Ортадан тепкіш компрессор
АНДАТПА
Ұсынылған дипломдық жобада компрессорлық станциянықайта жаңартуда
техникалық тиiмдi шешiмдерi қабылданған. Келтiрiлген техникалық шешiмдер
Қазақстан Республикасында қабылданған нормалық документтерiне сәйкес
келедi.
Компрессорлық станцияда помпажды болдырмау және отындық газды
қуатты көбейту арқылы үнемдеу туралы патенттiк шолуы келтiрiлдi.
Экономикалық бөлiмде негізгі техника-экономикалық көрсеткiштер
анықталып, жұмсалған қаржыны 4,7 жылда қайтару қарастырылған.
Еңбек пен қоршаған ортаны қорғау бөлiмдерiнде компрессорлық
станцияны қауіпсіз пайдаланудың тиімді және практикалық әдістері
келтірілген. .
АННОТАЦИЯ
В данном дипломном проекте приняты оптимальные технологические
решения по реконструкции компрессорной станции. Приведенные технические
решения соответствуют нормативным документам существующим в Республике
Казахстан.
Был проведен патентный обзор по без помпажной работе компрессора и
экономия топливного газа за счет повышения мощности.
В экономической части определены основные технико-экономические
показатели по которой срок окупаемости проекта составляет 4,7 года.
В частях охраны окружающей среды и охраны труда приведены
практические решения по безопасной эксплуатации компрессорной станции.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 8
1.1 №14 Компрессорлық станцияның қысқаша сипаттамасы 8
1.2 Газ құбырларында қолданылатын компрессорлар жөнінде жалпы 9
мәліметтер. КС-ң класификациясы.
1.3 Компресордың қолданылуы. 10
1.4 Компрессорлық машиналар 10
1.5 Ортадан тепкіш айдағыштар 11
1.6 Ортадан тепкіш айдағыштармен жабдықталған КС-да жүргізілетін 12
техналогиялық операциялар.
1.7 Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс тәртібін реттеу. 19
1.8 Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс істеу принціпі. 21
1.9 Жүкті қабылдау 21
1.10 Пайдалану кезінде агрегатқа техникалық қызмет көрсету. 22
1.11 Агрегатты тоқтату 24
1.12 Авариялық жағдайда агрегатты тоқтату. 24
1.13 Патенттік ізденіс 25
2 ЕСЕПТІК БӨЛІМ 38
2.1 Алғашқы берілгендер 38
2.2 Гидравликалық есеп 38
2.3 Kомпрессор станциялардың арасындағы газ құбырының нақтыланған 46
жылулық және гидравликалық есебі
2.4 Технологиялық есеп 49
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 54
3.1 Күрделі салымдардың көлемі 54
3.2 Жылдық экономикалық шығындар 58
3.3 Өндірістің шекті нүктесін анықтау 64
3.4 Меншікті өзіндік құнды анықтау 65
3.5 Залалсыздық нүктесін алгебралық әдіспен есептеу 66
3.6 Газды айдау тарифін анықтау 67
3.7 Еңбекті ұйымдастыру және өндірісті басқару 68
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ 71
4.1 Компрессорлық станциядағы қауіпті және зиянды өндірістік 71
факторларды талдау.
4.2 Қорғаныс шаралары 74
4.3 Өрттен – жарылыстан сақтандыру 86
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 90
5.1 Атмосфералық ауаны қорғау 90
5.2 Сулы ортаны қорғау 90
5.3 Жер ресурстарын қорғау 91
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қарастырылайын деп отырған компрессорлық станция Ақтөбе облысында
Хромтау ауданында орналасқан, Бұхара газын Оралға айдау үшін арналған.
№14 Компрессорлық станцияны қайта жаңарту дипломдық жобасы бес
бөлімнен тұрады. Технологиялық бөлімде, компрессорлық станцияның негізгі
және қосалқы операциялар технологиялық схемасы және айдағыш бойынша өзімнің
техникалық ұсыныстарымды көрсеттім. Екінші бөлімде газөткізгіштің
гидравликалық есебі, газдың физикалық қасиеттерін анықтау, компрессор
станциялардың арасындағы газ құбырының нақтыланған жылулық және
гидравликалық есебін жүргіземіс. Газөткізгіштің негізгі есебі қазіргі
уақыттағы мәліметтерге сүйене отырып жүргізілді. Экономикалық бөлімде
компрессорлық станцияны қайта жаңартға капиталды салымдар, оны пайдалану
кезіндегі шығындар мен түсетін пайдасы есептелген, сонымен қатар жобаның
экономикалық тиімділігі, ақталу мерзімі есептелді. Қоршаған орта мен
еңбекті қорғау бөлімдерінде компрессорлық станцияны пайдалану кезіндегі
шаралары мен апатты болдырмау тәсілдері қарастырылды.
1 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 №14 Компрессорлық станцияның қысқаша сипаттамасы
№14 Компрессорлық станциясы (№14 КС) Ақтөбенің Хромтау ауданында
Қопа ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай және, Ақтөбе қаласынаң оңтүстікке
қарай 150 км қашықтықта орналасқан. Өнеркәсіптік алаң рельефі тегіс,
жазық дала сипатына ие.
Газ құбырөткізгіші табиғи газды тасымалдаудың негізгі түрі
қызметін атқарады. №14 КС магистралды құбырөткізгіш бойынша газ айдау мен
оның қысымын артыру үшін арналған. Ол магистралды құбырөткізгішіне
кіретін имираттар және кешеннің №1 басқару элементі қызметін атқарады
және келесідей технологиялық процестерді жүзеге асырады:
- газды сұйық және қатты қоспалардан тазарту;
- газды сығымдау.
КС-ң басты технологиялық нысаны магистралды құбырөткізгішіне қызмет
көрсететін компресорлық цехқа түседі. Сығымдаудың бір сатысынан кейін газ
тоңозытқыштарда салқындатылады. Содан соң салқындатылған газды
магистралды құбырөткізгішіне тасымалдайды. КС-ң кірісіндегі рұқсат
етілген қысым-33 атм.
КС-ң шығысында рұқсат етілген қысым-55,0 атм.
№14 КС әрекет етуші кәсіпорының құрамына 1974 жылы енгізілді.
Компрессорлық станцияда екі цех бар, ол Н-128-12-4 типті, өнімділігі 10
млрд. М3тәул, жетегі ретінде ГТУ-700-5 газтурбиналы газдың агрегаты
алынған он ортадан тепкіш айдағыштармен жабдықталған.
Өнеркәсіптік алаңың территориясында орналасқан газтарту станциялары
тұтынушыларға белгілі шамдағы қысыммен, тазалау және одаризациялау
дәрежесі бар шарттастырылған газ мөлшерін беруге арналған.
КС-ң бар болуы тұтынудың тербелісі кезінде құбырөткізгіштің жұмыс
режимі реттеуге, құбырөткізгішінің аккумуляторлық қабілетін максимал
пайдалануға мүмкіндік береді. 2006 жылдағы мәләметтер бойынша КС-cы 10,5
млрд. м2 жыл мөлшерін тасымалдады. Компрессорлық станцияда екі
компрессорлық цех орналасқан, онда жетегі газтурбиналы газайдаушы он
агрегат орналастырылған.
ЖӨБ-ң қоршаған ортаға ықпалы негізінен ауданның ландшафтты-климаттық
ерекшеліктеріне әсер етеді.
1.2 Газ құбырларында қолданылатын компрессорлар жөнінде жалпы
мәліметтер. КС-ң класификациясы.
Кен орнынан шыққан газдың қысымы көтеру арқылы соңғы бөлікке дейін
жеткізу үшін КС-лар орнатылады. Орналасуына қарай КС-лар басты, аралық
және сығымдау станциялары болып бөлінеді.
БАС-ы газ кенішінің жанында орнатылады. Ал ААС-сы есептік жолмен
анықталған арақашықтық 100-150 км сайын орнатылады. Сығымдау КС-лары газды
жер асты сақтау қоймасына айдау үшін немесе одан алу үшін орнатылады.
Сығымдау КС-лары газ кенішінің қабат кысымы төмендеген кезде (магистралдық
газ құбырының қысымымен салыстырғанда) жер астына газ айдауға арналып
орнатылады.
Станциядағы жабдық түріне байланысты КС-лар ортадан тепкіш,
поршендік және біріктірілген, ал жетек түрі бойынша газомоторлық,
газотурбиндік және электрлі жетекті болып бөлінеді.
Сығымдалу дәрежесі бойынша 1 сатылы немесе көп сатылы болып
бөлінеді.
КС-ның құрамына келесі тораптармен жабдықтар кіреді: КС-ның
магистралға жалғану торабы, құбырды тазарту қондырғыларын қабылдау жене
жіберу торабы, техналогиялық газды тазарту қондырғылары, газ айдау
агрегаттары, КС-ның техналогиялық құбыр өткізгіштердің ашып жабу
арматурасы, отындық және агрегатты іске қосу газдарын дайындау
қондырғылары, импульстік газды дайындау қондырғысы, энергетикалық
жабдықтар, басқару және телемеханика жүйесі, әр түрлі көмекші жабдықтар.
1.3 Компресордың қолданылуы.
Компресорлық машиналар өндірісте, камуналдық жүйеде және ауыл
шаруашылығында қолданылады.
Өндірісте компрессорлардың қолданылуы:
1. Химиялық синтезде, қозғалтқыштарда, пештерде және газбен жұмыс
істейтін аппараттарға қолданылады;
2. Скважинадан шыққан газды тасмалдауға, магистралды газ құбырымен
тасмалдауға;
3. Жер қабатында газды сақтау қоймасына айдау үшін. Құбырдың мықтылығын
сынау үшін;
4. Газды айдап шығаруда ыдыста вакуум жасау үшін, өндіріс үйлерін
желдетуге және пештерден жанып шыққан улы газдарды сорып алуда;
5. Газ ағымын тудыруға:
Қатты және сұйық заттарды тасымалдауда және сұйықты скважинадан
компресорлық әдіспен көтеру кезінде.
1.4 Компрессорлық машиналар
Компрессорлар және желдеткіштер болып бөлінеді.
Компрессордің оптималдық жұмыс тәртібі 1,15, ал
вентиляторлардың жұмыс тәртібі ≤1÷1,15.
Вакумды сорғыштардың міндеті – газбен буды ыдыс ішінен сорып алып
қысымды атмосфералық қысымнан төмен түсіру.
Принципті жұмысына қарап оларды екі класқа бөледі:
1. Динамикалық – бұларға жататын қалақшалы компрессорлер және
желдеткіштер.
2. Көлемдік – оларға қайтымды, ілгерлемелі, роторлы, поршеньдік
компрессорлар жатады.
Бұдан басқа компрессорлер қысымға байланысты бөлінеді:
1. Төменгі қысымды (1 МПа).
2. Орта қысымды (10 МПа-ға дейін).
3. Жоғарғы қысымдағы (100 МПа-ға дейін).
4. Өте жоғары қысымдағы ( 100 МПа).
Пайдалану шартына байланысты тұрақты орнатылған және тасымалданатын
болып бөлінеді.
Салқындату жүйесінің түрлері:
а) Жасанды салқындату.
б) Ішкі сумен салқындату.
в) Сыртқы сумен салқындату.
д) Сұйықты бүрку арқылы салқындату.
1.5 Ортадан тепкіш айдағыштар
Егер КС-ң берілісі 10 млн м³тәуліктен аспайтын болса, онда
поршендік компрессорлер, ал берілісі одан жоғары болатын болса, ортадан
тепкіш айдағыштар қолданылады.
Ортадан тепкіш айдағыштардың артықшылықтары: салыстырмалы кіші
габариттік өлшемдер кезінде үлкен беріліспен жұмыс істейді, газ
берілісінің бір қалыпты болуы, қозалыстағы бөлшектерінің тепе-теңдігі,
басқаруды автоматтандыру мүмкіндігі. Кемшіліктері: ОТА-ң кемшілігі оның
жетек түріне байланысты анықталады. Егер электр қозғалтқыш болатын болса,
онда жұмыс тәртібін айналу жиілігін өзгерту арқылы реттеу агрегаттың
канструкциясын күрделендіреді. Ол үшін айдағышпен қозғалтқыш арасында
гидравликалық немесе электромагниттік муфта орнатылуы қажет.
1.6 Ортадан тепкіш айдағыштармен жабдықталған КС-да жүргізілетін
техналогиялық операциялар.
1) Газдың механикалық қоспалардан тазартылуы.
2) Газдың сығымдалуы.
3) Газдың салқындатылуы.
4) Газдың құрғатылуы.
5) Газдың күкірт сутектен және көмірқышқыл газынан тазартылуы.
6) Газдың адаризациясы.
1. Газдың механикалық қоспалардан тазарту.
Тасымалданатын техналогиялық газды механикалық қоспалардан және
ылғалдан тазарту ГОСТ 5542-87 стандартына сәйкес орындалады.
Тасымалданатын газдың құрамындағы механикалық қоспалардың мөлшері
5млм³ мөлшерінен аспауы қажет. Газдың механикалық қоспалардан тазарту
үшін майлы шаң ұстағыштар немесе циклондық шаң ұстағыштар пайдаланылады.
Табиғи газды механикалық қоспалардан КС-нің кірісінде тазалау үшін
шаңұстағыштар қондырылған.
1-сурет. Шаңұстағыштар
Шаңұстағыштар технологиялық үлгі – сызбаға жергілікті жер бойынша
қолмен басқарылатын кран арқылы қосылған.
Берілген газ тазалау қондырғыларының мөлшері, типі және сипаттамалары
10-кестеде келтірілген.
1 кесте- Газ тазалау қондырғылары
№ Типі,арналуы, танциондық № Тіркеу№ Жұмыстық Су Диаметрі,
қысым, кгмбойынша мм
көлемі
1 Механикалық қоспалармен мен С-1621Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
2 Механикалық қоспалармен мен С-1618Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
3 Механикалық қоспалармен мен С-1619Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
4 Механикалық қоспалармен мен С-1620Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
5 Механикалық қоспалармен мен С-1622Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
1-кесте жалғасы
6 Механикалық қоспалармен мен С-1623Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
7 Газ тазалау үшін арналған С-1625Г 55 25 2000
сүзгі сепоратор БО №1,
2-БТ1 808.000.00
1.6.2 Газдың сығымдалуы.
Ортадан тепкіш айдағыштар құрылыстық өзгешелігіне байланысты және
сығымдалу дәрежесіне байланысты толық арынды және толық арынсыз болып
бөлінеді.
Толық арынды ортадан тепкіш айдағыштың сығымдау дәрежесі 1,45÷1,51
арасында.
Толық арынсыз ортадан тепкіш айдағыштардың сығымдалу дәрежесі
1,23÷1,27.
КС- дың арасындағы қысымның төмендеуі компрессордегі сығымдалу
дәрежесін көрсетеді.
Сығымдалу дәрежесінің мәні бойынша жұмсалатын қуаттың мәні
анықталады.
Сығымдалу дәрежесі бойынша 1 сатылы немесе көп сатылы болып
бөлінеді.
3. Газдың салқындатылуы.
Бірнеше сатылы сығымдаудан өткен газдың температурасы қатты
жоғарылайды. Газдың температурасы жоғары болған кезде газдың берілісі
төмендейді және құбырөткізгіштің сыртқы изоляциясы балқуы мүмкін
(температура 40-50ْ С –дан жоғары болғанда). Сондықтан компрессорлерден
сығымдалып шыққан газ салқындатылуы үшін ауамен салқындату апараттарына
түседі (АВО).
Ауамен салқындату апараттарының жұмыс істеу принціпі вентилятордың
көмегімен сыртқы ауаны түтікшелер арасындағы кеңістікпен айдауға
негізделген. Ал түтікше ішімен тасымалданатын газ өткізіледі.
Қысқы мзгілде сыртқы ауа температурасы төмендейтіндіктен орнатылған
апараттың барлығы жұмысқа қосылмайды. Ауамен салқындату апараттарында
газдың температурасын 15-25ْ С-ге азайтуға болады. Өндірістік нормаларға
сәйкес АВО шығысындағы газдың температурасы сыртқы ауаның орташа
температурасынан 15-20ْ С-ден жоғары болмауы керек.
Қарастырылатын параметрлер: 13,9-39,6˚С температураға дейін
сығымдап болғаннан кейін тасылмалданып газды 2 АВГ-Ұ5 ТУ 26-02-913-81
ауалы салқындату аппартында салқындатады, жоғарғы беті 9930 м2 , қос
желдеткіштің бірінің жетегі ВА СО16-24-24 типті, қуаты 37 кВт тыныш
электрқозғалтқыштан.
Газды ауамен салқындату қондырғысы КЦ жиілік режимде жұмыс істеу
кезінде газды 28 данадан тұратын ауамен салқындату аппратында
салқындатады. Типті және сипаттамалары.
АСА-ң желдеткіштерін басқару станциясынан реттейді.
2 кесте-Ауамен салқындату аппараттары
№ АСА- ң Мөлшері,Суыту Жұмыстық СалқындатуЖелдеткіш Эл.
типі, дана үшін қысым, беті, м2 типі Қозғалтқыш
нормасы арналғанкгссм2 типі және
қуаты
1 2АВГ-75 28 Таб.газ 75 99,30 Т50-4 ВАСД
16-14-24,
37 кВт
4. Газдың құрғатылуы.
Ұңғыдан шыққан газдың құрамында сұйық және бу фазасындағы ылғал
болады. Оның құрамындағы ылғалдың ең үлкен мөлшері газдың көмірсутегінің
күкірт сутегінің көптігіне байланысты ұлғаяды. Газдың құрамындағы ылғал
құбыр өткізгіштің ішінде төменгі температурада гидрат түзуі мүмкін.
Түзілген гидрат төменгі температураларда газ өткізгіштің қимасын тарылтып
өнімділікті төмендетеді. Сондай-ақ газдың құрамындағы ылғал металл
бөлшектердің және құбырдың ішкі қабырғасының коррозиясын тудырады. Газдың
құрғату үшін екі әдіс қолданады.
1. адсорбция.
2. абсорбция.
Адсорбция әдісі кезінде газ қатты сіңіргіштер көмегімен құрғатылады,
ал абсорбция кезінде сұйық сіңіргіштермен құрғатылады.
5. Газды күкіртсутегінен және көмірқышқыл газынан тазарту.
Табиғи газды күкіртсутегі және көмірқышқыл газының (НSО2 , НСО2)
қоспалары кездеседі. Бұл екі компjнент атмосфераға тарағанда организмді
уландыруы мүмкін. Күкірт сутегі қондырғының және құбырдың ішкі
қабырғасында корhозияны тудырады, ал көмір қышқыл газы табиғи газдың жану
жылулығын төмендетеді. Сондықтан кәсіпшіліктің басында газды тасымалдауға
дайындау кезінде бұл екі компоненттен тазарту керек. Өндірістік орындағы
ауадағы күкірт сутегінің мөлшері 10млм³-тан аспауы қажет. Ал тұрмыстық
жағдайда қолданылатын газдың құрамындағы мөлшері 20 млм³-тан аспауы
қажет. Тасымалданатын газдың құрамындағы НСО2 газдың мөлшері 2% -тен
аспауы керек. Газдың күкірт сутегінен тазарту үшін этаноламин ерітінділері
қолданылады. 1млн м³ газға 3-7 кг этаноламин шығындалады.
Этаноламин ерітінділері ретінде моноэтанолламин (NН2 (С2Н5О)),
диэтаноламин (N (С2Н5О)2), триэтаноламин (N(С2Н5О)3) қолданылады.
Көмірқышқыл газынан тазарту үшін тұшы су қолданылады. Үлкен қысыммен
берілетін судың ағысымен көмірқышқыл газы ерітіліп әкетіліді. Көмірқышқыл
газынан тазартуды күкірт сутегімен тазартумен бірге өткізуге болады. Бұл
кезде моноэтаноламин, диэтаноламин, триэтаноламин ерітінділері
қолданылады.
6. Газды одоризациалау.
Күкірт сутегінен және көмірқышқыл газынан тазартылған табиғи газдың
иісі жоғалады. Сондықтан құбыр өткізгіштен немесе қондырғыдан болып жатқан
газ ағындыларын тез анықтау үшін газдың құрамына жағымсызиіс беретін
одарант қосылады. Одорант ретінде көп жағдайда этил меркаптан (С2Н5SH)
қолданылады. 1000 м³ газға 16 грамм этилмеркаптан жұмсалады.
Газды одаризациялау басты КС-ларда және газ үлестіру станцияларында
жүргізіледі.
Бір ағынды одоризаторы бар есепке алу сызығы тұтынушыларға берілетін
газдың мөлшерін диафрагмалы есептегіш көмегімен есепке алу қызметін атқа-
рады. Бақылау–өлшеу аспаптары және автоматика оқшауланған және термо-
кабельдермен қыздырылады.
Одоризациялау торабы тұтынушыға берілетін газдың шығып кетуін уа-
қытылы анықтау үшін оған иіс беруге арналған. Одоранттардың жану өнімі
физиологиялық зиянсыз, жеткілікті ұшқыш (қайнау температурасы төмен),
корозияға ұшыратуға беім болмауы керек, газбен химиялық жағынан үйлесуі
керек. Одоранттар арзан болғаны дұрыс. Бұл шарттарды негізінен
этилмеркаптан қанағаттандырады. Бірақ оны қолданбас бұрын оның
кемшіліктерін ескерген жөн. Улылығы жағынан күкіртсутегіне тең болады.
Сондықтан газ химиялық өңделуге бара жатса, онда оны меркаптаннан тазарту
керек, себебі, ол катализаторды бүлдіреді. Этилмеркаптан металл
оксидтерімен химиялық әсерлеседі, сөйтіп, одоризацияланған газ иісі
тасымалдану кезінде әлсірейді. Этилмеркптанмен қатар одорант ретінде
сульфан, метил-меркаптан, пропилмеркаптан, калодорант, пенталарам және т.б.
қолданылады. Газды газ құбырының басты станцияларында және газ үлестіру
станцияларында одоризациялайды. Газдағы одорант буының концентрациясы өткір
иіс газдың колемдік концентрациясы жарылыстың төменгі табалдырығынан 15
аспайтындай кезде білінуі тиіс. Орта жылдық этилмеркаптан межесі 1000 м3
газға 16 гр. Жаз мезгілінде одоант шығыны қыстағыдан 2 есе аз болады.
Газ құрамына одорантты енгізетін құрылғы – одоризатор деп аталады.
Олардың тамшылық, булану және жартылай автоматты түрлері болады.
Тамшылық одоризатор арқылы одорант құбырға тамшы түрінде немесе жұқа
ағыс түрінде қосылады (сурет ). Одоризатор диафрагма тудыратын қысым
төмендеуі әсерінен жұмыс істейді. Одорант қалқымалы камерадан диафрагма,
бақылау әйнегі және құбырша арқылы газ құбырына түседі. Қалқымалы камерада
тұрақты деңгей ұсталынып тұрады. Одорант шығынын ауыстырмалы диафрагма
арқылы өзгертге болады. Одоризациялау торабында одорант ыдысы, одорант
мөлшерін анықтайтын деңгей өлшегіш құбырша болады. Сонымен қатар, бұл
торапқа бұрыннан бар одорант сақтайтын жер асты ыдыс және сәйкесінше
байланыс құбыры кіреді.
1 – одорант ыдысы;
2 – сүзгіш;
3 – қалқыма;
4 – қалқымалы камера;
5, 8 – байланыстыру құбырлары;
6 – жұқа диафрагма;
7 – бақылау әйнегі;
9 – газ құбырындағы диафрагма;
10 – газ құбыры;
11 – сорап;
12 – қосымша ыдыс.
2 - Сурет Диафрагмалы тамшылық одоризатор.
6. Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс тәртібін реттеу.
Жұмыс тәртібін реттеу кезінде келесі талаптар орындалуы қажет:
1) компрессор тұрақты жұмыс тәртібінде берілістің және қысымның қажетті
мәндерін қамтамасыз ету қажет;
2) комрпессор тұрақсыз жұмыс тәртібіне (помпаж) түспеуі қажет.
Жұмыс тәртібін реттеудің 3 түрі қолданылады:
• Компрессор кірісіндегі қысымды тұрақты ұстап тұру.
• Компрессор шығысындағы берілісті тұрақты ұстап тұру.
• Компрессор өнімділігін тұрқты ұстап тұру.
Жұмыс тәртібін реттеудің негізгі әдістері:
1. Компрессордың шығысында және кірісінде дроссельдеу.
2. Айналымдық тізбек бойынша қайта жіберу әдісі.
3. Компрессордың айналу жиілігін өзгерту.
4. Компрессор кірісінде ағыстың бағытын өзгерту.
5. Компрессордың агрегаттың өзара жалғануын өзгерту.
1. Компрессордың шығысында және кірісінде дроссельдеу
Кірістегі дроссельмен компрессордың кірісіндегі кедергіні өзгерту
арқылы сору тізбегіндегі газдың тығыздығын және компрессордың шығысындағы
қысыммен берілісті өзгертуге болады. Бұл әдіске қуат көп жұмсалатындықтан
үнемсіз болып есептелінеді. Сондықтан бұл әдісті басқа әдістермен
біріктіру арқылы қолданылады.
Шығыстағы дроссельдік бөгеттің көмегі арқылы соңғы қысымды және
берілісті өзгертуге болады. Бұл әдісте басқа әдістермен біріктіріліп
қолданады.
1.7.2 Айналымдық тізбек бойынша қайта жіберу әдісі.
Айналымдық тізбекпен компрессордың шығыс құбыры оның кіріс құбырымен
жалғанады. Егер тұтынушуға берілісті азайту қажет болатын болса
компрессордың шығысындағы газдың 1 бөлігі байпастық құбыр өткізгіш арқылы
қайтадан кірісіне әкелінеді.
Байпастық құбыр өткізгіште байпастық клапан және алмастыру
қондырғысы орнатылады. Байпастық құбырдың диаметрі негізгі құбыр
өткізгіштің диаметрінен кіші етіп жасалынады.
1.7.3 Компрессордың айналу жиілігін өзгерту.
Компрессордың айналу жиілігін өзгерту әдісі арқылы жұмыс тәртібін
реттеу әдісі басқа әдістермен салыстырғанда үнемді әдіс болып табылады.
ГТҚ жетек ретінде болса, онда айналу жиілігін жану камерасына
түсетін ауамен газдың қоспасын өзгерту арқылы реттеуге болады. Ал егер
жетек электрлік қозғалтқыш болса, онда компрессор мен жетек арасына
электрмагниттік немесе гидравликалық муфта орнату қажет.
Кірістегі газ ағысының реттеу үшін арнайы бағыттаушы апарат
қолданады.
Газ ағысының бағытын жұмыстық дөңгеліктің бағыты бойынша бұратын
болсақ (α90ْ ) компрессор, шығысындағы қысымды азайтуға болады. Ал егер
бағыттаушы апарат қалақшаларын жұмыстық дөңгелектің айналуына қарама-қарсы
құратын болсақ, онда қысым жоғарылайды ( α90ْ )
Егер компрессор көп сатылы болатын болса, онда кірістегі бағыттауыш
апаратты әрбір сатының алдына орнату қажет.
Бағыттаушы апаратпен жұмыс тәртібін реттеу кезінде айналу жиілігі
тұрақты болып тұрады.
1.8 Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс істеу принціпі.
Компрессорлық агрегат ортадан тепкіш компрессордан және оны
айналдырушы жетектен тұрады. Ортадан тепкіш компрессордің жұмыстық органы
– жұмыстық дөңгелек қимасы айнымалы сақина тәрізді камерада орнатылады.
Жұмыстық дөңгеліктің білігінде қисық сызықты күрекшелер орнатылған олар
компрессор айналдырғанда компрессор корпусын толтырып тұрған газды алып
кетеді де ортадан тепкіш күштің әсерінен оны біртіндеп өсетін спираль
түріндегі компрессордің корпусының камерасымен келте құбырға жібереді.
Егер корпуста 1 дөңгелік болса ол компрессор 1 сатылы, ал одан көп
болса, онда 2 сатылы немесе көп сатылы деп атайды.
1.9 Жүкті қабылдау
Жүкті қабылдар алдында агрегатты қыздыру қажет. Помпажға қарсы
клапынды сатылы ашып және температураны 20 мин ішінде 600-ден 650ْ С-ға
дейін бірқалыпты көтеріп қыздыруды іске асырады. Қыздыру аяқталған соң
помпажға қарсы клапанды жабады да жүкті қабылдауға кіріседі. Ол үшін:
- Кран жабады және 1бис кранын ашады, кран 2бис жабылады және айдағыш
2-3 минуттай газбен үрленеді, содан соң кран жабылады.
- Айдағыштың ішіндегі қысым 1 және 2 крандарына дейінгі жүйедегі
қысыммен теңескеннен кейін 1 және 2 крандарын ашады да 3,4 және 3бис
кранын жабады; бұл кезде крандардың дұрыс ашылып жабылуын бақылап
отыру керек, қалқымалы камерадан майдың шықпауын қадағалау,
айдағыштың газдық байланыстарының қызу дәрежесін, айдағыштың
нығыздаушы подшипниктеріндегі газбен майдың қысымының ауытқуларын,
біліктің айналу жылдамдығының тұрақтылғын бақылап отыру керек.
1.10 Пайдалану кезінде агрегатқа техникалық қызмет көрсету.
1. Майсалқындатқыштың шығысындағы майдың салқындатушы судың шығынын
реттеу арқылы 35-45ْ С аралығында ұстап тұру қажет.
2. Агрегаттық подшипниктеріндегі майдың қыздырылуы тұрақты болу
керек, жүктің өзгеруінің әсерінен температураныңөзгеруі 20ْ С-дан аспауы
керек, максималды температураға 70ْ С-дан аспауы керек.
3. Турбинаның алдындағы газдың температурасы 700 С-ден жоғары болмау
қажет. Кейбір жағдайларда сағат ішінде 70ْ С-да жұмысты жүргізуге болады.
4. Агрегаттың роторының айналу жылдамдығын келесі аралықтарда
реттуге болады:
1) Бір сатылы агрегаттар үшін 2900-3150 айнмин.
2) Көп сатылы агрегаттар үшін 2700-3150 айнмин.
Көрсетілген аралықтардан төмен жылдамдықта өстік компрессор тұрақсыз
жұмыс режиміне түсу мүмкіндігіне байланысты жұмысты жүргізуге болмайды.
5.Агрегаттың жұмыс режимі айдағыштың сипаттамасынан анықталатын
тұрақты жұмыс зонасы аралығында ұсталып тұруы қажет. Айдағыш арқылы өткен
газдың шығынын периодты түрде өлшеу арқылы жұмыс режимінің помпаж
зонасынан алшақтық дәрежесін бақылайды.
6. Ауа фильтрлерін периодты түрде тазартып тұру керек. Фильтердің
ластанғанын ондағы қысымның ауытқуын өлшей отырып бақылайды. Фильтрмен өту
жолының жалпы кедергісі 70 мм су. бағ. аспауы қажет.
7. Майдың сапасына және май жүйесінің тазалығына аса көңіл бөлу
қажет. Реттеу жүйесінің майының аз ғана ластауының өзі қозғаушы
бөліктердің жүрмеуіне және сақтандырушы мен реттеуші органдардың жұмысының
бұзылуына алып келуі мүмкін.
Бұзылудың алдын алу үшін қажет:
1. Май багындағы фильтрдың тазалығын қадағалау, оларды өстік
компрессормен ыстық ауамен үрлеп азарту;
2. Фильтрпрессті қосып май багындағы майды тазарту.
3. Күн сайын май багындағы майды анализ жасап, ондағы қышқылдылықты,
механикалық қоспаларды, тұтқырлықты және судың болуын анықтау;
4. Эксплуатацияның бастапқы кезінде тәулігіне 1рет бокты тексеру
үшін механизмның шеткі жағдайға 2-3 рет бұрып контроллерді қозғалысқа
келтіреді.
5. Айына 2 рет қауіпсіздік реттушінің боегына майды келіріп
контроллердің іске қосылуын тексеру; агрегаттың тоқтап тұруын пайдаланып
ағыстағы майдың жылдамдық реттеуішіне кірер жерінде орнатылған торлы
фильтрдің тазалығын тексеру;
6. Сменасына 1 рет агрегаттың барлық элементтеріндегі қолмен
майланатын нүктелерді майлап шығу;
8) Агрегатты таза күйде ұстау керек. Ыстық беттерде майдың,
қағаздардың жинақталуы өрт шығуға себепші болуы мүмкін. Жеке бөліктердің
изоляциясының бұзылуы тез арада жөнделуі қажет.
1.11 Агрегатты тоқтату
1. Бис крандарын ашады, крандарын жабады да кран 5 ашады. Айдағыштың
корпусының ішіндегі қысым 1-2 кгм²-тан төмендегенде 1 бис же 2 бис
крандарын ашады. Осы аперациялар арқылы агрегаттың жүктелген жұмыс күйінен
өлі жүріске түсуі аяқталады.
2. Агрегатты тоқтату үшін жұмысты келесі тәртіппен жүргізеді:
Іске қосушы майсорабын қосады. Синхронизаторды төменгі күйге
орнатады. Помпажға қарсы клапанды біртіндеп жаға отырып және реттеуші
клапанды біртіндеп жаба отырып ротордың айналу жылдамдығын 1000 айнмин
дейін азайтады. Турбина алдындағы газдың температурасы 500ْ С-ден аспауын
қадағалау керек. Кран 14 жабады же ротордың айналу жылдамдығы 200 айнмин-
тан төмендегеннен кейін кран 15,12 же 12 бис ашады. Жылдамдықты төмендету
операцияларының барлығы машина толық тоқтағанша 10-12мин ішінде
жүргізіледі.
3. Агрегат тоқтағаннан кейін:
1. Салқын ауаның циркуляциясын болдырмау үшін өстік компрессордың
сору құбырын жабу керек;
2. Ротор потшипниктерінің температурасын төмендету үшін 12 сағат
бойы іске қосушы май сорабын қосулы күйде қалдыру керек. Егер май сорабын
тоқтатқаннан кейін подшипниктердің төсемесінің температурасы 70ْ С-ден
жоғарылап бара жатса, онда сорапты қайта қосады.
4. Егер агрегаттың тоқтауы қысқамерзімді болса ( 24 сағаттан аз),
онда ротордың білікті айналдырушы құрылғымен 4-5 сағат бойы айналдыру
қажет.
1.12 Авариялық жағдайда агрегатты тоқтату.
Мынандай авариялық жағдайда агрегатты тоқтату орындалады:
- жану камерасындағы факел өшіп қалғанда;
- турбина алдындағы газдың тамшысы 710ْ С-дан асып кеткен жағдайда;
- подшипник төсемелірінің темперасы 70ْ С-дан жоғарылағанда;
-турбинаның білігінің айналу жылдамдығы 3250 айнмин-тан
жоғарылағанда.
- турбинаның немесе айдағыштың роторының өстік ығысуы жіберілетін
шектен асқан жағдайда (0,8-1,0мм);
- подшипниктердің майдың қысымы 0,2 кгсм² -тан төмендеп кеткен
жағдайда;
- жанармайлық газдың горелкалар алдында қысымы 7кгсм² -тан
төмендегенде;
- айдағыштың нығыздауындағы газдың қысымымен майдың қысымының
арасындағы ауытқу 0,5 кгсм² -тан азайса;
- кенеттен қатты вибрация пайда болған кезде;
- турбинадағы май өртенгенде және оны тез арада сөндіру мүмкін
болмағанда;
- подшипниктерден түтін шыққанда;
- агрегатта металдың шуылы естілгенде;
- машина зал бөлмесіндегі газдың кенеттен жарылуынан;
Авариялық тоқтату жергілікті басқару құрылғысындағы аварийный стоп
батырмасын басу арқылы немесе электромагнитті сөндіргіштің середеннигінің
втулкасын қолмен ұру арқылы тоқтатудан кейінгі операциялар қалыпты
жағдайда тоқтатудан кейінгі жүргізілетін операциялрмен бірдей.
1.13 Патенттік ізденіс
RU 2109990
Ортадан тепкіш компрессор. Компрессор әртүрлі айналым саны мен айдау
қысымы кезінде шеңберлі саңылаулар 7қатары бар айналма сақина 6
қондырылған. Ол жиынтық камерада 3 газдың шығындалуына жол бермейді.
Сақинаны 6 датчиктің дабылы бойынша жүзеге асырады.
Өнертабыс машина жасау саласына жатады және ортадан тепкіш
компрессорлық машиналарда пайдалануы мүмкін.
Қалақшалы диффузорында саңылау тесілген ортадан тепкіш компрессор
белгілі.
Алайдайда үлкен статикалық қосылғы не газдың ағыны тереңдеп
енбеуінің салдарынан помпажды тербелісті сығатын күші бар жұмыстық
дөңгелектеп ғынды қосу компресордың бұзылуына әкеп соқтыруы мүмкін.
Осыған ұқсас етіп алынған ОТК да белгілі, онда газ жиынтық
камерадан клапандардың көмегімен жұмыстық дөігелек маңындағы аймаққа
өтеді. Клапандрдың қалыпты жағдайы жабық күйде. Компрессор арқылы өтетін
газ шығынын азайту кезінде дөңгелек маңындағы статикалық қысым артады. Ол
шама максимал қысым мәніне жеткен кезде соңғы аталғаны ашылып статикалық
қысымы артқан газ жинақтың камерадағы қалақшасыз диффузор арқылы өтуі
кезінде диффузордың бастапқы бөлігіне өтеді, нәтижеснде помпажды тербеліс
толығымен жойылады. Сипаттамының оң жақ тармағында, ПӘК-ң жоғары
бөлігінде тиімділік пен арын төмендейді, себебі жіберу клапандары жабық.
Алайда клапандар нақты қысымның құлауы кезінде ашылатын
болғандықтан қарастырылып отырған құрылыста тек қана айналым саны тұрқты
және айдау қысымы тұрақты пайдалануға болады.
Өнертабыстағы тапсырма жинақтық камерадан қалақшасыз диффузордың
бастапқы бқлігіне беру болып табылады.
Көрсетілген техникалық нәтиже сақинаның жиынтық камерасына
қондырумен, шеңберлі саңылаулар қатарын орындаумен қол жеткізіледі.
3-суретте диффузор ортадан тепкіш компресордың бойлық қимасы
көрсетілген. Онда жабық күйдегі бұрау сақинасы бар; 4-суретте 3- суреттің
А-А қимасы; 5- сурет ашық жағдайдағы бұрау сақинасы бар компрессордың
бойлық қимасы. 6-5 суреттің Б-Б қимасы.
3 сурет -Ортадан тепкіш компресордың бойлық қимасы
Ұсынылып отырған ортада тепкіш компрессор жұмыстық дөңгелекті 1
қалақсыз диффузорды 2, осі симметриялы жинақтау камерасын 3, жинақтау
камерасының негізін 4, қалақшасыз диффузор қабырғасында жасалған
саңылаулардың шеңберлі қатары 5, бұрау сақинасы 6, ол саңылаулардың
шеңберлі қатарымен қалақшасыз диффузор қондырылған, жинақтау камерасынан
газдың шағындалуына жол бермейді.
Компессордың жұмысы барысында жоғарғы ПӘК аймағындағы сипаттааманың
оң жақ тармағында жинақтау камерасынан б помпастапқы қалақшасыз диффузор
аймағына газ беру байқалмайды. Жұмыстың дөңгелек 1 айдайтын газ
қалақшасыз диффузор 2 арқылы өтіп, жинақтау камерасына 3 түседі, одан әрі
арынды құбырөткізгішке барады. Пульсацияның басып тіркейтін дабыл бойынша
помпажды тербелістер аймағында сақинаны 6 бұрайды, сол кезде сақина
саңылауы 7 қалақшасыз диффузор қабырғасындағы саңылауға сәйкес келуі
керек, нәтижесінде жинақтау камерасынан шыққан газ құйынның сақиналы
қатарының жұмыстық дөңгелег маңындағы ағынға ықпалы байқалып, помпажды
тербеліс жойылды.
Өнертабыс формуласы
Тұрығында газ хүрісі бойынша жұмыстық дөңгелек, қалақшасыз диффузор
және ассиметриялы жинақтау камерасы бар ортада тепкіш компрессордың
айырмашылығы мынада, компрессордың үйкеленетін бөлігіне датчик
қондырылған, орнықты жұмыс шекарасында пульсацияның басып реттегішті,
жинақтау камерасында саңылаулардың шеңберлі қатары бар бұрылу сақиналары
қондырылған, ол газдың жинақтау камерасынан қалақшасыз диффузорға
тамшыланып болдырмайды, сонымен қатар жинақтау камера мен диффузор
қуыстарын орнықты жұмыс аймағында қосады.
4 сурет-Қалақшасыз диффузор
5 сурет- Ортадан тепкіш компресордың бойлық қимасы
6 сурет-Қалақшасыз диффузор
RU 2082021
Пайданалануы: компрессор жасау саласында, көп жағдайда бір немесе
көпсатылы компрессорлардың құрылысында. Өнеркәсіптің мағынасы: компрессор
бір немесе бірнеше сығымдау сатыларын қамтиды, олардың әр қайсысы жұмыстық
дөңгелектегі ағын жүрісі бойынша тұрақты орналасқан, қолақшалы диффузор,
ондағы қалақшалар дөңгелектің бағыты бойынша бағдарланған. Шығыс құбыршасы
тонгенсальды жинақтау камерасы, олар жұмыстық дөңгелектің айналу бағытына
қарама – қарсы орналасқан.
7 сурет- Турбокомпрессор
Өнертабыс радиал конструкциялы бір немесе көп сатылы компрессорға
жатады, жұмыстық дөңгелектің маңында дискілі диффузор бағыттаушы
қолақшыларымен бірге орналасқан. Ондағы жинақтаушы тұрық тонгенциал
шығыс құбыршамен бірге орналасқан.
Турбокомпрессор формуланың негізгі пунктіндегі шектеулі бөлікке сәйкес
7 немесе 8 – фигураларда бейнеленген. Өске симмеириялы шығыс құбыршаға не,
газды көп жағдайда радиалды жұмыстық дөңгелекте сығады. Жылдамдықтың
қысымға қалыққы түзілісі оған қосылған дискілі диффузордың маңында жүреді,
онда бағыттаушы қалақшалар жиі өұрастырылады. Турбокомпрессорларда
техниканың деңгейіне сәйкес шығыс құбырша жинақталған төрыққа жалғанған.
Турбокомпрессордың сыртқы тұрақтарында сору және шығыс құбыршалар бар,
олар қысымы жоғары газдың берілісі кезінде пайдалынады.
Осыған турбокомпрессорлар табиғи газды магистральды
газқұбырөткізгішінде сығымдау үшін қолданылады, турбинаның көмегімен
қозғалысқа келтіледі. Бұл газ турбиналарда бір ғана айналу бағыты бар.
Өнертабыстың негізінде ұқсас сыртқы тұрық кезінде қарсы айналу
бағытына есептелген, жинақтаушы тұрықтағы шығыс құбыршыны пайдалану
тапсырмасы жатыр.
Протипті сынау кезінде белгіленгені, турбокомпрессордың қолда сыртқы
тұрығына бұл компрессорға сәйкес келмейтін айналу бағытын орнатуға болады.
Өнертабысты жүзеге асыруды төмендегі сызбалардан көруге болады:
7-фигурада турбокомпрессор бойлық қимада шектеуші бөлікке сәйкес; 8-
фигурада турбокомпрессордың шығыс аймағы 7-ші бойынша көрсетілген; 9-шығыс
аймақ қимадағы өнертабысқа сәйкес келеді; 10-фигурада жинақтау тұрлығында
ағынның ауытқу аймағы және қимадағы шығыс құбыршасында; 11-фигурада
қимадағы шығыс диффузордағы ұзартылған қалқшаныңауытқу аймағы; 12-фигурада
сақиналы кеңістіктің ішкі енінің бойлық қимадағы шығыс қиманың жалпы еніне
қатынасы; 13-фигурада-6-фигура бойынша қимадағы көрініс; 14-фигурада
жинақтау тұрығындағы ағынның ауытқу аймағы, бірақ фасонды бөлшексіз; 15-
фигурада қимадағы сыналы қалақшасы бар турбокомрессордың шығыс аймағы; 16-
фигурада 15-фигура бойынша шеңберлі сыналы қалақшалы қима; 17-фигурада
шеіберлі шығыс қабығы бар сыналы қалақшаның бойлық қимасы; 18-фигурада
жинақталған тұрықтағы ағынның ауытқу аймағы және шығыс құбыршасы қимада,
соған қоса артқы планда бейнеленген штрихты сызықты сынлы қалақша; 19-
фигурада 14-фигур бойынша қима, бірақ сыналы қалақшамен бірге; 20 -
фигурада каналдар енін көрсете отырып, сыналы қалақшалар арасындағы шығыс
алаңның бұрышы және шығыс диффузор алауын есептеу формуласы.
7 және 8 – фигураларда жұмыстық дөңгелек өсіне исмметриялы орналасқан
сору құбршасы бейнеленген, ол көп жағдайда газды радиалды жұмыстық
дөңгелете сығады.
9 – фигурада бейнеленген өнертабыс нысаны шығысқұбыршасы кері бағытта
айналатын компрессор болып табылады.
Өнертабысқа сәйкес бағыттаушы қалақшылар жұмыстың дөңгелектің айналу
бағытында котеріледі, ал шығыс құбырша жинақтық турыққа жанаса қосылған.
Осының есебінен ағын жұмыстық дөңгелектен шыады да ертеулерге қысымды
тратады. Қарсы бағытта ауытқу тек жинақтау трағында орын алады.
Әсіресе атап өтетіні, шығыс құрыршағы жинақы тұрақтап ағынды ауытқыту
аймағындағы қабықты дөңгелектеу.
Шеңбердің жоғарғы шегі қолда бар жиынтық тұрық қабырғасының
қалыңдығымен анықталады.
10 – фигурадағы зонарлы қалақша (10) жиынтық тұрақты жабынды (9)
шеңберлердің оң әсеріне сәйкес келеді. Одан әрі жаңарту 11 және 12 –
фигураларда қамтамасыз етіледі.
Фасонды бөлшекті (13) пайдалану міндетті емес (14 – фигура). Онсыз да
құрылыс шығындарын қысқартуға болады.
Басқа нұсқада өнертабысты жүзеге асыру кезінде бағыттағыш қалақшалар
(4) сағымдаушы кіріс және шығыс жабынды профиль түрінде жасаған (9 -
фигура). Егер қалақшалар дискілі диффузордың тек қана бір бөлігін жабатын
болса, егер радиал бағытта қарайтын болсақ, ағынның жылдамдығы қалақшаның
шығысында жоғары болады, алайда ағын бағытын жүргізу үшін еркін кеңістік
бар болады.
Бұл кезде маңыздысы бағыттауыш қалақшалардың (4) радиалды ұзақтығы
болып табылады 40-60%, дискілі диффузордың радиалды ұзақтығына 50%.
Өнертабыста жүзеге асырудың тағы да бір нұсқасы сыналы қалақшаларды
(20) пайдалану болып табылады, бұл кезде ұлғаю бұрышы 8,14˚.
Сыналы қалақшалар (20) тік немесе кішкене еңкіш түрінде пайдаланылады.
Осы сыналы қалақшалардан шығатын ағын аталмыш қалақшардың бір немесе
қос жабындары (22, 23) да шеңберленген кезде қол жеткізіледі (17-фигура).
Егер шеңберлену радиусы R1 шығыс жабында (22) арын тарапынан 5-10%
шамасын құраса 10% жұмыстық дөңгелек диаметрін немесе шығыс жабынның (23)
шеңберлену радиусы R2 сору тарапынан 0,5 -1,0% құрайды, жұмыстық дөңгелек
диаметірі көбінесе 0,6%.
Ерекше жағдайда мынадайдан байқалады, бағыттауыш қалақшалардың шығыс
ауданы жинақы тұрықтың радиалды қимасының ауданымен белгілі бір қатынаста
болады.
Бұл кезде радиал бағытта және шығыс ауданның радиал жағдайының ε
еңістік бұрышы жинақы тұрықтың радиал қимасының ауданымен А5 салыстырғанда
маңызды роль атқарады.
Еңкіштік бұрышы бағыттағыш қалақшаларда (4) дискілі диффузорда (3)
кіріс пен шығыс қалындықтары кеміген профиль түрінде орындалған жағдайда
ғана деттеген шаманы құрайды.
Бағыттағыш қалақшалар (4) немесе сыналы қалақшалар (20)
қозғалмайтындай немесе бұрыштық жағдайы реттеленіп мүмкіндікке ие
болатындай етіп қондырылады.
Бағыттағыш қалақшалар (4) немесе сыналы қалақшалар (20)
қозғалмайтындай немесе бұрыштық жағдайы реттелетін мүмкіндікке ие
болатындай етіп қондырылады.
Көпсатылы болған кезде сатылардың өзара сәйкестігі маңызға ие болады.
Бүкіл сатының жұмыстық дөңгелектері мен бағыттауыш қалақшалары бірдей
геометриялық өлшемде болған кезде технологиялық артықшылық туындайды.
Көлемдк ағынның мәні айқын мәндерді пайдалана отырып, ағынның сорудағы
көлемінің жұмыстық дөңгелектің шығыс диаметірінің түзілуіне қатынасымен
анықталады.
Өнертабыс формуласы
1) Бір немесе бірнеше сығу сатыларын қамтитын компрессорда қалақшалы
диффузор орналасқан, ондағы қалақшалар дискіде жұмыстық дөңгелектің айналу
бағыты бойынша орналасқан, соған қоса тангенциал шығысты құбыршасы бар
жинақы камерасын қамтиды.
2) П.1 бойынша компрессор былайша ерекшеленеді, шығыс құбырша
қабырғасының жинақы камера қабырғасымен жанасуы жұмыстық дөңгелек
диаметрінің 0,1; 0,3 шамаларын құрайды.
3) П.П.1 және 2 бойынша компрессорлардың ерекшелігі мынада, шығыс
құбырша жанасу бетіне радиус бойынша қарсы жатқан фигуралы элементпен
қамтылған, ал жиналған камера запорлы қалақшалармен қамтылған, ол камераның
ішкі диаметрінен фигуралы элементіне дейін орналасқан.
4) П.П. 1, 3 бойынша компрессордың ерекшелігі, диффузордың қалақшалары
сыналы қалақшалар түрінде орындалған.
5) 1 4 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сыналы қалақшалар
арасындағы қалақшаарлық каналдардың ұлғаю бұрышы 8,14˚.
6) 1 5 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сынылы қалақшалар
дискінің басым бөлігінде радиалды бағытта орналасқан.
7) 1 6 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сынылы қалақшалар
радиалды ұзақтылық дискінің радиалды ұзақтылығының 0,3-1 шамаларын
құрайтындай болады.
8) 1 7 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі аз шамада сынылы
қалақшалардың қос жабынның бірі иілген.
9) 1 8 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сынылы қалақшалардың
шығыс жабыны арын тарапынан 0,05 шамасында шеңберленген радиусқа ие.
10) 1 8 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі мынада, сынылы
қалақшаның шығыс жабыны сору тарапынан жұмыстық дөңгелек диаметрінің
0,005÷0,01 шамасын құрайтындай шеңберлену радиусына ие болады.
11) 1 10 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, диффузор
қалақшаларының профилі кіріс және шығыс жабындары кемімелі қалындыққа ие.
12) 1 және 11 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, қалақшалар
радилды бағытта диффузор дискінің бөлігінде орналасқан.
13) 1, 3, 11, 12 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, дискінің
радиалды ұзақтылығының 0,4; 0,6 шамасын құрайтындай радиалды ұзақтылыққа
ие.
14) 1, 3, 11, 13 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, қалақшалар
диффузор қалақшасыз кеңістік аймағында. Қос қосымша қалақшамен
жабдықталған.
15) 11,14 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, қалақшалааралық
каналдар санының диффузордың қалақшалааралық каналдардың жалпы санына
қатынасы диффузор дискісінің енінің шығыс қимасының енінің қатынасына
сәйкес.
16) 1, 3, 11, 15 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі жинақ
камерасының радиал қимасының ауданы шығыстағы қалақшаларының арасындағы
ауданнан 100, 150% шамасына артық.
17) 1, 10 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, жинақ камерасының
радиал қимасының ауданы шығыстағы сыналы қалақшалар арасындағы ауданнан
45,75% шамасынан артық.
18) 1, 3, 11, 15 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі,
қалақшалардың дискіге еңкіш бұрышы 50,70˚ шамасына тең.
19) 10 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сыналы қалақшаның
дискіге иілу бұрышы 30˚шамасына тең.
20) 1, 19 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, бүкіл сатының
жұмыстық дөңгелектері бірдей сыртқы диаметрге тең.
21) 1, 19 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, компрессордың соңғы
сатысы ең кіші сыртқы диаметрге тең.
8 сурет-Турбокомпессор
9 сурет-Кіріс және шығыс жабыны
10 сурет- Зонарлы қалақша
11 сурет- Жұмыстық дөңгелек
12 сурет-Турбокомпрессор
13 сурет-Қалақша
14 сурет-Жұмыстық дөңгелек
2 ЕСЕПТІК БӨЛІМ
2.1 Алғашқы берілгендер
3 кесте - Есептеу үшін алғашқы мәліметтер
Жылдық өнімділік Q=10 млрд.м3жыл;
Газ құбырының ұзындығы L=120 км
Төселу тереңдігі hг=1,5 м
Топырақ температурасы Tгр=277 К
Қоршаған орта температурасы То=303 К
4 кесте - Газдың құрылымдық құрамы
Құраушылардың аталуы Мөлшері, % Ткр, К Ркр, МПа
Азот 1,31 126,05 3,39
Көміртегінің қос тотығы 0 304,19 7,382
Күкіртсутегі 0,001 373,53 8,963
Меркаптан 0,006 375,63 9,03
Метан 90,908 190,65 4,74
Этан 5,258 305,21 5,04
Пропан 1,338 368,75 4,49
Бутан 0,202 425,95 3,6
Изобутан 0,256 420,35 4,06
Пентан 0,06 470,35 3,41
Изопентан 0,046 460,95 3,39
Көміртегі қышқылы 38,35 3,05
2.2 Гидравликалық есеп
Магистралдық газ құбырының мұнай құбырымен салыстырғанда көп
ерекшеліктері бар, олар айдалатын газдың қасиеттерімен ерекшеленеді, оның
ішінде – газдың сығымдалуы, сығымдалу кезінде температураның өзгеруі.
Газдардың қоспасы айдалатын магистралдық газ құбырының есебі келесі
сұрақтарды анықтаудан тұрады:
- газ қоспасы үшін термодинамика теңдеулерін және негізгі заңдарын
қолданып алғашқы мәліметтерді өңдеу;
- газ құбырөткізгішінің есептік өткізу қабілетін анықтау;
- машиналардың түрін және олардың санын таңдау;
- газ айдаудың орташа көрсеткіштерін анықтау;
- газ құбырының гидравликалық есебі.
Табиғи газдар барлық кезде газдардың қоспасынан тұрады, оның басым
бөлігі – метан. Газдар қоспасының қасиеттерін жеке құраушылардың
сипаттамалары бойынша анықтаймыз. Қоспаның салыстырмалы молекулярлық
массасы келесі теңдеумен анықталады:
(1)
Қоспа тұтқырлығы келесі теңдеумен анықталады:
(2)
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұсынылған дипломдық жобада компрессорлық станциянықайта жаңартуда
техникалық тиiмдi шешiмдерi қабылданған. Келтiрiлген техникалық шешiмдер
Қазақстан Республикасында қабылданған нормалық документтерiне сәйкес
келедi.
Компрессорлық станцияда помпажды болдырмау және отындық газды
қуатты көбейту арқылы үнемдеу туралы патенттiк шолуы келтiрiлдi.
Экономикалық бөлiмде негізгі техника-экономикалық көрсеткiштер
анықталып, жұмсалған қаржыны 4,7 жылда қайтару қарастырылған.
Еңбек пен қоршаған ортаны қорғау бөлiмдерiнде компрессорлық
станцияны қауіпсіз пайдаланудың тиімді және практикалық әдістері
келтірілген. .
АННОТАЦИЯ
В данном дипломном проекте приняты оптимальные технологические
решения по реконструкции компрессорной станции. Приведенные технические
решения соответствуют нормативным документам существующим в Республике
Казахстан.
Был проведен патентный обзор по без помпажной работе компрессора и
экономия топливного газа за счет повышения мощности.
В экономической части определены основные технико-экономические
показатели по которой срок окупаемости проекта составляет 4,7 года.
В частях охраны окружающей среды и охраны труда приведены
практические решения по безопасной эксплуатации компрессорной станции.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 8
1.1 №14 Компрессорлық станцияның қысқаша сипаттамасы 8
1.2 Газ құбырларында қолданылатын компрессорлар жөнінде жалпы 9
мәліметтер. КС-ң класификациясы.
1.3 Компресордың қолданылуы. 10
1.4 Компрессорлық машиналар 10
1.5 Ортадан тепкіш айдағыштар 11
1.6 Ортадан тепкіш айдағыштармен жабдықталған КС-да жүргізілетін 12
техналогиялық операциялар.
1.7 Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс тәртібін реттеу. 19
1.8 Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс істеу принціпі. 21
1.9 Жүкті қабылдау 21
1.10 Пайдалану кезінде агрегатқа техникалық қызмет көрсету. 22
1.11 Агрегатты тоқтату 24
1.12 Авариялық жағдайда агрегатты тоқтату. 24
1.13 Патенттік ізденіс 25
2 ЕСЕПТІК БӨЛІМ 38
2.1 Алғашқы берілгендер 38
2.2 Гидравликалық есеп 38
2.3 Kомпрессор станциялардың арасындағы газ құбырының нақтыланған 46
жылулық және гидравликалық есебі
2.4 Технологиялық есеп 49
3 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 54
3.1 Күрделі салымдардың көлемі 54
3.2 Жылдық экономикалық шығындар 58
3.3 Өндірістің шекті нүктесін анықтау 64
3.4 Меншікті өзіндік құнды анықтау 65
3.5 Залалсыздық нүктесін алгебралық әдіспен есептеу 66
3.6 Газды айдау тарифін анықтау 67
3.7 Еңбекті ұйымдастыру және өндірісті басқару 68
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ 71
4.1 Компрессорлық станциядағы қауіпті және зиянды өндірістік 71
факторларды талдау.
4.2 Қорғаныс шаралары 74
4.3 Өрттен – жарылыстан сақтандыру 86
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ 90
5.1 Атмосфералық ауаны қорғау 90
5.2 Сулы ортаны қорғау 90
5.3 Жер ресурстарын қорғау 91
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Қарастырылайын деп отырған компрессорлық станция Ақтөбе облысында
Хромтау ауданында орналасқан, Бұхара газын Оралға айдау үшін арналған.
№14 Компрессорлық станцияны қайта жаңарту дипломдық жобасы бес
бөлімнен тұрады. Технологиялық бөлімде, компрессорлық станцияның негізгі
және қосалқы операциялар технологиялық схемасы және айдағыш бойынша өзімнің
техникалық ұсыныстарымды көрсеттім. Екінші бөлімде газөткізгіштің
гидравликалық есебі, газдың физикалық қасиеттерін анықтау, компрессор
станциялардың арасындағы газ құбырының нақтыланған жылулық және
гидравликалық есебін жүргіземіс. Газөткізгіштің негізгі есебі қазіргі
уақыттағы мәліметтерге сүйене отырып жүргізілді. Экономикалық бөлімде
компрессорлық станцияны қайта жаңартға капиталды салымдар, оны пайдалану
кезіндегі шығындар мен түсетін пайдасы есептелген, сонымен қатар жобаның
экономикалық тиімділігі, ақталу мерзімі есептелді. Қоршаған орта мен
еңбекті қорғау бөлімдерінде компрессорлық станцияны пайдалану кезіндегі
шаралары мен апатты болдырмау тәсілдері қарастырылды.
1 ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 №14 Компрессорлық станцияның қысқаша сипаттамасы
№14 Компрессорлық станциясы (№14 КС) Ақтөбенің Хромтау ауданында
Қопа ауылынан оңтүстік-шығысқа қарай және, Ақтөбе қаласынаң оңтүстікке
қарай 150 км қашықтықта орналасқан. Өнеркәсіптік алаң рельефі тегіс,
жазық дала сипатына ие.
Газ құбырөткізгіші табиғи газды тасымалдаудың негізгі түрі
қызметін атқарады. №14 КС магистралды құбырөткізгіш бойынша газ айдау мен
оның қысымын артыру үшін арналған. Ол магистралды құбырөткізгішіне
кіретін имираттар және кешеннің №1 басқару элементі қызметін атқарады
және келесідей технологиялық процестерді жүзеге асырады:
- газды сұйық және қатты қоспалардан тазарту;
- газды сығымдау.
КС-ң басты технологиялық нысаны магистралды құбырөткізгішіне қызмет
көрсететін компресорлық цехқа түседі. Сығымдаудың бір сатысынан кейін газ
тоңозытқыштарда салқындатылады. Содан соң салқындатылған газды
магистралды құбырөткізгішіне тасымалдайды. КС-ң кірісіндегі рұқсат
етілген қысым-33 атм.
КС-ң шығысында рұқсат етілген қысым-55,0 атм.
№14 КС әрекет етуші кәсіпорының құрамына 1974 жылы енгізілді.
Компрессорлық станцияда екі цех бар, ол Н-128-12-4 типті, өнімділігі 10
млрд. М3тәул, жетегі ретінде ГТУ-700-5 газтурбиналы газдың агрегаты
алынған он ортадан тепкіш айдағыштармен жабдықталған.
Өнеркәсіптік алаңың территориясында орналасқан газтарту станциялары
тұтынушыларға белгілі шамдағы қысыммен, тазалау және одаризациялау
дәрежесі бар шарттастырылған газ мөлшерін беруге арналған.
КС-ң бар болуы тұтынудың тербелісі кезінде құбырөткізгіштің жұмыс
режимі реттеуге, құбырөткізгішінің аккумуляторлық қабілетін максимал
пайдалануға мүмкіндік береді. 2006 жылдағы мәләметтер бойынша КС-cы 10,5
млрд. м2 жыл мөлшерін тасымалдады. Компрессорлық станцияда екі
компрессорлық цех орналасқан, онда жетегі газтурбиналы газайдаушы он
агрегат орналастырылған.
ЖӨБ-ң қоршаған ортаға ықпалы негізінен ауданның ландшафтты-климаттық
ерекшеліктеріне әсер етеді.
1.2 Газ құбырларында қолданылатын компрессорлар жөнінде жалпы
мәліметтер. КС-ң класификациясы.
Кен орнынан шыққан газдың қысымы көтеру арқылы соңғы бөлікке дейін
жеткізу үшін КС-лар орнатылады. Орналасуына қарай КС-лар басты, аралық
және сығымдау станциялары болып бөлінеді.
БАС-ы газ кенішінің жанында орнатылады. Ал ААС-сы есептік жолмен
анықталған арақашықтық 100-150 км сайын орнатылады. Сығымдау КС-лары газды
жер асты сақтау қоймасына айдау үшін немесе одан алу үшін орнатылады.
Сығымдау КС-лары газ кенішінің қабат кысымы төмендеген кезде (магистралдық
газ құбырының қысымымен салыстырғанда) жер астына газ айдауға арналып
орнатылады.
Станциядағы жабдық түріне байланысты КС-лар ортадан тепкіш,
поршендік және біріктірілген, ал жетек түрі бойынша газомоторлық,
газотурбиндік және электрлі жетекті болып бөлінеді.
Сығымдалу дәрежесі бойынша 1 сатылы немесе көп сатылы болып
бөлінеді.
КС-ның құрамына келесі тораптармен жабдықтар кіреді: КС-ның
магистралға жалғану торабы, құбырды тазарту қондырғыларын қабылдау жене
жіберу торабы, техналогиялық газды тазарту қондырғылары, газ айдау
агрегаттары, КС-ның техналогиялық құбыр өткізгіштердің ашып жабу
арматурасы, отындық және агрегатты іске қосу газдарын дайындау
қондырғылары, импульстік газды дайындау қондырғысы, энергетикалық
жабдықтар, басқару және телемеханика жүйесі, әр түрлі көмекші жабдықтар.
1.3 Компресордың қолданылуы.
Компресорлық машиналар өндірісте, камуналдық жүйеде және ауыл
шаруашылығында қолданылады.
Өндірісте компрессорлардың қолданылуы:
1. Химиялық синтезде, қозғалтқыштарда, пештерде және газбен жұмыс
істейтін аппараттарға қолданылады;
2. Скважинадан шыққан газды тасмалдауға, магистралды газ құбырымен
тасмалдауға;
3. Жер қабатында газды сақтау қоймасына айдау үшін. Құбырдың мықтылығын
сынау үшін;
4. Газды айдап шығаруда ыдыста вакуум жасау үшін, өндіріс үйлерін
желдетуге және пештерден жанып шыққан улы газдарды сорып алуда;
5. Газ ағымын тудыруға:
Қатты және сұйық заттарды тасымалдауда және сұйықты скважинадан
компресорлық әдіспен көтеру кезінде.
1.4 Компрессорлық машиналар
Компрессорлар және желдеткіштер болып бөлінеді.
Компрессордің оптималдық жұмыс тәртібі 1,15, ал
вентиляторлардың жұмыс тәртібі ≤1÷1,15.
Вакумды сорғыштардың міндеті – газбен буды ыдыс ішінен сорып алып
қысымды атмосфералық қысымнан төмен түсіру.
Принципті жұмысына қарап оларды екі класқа бөледі:
1. Динамикалық – бұларға жататын қалақшалы компрессорлер және
желдеткіштер.
2. Көлемдік – оларға қайтымды, ілгерлемелі, роторлы, поршеньдік
компрессорлар жатады.
Бұдан басқа компрессорлер қысымға байланысты бөлінеді:
1. Төменгі қысымды (1 МПа).
2. Орта қысымды (10 МПа-ға дейін).
3. Жоғарғы қысымдағы (100 МПа-ға дейін).
4. Өте жоғары қысымдағы ( 100 МПа).
Пайдалану шартына байланысты тұрақты орнатылған және тасымалданатын
болып бөлінеді.
Салқындату жүйесінің түрлері:
а) Жасанды салқындату.
б) Ішкі сумен салқындату.
в) Сыртқы сумен салқындату.
д) Сұйықты бүрку арқылы салқындату.
1.5 Ортадан тепкіш айдағыштар
Егер КС-ң берілісі 10 млн м³тәуліктен аспайтын болса, онда
поршендік компрессорлер, ал берілісі одан жоғары болатын болса, ортадан
тепкіш айдағыштар қолданылады.
Ортадан тепкіш айдағыштардың артықшылықтары: салыстырмалы кіші
габариттік өлшемдер кезінде үлкен беріліспен жұмыс істейді, газ
берілісінің бір қалыпты болуы, қозалыстағы бөлшектерінің тепе-теңдігі,
басқаруды автоматтандыру мүмкіндігі. Кемшіліктері: ОТА-ң кемшілігі оның
жетек түріне байланысты анықталады. Егер электр қозғалтқыш болатын болса,
онда жұмыс тәртібін айналу жиілігін өзгерту арқылы реттеу агрегаттың
канструкциясын күрделендіреді. Ол үшін айдағышпен қозғалтқыш арасында
гидравликалық немесе электромагниттік муфта орнатылуы қажет.
1.6 Ортадан тепкіш айдағыштармен жабдықталған КС-да жүргізілетін
техналогиялық операциялар.
1) Газдың механикалық қоспалардан тазартылуы.
2) Газдың сығымдалуы.
3) Газдың салқындатылуы.
4) Газдың құрғатылуы.
5) Газдың күкірт сутектен және көмірқышқыл газынан тазартылуы.
6) Газдың адаризациясы.
1. Газдың механикалық қоспалардан тазарту.
Тасымалданатын техналогиялық газды механикалық қоспалардан және
ылғалдан тазарту ГОСТ 5542-87 стандартына сәйкес орындалады.
Тасымалданатын газдың құрамындағы механикалық қоспалардың мөлшері
5млм³ мөлшерінен аспауы қажет. Газдың механикалық қоспалардан тазарту
үшін майлы шаң ұстағыштар немесе циклондық шаң ұстағыштар пайдаланылады.
Табиғи газды механикалық қоспалардан КС-нің кірісінде тазалау үшін
шаңұстағыштар қондырылған.
1-сурет. Шаңұстағыштар
Шаңұстағыштар технологиялық үлгі – сызбаға жергілікті жер бойынша
қолмен басқарылатын кран арқылы қосылған.
Берілген газ тазалау қондырғыларының мөлшері, типі және сипаттамалары
10-кестеде келтірілген.
1 кесте- Газ тазалау қондырғылары
№ Типі,арналуы, танциондық № Тіркеу№ Жұмыстық Су Диаметрі,
қысым, кгмбойынша мм
көлемі
1 Механикалық қоспалармен мен С-1621Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
2 Механикалық қоспалармен мен С-1618Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
3 Механикалық қоспалармен мен С-1619Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
4 Механикалық қоспалармен мен С-1620Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
5 Механикалық қоспалармен мен С-1622Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
1-кесте жалғасы
6 Механикалық қоспалармен мен С-1623Г 55 25 2000
сұйықтықтан тазалауға
арналған ПУ №1 ГП 604,
01.00.000-03
7 Газ тазалау үшін арналған С-1625Г 55 25 2000
сүзгі сепоратор БО №1,
2-БТ1 808.000.00
1.6.2 Газдың сығымдалуы.
Ортадан тепкіш айдағыштар құрылыстық өзгешелігіне байланысты және
сығымдалу дәрежесіне байланысты толық арынды және толық арынсыз болып
бөлінеді.
Толық арынды ортадан тепкіш айдағыштың сығымдау дәрежесі 1,45÷1,51
арасында.
Толық арынсыз ортадан тепкіш айдағыштардың сығымдалу дәрежесі
1,23÷1,27.
КС- дың арасындағы қысымның төмендеуі компрессордегі сығымдалу
дәрежесін көрсетеді.
Сығымдалу дәрежесінің мәні бойынша жұмсалатын қуаттың мәні
анықталады.
Сығымдалу дәрежесі бойынша 1 сатылы немесе көп сатылы болып
бөлінеді.
3. Газдың салқындатылуы.
Бірнеше сатылы сығымдаудан өткен газдың температурасы қатты
жоғарылайды. Газдың температурасы жоғары болған кезде газдың берілісі
төмендейді және құбырөткізгіштің сыртқы изоляциясы балқуы мүмкін
(температура 40-50ْ С –дан жоғары болғанда). Сондықтан компрессорлерден
сығымдалып шыққан газ салқындатылуы үшін ауамен салқындату апараттарына
түседі (АВО).
Ауамен салқындату апараттарының жұмыс істеу принціпі вентилятордың
көмегімен сыртқы ауаны түтікшелер арасындағы кеңістікпен айдауға
негізделген. Ал түтікше ішімен тасымалданатын газ өткізіледі.
Қысқы мзгілде сыртқы ауа температурасы төмендейтіндіктен орнатылған
апараттың барлығы жұмысқа қосылмайды. Ауамен салқындату апараттарында
газдың температурасын 15-25ْ С-ге азайтуға болады. Өндірістік нормаларға
сәйкес АВО шығысындағы газдың температурасы сыртқы ауаның орташа
температурасынан 15-20ْ С-ден жоғары болмауы керек.
Қарастырылатын параметрлер: 13,9-39,6˚С температураға дейін
сығымдап болғаннан кейін тасылмалданып газды 2 АВГ-Ұ5 ТУ 26-02-913-81
ауалы салқындату аппартында салқындатады, жоғарғы беті 9930 м2 , қос
желдеткіштің бірінің жетегі ВА СО16-24-24 типті, қуаты 37 кВт тыныш
электрқозғалтқыштан.
Газды ауамен салқындату қондырғысы КЦ жиілік режимде жұмыс істеу
кезінде газды 28 данадан тұратын ауамен салқындату аппратында
салқындатады. Типті және сипаттамалары.
АСА-ң желдеткіштерін басқару станциясынан реттейді.
2 кесте-Ауамен салқындату аппараттары
№ АСА- ң Мөлшері,Суыту Жұмыстық СалқындатуЖелдеткіш Эл.
типі, дана үшін қысым, беті, м2 типі Қозғалтқыш
нормасы арналғанкгссм2 типі және
қуаты
1 2АВГ-75 28 Таб.газ 75 99,30 Т50-4 ВАСД
16-14-24,
37 кВт
4. Газдың құрғатылуы.
Ұңғыдан шыққан газдың құрамында сұйық және бу фазасындағы ылғал
болады. Оның құрамындағы ылғалдың ең үлкен мөлшері газдың көмірсутегінің
күкірт сутегінің көптігіне байланысты ұлғаяды. Газдың құрамындағы ылғал
құбыр өткізгіштің ішінде төменгі температурада гидрат түзуі мүмкін.
Түзілген гидрат төменгі температураларда газ өткізгіштің қимасын тарылтып
өнімділікті төмендетеді. Сондай-ақ газдың құрамындағы ылғал металл
бөлшектердің және құбырдың ішкі қабырғасының коррозиясын тудырады. Газдың
құрғату үшін екі әдіс қолданады.
1. адсорбция.
2. абсорбция.
Адсорбция әдісі кезінде газ қатты сіңіргіштер көмегімен құрғатылады,
ал абсорбция кезінде сұйық сіңіргіштермен құрғатылады.
5. Газды күкіртсутегінен және көмірқышқыл газынан тазарту.
Табиғи газды күкіртсутегі және көмірқышқыл газының (НSО2 , НСО2)
қоспалары кездеседі. Бұл екі компjнент атмосфераға тарағанда организмді
уландыруы мүмкін. Күкірт сутегі қондырғының және құбырдың ішкі
қабырғасында корhозияны тудырады, ал көмір қышқыл газы табиғи газдың жану
жылулығын төмендетеді. Сондықтан кәсіпшіліктің басында газды тасымалдауға
дайындау кезінде бұл екі компоненттен тазарту керек. Өндірістік орындағы
ауадағы күкірт сутегінің мөлшері 10млм³-тан аспауы қажет. Ал тұрмыстық
жағдайда қолданылатын газдың құрамындағы мөлшері 20 млм³-тан аспауы
қажет. Тасымалданатын газдың құрамындағы НСО2 газдың мөлшері 2% -тен
аспауы керек. Газдың күкірт сутегінен тазарту үшін этаноламин ерітінділері
қолданылады. 1млн м³ газға 3-7 кг этаноламин шығындалады.
Этаноламин ерітінділері ретінде моноэтанолламин (NН2 (С2Н5О)),
диэтаноламин (N (С2Н5О)2), триэтаноламин (N(С2Н5О)3) қолданылады.
Көмірқышқыл газынан тазарту үшін тұшы су қолданылады. Үлкен қысыммен
берілетін судың ағысымен көмірқышқыл газы ерітіліп әкетіліді. Көмірқышқыл
газынан тазартуды күкірт сутегімен тазартумен бірге өткізуге болады. Бұл
кезде моноэтаноламин, диэтаноламин, триэтаноламин ерітінділері
қолданылады.
6. Газды одоризациалау.
Күкірт сутегінен және көмірқышқыл газынан тазартылған табиғи газдың
иісі жоғалады. Сондықтан құбыр өткізгіштен немесе қондырғыдан болып жатқан
газ ағындыларын тез анықтау үшін газдың құрамына жағымсызиіс беретін
одарант қосылады. Одорант ретінде көп жағдайда этил меркаптан (С2Н5SH)
қолданылады. 1000 м³ газға 16 грамм этилмеркаптан жұмсалады.
Газды одаризациялау басты КС-ларда және газ үлестіру станцияларында
жүргізіледі.
Бір ағынды одоризаторы бар есепке алу сызығы тұтынушыларға берілетін
газдың мөлшерін диафрагмалы есептегіш көмегімен есепке алу қызметін атқа-
рады. Бақылау–өлшеу аспаптары және автоматика оқшауланған және термо-
кабельдермен қыздырылады.
Одоризациялау торабы тұтынушыға берілетін газдың шығып кетуін уа-
қытылы анықтау үшін оған иіс беруге арналған. Одоранттардың жану өнімі
физиологиялық зиянсыз, жеткілікті ұшқыш (қайнау температурасы төмен),
корозияға ұшыратуға беім болмауы керек, газбен химиялық жағынан үйлесуі
керек. Одоранттар арзан болғаны дұрыс. Бұл шарттарды негізінен
этилмеркаптан қанағаттандырады. Бірақ оны қолданбас бұрын оның
кемшіліктерін ескерген жөн. Улылығы жағынан күкіртсутегіне тең болады.
Сондықтан газ химиялық өңделуге бара жатса, онда оны меркаптаннан тазарту
керек, себебі, ол катализаторды бүлдіреді. Этилмеркаптан металл
оксидтерімен химиялық әсерлеседі, сөйтіп, одоризацияланған газ иісі
тасымалдану кезінде әлсірейді. Этилмеркптанмен қатар одорант ретінде
сульфан, метил-меркаптан, пропилмеркаптан, калодорант, пенталарам және т.б.
қолданылады. Газды газ құбырының басты станцияларында және газ үлестіру
станцияларында одоризациялайды. Газдағы одорант буының концентрациясы өткір
иіс газдың колемдік концентрациясы жарылыстың төменгі табалдырығынан 15
аспайтындай кезде білінуі тиіс. Орта жылдық этилмеркаптан межесі 1000 м3
газға 16 гр. Жаз мезгілінде одоант шығыны қыстағыдан 2 есе аз болады.
Газ құрамына одорантты енгізетін құрылғы – одоризатор деп аталады.
Олардың тамшылық, булану және жартылай автоматты түрлері болады.
Тамшылық одоризатор арқылы одорант құбырға тамшы түрінде немесе жұқа
ағыс түрінде қосылады (сурет ). Одоризатор диафрагма тудыратын қысым
төмендеуі әсерінен жұмыс істейді. Одорант қалқымалы камерадан диафрагма,
бақылау әйнегі және құбырша арқылы газ құбырына түседі. Қалқымалы камерада
тұрақты деңгей ұсталынып тұрады. Одорант шығынын ауыстырмалы диафрагма
арқылы өзгертге болады. Одоризациялау торабында одорант ыдысы, одорант
мөлшерін анықтайтын деңгей өлшегіш құбырша болады. Сонымен қатар, бұл
торапқа бұрыннан бар одорант сақтайтын жер асты ыдыс және сәйкесінше
байланыс құбыры кіреді.
1 – одорант ыдысы;
2 – сүзгіш;
3 – қалқыма;
4 – қалқымалы камера;
5, 8 – байланыстыру құбырлары;
6 – жұқа диафрагма;
7 – бақылау әйнегі;
9 – газ құбырындағы диафрагма;
10 – газ құбыры;
11 – сорап;
12 – қосымша ыдыс.
2 - Сурет Диафрагмалы тамшылық одоризатор.
6. Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс тәртібін реттеу.
Жұмыс тәртібін реттеу кезінде келесі талаптар орындалуы қажет:
1) компрессор тұрақты жұмыс тәртібінде берілістің және қысымның қажетті
мәндерін қамтамасыз ету қажет;
2) комрпессор тұрақсыз жұмыс тәртібіне (помпаж) түспеуі қажет.
Жұмыс тәртібін реттеудің 3 түрі қолданылады:
• Компрессор кірісіндегі қысымды тұрақты ұстап тұру.
• Компрессор шығысындағы берілісті тұрақты ұстап тұру.
• Компрессор өнімділігін тұрқты ұстап тұру.
Жұмыс тәртібін реттеудің негізгі әдістері:
1. Компрессордың шығысында және кірісінде дроссельдеу.
2. Айналымдық тізбек бойынша қайта жіберу әдісі.
3. Компрессордың айналу жиілігін өзгерту.
4. Компрессор кірісінде ағыстың бағытын өзгерту.
5. Компрессордың агрегаттың өзара жалғануын өзгерту.
1. Компрессордың шығысында және кірісінде дроссельдеу
Кірістегі дроссельмен компрессордың кірісіндегі кедергіні өзгерту
арқылы сору тізбегіндегі газдың тығыздығын және компрессордың шығысындағы
қысыммен берілісті өзгертуге болады. Бұл әдіске қуат көп жұмсалатындықтан
үнемсіз болып есептелінеді. Сондықтан бұл әдісті басқа әдістермен
біріктіру арқылы қолданылады.
Шығыстағы дроссельдік бөгеттің көмегі арқылы соңғы қысымды және
берілісті өзгертуге болады. Бұл әдісте басқа әдістермен біріктіріліп
қолданады.
1.7.2 Айналымдық тізбек бойынша қайта жіберу әдісі.
Айналымдық тізбекпен компрессордың шығыс құбыры оның кіріс құбырымен
жалғанады. Егер тұтынушуға берілісті азайту қажет болатын болса
компрессордың шығысындағы газдың 1 бөлігі байпастық құбыр өткізгіш арқылы
қайтадан кірісіне әкелінеді.
Байпастық құбыр өткізгіште байпастық клапан және алмастыру
қондырғысы орнатылады. Байпастық құбырдың диаметрі негізгі құбыр
өткізгіштің диаметрінен кіші етіп жасалынады.
1.7.3 Компрессордың айналу жиілігін өзгерту.
Компрессордың айналу жиілігін өзгерту әдісі арқылы жұмыс тәртібін
реттеу әдісі басқа әдістермен салыстырғанда үнемді әдіс болып табылады.
ГТҚ жетек ретінде болса, онда айналу жиілігін жану камерасына
түсетін ауамен газдың қоспасын өзгерту арқылы реттеуге болады. Ал егер
жетек электрлік қозғалтқыш болса, онда компрессор мен жетек арасына
электрмагниттік немесе гидравликалық муфта орнату қажет.
Кірістегі газ ағысының реттеу үшін арнайы бағыттаушы апарат
қолданады.
Газ ағысының бағытын жұмыстық дөңгеліктің бағыты бойынша бұратын
болсақ (α90ْ ) компрессор, шығысындағы қысымды азайтуға болады. Ал егер
бағыттаушы апарат қалақшаларын жұмыстық дөңгелектің айналуына қарама-қарсы
құратын болсақ, онда қысым жоғарылайды ( α90ْ )
Егер компрессор көп сатылы болатын болса, онда кірістегі бағыттауыш
апаратты әрбір сатының алдына орнату қажет.
Бағыттаушы апаратпен жұмыс тәртібін реттеу кезінде айналу жиілігі
тұрақты болып тұрады.
1.8 Ортадан тепкіш компрессордің жұмыс істеу принціпі.
Компрессорлық агрегат ортадан тепкіш компрессордан және оны
айналдырушы жетектен тұрады. Ортадан тепкіш компрессордің жұмыстық органы
– жұмыстық дөңгелек қимасы айнымалы сақина тәрізді камерада орнатылады.
Жұмыстық дөңгеліктің білігінде қисық сызықты күрекшелер орнатылған олар
компрессор айналдырғанда компрессор корпусын толтырып тұрған газды алып
кетеді де ортадан тепкіш күштің әсерінен оны біртіндеп өсетін спираль
түріндегі компрессордің корпусының камерасымен келте құбырға жібереді.
Егер корпуста 1 дөңгелік болса ол компрессор 1 сатылы, ал одан көп
болса, онда 2 сатылы немесе көп сатылы деп атайды.
1.9 Жүкті қабылдау
Жүкті қабылдар алдында агрегатты қыздыру қажет. Помпажға қарсы
клапынды сатылы ашып және температураны 20 мин ішінде 600-ден 650ْ С-ға
дейін бірқалыпты көтеріп қыздыруды іске асырады. Қыздыру аяқталған соң
помпажға қарсы клапанды жабады да жүкті қабылдауға кіріседі. Ол үшін:
- Кран жабады және 1бис кранын ашады, кран 2бис жабылады және айдағыш
2-3 минуттай газбен үрленеді, содан соң кран жабылады.
- Айдағыштың ішіндегі қысым 1 және 2 крандарына дейінгі жүйедегі
қысыммен теңескеннен кейін 1 және 2 крандарын ашады да 3,4 және 3бис
кранын жабады; бұл кезде крандардың дұрыс ашылып жабылуын бақылап
отыру керек, қалқымалы камерадан майдың шықпауын қадағалау,
айдағыштың газдық байланыстарының қызу дәрежесін, айдағыштың
нығыздаушы подшипниктеріндегі газбен майдың қысымының ауытқуларын,
біліктің айналу жылдамдығының тұрақтылғын бақылап отыру керек.
1.10 Пайдалану кезінде агрегатқа техникалық қызмет көрсету.
1. Майсалқындатқыштың шығысындағы майдың салқындатушы судың шығынын
реттеу арқылы 35-45ْ С аралығында ұстап тұру қажет.
2. Агрегаттық подшипниктеріндегі майдың қыздырылуы тұрақты болу
керек, жүктің өзгеруінің әсерінен температураныңөзгеруі 20ْ С-дан аспауы
керек, максималды температураға 70ْ С-дан аспауы керек.
3. Турбинаның алдындағы газдың температурасы 700 С-ден жоғары болмау
қажет. Кейбір жағдайларда сағат ішінде 70ْ С-да жұмысты жүргізуге болады.
4. Агрегаттың роторының айналу жылдамдығын келесі аралықтарда
реттуге болады:
1) Бір сатылы агрегаттар үшін 2900-3150 айнмин.
2) Көп сатылы агрегаттар үшін 2700-3150 айнмин.
Көрсетілген аралықтардан төмен жылдамдықта өстік компрессор тұрақсыз
жұмыс режиміне түсу мүмкіндігіне байланысты жұмысты жүргізуге болмайды.
5.Агрегаттың жұмыс режимі айдағыштың сипаттамасынан анықталатын
тұрақты жұмыс зонасы аралығында ұсталып тұруы қажет. Айдағыш арқылы өткен
газдың шығынын периодты түрде өлшеу арқылы жұмыс режимінің помпаж
зонасынан алшақтық дәрежесін бақылайды.
6. Ауа фильтрлерін периодты түрде тазартып тұру керек. Фильтердің
ластанғанын ондағы қысымның ауытқуын өлшей отырып бақылайды. Фильтрмен өту
жолының жалпы кедергісі 70 мм су. бағ. аспауы қажет.
7. Майдың сапасына және май жүйесінің тазалығына аса көңіл бөлу
қажет. Реттеу жүйесінің майының аз ғана ластауының өзі қозғаушы
бөліктердің жүрмеуіне және сақтандырушы мен реттеуші органдардың жұмысының
бұзылуына алып келуі мүмкін.
Бұзылудың алдын алу үшін қажет:
1. Май багындағы фильтрдың тазалығын қадағалау, оларды өстік
компрессормен ыстық ауамен үрлеп азарту;
2. Фильтрпрессті қосып май багындағы майды тазарту.
3. Күн сайын май багындағы майды анализ жасап, ондағы қышқылдылықты,
механикалық қоспаларды, тұтқырлықты және судың болуын анықтау;
4. Эксплуатацияның бастапқы кезінде тәулігіне 1рет бокты тексеру
үшін механизмның шеткі жағдайға 2-3 рет бұрып контроллерді қозғалысқа
келтіреді.
5. Айына 2 рет қауіпсіздік реттушінің боегына майды келіріп
контроллердің іске қосылуын тексеру; агрегаттың тоқтап тұруын пайдаланып
ағыстағы майдың жылдамдық реттеуішіне кірер жерінде орнатылған торлы
фильтрдің тазалығын тексеру;
6. Сменасына 1 рет агрегаттың барлық элементтеріндегі қолмен
майланатын нүктелерді майлап шығу;
8) Агрегатты таза күйде ұстау керек. Ыстық беттерде майдың,
қағаздардың жинақталуы өрт шығуға себепші болуы мүмкін. Жеке бөліктердің
изоляциясының бұзылуы тез арада жөнделуі қажет.
1.11 Агрегатты тоқтату
1. Бис крандарын ашады, крандарын жабады да кран 5 ашады. Айдағыштың
корпусының ішіндегі қысым 1-2 кгм²-тан төмендегенде 1 бис же 2 бис
крандарын ашады. Осы аперациялар арқылы агрегаттың жүктелген жұмыс күйінен
өлі жүріске түсуі аяқталады.
2. Агрегатты тоқтату үшін жұмысты келесі тәртіппен жүргізеді:
Іске қосушы майсорабын қосады. Синхронизаторды төменгі күйге
орнатады. Помпажға қарсы клапанды біртіндеп жаға отырып және реттеуші
клапанды біртіндеп жаба отырып ротордың айналу жылдамдығын 1000 айнмин
дейін азайтады. Турбина алдындағы газдың температурасы 500ْ С-ден аспауын
қадағалау керек. Кран 14 жабады же ротордың айналу жылдамдығы 200 айнмин-
тан төмендегеннен кейін кран 15,12 же 12 бис ашады. Жылдамдықты төмендету
операцияларының барлығы машина толық тоқтағанша 10-12мин ішінде
жүргізіледі.
3. Агрегат тоқтағаннан кейін:
1. Салқын ауаның циркуляциясын болдырмау үшін өстік компрессордың
сору құбырын жабу керек;
2. Ротор потшипниктерінің температурасын төмендету үшін 12 сағат
бойы іске қосушы май сорабын қосулы күйде қалдыру керек. Егер май сорабын
тоқтатқаннан кейін подшипниктердің төсемесінің температурасы 70ْ С-ден
жоғарылап бара жатса, онда сорапты қайта қосады.
4. Егер агрегаттың тоқтауы қысқамерзімді болса ( 24 сағаттан аз),
онда ротордың білікті айналдырушы құрылғымен 4-5 сағат бойы айналдыру
қажет.
1.12 Авариялық жағдайда агрегатты тоқтату.
Мынандай авариялық жағдайда агрегатты тоқтату орындалады:
- жану камерасындағы факел өшіп қалғанда;
- турбина алдындағы газдың тамшысы 710ْ С-дан асып кеткен жағдайда;
- подшипник төсемелірінің темперасы 70ْ С-дан жоғарылағанда;
-турбинаның білігінің айналу жылдамдығы 3250 айнмин-тан
жоғарылағанда.
- турбинаның немесе айдағыштың роторының өстік ығысуы жіберілетін
шектен асқан жағдайда (0,8-1,0мм);
- подшипниктердің майдың қысымы 0,2 кгсм² -тан төмендеп кеткен
жағдайда;
- жанармайлық газдың горелкалар алдында қысымы 7кгсм² -тан
төмендегенде;
- айдағыштың нығыздауындағы газдың қысымымен майдың қысымының
арасындағы ауытқу 0,5 кгсм² -тан азайса;
- кенеттен қатты вибрация пайда болған кезде;
- турбинадағы май өртенгенде және оны тез арада сөндіру мүмкін
болмағанда;
- подшипниктерден түтін шыққанда;
- агрегатта металдың шуылы естілгенде;
- машина зал бөлмесіндегі газдың кенеттен жарылуынан;
Авариялық тоқтату жергілікті басқару құрылғысындағы аварийный стоп
батырмасын басу арқылы немесе электромагнитті сөндіргіштің середеннигінің
втулкасын қолмен ұру арқылы тоқтатудан кейінгі операциялар қалыпты
жағдайда тоқтатудан кейінгі жүргізілетін операциялрмен бірдей.
1.13 Патенттік ізденіс
RU 2109990
Ортадан тепкіш компрессор. Компрессор әртүрлі айналым саны мен айдау
қысымы кезінде шеңберлі саңылаулар 7қатары бар айналма сақина 6
қондырылған. Ол жиынтық камерада 3 газдың шығындалуына жол бермейді.
Сақинаны 6 датчиктің дабылы бойынша жүзеге асырады.
Өнертабыс машина жасау саласына жатады және ортадан тепкіш
компрессорлық машиналарда пайдалануы мүмкін.
Қалақшалы диффузорында саңылау тесілген ортадан тепкіш компрессор
белгілі.
Алайдайда үлкен статикалық қосылғы не газдың ағыны тереңдеп
енбеуінің салдарынан помпажды тербелісті сығатын күші бар жұмыстық
дөңгелектеп ғынды қосу компресордың бұзылуына әкеп соқтыруы мүмкін.
Осыған ұқсас етіп алынған ОТК да белгілі, онда газ жиынтық
камерадан клапандардың көмегімен жұмыстық дөігелек маңындағы аймаққа
өтеді. Клапандрдың қалыпты жағдайы жабық күйде. Компрессор арқылы өтетін
газ шығынын азайту кезінде дөңгелек маңындағы статикалық қысым артады. Ол
шама максимал қысым мәніне жеткен кезде соңғы аталғаны ашылып статикалық
қысымы артқан газ жинақтың камерадағы қалақшасыз диффузор арқылы өтуі
кезінде диффузордың бастапқы бөлігіне өтеді, нәтижеснде помпажды тербеліс
толығымен жойылады. Сипаттамының оң жақ тармағында, ПӘК-ң жоғары
бөлігінде тиімділік пен арын төмендейді, себебі жіберу клапандары жабық.
Алайда клапандар нақты қысымның құлауы кезінде ашылатын
болғандықтан қарастырылып отырған құрылыста тек қана айналым саны тұрқты
және айдау қысымы тұрақты пайдалануға болады.
Өнертабыстағы тапсырма жинақтық камерадан қалақшасыз диффузордың
бастапқы бқлігіне беру болып табылады.
Көрсетілген техникалық нәтиже сақинаның жиынтық камерасына
қондырумен, шеңберлі саңылаулар қатарын орындаумен қол жеткізіледі.
3-суретте диффузор ортадан тепкіш компресордың бойлық қимасы
көрсетілген. Онда жабық күйдегі бұрау сақинасы бар; 4-суретте 3- суреттің
А-А қимасы; 5- сурет ашық жағдайдағы бұрау сақинасы бар компрессордың
бойлық қимасы. 6-5 суреттің Б-Б қимасы.
3 сурет -Ортадан тепкіш компресордың бойлық қимасы
Ұсынылып отырған ортада тепкіш компрессор жұмыстық дөңгелекті 1
қалақсыз диффузорды 2, осі симметриялы жинақтау камерасын 3, жинақтау
камерасының негізін 4, қалақшасыз диффузор қабырғасында жасалған
саңылаулардың шеңберлі қатары 5, бұрау сақинасы 6, ол саңылаулардың
шеңберлі қатарымен қалақшасыз диффузор қондырылған, жинақтау камерасынан
газдың шағындалуына жол бермейді.
Компессордың жұмысы барысында жоғарғы ПӘК аймағындағы сипаттааманың
оң жақ тармағында жинақтау камерасынан б помпастапқы қалақшасыз диффузор
аймағына газ беру байқалмайды. Жұмыстың дөңгелек 1 айдайтын газ
қалақшасыз диффузор 2 арқылы өтіп, жинақтау камерасына 3 түседі, одан әрі
арынды құбырөткізгішке барады. Пульсацияның басып тіркейтін дабыл бойынша
помпажды тербелістер аймағында сақинаны 6 бұрайды, сол кезде сақина
саңылауы 7 қалақшасыз диффузор қабырғасындағы саңылауға сәйкес келуі
керек, нәтижесінде жинақтау камерасынан шыққан газ құйынның сақиналы
қатарының жұмыстық дөңгелег маңындағы ағынға ықпалы байқалып, помпажды
тербеліс жойылды.
Өнертабыс формуласы
Тұрығында газ хүрісі бойынша жұмыстық дөңгелек, қалақшасыз диффузор
және ассиметриялы жинақтау камерасы бар ортада тепкіш компрессордың
айырмашылығы мынада, компрессордың үйкеленетін бөлігіне датчик
қондырылған, орнықты жұмыс шекарасында пульсацияның басып реттегішті,
жинақтау камерасында саңылаулардың шеңберлі қатары бар бұрылу сақиналары
қондырылған, ол газдың жинақтау камерасынан қалақшасыз диффузорға
тамшыланып болдырмайды, сонымен қатар жинақтау камера мен диффузор
қуыстарын орнықты жұмыс аймағында қосады.
4 сурет-Қалақшасыз диффузор
5 сурет- Ортадан тепкіш компресордың бойлық қимасы
6 сурет-Қалақшасыз диффузор
RU 2082021
Пайданалануы: компрессор жасау саласында, көп жағдайда бір немесе
көпсатылы компрессорлардың құрылысында. Өнеркәсіптің мағынасы: компрессор
бір немесе бірнеше сығымдау сатыларын қамтиды, олардың әр қайсысы жұмыстық
дөңгелектегі ағын жүрісі бойынша тұрақты орналасқан, қолақшалы диффузор,
ондағы қалақшалар дөңгелектің бағыты бойынша бағдарланған. Шығыс құбыршасы
тонгенсальды жинақтау камерасы, олар жұмыстық дөңгелектің айналу бағытына
қарама – қарсы орналасқан.
7 сурет- Турбокомпрессор
Өнертабыс радиал конструкциялы бір немесе көп сатылы компрессорға
жатады, жұмыстық дөңгелектің маңында дискілі диффузор бағыттаушы
қолақшыларымен бірге орналасқан. Ондағы жинақтаушы тұрық тонгенциал
шығыс құбыршамен бірге орналасқан.
Турбокомпрессор формуланың негізгі пунктіндегі шектеулі бөлікке сәйкес
7 немесе 8 – фигураларда бейнеленген. Өске симмеириялы шығыс құбыршаға не,
газды көп жағдайда радиалды жұмыстық дөңгелекте сығады. Жылдамдықтың
қысымға қалыққы түзілісі оған қосылған дискілі диффузордың маңында жүреді,
онда бағыттаушы қалақшалар жиі өұрастырылады. Турбокомпрессорларда
техниканың деңгейіне сәйкес шығыс құбырша жинақталған төрыққа жалғанған.
Турбокомпрессордың сыртқы тұрақтарында сору және шығыс құбыршалар бар,
олар қысымы жоғары газдың берілісі кезінде пайдалынады.
Осыған турбокомпрессорлар табиғи газды магистральды
газқұбырөткізгішінде сығымдау үшін қолданылады, турбинаның көмегімен
қозғалысқа келтіледі. Бұл газ турбиналарда бір ғана айналу бағыты бар.
Өнертабыстың негізінде ұқсас сыртқы тұрық кезінде қарсы айналу
бағытына есептелген, жинақтаушы тұрықтағы шығыс құбыршыны пайдалану
тапсырмасы жатыр.
Протипті сынау кезінде белгіленгені, турбокомпрессордың қолда сыртқы
тұрығына бұл компрессорға сәйкес келмейтін айналу бағытын орнатуға болады.
Өнертабысты жүзеге асыруды төмендегі сызбалардан көруге болады:
7-фигурада турбокомпрессор бойлық қимада шектеуші бөлікке сәйкес; 8-
фигурада турбокомпрессордың шығыс аймағы 7-ші бойынша көрсетілген; 9-шығыс
аймақ қимадағы өнертабысқа сәйкес келеді; 10-фигурада жинақтау тұрлығында
ағынның ауытқу аймағы және қимадағы шығыс құбыршасында; 11-фигурада
қимадағы шығыс диффузордағы ұзартылған қалқшаныңауытқу аймағы; 12-фигурада
сақиналы кеңістіктің ішкі енінің бойлық қимадағы шығыс қиманың жалпы еніне
қатынасы; 13-фигурада-6-фигура бойынша қимадағы көрініс; 14-фигурада
жинақтау тұрығындағы ағынның ауытқу аймағы, бірақ фасонды бөлшексіз; 15-
фигурада қимадағы сыналы қалақшасы бар турбокомрессордың шығыс аймағы; 16-
фигурада 15-фигура бойынша шеңберлі сыналы қалақшалы қима; 17-фигурада
шеіберлі шығыс қабығы бар сыналы қалақшаның бойлық қимасы; 18-фигурада
жинақталған тұрықтағы ағынның ауытқу аймағы және шығыс құбыршасы қимада,
соған қоса артқы планда бейнеленген штрихты сызықты сынлы қалақша; 19-
фигурада 14-фигур бойынша қима, бірақ сыналы қалақшамен бірге; 20 -
фигурада каналдар енін көрсете отырып, сыналы қалақшалар арасындағы шығыс
алаңның бұрышы және шығыс диффузор алауын есептеу формуласы.
7 және 8 – фигураларда жұмыстық дөңгелек өсіне исмметриялы орналасқан
сору құбршасы бейнеленген, ол көп жағдайда газды радиалды жұмыстық
дөңгелете сығады.
9 – фигурада бейнеленген өнертабыс нысаны шығысқұбыршасы кері бағытта
айналатын компрессор болып табылады.
Өнертабысқа сәйкес бағыттаушы қалақшылар жұмыстың дөңгелектің айналу
бағытында котеріледі, ал шығыс құбырша жинақтық турыққа жанаса қосылған.
Осының есебінен ағын жұмыстық дөңгелектен шыады да ертеулерге қысымды
тратады. Қарсы бағытта ауытқу тек жинақтау трағында орын алады.
Әсіресе атап өтетіні, шығыс құрыршағы жинақы тұрақтап ағынды ауытқыту
аймағындағы қабықты дөңгелектеу.
Шеңбердің жоғарғы шегі қолда бар жиынтық тұрық қабырғасының
қалыңдығымен анықталады.
10 – фигурадағы зонарлы қалақша (10) жиынтық тұрақты жабынды (9)
шеңберлердің оң әсеріне сәйкес келеді. Одан әрі жаңарту 11 және 12 –
фигураларда қамтамасыз етіледі.
Фасонды бөлшекті (13) пайдалану міндетті емес (14 – фигура). Онсыз да
құрылыс шығындарын қысқартуға болады.
Басқа нұсқада өнертабысты жүзеге асыру кезінде бағыттағыш қалақшалар
(4) сағымдаушы кіріс және шығыс жабынды профиль түрінде жасаған (9 -
фигура). Егер қалақшалар дискілі диффузордың тек қана бір бөлігін жабатын
болса, егер радиал бағытта қарайтын болсақ, ағынның жылдамдығы қалақшаның
шығысында жоғары болады, алайда ағын бағытын жүргізу үшін еркін кеңістік
бар болады.
Бұл кезде маңыздысы бағыттауыш қалақшалардың (4) радиалды ұзақтығы
болып табылады 40-60%, дискілі диффузордың радиалды ұзақтығына 50%.
Өнертабыста жүзеге асырудың тағы да бір нұсқасы сыналы қалақшаларды
(20) пайдалану болып табылады, бұл кезде ұлғаю бұрышы 8,14˚.
Сыналы қалақшалар (20) тік немесе кішкене еңкіш түрінде пайдаланылады.
Осы сыналы қалақшалардан шығатын ағын аталмыш қалақшардың бір немесе
қос жабындары (22, 23) да шеңберленген кезде қол жеткізіледі (17-фигура).
Егер шеңберлену радиусы R1 шығыс жабында (22) арын тарапынан 5-10%
шамасын құраса 10% жұмыстық дөңгелек диаметрін немесе шығыс жабынның (23)
шеңберлену радиусы R2 сору тарапынан 0,5 -1,0% құрайды, жұмыстық дөңгелек
диаметірі көбінесе 0,6%.
Ерекше жағдайда мынадайдан байқалады, бағыттауыш қалақшалардың шығыс
ауданы жинақы тұрықтың радиалды қимасының ауданымен белгілі бір қатынаста
болады.
Бұл кезде радиал бағытта және шығыс ауданның радиал жағдайының ε
еңістік бұрышы жинақы тұрықтың радиал қимасының ауданымен А5 салыстырғанда
маңызды роль атқарады.
Еңкіштік бұрышы бағыттағыш қалақшаларда (4) дискілі диффузорда (3)
кіріс пен шығыс қалындықтары кеміген профиль түрінде орындалған жағдайда
ғана деттеген шаманы құрайды.
Бағыттағыш қалақшалар (4) немесе сыналы қалақшалар (20)
қозғалмайтындай немесе бұрыштық жағдайы реттеленіп мүмкіндікке ие
болатындай етіп қондырылады.
Бағыттағыш қалақшалар (4) немесе сыналы қалақшалар (20)
қозғалмайтындай немесе бұрыштық жағдайы реттелетін мүмкіндікке ие
болатындай етіп қондырылады.
Көпсатылы болған кезде сатылардың өзара сәйкестігі маңызға ие болады.
Бүкіл сатының жұмыстық дөңгелектері мен бағыттауыш қалақшалары бірдей
геометриялық өлшемде болған кезде технологиялық артықшылық туындайды.
Көлемдк ағынның мәні айқын мәндерді пайдалана отырып, ағынның сорудағы
көлемінің жұмыстық дөңгелектің шығыс диаметірінің түзілуіне қатынасымен
анықталады.
Өнертабыс формуласы
1) Бір немесе бірнеше сығу сатыларын қамтитын компрессорда қалақшалы
диффузор орналасқан, ондағы қалақшалар дискіде жұмыстық дөңгелектің айналу
бағыты бойынша орналасқан, соған қоса тангенциал шығысты құбыршасы бар
жинақы камерасын қамтиды.
2) П.1 бойынша компрессор былайша ерекшеленеді, шығыс құбырша
қабырғасының жинақы камера қабырғасымен жанасуы жұмыстық дөңгелек
диаметрінің 0,1; 0,3 шамаларын құрайды.
3) П.П.1 және 2 бойынша компрессорлардың ерекшелігі мынада, шығыс
құбырша жанасу бетіне радиус бойынша қарсы жатқан фигуралы элементпен
қамтылған, ал жиналған камера запорлы қалақшалармен қамтылған, ол камераның
ішкі диаметрінен фигуралы элементіне дейін орналасқан.
4) П.П. 1, 3 бойынша компрессордың ерекшелігі, диффузордың қалақшалары
сыналы қалақшалар түрінде орындалған.
5) 1 4 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сыналы қалақшалар
арасындағы қалақшаарлық каналдардың ұлғаю бұрышы 8,14˚.
6) 1 5 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сынылы қалақшалар
дискінің басым бөлігінде радиалды бағытта орналасқан.
7) 1 6 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сынылы қалақшалар
радиалды ұзақтылық дискінің радиалды ұзақтылығының 0,3-1 шамаларын
құрайтындай болады.
8) 1 7 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі аз шамада сынылы
қалақшалардың қос жабынның бірі иілген.
9) 1 8 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сынылы қалақшалардың
шығыс жабыны арын тарапынан 0,05 шамасында шеңберленген радиусқа ие.
10) 1 8 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі мынада, сынылы
қалақшаның шығыс жабыны сору тарапынан жұмыстық дөңгелек диаметрінің
0,005÷0,01 шамасын құрайтындай шеңберлену радиусына ие болады.
11) 1 10 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, диффузор
қалақшаларының профилі кіріс және шығыс жабындары кемімелі қалындыққа ие.
12) 1 және 11 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, қалақшалар
радилды бағытта диффузор дискінің бөлігінде орналасқан.
13) 1, 3, 11, 12 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, дискінің
радиалды ұзақтылығының 0,4; 0,6 шамасын құрайтындай радиалды ұзақтылыққа
ие.
14) 1, 3, 11, 13 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, қалақшалар
диффузор қалақшасыз кеңістік аймағында. Қос қосымша қалақшамен
жабдықталған.
15) 11,14 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, қалақшалааралық
каналдар санының диффузордың қалақшалааралық каналдардың жалпы санына
қатынасы диффузор дискісінің енінің шығыс қимасының енінің қатынасына
сәйкес.
16) 1, 3, 11, 15 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі жинақ
камерасының радиал қимасының ауданы шығыстағы қалақшаларының арасындағы
ауданнан 100, 150% шамасына артық.
17) 1, 10 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, жинақ камерасының
радиал қимасының ауданы шығыстағы сыналы қалақшалар арасындағы ауданнан
45,75% шамасынан артық.
18) 1, 3, 11, 15 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі,
қалақшалардың дискіге еңкіш бұрышы 50,70˚ шамасына тең.
19) 10 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, сыналы қалақшаның
дискіге иілу бұрышы 30˚шамасына тең.
20) 1, 19 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, бүкіл сатының
жұмыстық дөңгелектері бірдей сыртқы диаметрге тең.
21) 1, 19 П.П. бойынша компрессордың ерекшелігі, компрессордың соңғы
сатысы ең кіші сыртқы диаметрге тең.
8 сурет-Турбокомпессор
9 сурет-Кіріс және шығыс жабыны
10 сурет- Зонарлы қалақша
11 сурет- Жұмыстық дөңгелек
12 сурет-Турбокомпрессор
13 сурет-Қалақша
14 сурет-Жұмыстық дөңгелек
2 ЕСЕПТІК БӨЛІМ
2.1 Алғашқы берілгендер
3 кесте - Есептеу үшін алғашқы мәліметтер
Жылдық өнімділік Q=10 млрд.м3жыл;
Газ құбырының ұзындығы L=120 км
Төселу тереңдігі hг=1,5 м
Топырақ температурасы Tгр=277 К
Қоршаған орта температурасы То=303 К
4 кесте - Газдың құрылымдық құрамы
Құраушылардың аталуы Мөлшері, % Ткр, К Ркр, МПа
Азот 1,31 126,05 3,39
Көміртегінің қос тотығы 0 304,19 7,382
Күкіртсутегі 0,001 373,53 8,963
Меркаптан 0,006 375,63 9,03
Метан 90,908 190,65 4,74
Этан 5,258 305,21 5,04
Пропан 1,338 368,75 4,49
Бутан 0,202 425,95 3,6
Изобутан 0,256 420,35 4,06
Пентан 0,06 470,35 3,41
Изопентан 0,046 460,95 3,39
Көміртегі қышқылы 38,35 3,05
2.2 Гидравликалық есеп
Магистралдық газ құбырының мұнай құбырымен салыстырғанда көп
ерекшеліктері бар, олар айдалатын газдың қасиеттерімен ерекшеленеді, оның
ішінде – газдың сығымдалуы, сығымдалу кезінде температураның өзгеруі.
Газдардың қоспасы айдалатын магистралдық газ құбырының есебі келесі
сұрақтарды анықтаудан тұрады:
- газ қоспасы үшін термодинамика теңдеулерін және негізгі заңдарын
қолданып алғашқы мәліметтерді өңдеу;
- газ құбырөткізгішінің есептік өткізу қабілетін анықтау;
- машиналардың түрін және олардың санын таңдау;
- газ айдаудың орташа көрсеткіштерін анықтау;
- газ құбырының гидравликалық есебі.
Табиғи газдар барлық кезде газдардың қоспасынан тұрады, оның басым
бөлігі – метан. Газдар қоспасының қасиеттерін жеке құраушылардың
сипаттамалары бойынша анықтаймыз. Қоспаның салыстырмалы молекулярлық
массасы келесі теңдеумен анықталады:
(1)
Қоспа тұтқырлығы келесі теңдеумен анықталады:
(2)
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz