуайтқа келсек, Қазақстандаға ашылған мұнай және газ көздерін
тиімді пайдаланған кезде, дүние жүзіне мұнай шығаратын Кувейт, Сауд
Арабиясы, Ирак т.б мемлекеттермен терезесі теңеліп, олардан артық шығаруға
мүмкіншілігі бар.
Қазақстан өз шикі мұнайын өзі өңдеп шығаратын күші бар. Оған дәлел
Қазақстан Республикасының территориясында үш мұнай өңдеу зауыты орналасқан.
Бұл мұнай зауыттары елміздің батысында Атырау қаласында, Оңтүстігінде
Шымкент қаласында және Солтүстік аймағында Павлодар қаласында орналасқан.
Бұл мұнай өңдеу зауыттарында жылына 20 млн тонн шикі мұнай өңделеді.
Ақтөбе өңірінде мұнай өңдірудің өзіндік тарихы бар. Қазақстан
Республикасының картасына көз салсаңыз Ақтөбе облысының ауқымды бөлігі
Каспий ойпатына жатқанын көруге болады. Бұл аймақта 70-80 жылдан бері мұнай
іздестіру жұмыстары жүргізіліп келеді. Тарих қойынауына үңілсек, Ақтөбе
облысында бірінші мұнай көзі 1931 жылы Шұбарқұдық даласында ашылған, ал
өнеркәсіптік пайдалану Шұбарқұдық және Жақсымай көздерінде 1932-1937
аралығында іске асырыла бастады. Бүгінгі күнде мұнай көзі бар 100 мың шаршы
метр жер зерттеліп отыр.
Жер қабаттарында, оны ішінде тұз қабаттарының астында орналасқан
мұнай көздері ашылып отыр. Бұл аймақта, яғни Кеңкияқ мұнай көзі 1959 жылы
ашылып (34К бұрғылау құдығы), қазіргі кезде құм араласқан өте жабасқақ
мұнай өдірілуде.
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Географиялық және экономикалық жағдайлары
Кеңқияқ мұнай көзі Ақтөбе олблысы Темір ауданы жерінде
орналасқан. Кеңқияқ мұнай көзі Ақтөбе қаласының оңтүстігінде 220 шақырым
жерде, бұл мұнай көзі жаңа ашылып жатқан Жаңажол мұнай көзінен 45
шақырымдай.
Мұнай көзіне еңжақын темір жол бекеті Жем 100 шақырым. Мұнай
өндірістік басқармасы Қандағаш қаласында орналасқан, мұнай көзінен 150
шақырым.
Кенқияқ мұнай көзінің орналасқан жерінің ерекшелігі, мұнайды терең
жер қыртысының астында жатқандығы, үстінгі жағында қалың тұз қабаттары
басқан, төменгі мұнай қабаттары өте жоғарғы қысымды және литоогеомериялық
өзгергіштігі аса күшті төменгіпермдік жастағы топырғы бар, мұнай қабатының
өте күрделі геометриялық жағдайда орналасқан, сондықтан мұнай орналасқан
қабатарда ешқандай құрылыстық кедергілер жоқ.
Қазақстанның физика-жағрапиялық аймақтық картасына сәйкес, мұнай
көзі анықталған орындар Орал үстіртінің аймағындағы ұсақ шоқылар бар,
сайлармен және жырықтармен жырлыған жазықтық жерлер.
Жер бедерінің биіктігінің өзгеру 170-220 метр аралығында. Жердің ең
төменгі белгісі Темір өзенінің алқабы. Мұнай көзінің жер аумағы оңтүстік
шығысында Көкжиде құмына тіреледі.
Мұнай көздерінің сулық-жағарапиялық аумағы Жем өзенінің оң жақтағы
құйылысы Темір өзенімен шектеледі. Темір өзені мұнай көзі орналасқан жер
аумағының оңтүстік-шығыс жағыны бөліп ағады. Бұрғылау жұмысы жүріп жатқан
жер Темір және Жем өзендерінің қослып ағатын жерінен 12 шақырмадай жерде
орналасқан. Темір өзені ағатын жазықтықта судың орташа тереңдігі 0,7 метр,
суы тұщы, аузы суға және техникалық жағдайға пайдалануға тиімді. Өзеннің
суының негізгі көзі көктемгі қар, жауын және жер асты сулары.
Мұнай көзі орналасқан жер ауданындағы ауа райы ауытқымалы: өте
құрғақ, ыстық жаз және өте суық қыс, ауа райының маусымдық ауытқаулар жазда
+ 35-40 С – қыста – 35-40 С дейін ауйтқиды. Жыл бойы түсетін ылғалдың
негізгі бөлігі қыста түседі, жылына 200 мм (орташа). Қардың түсуі қараша
айына ортасында басталып, кетуі наурыз айының айғына, кейде, сәуір айының
ортасына дейін жатады. Қардың қалыңдығы орташа есеппен 20-30 сантиметрдей.
Жердің қатуының тереңдігі 1,5-1,8 м. Жаз кезінде жиі қайталантын дауыл,
қысы ақшулан боранды. Желдің орташа жылдамдығы 5-6 мсек. Жердің топырағы
қызғылтан, ақышыл-қызғылт аралығында. Жердің механикалық құрамы құмды
немесе жеңіл құмды болып келеді.
Жер бетіндегі негізгі өсімдіктері қылқанды, жусан, боз және
басқада дала аймақатрында кездесетін өсімдіктер бар. Өзімдіктер негізінен
мал жайлымы ретінде пайдаланылады. 1930-1932 жылдары Серова В.И. және Базюк
Р.М. Кенқияқ ауылының жанында гравметрлік маршурттық суретке түсіру
жұмыстары жүргізген. Осы жұмыстардың негізінде Моблы-Берды гравитремиялық
минимумы анықталып, оның Кенқияқ тұзды төбе шатырына сәйкес келетіні
дәлелденді.
1942 жылдан 1948 жыл аралығында Бувалкин Л.К. басқарған экспедиция
Кенқияқ ауданына геологиялық және әуеден суретке түсіру жұмыстарын жүргізі
нәтижесінде жердің геологиялық картасы тлық жасалып бітті. Бұдан кейін 1952
жылы Пушканов Л.Я. 1:200000 маштабтағы гравиметриялық суретке түсіруді
аяқтады. С целью изучения геологического 1954 жылы қараша айында Кенқияқ
жерінде бұрғылап барлау жұмыстары жүргізіле бастады. Бұрғыланға К-17,К-
27, К-34 құдықтардан юра және орта триас уақытына жататын мұнай сіңген
құмдар көтеріле бастады. 1954 жылды жазында К-17 және К-34 бұрғылау
құдықтарынан атпа мұнайгаз легі алына бастады. Мұнай бере бастаған
бұрғылау құдықтары Кенқияқ ауданы жерінде құрылымды барлау жұмыстарын
жүргізудің негізі болды. Құрылымды тексеру үшін барлап қазу мен қатар,
мұнай көзі бар жерлерде 1:25000 маштабта сесимикалық және дыбыстың сыну
әдісі арқылы мұнай көзін жұмыстары жүргізілді. 1959 жылды аяғында Ақтөбе
барлау мекемесімен барлау құдықтарын қазу басталып 1961 жылы тұз асты
мұнай көзін ашумен аяқталды. Кенқияқ мұнай көзі ашылғаннан бері 42 барлау
құдықтары қазылды оның жалпы ұзындығы 28019 метр. Барлау жұмыстарының
негзінде Кенқияқ үстірті тұз шатры екендігі анықталды. Осы тұз шатрының
жоғарыдан төмен қарай қабатарында (трис,юра,бор) мұнайдың орналасқандығы
дәлелденді. 1962 жылы бұрғылау қондырғысының тәжірибеден өткізу және
пайдалану жолдарының әдістері іске асырыла бастады. 1966 жылы желтоқсан
айының ішінде бұрғылау құдығын пайдалану басталды. Өнім алу қабатты 350-400
м тереңдікте, орта юрлік көкжиекте болды. 1970 жылдың 1 қаңтарына дейін
мұнай көзі табылған жерде 243 бұрғылау құдығы пайдалануға берліп, кейін
оның 24 жойылған. 1972 жылы мұнай көзі орналасқан жерде жердің геологиялық
құрылысының толық зерттелмегені ескерліп, оның басқа әдіспен зерттеу жолға
қойылды. 1972-80 жылдар аралығында мұнай көзі табылған жерде 20 барлау
құдықтары қазылып, олардың негізгі жұмысы жердің физикалық қасиетін
(коллектор) анықтау болды.
Кенқияқ мұнай көзінің зерттеу тарихы үш кезеңге бөлінеді. Біріншісі
1958 гравитациалық минимумге анықтау, екінші кезеңі Мобыл-Берді
қабаттарында мұнай көзінің байқау, үшінші кезеңі Кенқияқ мұнай көзінен өнім
өндіру және барлау жұмыстарын жандандыру. Үшінші кезеңнің ерекшелігі тұз
асты мұнай қабаттарын зерттелуі. 1967 жылдан бастап, 1990 жылдар арасында
Кенқияқ мұнай көзінің тұзасты жер қабаттарына зерттеу үшін 50 құдық
қазылған. Бұл бұрғылау құдықтарының арқасында Кенқияқ мұнай көзінің өте дәл
геологиялық құрылым картасы жасалды. Кенқияқ мұнай көзі пайдалану 1983-1985
жылдар басталған. Бұл жерде бұл күндері ірі мұнай сақтайтын қоймалар және
мұнай өндіруге, тасмалдауға және сақтауға қажетті барлық құрал-жабдықтар
жинақталған.
Бұл аймақата, бұрынғы зерттеушілердің жер қабаттарының жүйелі
түрде төменгі көмір қабатарынан төртінші дәуір аралықтарын бұрғылап барлау
жүргізудің нәтижесінде аймақтық-стратиграфттық жүйесін жасаған.
Бұрғылау нәтижесін мәліметтерін қарасақ, осы ауданда ең ескі қабаттар болып
карбон қабаттары, ал төменгі сатысы (ярус) визей тұнбасы болып саналады.
Қуатты гажель сатысы (386-717 арасындағы қалыңдықта), қасым сатысы мен
москвалық саты астының қабаты жоғарғы карбон қаттары КТ- 1 тақтасын
(плитасын) құрайды. Ал, москвалық саты асты, төменгі башқұрлық, серпухов
және визей қабаттары аса қуатты қабаттар (қалыңдығы 509-930 м аралығында),
бұлардың бәрін біріктіріп төменгі карбон қабатты деп атайды және КТ-2
қабатына жатқызады. Бұл аудандардағы мұнай көздері негізінен КТ-1 және КТ-2
қабаттарындағы карбон аралық қалыңдықтарда орналасқан.
КТ-1- тақтасындағы перм сатысынан төменде орналасқан Ассел-Скмар
сатысындағы құм-топырақты қабатты мұнай көзінің бірінші тұзды қабатың
болып есептеледі. Бірінші тұз қабатының ерекшелігі ол КТ-1 қабатындағы
мұнай және газ көздерін толық жауып жатады. Бұл қабаттың қалыңдығы 15
метрден 600 метр аралығында, ал КТ-1 мен КТ-2 тақтасының арасында жатқан
құм-топырақты қалыңдығы 205-417 метрге жетеді, бұл қабат екінші тұз асты
қабатты болып саналады және КТ-2 мұнайгаз көздерінің жабындысы болып
табылады және оны екіге бөліп тұрады. (КТ-1 және КТ-2). Біріші карбондық
қабат КТ-1 тереңдігі -390 метр (бұрғылау құдығы 92), екінші -548 метр
(бұрғылау құдығы 41), бұлардың литологиялық құрамы, негізінен
ақтастар(известняк), доламиттер және бұлар өткізгіштік қызметтер атқарады.
Коллектордың (өткізгіш) түрлері тескті-бұралмалы-жарықты болып келеді.
Бұлардың тігінен қимасынан қарасақ, оларды әр түрлі типтегі топырақты және
қатты тастарды кездестіреміз. Бұл материалдар қабаттарды мүмкіндігінше
өнімділігі бар төрт тике бөлуге болатындығын аңғартады. Бұл топтағы
өнімділігі бар А,Б,В және В1 қабаттары 2550-2900 метрлік тереңдікте
орналасады.
Стратиптік көзқарастан алсақ А тобындағы өнімдер қабаты гажель
сатысында, Б тобындағы өнімдер Қасым сатысында, В және В1 өнімдері мәскеу
сатысының жоғарғы подолдық көкжигіне (гаризонт) орналасқан. Бұл қабаттарда
мұнай өнімдерінің қоры да әр түрлі. А тобындағы қабаттарда мұнай және газ
өнімдері аралас, олардың орналасуы 203(газ) және 90 метр (мұнай) биіктік
аралығында, Б тобындағы мұнай газ өнімдерінің биіктігі 110 метр газ
бағанасы, 90 метр мұнай, ал В тобындағы газ бағанасының биіктігі 83-91
метр, мұнай бағанасының биіктігі 30-50 метрді құрайды. В1 тобындағы газ
бағанасы жоқ, оның орынына екі 87м дейінгі деңгейдегі мұнай бағанасы бар.
Осы келтірілген топтардың барлығы өнім қабаттары бір гидродинамикалық қабат
және -2600 метрлік тереңдіктегі өз ара байланысы бар қабатқа жатады.
Ескерете кететін жәйт, кейбір бұрғылау құдығында (182,154,383) Б,В,В1
тобының арасында оларды ажырататын қатты топырақ жоқ, олар жалпы біркелік
қабаттар болып келеді. Бұл жағдай қабаттарды жалпы топқа бөлінуін растайды.
Барлап, бұрғылау кезінде мұнай көздеріне кездесуі 4,5,10,16,17,18,19,22,26
бұрғылау құдықтарында ұшырасты және бұл құдықтардан -2560 метр тереңдікте
мұнай және газ алына бастады.
А тобының үстінгі жағы қалың қабаттармен жабылған (650 метрге
дейін), бұл мұнай газ көздерін жалпы жауып жатқан гажель, ассел-сакмар
сатылармен және күнгір гидрохимиялық сүзінділерінен тұрады. Екі шоқылы
(двух купольный) құрылысы бар мұнай көздері, литологиалық топырақтың
әртекті болуына байланысты жату аймағымен шектелген. Шығыс жағындағы
қанатында ол су өтпейтін ангидритпен шектеледі. Мұнай көзінің жатқан
аумағы, әр жағынан әр түрлі литологилық қабаттармен шектеледі. Бұл жерде
газ аумағы 70695 мың шаршы метр болса, мұнай 5204 мың шаршы метр. Мұнай газ
көзінің бағаналы-сатылы жатуы 292 метр, соның ішінде газдың бағаналы
биіктігі 90 метр.
Б тобындағы мұнай көзі өте үлкен аумақты алып жатыр және А тобына
қарағанда мұнай газ көзі 2-60 метрге дейін төмен орналасқан. Мұнай көзінің
орналасқан қабатының бағана биіктігі 200 метр, оның 110 метрі газ. Газ
орналасқан қабаттың аумағы 36516 мың шаршы метр, мұнайдың аумағы 71475
шаршы метр.
В тобы, Б тобына қарағанда 4-74 метрге төмен қабаттарда,ал А және
Б тобына қарағанда Оңтүстік және Солтүстік шоқылардың астына орналасқан.
Оңтүстік шоқы астынадағы мұнай көзінің бағаналы биіктігі 30 метр болса,
Солтүстік шоқы астына орналасқан мұнай көзінің бағаналы биіктігі 50
метрдей.
В1 тобынындағы мұнай газ көздері В тобының шоқыларының төменгі
бөлігінде орналасқан және екі мұнай көзімен анықталған: оңтүстік 4,5х2,1
шақырым, биіктігі 60 м, солтүстіктегісі –5,6х3.2 шақырым, биіктігі 87
метр.
КТ-2 қабатының карбондық қабаты КТ-1-ден айырмашылығы оның
кесіндісін қарағанда КТ-1 қабатында ақтастың молырағын және доломиттің өте
аз кездесетінін байқаймыз. Өткізігіштер (коллектор) әр түрлі
топырақтардың әр түрлігіне байланыстылығымен және осы топтағы топырақтың әр
түрлілігімен ерекшелінеді. Әр түрлі аймақата топырақты бірін-бірі алмастыру
жиі кездеседі. КТ-1 және КТ-11 қабатарын бөліп тұрган қабат ақтасты және
флюидо беріктілігі бар қақпақтан тұрады. КТ-2 қабаты өнімділігіне қарай екі
топқа бөлінген Г және Д тобы. Бұл топтардың негізгі өнімі вересс көкжиегі
оңтүстігінде өткізбейтін құрылымы бар ақтастан (50-60 метр) 4 метрден 50
метрден биіктік аралығында орналасқан, солтүстігінде топырақ қабаты 15-20
метр.
Г тобының стратиграфиалық негізі мәскеу сатысынның кашир
көкіжиегінде орналасқан, ал Д тобының негізі мәскеу сатысының верей
шөгінделерін құрайды, сонымен қатар осы қабаттарға башқұр,
серпухово(противн, стешев, тарусс көкшиектері) және визен сатысы (венев
көкжиегі) кіреді.
1.2 Стратиграфия
Кенқияқ мұнайкөзі орналасқан ауданның геологиялық ерекшелігі Урал-
Ембі аумағының орталық бөлімімен салыстырғанда мынаған саяды:
1) кунгурс сатысының қалыдығының азаюына;
2) тұзасты мұнай көзінің 2500-3800 м тереңдікте жатуы;
3) юрлік және борлық шөгінділердің қабатарының қалыңдығының азаю.
Мұнай көзі бар ауданының геологиялық құрылымына палезой және төртік
дәуірдің қабаттарының үлесінің болуы:
Полезей тобы Р
Төменгі бөлімі Т1
Төменгі трисов бөлімі алвролит, конгломерат және ақтастардан
құралады. Оның өкше жағында конгломерт пен каврцтық құмдар орналасқан.
Топырақ пен аргиллитің түсі әр түрлі және құмдар мен ақтастар бар. Құм
түрлері ақ-күлгін, қызғылт-қызыл, қоңыр-күлгін және әртүрлі бояуға дейін
өзгеріп отырады.Топырақ қосындылар (конгломераты) әртүрлі бояулы, әр түрлі
ірі уақты малта тастан, құм тастан, аргиллитен және керемнилік құмдардан
тұрады. Бұл шөгінділер шайылған палезой тобының жоғарғы жағында орналасқан.
Триса қабаттының қалыңдығы 0 ден 390 метр аралығында ауытқыйды.
Юрлік дәуір J
Юрлік системасының шөгіндісі екі бөлімен тұрады.(орта және төменгі)
Төменгі бөлім Т1
Төменгі Юрлік бөлімінде шөгіндінің триас және перм жүйесінің
үгілуге (эрозиял) стратиграфиалық келспеушілік бар. Бұл бөлім негізінен
топырақ, құм және құмшауытармен берілген. Топырақтары күлгін, қара-күлгін,
қолға тигенде майлы сиықты, құрамдарында, кейде, күйген өсімдіктерді
қалдықтар кездеседі. Құм мен құмшауытардың түрі ақ, күлгін, кейде кварцты,
топырақты немесе слюда сияқты болып келеді. Төменгі юрлік қабаттың
қалыңдығы 68 метр.
Орта бөлім J2
Орта юрлік бөлім құм-топырақты қабаттан, құм-топыраққа әр түрлі
жұқа қабатты қоңыр көмір араласқан және әр қабатта өсімдіктердің күл
қалдықтары кездеседі. Орта юрлік қабатта мұнайгаз шөгіндісінің үш қабаты
көкжиегі кездеседі. Топрақтар күлгін, қоңыр-күлгін, қара-бозғұлт түсті, тұз
араласқан, алевртері көкшіл-күлгін. Бұл бөлім қабатының қалыңдығы 100 м
ден 134 м. дейін.
Бор системасы К
Бор системасы да жоғарғы және төменгі болып бөлінеді
Төменгі бөлігі К1
Бордың төменгі бөлігіне мына сатылар кіреді: готерив, баррем,
аптск и амбск.
Готеривск сатысы К1
Готеривск сатысының негізі теңіз топырағынан тараған көкшіл-
күлгін болып келеді. Бұл сатыда топырақтың аливролит, құм, құмшауыт,
ақтаспен араласқан жерлеріден тұрады.
Готеривск сатысының шөгіндісінің юрлік системаның шайындысының жоғарғы
жағына орналасқан. Сатының қалыңдығы 60 метр.
Барремск сатысы К1
Барремск сатысы топырақты әртүрлі түсінен түзелген шөгінді.
Сатының жоғарғы жағы алеворит, құм, құмшаут араласқан топырақтан тұрады.
Сатының арқа жоны жағындағы құрамындағы құмды жерінде мұнай көзі бар.
Сатының қалыңдығы 38 ден 82 метрге дейінгі аралықты қамтыйды.
Альбек сатысы К1а
Аптск сатысы топырақ, құм және құмшауыт араласқан қабаттардан
тұрады. Құм мен құмшауыттың түрлері көкшіл-күлгін түсті, кварц-жылтырлы,
уақ. Сатының қалыңдығы 68 м.
Альбск сатысы К1 а1
Альбск сатысы әр түрлі табалдырық түрінде жатыр. Оның құрылысы
құмды-топырақты шөгінділер. Құм түрлері көк, күлгін-көк, құм түрі слюдисты,
жанған өсімдіктердің қалдықтарынан тұрады. Сатының қалыңдығы 300 м.
Жоғарғы бөлім К2
Жоғарғы бор бөлімі сантондық және кампандық сатылармен берліген.
Сантондық саты К2 st
Сантондық саты төменгі және жоғарғы болып бөлінеді. Төменгі сантондық саты
топшасы ірі құм түйіпшіктерінен және фосфоритен құралған. Жоғарғы сантондық
саты топшасының шөгіндісі көкшіл рекі сары-күлгін топырақтан тұрады.
Шөгіндінің қалыңдығы 29 м.
Кампанск сатысы К2 kp
Кампанск сатысы Кенқияқ мұнай көзі шатрының дәл астынғы жағында
ғана кездеседі және екі топшалық сатыға бөлінеді. (жоғарғы және төменгі).
Төменгі топшалық сатысы негізінен топырақ пен мергелдің жұқа қабаттарына
құралады. Оның негізінде көкшіл-күлгін құммен араласқан фаун және
фосфориттер бар. Жоғарғы кампанск топша сатысы күлгін топырақтан,
ақтастардан, әр түрлі құмшауттармен гипстен тұрады. Сатының қалыңдығы 76
метр.
Кайназой тобы.
Кенқияқ мұнайкөзі ауданында кайназой шөгіндісіі палеоген
системасы топрағымен танылады.
Төртік дәуір Q
Бұл дәуір Темір өзеннің бойындағы алювиальнды, делювиальнды және
элювиальнды белдеулерден тұрады. Негізгі құрамы топырақ және құмдар.
Топырағының түсі көкшілі-күлгін, бозғұлт. Құмдарын түсі ақшылы күлгін,
сары. Алювия қалыңдығы 41 м дейінжетеді
1.3 Жырықтығы (Тектоника)
Кенқияқ мұнай көзі жырықтылығы (тектоникалық) жөнінде орналасу
ауданы Каспии ойпатының шығыс жағына сәйкес келеді, ол Орал, Ашысай және
Самар-Көкпекті жарығына (разлом) бірішама қашықтықта орналасқан.
Бұл геологиялық аймақтың ерекшелігі өте күшті шөгіндінің қап түрінде
түзелуінде, оның негізгі бөлігі тұз асты кешенінің (комплекс) болуы (7-10
км.) Тұз асты қабаттардың батысқа қарай әр түрлі тереңдікте өзгеруі
байқалады. Мысалы: Жаңажол бөлігінде тереңдігі 5,5-6 км болса, Кенқияқ,
Қозысай және Шұбарқұдық бөлігінде 7-7,5 км дейін жетеді. Кенқияқ мұнай көзі
жырықтық (тектоникалық) жөнінде орналасу ауданы Каспии ойпатының шығыс
жағына сәйкес келеді, ол Орал, Ашысай және Самар-Көкпекті жарығына (разлом)
бірішама қашықтықта орналасқан. Бұл геологиялық аймақтың ерекшелігі өте
күшті шөгіндінің қап түрінде түзелуінде, оның негізгі бөлігі тұз асты
кешенінің (комплекс) болуы (7-10 км.) Тұз асты қабаттардың батысқа қарай әр
түрлі тереңдікте өзгеруі байқалады. Мысалы: Жаңажол бөлігінде тереңдігі 5,5-
6 км болса, Кенқияқ, Қозысай және Шұбарқұдық бөлігінде 7-7,5 км дейін
жетеді. Тұзды шатыр Кенқияқ, Орал-Жем тұзды шатыр обласының солтүстік-шығыс
бөлігінде орналасқан. Тұзды шатырды қазіргі кезде 23 бұрғылау құдығы ашып
отыр. Тұздың жер бетінен орналасуы тереңдігі 500-900 м. Бұрғылап-барлау
жұмысының нәтижесінде анықталғандай тұзды аймақтың пішімі сопақ пішінді
болып келеді. Сопақ пішім жердің белдеу бағытына қарай созылып жатыр.
Шатырдың аумағы белдік бойыншы ұзындығы 8.2 км, ал ені бойынша 3 км. Тұзды
шатрдың солтүстік еңесі, оң түстік еңесі жағына қарағанда тіктеу. Шатрдың
екею бұрышы солтүстік қанатта 9-33 градус, ал оңтүстік қанатта 8-15 градус.
Тұзды шатрдың геологиялық кесіндісінде тұздың жоғарғы жағында жатқан мұнай
көзі екі құрылымды қабатқа бөлінеді: Төменгі құрылым қабаты кунгулық
сатының жоғарғы перм және төменгі перм бөлімдерінің терригендік-сульфатты
қабатын қамтиды. Құрылымның жоғарығы қабаты юрлік және борлық дәуірді
шөгіндісін тұрады. Қабаттар өз аралықтарын әр түрлі бұрышпен анықтайды.
Бұрыштық келіспеушілік қабаттар арасында 15-18 градус және бұрғылау құдығы
Ю-5 және Г-34 шамасында 32 градусқа дейін алшақтайды Құрылымдық
сәйкестенбеу мына түрде болады. Юрлік және ортатюрлік бөлімдерідің
шөгінділерінің төменгі және жоғарғы пермск бөлімдерінің шайылған
қабатарында кездесуі. Төменгі құрылымдық қабаттың геологиялық құрылымы
күрделі. Бұл жағдай стратеграфиялық көкжиектің жырығының (тектоникалық)
қозғалысынан болуы мүмкін.
Жоғарғы құрылым қабаты төменгі қабатқа қарағанда топырақты жайлы жатуымен
бұрышқыты сәйкестіктің өте аздығымен ерекшелінеді. Геологиялық кесінді мен
құрылымдық картаға қарасақ, карта үш юрлік көкжикпен жасалған, Кенқияқтың
тұз үстіндегі мұнай шөгінділері солтүстіктен оңтүстікке қарай көтермелі
жалмен бөлінеді. Шөгіндінің оңтүстік қанаты батыстан шығысқа қарай созылған
қатпар сияқты болып жатады. Оңтүстік қанат солтүстік жалдан 333 градусқа
бұрылыспен бөлінді, және солтүстікке 60-65 градус Цельсия болады, ауытқуы
25 метр. 333 граусқа бұрылыс 333-442,710 бұрғылау құдықтар арқылы өтеді.
1.4 Мұнайгаздылығы
Кенқияқ шатрының жоғары бетінде мұнай газ көздері табылмады. 1985
жылы құрылымдық-барлап, бұрғылау кезінді кейбір бұрғылау құдығынан триас,
юра және бор шөгінділерінен мұнай сіңген топрықтар байқалды. Кеңқияқ мұнай
газ көзі табылған жерде бірінші рет өнеркәсіптік өнім К-17 құрылым-баралап
бұрғалау құдығында, атпа арқылы 1957 жылы, төменгі триас көкжиегіннен
алынған. Со жылы К-17 бұрғылау құдығынан орта юрлік көкжиектен мұнай ағыны
келе бастады. Кейінгі барлау бұрғылау кезінде Кенқияқ мұнай көзінің
көкжиектік аймақтық шеті анықталды.
1.Жоғарғы перм (конгломератарлық);
2.Төменгі триас (Ⅰ+Ⅱ төменгі триас);
3.Орта юрлік (Ⅰ+Ⅱ+Ⅲ орта юрлік);
4.Төменгі бор (готериев және баррем сатысында).
Мұнай көзінің мол жері болып Ⅱ+Ⅲ орта юрлік көкжиек
саналады.Ⅱортаюрлік көкжиекке бірінші рет өнім беретін К-17, К-24, К-34
бұрғылау қондырғылары орнатылды. Барлап-бұрғылау кезінде бұдан басқа 46
бұрғылау құдығы арқылы көкжиек алқабы зерттелді. Мұнай ағынының түзелуі 29
бұрғылау құдығында байқалды. Көкжиектің шетіндегі Г-22 және Г-25 бұрғылау
құдықтар су бере бастады, көкжиектің шет жағына орналасқан басқа
құдықтардан аралас сумен мұнай немесе су шыға бастады. Көкжиекті зерттеу
1960 жылы басталып, 1961-1962 жылдары жалғасып, 1966-67 жылдар өнім алатын
құдықтарды қазыла бастады. Бұл жылдары орта юрлік көкжиек өте жиі бұрғылана
бастады. Литологиялық көкжиек негізінен құм және алеворолит аралақсан
топырақтан тұрды. Мұнай шөгіндісінің солтүстік қанатың шатыр астындағы
тереңдігі 55 м, оңтүстік қанатында 65м. Мұнай табылғын жерлердің солтүстік
қанатында топырақтың сызығының өтетін бұрылымы -120 метр, осында бұрылым
батыс бөлігінде 123 метр. Шатырдың оңтүстік шекарасы болып сумен мұнайды
араласқан жері табылады.
1.5 Сулылығы
Кенқияқ ауданындағы мұнай көзі табылған жердің суының химиялық
құрамы жоғарыдан төмен қарай өзгеріп отырады. Судың жоғарғы бөлігінің
құрамында гидрокарбонатты-натрийдан сулфаты-натрийлік және хлорлы-
кальцийлік типке дейінгі аралықта өзгерді. Судың минералдық құрамы 1,3
кгкуб-тан, 210 кгкуб аралығында өзгеріп отырады. Судың химиялық құрамы
және минарьлдану жер ауқымына байланысты болып келеді. 11+111 орта юрлік
көкжиек шетіне жақындаған сайын хлорлыкальцийлі қоюланған түрі басым болып,
құрғақ қалдыққа көшірілген кезде 36 кгкуб тен 210 кгкуб дейін аралықта
ауытқиды. Мұнай көздерінен алыстаған сайын судың құрамы өзгеріп, судың
құрамында сульфаты-натрийлық бөлім басым болады, құрғақ жағдайға көшіргенде
құрғақ қалдықта 6-7 кгкуб м. Судың орта юрлік шөгінді бассейінде
гидрогеологиялық түрінде судың жерасты 2 генетикалық түрі анықталды. Бірі,
мұнай көкжиегінің шет жағында, екнішісі мұнай өнімін беретін бөлігінде. Су
түріне қарағанда олар құмдарды ортасында орналасатындар және юрлік
шөгінділердің қабаттарында судың 3 түрлі көкжиегі мұнай көздеріне жақын
жататындары. II+III ортаюрлік көкжиекте судың ең мол жер үлкен ауқымды
жерді алып жатыр. Судың мол жерінің қабаттарында әр түрлі аумағы бар,
құрылымы көкшіл-күлгін құмдармен толтырылған. Судағы топырақтың бөлімі 18-
32 пайыз арасында ауытқиды.
Торырақты су қанығуы орташа 22%. Су қабаттарының қалыңдығы 54 метрге дейін
жетеді. Бұрғылау құдықтарында судың деңгеі орташа 22-24 метр. Орта юрлік
көкжиекте 11+111 су қабатарының қысымы 3,97 Мпа. Құдықтардың өнімділігі
541куб.мкүн. Мұнай газ көздерінің жақын жерлерде судың минералдануы өте
жылдам өседі. Бұл кезде судың құрамында сульфат-натрий қосындысы басым
болады..
1.6 Өнім қабатын ашу әдісі
Кенқияқ мұнай көзі 1966 жылы өнім өндіруге бейімделген. Бірінші
тәжірибе орынында мұнай көзінің оңтүстік қанатына буды негізу жобасы
жасалған. Тәжірибе құдығының бу жіберу 1967-1969 жылдары жүргізлді.
Кенқияқ мұнай кен орындарында өнім қабаттарын ашу жоспарын 1984
жылы СССР-дың орталық комиссиясы бекіткен Кенқияқ мұнай көзін жылу
көздері арқылы ашудың толықтырлыған жобасының схемасын басшылыққа ала
отырып жасалды. Мұнай көздерін жылу генераторлары арқылы ашу 26 жылы жиі
пайдаланудан кейін, бірінші рет 1.05.98 жылы бу шығаратын жылу генераторды
тозуынан байланысты Кенқияқ мұнай көзінің оңтүстік қанатындағы мұнай өндіру
құдықтарға бу беру тоқтатылды.
1998 жылы көкек айында “Актобемунайгаз” мекемесінің №66 бұйырығы
бойынша бірінші бу айдайтын бугенераторы өзінің жұмыс істеу қабілетін
жоғалтуына байлынысты тоқтатылды. Жер астына бу айдау жұмысы оңтүстік-шығыс
қанатындағы 9-11 қатардағы құдықтарға У1115060 генераторына жалғастырылды.
Кенқияқ мұнай орыны мұнайдың жабысқақ түрін өндіретін жердің
қатарын жатқызылады (тұздың үстінгі қабатындағы мұнай шөгіндісі).
Ю-11 көкжиегіндегі мұнайдың қоры топ-топқа бөлінді және жіктеледі
А+В+С1 -72.194 млн.тонн, Ю-11 көкжиегінде-12,4 млн.тонн. Мұнайды сауықтыру
коэффиценті -0,409. Өндірілетін мұнай өнімінің 81%, орта юрлік жүйесінің
тұз шөгіндісінің үстінде орналасқан.
Құдықтан мұнай өндіру саласында суды пайдалану 1968 жылы
басталды. Тәжірибе жүргізу алаңында мұнай өнімін будың әсерімен өндіру
жүзеге асыра басталғанда шөгіндінің сулылығы 9,3%. 1981 жылы мұнай өнімін
булау арқылы өндіру 51-52 пайызға артты, ал 1985 жылы бұл көрсеткіш Кенқияқ
жерінде 63 пайыздан 75 пайызға өсті.
Орта юрлік шөгіндісінің екі жерінде мұнай құрамында судың артқаны
байқалады, бұны себебі оларды арасына бу жіберілуді әсері болу мүмкін. Орта
юрлік қабаттардың бу мен және сумен қанығу, осы қабаттардың кесіндісі
көрсеткендей орта юрлік көкжиектегі мұнайдың тереңдігі 158-168 метрге дейін
азайған.
1960 жылы III орта юрлік көкжиектегі мұнай көзі Г-12 ашылды. Осы
ашылыған 15 барлап-бұғылау құдығының 7-уі мұнай берсе, 8 құдығы су немесе
сумен мұнайды қосындысын берген. Көкжиектің шатарының құрылымының солтүстік
жағының тереңдігі 125-140 м, оңтүстік жағында 130-160 метрге тең.
Көкжиектігі мұнайдың құрамында газдың бөлігі өте аз - 2,93
кубмт . Қабаттардағы қызу өте аз, не бәрі 20С және қабаттардағы қысымда
төмен 6 ат.және 11+111 көкжиектегі өзгеруі де 1,0009 дан 1,028. Мұнайдың
тартылуы (қысылу) және отыру да аз 0,08 ден 0,27. Газдың еруі 1 ден 2,5
куб.м. куб7м МПА. Мұнайдың газбен қанығу қабаттардың тереңдеуіне
байланысты өседі. (0,96-1,03 МПА). Коллекторды тесіктілігі 30% құраса,
мұнайдың қанығу 72 пайызға дейін, өткізгіштігі 4 кв.мкм. Кеңқияқта
өндірлетін мұнай салмағы ауыр, жабысқақ, майлылығы, сортылығы өте жоғары.
11+111 орта юрлік көкжиектігі мұнайдың құрамында: күкірт-0,59%,
асфалтобетон-0,38%, парафин-0,64%, смола-23,9%.
Мұнайдың жату тереңдігі орташа 300 метр. 11+111 көкжиегінің орташа
қалыңдығы 95 м, мұнайға қанығуы 28 метр. Осы көкжиекте өндірлетін Кенқияқ
мұнайының 80 пайызын құрайды.
Мұнай өндірудегі шағатын мұнай және су қоқысы (дебит) 2001 жылы орташа
алғанда бір құдықа 1,67 м3 мұнай қалдығы және 5,73м3 сұйықты құрайды
(орындалған уақытына сәйкес). Кенқияқ мұнай орынында 2001 жылы 251 мың
тонна мұнай өндірлді және осы жылы 860571 тонн сұйық өндірілген. Осы жылы
өнеркәсіпке 237653 тонна тауарлық мұнай тапсырылған. Кенқияқ жерінің мұнай
беру коэффиценті жалпы баланыстың 0,1 құрайды. Кенқияқ өңіріндегі мұнай
беретін құдықтардан алынған мұнайдың жалпы 87,5%, яғни 219694 тоннасы
11+111орта юрлік көкжиектен өндірілген.
1.7 Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулер
Геофизикалық жұмыстар ұңғыны бұрғылау, бекіту, сынау кезінде
ұңғыға тіркелген геофизикалық партия көмегімен жүргізіледі. Бұл жұмыстар
ұңғының геологиялық тілмесін (разрез) оқып білу үшін, жыныстардың
литологиялық құрамын анықтау үшін жүргізіледі. Өндірістік – геофизикалық
жұмыстарға мыналар жатады.
а) Ұңғының оқпаны бойында зерттеу.
1: 500 масштабта
1. стандартты каратаж.
2. Ұңғы диаметрін өлшеу.
3. Гаммакаротаж (ұңғының ашық оқпанында).
4. Термокаратаж (1-2 ұңғыда).
б) Болашағы бар аралықтарды түпкілікті зерттеулер
1 : 200 масштабта
1. БКЗ
2. ПС
3. Микрозондалау
4. Ұңғы диаметрін өлшеу
5. Гаммакаротаж (ашық оқпанда)
6. Газды каротаж (құрамындағы үйлесімді 2-3 ұңғы)
7. ОПК- - 10 қабат сынағышымен сұйықты алу.
8. БК
9. МБК
10. Акустикалық каротаж.
11. Циндукциялық каротаж.
12. Импульсті нейтронды каротаж.
1 : 500 масштабтағы бүкіл оқпа бойында зерттеулер әрбір 500 м
сайын, ал тілменің болашағы бар бөлігінде әрбір 200 м сайын
жүргізіледі.
Барлық өндірістік-геофизикалық зерттеулерді аяқтағаннан кейін
каротаждық партия, каротаждық материалдарды өңдейді, бұрғыланған
тілменің мұнайгаздылығы туралы анықтама береді, өнімді қабаттың
параметрлерін тағайындайды және мұнай мен газға сынау аралықтарын
ұсынады.
Кеңқияқ кен орнындағы жүргізілетін геофизикалық зерттеулер және
олардың қандай аралықта жүргізілетіні туралы мәліметтер төменгі кестеде
көрсетілген.
1 - кесте. Геофизикалық зерттеулер
Жұмыстардың атауы Жазулар Өлшеулер жүргізіледі
масштабы
Тереңдікте, Аралықта м
м
Жоғарыда Төмен
1.КВ,ПР,ГК, НГК, ПС, АКЦ 1 : 500
750 0 750
2. КВ, ПР, ГК,НГК,ПС 1 : 500 3778 750 3778
3. КВ, ПР, ГК, НГК, ПС. 1: 500 4958 3778 4958
4. DLL,MSFL,AS,CNL,ZDL, 1:200 4958 3778 4958
GR,SP, CAL,CN, DSL, MAC
5. ГК,АКЦ 1:500 4958 3400 4958
2 ТЕХНИКАЛЫҚ-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Бұрғылау тәсілін таңдау және дәлелдеу
Қазіргі кезде бұрғылаудың үш тәсілі қолданылады: турбиналық, роторлық
және электро бұрғымен бұрғылау. Турбиналық және роторлық бұрғылау
тәсілдерін кезекпен қолдану тәжірибедеа кеңінен жүргізілуде. Алаңдағы
әртүрлі бұрғылау тәсілдерінің (кезекпен қолдану тәжірибесінде) жұмыс
тәжірбиесін қорыту және оларды салыстырмалы техникалық экономикалық талдау
негізінде, бұл ұңғы немесе оның жеке аралықтары үшін бұрғылау тәсілі
таңдалады. Алаңның материалдарын таңдаған кезде үш алаңға тән жағдайды
білуге болады:
1. Бұдан бұрын ешқандай ұңғы бұрғыланған емес.
2. Бір немесе бірнеше ұңғы бұрғыланған.
3 Олардан әлдеқайда көп ұңғы бұрғыланған.
Геологиялық мәліметтерді оқу және геофизикалық зерттеулерді оқу
негізінде, сондай-ақ бұрын бұрғыланған ұңғының бұрғылау тәртібінің
параметрлері және қашаудың жұмыс істеуі туралы мәліметтер бойынша
метологиялық біртекті аралықтарды бұрғылау үшін қашаулар (3-ден көп емес)
түрлерін таңдау жүргізіледі. Берілген литолориялық аралықты бұрғылау үшін
қашау түрі дұрыс таңдалмаса нағыз тәсілін таңдау ең тиімді түрін таңдау
қиындығы мынада: қашау жұмысы көзінде әр уақытта біртекті жыныстар
бұрғыланбайды, олардан физика-механикалық ерекшеліктер бар жыныстар
бұрғыланады. Олай болса, ұңғыны бұрғылаудың ең оңтайлы ету үшін жалғыз
дұрыс жолы болып6 бұрғылау тәсілін, процесі құрушы өзара байланысқан негізі
факторлар жынысқашау – бұрғылау ерітіндісі – бұрғылау тәртібі негізінде
таңдау табылады.
Бұрғыланған ұңғылардың нақтылы берілгендері бойынша алаңды бұрғылау
үшін ең тиімді болып роторлық бұрғылау (үшін ең) тәсілі саналғандықтан,
жобалық ұңғыны бұрғылап өту үшін, 0-750 м аралықта роторлық бұрғылау
тәсілім таңдаймыз.
2.2 Ұңғы құрылмасын жобалау және дәлелдеу
Ұңғы құрамасын жобалау, ұңғы бұрғылау жұмыстарын жүргізудің жалпы
техникалық ережесі және Мұнай мен газ ұңғылардың құрамысын жобалау
кезіндеп әдістемелік нұсқаулар талаптарына сай жүргізіледі.
Осы құжаттарға байланысты ұңғы құрылмасына төмендегідей талаптар
қойылады:
-міндетті түрде ұңғыны жобаланған тереңдікте жеткізу;
-өнімді қабатын ашудың көрсетілген тәлімін және оны алу тәсілін іске
асыру:
-техника және технологиялық жүйеннің жоғарғы мүмкіндігін пайдалану
және бұрғылау жүйесінде шиеленіс жағдайларын болдырмау;
-ұңғыны құрастыруды аяқтағанда ең аз шығын жұмсау;
Көрсетілген талаптарды қамтамасыз өтуге қажет, шегендеу тізбігінің
санын, бұрғылау кезінде әр түрлі ұңғы аралықтарына сәйкес келмеуіне
байланысты жобалаймыз.
Бұрғылау шарттарының сәйкес келмеуі деп, жоғары және төменде жатқан
аралық (интервалдық) берілген бұрғылау технологиялық жүйесінің параметрлері
жоғарыда бұрғыланған аралықта шиеленіс туғызуды айтады. Экономикалық
жағынан тиімсіз болуын немесе қосымша арнайы технологиялық шараларды
жүргізгенде шиеленісті болдырмау мүмкін.
Ұңғы құрамысына келесі шегендеу тізбектерің түрін қолданамыз:
Бағыттаушы – тұрақсыз топырақтардаң тұратын жоғарғы аралықты
бекітеді. (30 метр, 111-660,4 РС1 мм-қашау ). Кондукторды бұрғылау кезінде
ұңғының сағасыз алынып кетуін болдырмауға арналған.
Кондуктор – қиманың тұрақсыз аралықтарын бекіту үшін, сулы көкжикті
(горизонтты) ластанудан сақтау және атпаға қарсы жабдықтарды сағаға
орнату үшін, одан басқа ретті шегендеу тізбегін орнату үшін арналған.
Кондукторды- 750 м теріндікке түсіреміз, диаметрі 111-444,5мм GA114.
Аралық шегендеу тізбегін – геологиялық қиманың жоғары жақтан аймағын
бұрғылау шарты бойынша сәйкес келмейтін төменді жатқан аймақтан оқшаулау
және бекіту үшін арналған. Бұл тізбек ұңғының келесі аралықтарын бұрғылау
кезінде шиеленіскер және апаттар секіртуге қызмет етеді.
Біздің жобаланған ұңғымызға тұздардың интенсивті жуымды қашау тұратын
және үңгілер пайда болатын тұз қабаттарын жабатын диаметрі 111- 311,2 мм (
қашау маркісі GA115, FM2665, HL517,515, 517L) ереңдігі 3778 м тұтас аралық
тізбегін таңдап аламыз.
Пайдалану тізбегі - өнімді көкжиекті болу үшін және оларды басқа
ұңғының геологиялық қимасының жазықтығын оқшаулауға арналған. Ол мұнай және
газды белгілі тәсілдер арқылы жер бегіне шығаруға арналған. Оның диаметрін
ұңғыны қолдануға тандау кезінде, оны байқаумен пайдалануға байланысты
жұмыспен қамтамасыз етілуі есепке алынады. Пайдалану тізбегінің диаметрін
бұрғылау жұмыстарын жүргізушінің қалуы бойынша алынатын болғандықтан
311,2мм, диаметрде қалаумызша аламыз. Тізбекті 3778 м тереңдікке түсіреміз.
Кен орнына мұнай көмір қышқылды болғандықтан барлық тізбектер сағаға
дейін цементтеледі.
Өнімді қабатты ашудың әдісін таңдау қабатты қысымдарды (Рқ) мен жұтылу
(жарылу) қысымдарының (Рж) мәндері арқылы, олардың градиенттерін (Гқ,Гж)
аңықтап, Гқ мен Гж –ның терендікке байланысты өзгеруінің біріктірілген
графикті тереңдік-қысымның эквивалент градиденті координатында тұрғызу:
қабаттың құыстың қысымның градиекті:
(1)
Жұту (жорылу) қысымының градиенті
(2)
г- ұңғы сағасынан қаралатын нүктеге дейінгі тереңдік, м.
Өнімді қабатты алғаш қазумен ашқанда, қабаттың сұйықтың гидростикалық
қысымы Рс, қабатты қысым Рқ, мөлшерінен артық болуы тиіс, немесе қабатқа
репрессия төменгі тектеуден анықталады.
∆Р=Рс-Рқ мПа
(3)
Екінші жағынан, қазу кезінде жуу сұйығының қабатқа жұтылмауын
қамтамасыз ету үшін репрессия, мүмкін шектік шамасы (Р) аспауы керек.
∆Р=Р=0,8Рж мПа
(4)
(Р)-қабаттарды ашу кезінде пайда болатын қысымның қосымша динамикалық
құраушылардың әсерін ескереді.
Жұту қысымның мөлшері болмаған жағдайда (алғаш барлау ұңғылар
қазғанда) олардың мәндері өткізгіш қабаттар үшін шамамен болады:
Рок=0,0083г+0,66Рқ мПа
(5)
Жоғарыда берілген түсініктеме ұңғы құрылмасын жобалауды қысымның
градиентік пайдалану әдісіне жатады. Ұңғыларды құрылмасын жобалаудың екінші
әдісінде қабаттардағы қысымдардың ауытқулық (Ка) және жұту индексінің (Кж)
коэффициентерінің терендікке байланысты мәндерін аңықтап: Ка мен Кж
коэффициентерің тереңдікке байланысты анықтап: Ка мен Кж коэффициентерің
тереңдікке байланысты өзгеруінің график тұрғызу: графикті тұрғызғанда үлкен
қалындығы болуынша елеуін өзгеру мүмкіншілігін ескеру қажет. Қабаттың
қысымды ауытқулық коэффициент Ка- ұңғының сағасынан тереңдігінде қабат
қысымының Ка, биіктігі сондай су бағанасының қысымының қатынасына тең.
Ка=Pρiqa
(6)
Жұту қысымының индексі (Кж)- ұңғының сағасынан ғ тереңдігіндегі жұту
қысымының (Рж), биіктігі сондай тұшы су бағасының қысымының қатынасына тең:
Кж=
(7)
Егер жұту қысымының индексі жөнінен мәліметтер болмаса, олардың ең аз
мүмкін мәнін шамамен бұрғылау нәтижесі арқылы аңықтауға болады:
Кж=
(8)
Немесе бұрғыны қазылған ұңғыларды (есептеу) цементтеу нәтижелері
арқылы
Кж= (9)
ρбе- қазу кезендегі жұтылу байқалған жуу сұйығының тағыздығы:
ρбе- цементтеу кезіндегі ұңғыдағы жуу суйығының тығыздығы
ρц.е- цемент ерітіндісің тығыздығы
Һ1-цементеуден кейін ұңғыдағы жуу сұйығы бағанасының биіктігі:
Һб- тізбік сырт кеңістігіндегі бурурлік сұйық бағасының биіктігі:
zқ-қаралатын қабатты тереңдігі
ρс- тұшы су тығыздығы
Кж=0,83+0,66Ка
(10)
ρ 0=Кр·Ка (11)
Кр-резервтін коэффициенттер (0-400м)
Терендігі 750 м
∆Р=Рст-Рқ‹1,5 мПа
ρб=1140кгм3
ρ0=
а=1,1-1,15
Қабат қысымын мына формуламен есептейміз
Рк=
Ка=
Кж=0,83+0,66·Ка=0,83+0,661·1,51
Жұтылу қысымы
Рж=ρi·q·z·Kж=1000·9,81·750·1,51=11, 1 мПа
∆Р=Рст-Рқ
Рст=ρ·q·z=1140·9,81·750=8,4мПа
∆Р=8,4-7,6=-0,8мПА ‹1,2 мПа сақталады
ρ0 Ka (1,1-1,15) =1,04 (1,1-1,15) =1,14-1,20
1,04‹1,14‹1,51 сақталады
Терендік 3600м
∆Р2,5 мПа 750‹z‹3600 а=1,05-1,1
ρб=1160кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Қж=0,83+0,66·1,1=1,56
Рж=1000·9,8·3600·1,56=53,62 мПа
Рст=ρб·q·z=1,160·9,8·3600=41,0мПа
∆Р=Рст-Рқ=41,0-40,92=0,08мПа‹2,5мПа
Р0=Ка(1,05-1,1) =1,1(1,05-1,1) =1,15-1,21
1,1‹1,16‹156 сақталады
Тереңдік 3700 м
∆Р2,5мПа 3600z∆3700 а=1,05-1,1
ρб=1180 кгм3
ρ0=
Рқ=
Ка=
Рж=1000·9,8·3700·156=56,56 мПа
Кж=0,83+0,66·1,118=0,61
Рст=1180·9,8·3700=42,78 мПа
∆Р=42,78-40,7=2,082,5 мПа сақталады
ρ0=Ка(1,05-1,1) =1,145(1,05-1,1) =1,2-1,26
1,1181,181,58 сақталады
Тереңдігі 3800 м
∆Р=Рст-Рқ2,5 мПа 3700z3800 а=1,05-1,1
ρб=1200кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Кж=0,83+0,66·1,144=1,70
мПа Рст=3800·9,8·1200=44,68 мПа
∆Р=1,01мПа2,5 мПа сақталады
Р0=1,144(1,05-1,1) =1,2-1,26
1,1441,21,58 шарт сақталады
Тереңдігі 4200 м 3800z4200
ρб=1220кгм3 ρ0=1,18 а=1,05-1,1
Рқ=
Ка=
Кж=083+0,66·Ка=0,83+0,66·1,16=1,6
Рст=1200·9,8·4200=49,39 мПа
∆Р=49,39-47,8=1,59 мПа2,5 мПа шарт сақталады
Р0=1,16(1,05-1,1) =1,218-1,276
1,161,221,6 шарт сақталады
Тереңдік 4400 м
∆Р2,5 мПа 4200z4400 а=1,05-1,1
ρб=1230кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Кж=083+0,66·1,17 =1,6
Рст=1230·9,8·4400=53,0 мПа
∆Р=53,0-51,0=2,0 2,5 мПа шарт сақталады
Р0=Ка(1,05-1,1) =1,17(1,05-1,1) =1,228-1,287
1,171,231,6 шарт сақталады
Тереңдік 4958
∆Р3,5 мПа z 4958 а=1,04-1,07
ρб=1180кгм3 ρ0=
Рқ=
Ка=
Кж=083+0,66·1,14 =1,7
Рст=1180·9,8·4985=57,3 мПа
∆Р=57,3-55,1=2,2 3,5 мПа шарт сақталады
Р0=1,14(1,04-1,07) =1,186 -1,22
1,141,181,58 шарт сақталады
2.3 Қашаулар мен шегендеуші тізбектің диаметрін таңдау
Шегендеуші тізбектің диаметрін төмменен жоғары есептейміз.
Бұрын бұрғыланған ұңғыларға мұнай дебиті 8 мм. Штутцер арқылы 174-214
м3тәу және газ факторы 273м3тәу болғандықтан, мұнай ұңғыларының кестесі
бойынша пайдалану тізбегінің диаметрін 168,3мм қылып аламыз.
168,3мм шегендеуші құбырды қазуға арналған қашаудың диаметрін мына
формула арқылы есептейміз:
Дпайқаш=Дм+2∆
Мұндағы: Дқ-қашау диаметрі, мм;
∆- муфта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz