Шығыс мұнайының биіктігі
АНДАТПА
Дипломдық жұмыс “Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану”
кафедрасының тапсырмасы бойынша “Құмкөл кен орнында қолданылатын терең
сорапты ұңғының тиімді технологиялық жұмыс режимін орнату және жабдықтарын
таңдау” тақырыбына жазылған. Ол 4 бөлімнен тұрады:
1. Геологиялық бөлім
2. Техника-технологиялық бөлім
3. Экономикалық бөлім
4. Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау.
Геологиялық бөлімде кен орнының геологиялық жағдайлары, ауданың
геология-геофизикалық зерттеу тарихы, стратиграфиясы, тектоникасы,
мұнайгаздылығы және жер асты сулары сипатталған.
Техника-технология бөлімінде Құмкөл кен орны мен І-кешенді игеру
көрсеткіштерінің талдауы берілген. Ұңғылардың жұмысының негізгі бұзылу
себептері технологиялық көрсеткіштерінің есебі арқылы көрсетілген.
Экономикалық бөлімде винттік сорапты енгізуден түсетін жылдық
экономикалық тиімділік есептеледі. Ол бұл жобада І-кешен бойынша 70866.026
мың тенгені құрайды.
Дипломдық жұмыста сонымен қатар енбекті және қоршаған ортаны қорғау
қамтылған.
АННОТАЦИЯ
Дипломный проект выполнен по заданию кафедры “РЭНГМ” на тему “Подбор
оборудования и установление оптимального технологического режима работы
глубиннонасосных скважин на месторождения Кумколь”. Он состоит из 4 частей:
1. геологическая часть
2. технико-технологическая часть
3. экономическая часть
4. охрана труда и окружающей среды.
В геологической части описываются геологическое состояние, геолого-
геофизическая история исследования площади, стратиграфия, тектоника.
Нефтегазоносность и водоносность.
В технико-технологической части дается анализ работы винтового насоса и
разработки І-объекта месторождения Кумколь.
В экономической части проекта рассматриваются расчет годовой
экономической эффективности от внедрения винтового насоса. По І-объекта
он составляет 70866,066 тенге.
Также рассматриваются вопосы мероприятия охраны труда и окружающей
среды.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 7
1.1 Геологиялық және экономикалық жағдайлар 7
1.2 Ауданның геология-геофизикалық зерттеу тарихы 8
1.2 Стратиграфия 9
1.4 Тектоника 13
1.5 Мұнайгаздылығы 15
1.6 Жер асты сулары 19
2. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 21
2.1 Құмкөл кен орнын игерудің тарихы және қазіргі жағдайы жөнінде қысқаша
мәлімет 21
2.1.1 Кен орнын игерудегі бекітілген варианттарды негізгі бағыттары 21
2.1.2 Сұйық пен газ өндіру өзгерісі талдау 22
2.1.3 Ұңғы қорларының өдзгру динамикасы 24
2.1.4 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі 25
2.1.5 І-кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру динамикасын
талдау 26
2.1.6 Қабат қысымының өзгеру динамикасы 28
2.2 “КУДУ”-ға сипаттама 28
2.3 Пайдалану алдындағы дайындық жұмыстары 33
2.3.1 Қабылдау бойынша тексеріс 33
2.4 Пайдалану алдындағы тексеру 36
2.4.1 Жетек басын қосу 36
2.4.2 Тежегіштерді қайта жіберу 38
2.5 Пайдалану 39
2.5.1 Жалпы бөлім 39
2.5.2 Тоқтату және қайта жіберу 40
2.6 Техникалық күтім көрсету 41
2.6.1 Майлау бойынша күтіп көрсету 41
2.6.2 Сальникті қорап және штангалық орталықтандырыштық төлкесі 43
2.6.3 Сальниктік қораптың қақпағын герметизациялау 44
2.6.4 Жетек басының нығыздамалары және сақиналардың тозуы 45
2.6.5 Тежегіш 45
2.7 Винттік сорапқа жабдықтар таңдау есебі 47
49
2.7.1 Винтті сораптың негізгі параметрлерін есептеу 57
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 59
“Құмкөлмұнай” МГӨБ-н ұйымдастыруды сипаттамасы 59
Негізгі және көмекші өндірісті ұйымдастыру 59
3.1.2 “Құмкөл МГӨБ-ң” еңбекті ұйымдастыру және жалақы алу ерекшеліктері
60
3.2 Құмкөл кен орнының техникалық басшылық органдары 61
3.3 Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштердің
талдауы 63
3.4 Жаңа техника-технология енгізудегі жылдық өндірістік шығындарды
есептеу 65
3.5 Жылдық экономикалық тиімділікті есептеу 65
4. ЕҢБЕКТІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМ 67
4.1 Қабат қысымын қалыпты ұстау жүйесіндегі еңбекті қорғау 67
4.1.1 Қауіпті зиянды өндірістік факторды талдау 67
Қорғану шаралары 68
Өрт сөндіру қауіпсіздігі 73
5. Қоршаған ортаны қорғау 74
5.1 Қоршаған ауаны қорғау 74
5.2 Сулы ортаны қорғау 76
5.3 Жер қойнауын қорғау 77
ҚОРЫТЫНДЫ 79
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 80
КІРІСПЕ
Мұнай мен газ өндіру өнеркәсіпшіліктің ең маңызды салаларының бірі
болып табылады. Оның дамуына біздің елімізде үлкен көңіл бөлінеді.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық жоспарында жаңа мұнай мен газ кен
орындарын пайдалануды жеделдету қамтылуда. Олардың қатарына Құмкөл кен орны
жатады.
Құмкөл кен орны 1984 жылдың басында Қазақстан Республикасы Геология
Министрлігінің Южказгеология ГӨБ-дегі Оңтүстік Қазақстан экспедициясымен
ашылды.
Фонтанды ағын алу Қазақстан Республикасындағы Оңтүстік-Торғай ойпатының
өнеркәсіптілік мұнай газдылығын растайды.
1987 жылы ТМД-ның ҚЖМК-нің бекітуімен байланыстық 153208 мың тонна,
алынатыны 89.442 мың тонна болып мұнай қоры бекітілді.
Ұсынылып отырған диплом жобасы Құмкөл кен орнын пайдалану шарттарына
сәйкес кен орнына винттік сорапты енгізудегі техника-экономикалық
тиімділігіне арналған.
1. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Геологиялық және экономикалық жағдайлар
Құмкөл кен орны Қазақстан Республикасы Жезқазған облысы жезді ауданында
орналасқан. Жақын елді мекен – Жосалы ауданы. Ол кен орнынан 179 км
қашықтықта орналасқан.
Кен орнынан орталық облыстары Қызылорда 200 км, Жезқазған 174 км
қашықтықта орналасқан. Кен орнынан шығысқа қарай 116 км тас жолы өтеді.
Қызылорда–Жезқазған линиялық электр жүйесі кен орнынан 20 км аралықта
өтеді. Кен орнынан 200 км шығысқа қарай Омск, Павлодар, Шымкент мұнай
құбыры тартылған. Техникалық жұмыстар мен ауыз суға тереңдігі 80–110 м
жоғары бор су қабатынан алып пайдаланады.
Кен орнындағы тұщы судың құрамында фтор бар екендігі анықталып, ауыз су
кен орнынан 60 км қашықтықта орналасқан су скважинасынан тасып әкелінеді.
Алаң аймағындағы жергілікті халық жаз мезгілінде мал шаруашылығымен
айналысады. Ауданның әлеуметтік-экономикалық жағдайы нашар дамыған. Кен
орнында тек тас жолы бар. Жаз, күз мезгілінде барлық көлік түрі емін-еркін
жүре алады. Ал қыс мезгілінде жолға қардың үйіліп қалуына байланысты
көліктің жүруі қиындайды. Құмкөл кен орнының географиялық жағдайы теңіз
деңгейінен 106-160 м биіктікте орналасқан.
Алаңнан оңтүстікке қарай құмды Арысқұм массиві орналасқан. Ол түйіршік
құмнан құралған. Арыс тұзды көлі толық кеуіп қалған. Батысқа қарай 15 км
орналасқан, 60-70 м Чинк биіктігі өзгермейтін тегіс жерді бедер белгісі 150-
200 м көтеріңкі плитасы бөліп тұр.
Ауданның ауа-райы құбылмалы, тәуліктік ауаның температура тербелісінің
ығалдылығы өте аз мөлшерде.
Жазда +30Ә, +35Ә С ыстық, қыста – -38Ә, -40Ә С аяз. Жыл бойындағы
түсетін ығал мөлшері 150 мм-ге дейін, негізінде қыс, күз мезгілдерінде
түседі. Оңтүстікке ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 км қашықтықта
орналасқан. Жануарларды суару үшін, алаңға жақын жерден Қызылорда
гидрогеологиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден артизан
скважинасы бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ(ПГО) “Южказгеология” кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екендігі анықталды.
1.2 Ауданның геология-геофизикалық зерттеу тарихы
Оңтүстік Торғай ойпатының тиімділігі 1970 жыдың бас кезінде жоғары
палеозой шөгінділерімн байланысты. Магнитті және геология түсірген масштабы
1:500 000 және 1:200 000 аналогиялық Қостанай седловинасы бойыша шу-сары су
депрессиясымн аймақтық сирек тоарптық сейсмологимялық кескіннің жұмысын
орындап болғаннан кейін, Арысқұм мен КМПВ және жыланшық ғылыми-геологиялық
зерттеулер жұмыстары нәтижесінде Юра-Триас габеньсинклиналы (68-70) және
мезазой қимасыда жатады. Юра шөгінділерінің қиасындағы 2-қ құрылымдық
ұңғысында, сонымен қатар 2-қ Арысқұм көрсеткіш ұңғысында, ал неоген
шөгінділеріндегі 15-қ құрылымдық ұңғысында мұнайдың алғашқы белгілері
кездесе бастады. Тұрландық ГФЭ “Казгеофизика” өндірістік геология бөлімі,
аудан аймағындағы осы ұңғылардан 1983 жылы алдымен сейсмопрофильді
іздестіру жұмыстары атқарылып, Құмкөл ойпаңы болды. Осы жылы қосылған ІІІ-
горизонт ойпаңында, І-іздестіру ұңғысында бұрғылау жұмысы басталып, осы
процесстерден кейін, 4-П сынау кезінде ақпан айының басында 1984 жылы
жоғарғы неоген шөгінділерінен мұнайдың алғашқы атқылау аысы болды. Ал одан
әрі жұмысын тереңдете түскенде юра шөгінділерінен мұнай және газдың
атқылауы болды. Іздеу барлама жұмыстарының нәтижесінде 1984–1985 жылдары
Құмкөл кен орнын төменгі неоген, жоғарғы және ортаңғы юра шөгінділерінде
мұнай бар екендігі анықталды. Тұрландық геология-геофизикалық экспедициясы
тексергенде, Солтүстік Құмкөл пайда болды.
Келешекті бұрғылау жұмыстаы анықтады. Ал жалғасып жатқаны солтүстік
синклиналь болып табылады. 1987 жылдың басында қайта өңдеу нәтижесінде
сейсмологиялық материалдың қиындатылған бағдарламасы бойынша Қазақстан
методикалық тәжірибе экспедициясы батыс және шығыс учаскелері құрылды.
Құмкөл кен орнымен қилысатын жері өнімді қабат болып табылады.
Маңғышылақ мұнай бірлестігі 1987 жылы кен орнында пайдалану, бұрғылау
жұмыстарын бірге атқарды.
Құмкөл экспедициясы 1988 жылдың қаңтар айынан бастап Құмкөл мұнай
бірлестігінің МГД-5 қарамағына беріліп, өздігінен мекеме болып саналады.
1.2 Стратиграфия
Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайназой шөгінділермен көрсетілген.
Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой-кайназой 2 құрылымдық қабаттарға
бөлінеді. Бөлінгендер аймақтық стратиграфияға үйлесімсіз. Жоғарғы бор және
юра.
Юра жүйесі – J
Ортаңғы бөлі – J2
Ортаңғы юра шқгінділері дощан свитсына (J2d) бөлінген. Олар қабаттасқан
түрде сұр аргаллиттен құралған. Свитаның ернеуіндегі бөлігіндегі жиі
кездесетін біркелкі қабаттасқан құштастар және аргеллит қалыңдығы 12-ден 56
м-ге дейін, ал газмұнайлы болып табылатын (горизон Ю-ІV) свитаның төменгі
жағындағы құрылымдық қабатында 4-6 м аралығындағы көмір қабаты бар. Төменгі
свитаның бөлігі Ю-ІV горизонты тыныс фундаментіне татитын жердегі қосымша
құрылымдық бөлігіне қосылады. Оңтүстік батыс бөлігіндегі шөгінділері де
дощан свитасына толық қосылады. Ал оның қабатының қалыңдығы 219 м жетеді.
Арысқұм ойпатының грабень синквлинальды свита құрылысы сазды болып, оның
қалыңдығы 502 м-ге дейін жетеді.
Бор жүйесі – К1
Неоген ярус үсті, неоген ярусшасы дауыл свитасына бөлінген. Аймақтық
жуылу мен Қоскөл свитасының бұрыштық құрылыуына бөлінеді. Төменгі даул
ярусшасы негізінде Арысқұм горизонтының құрамын ұстап тұрады, яғни Құмкөл
кен орнында көрсетілгендей, құммен және қоңыр сазды қабатпен карбонатты
алевролит және саздан құралған.,
Арысқұм горизонтының өзгеру шегінің қалыңдығы 87-ден 123 м-ге дейін
барады. Арысқұм горизонтының метеологиялық Құмкөл құрылымы бойынша үш
бөлікке бөлінеді: төменгі және жоғарғы құмтасты алевролит және орташа
сазды.
Жоғарғы құмтасты біркелкі бөлігі және төменгі ернеуіндегі бөлімі өнімді
горизонты (М-І және М-ІІ) болып саналады. Төменгі даул свитасының жоғарғы
бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен құралған саз қалыңдығы 113–163
м.
Бұл өнімді Арысқұм горизонтының беткі сұйық тірегі болып саналады.
Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы қиамсында біркелкі құм, қызыл
түсті сазды жынысты болып, ал жоғарғысында сазды болып құралған.
Апт-альб ярусы (К1а – аІ2)
Апт-альб шөгіндісі жуылып, дал свитасында жатыр және қаршатау
свитасында біріккен. Свита нашар цементтелген, сұр және әртүсті құмтастан
тұрады.
Свита қалыңдығы 253-350 м.
Төменгі, жоғарғы бөлім – К1-2
Альб – сеноман ярусы – (Каl3 – с)
Альб-сеноман шөгінділері қаршатау свитасыда жатыр және Қызылқия
свиталарына бөлінген. Әртүрлі түсті саз алевролитінен, құм, құмтас
қабатшасынан және саздан құралған.
Свита қалыңдығы 87–168 м.
Туран ярусы – (К2t)
Туран шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Қызылқия свитасына
трангрессивті жатыр. Жасыл сұр құмтаспен Жұқа көлденең қабаттардан
жиналған. Свита қалыңдығы 82 м-ден 150 м аларылығыд ауытқып тұрады. Бұнда
көмір қабаты және глауканит дәне бар.
Жоғарғы туран-төменгі сенон (К2t2 – Sn1)
Бұл шөгіндінің қалыңдығы жуылып, балапан свитасының жынысында жатыр.
Метеологиясы бойынша әр түрлі-түсті ала құмнан және 123–236 м саз қалыңдығы
күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон – (К2 – Sn2)
Жоғарғы сенон құрылымы шөгіндісінің шегі палеоген алдындағы туылу
себебінен көптеген скважиналарда жинақталған. Қабатталған әктасты ақ құмнан
және сұр саздан құралған.
Палеоген жүйесі – (О)
Төменгі эоцен – (Р1 – Р2)
Палеоген, төменгі эоцен шөгінділері жуылып, жоғарғы борда әртүрлі
горизонтарда жатыр. Олар күңгірт сұр саздың қатты қаныққан көмір өсімдік
детролин және квацглаукониттік құмнан жинақталып, сол күйінде көрсетілген.
Олардың ең үлкен қалыңдығы 66 м жетеді.
Палеоген-төрттік шөгіндісі (P-Q)
Палеоген – төрттік жас шөгіндісі сыртқы Арысқұм иілімінің бөлігінде
жетілген. Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның бетін жауып тұратын құм,
супейіс енгізілген.
Олардың қалыңдығы 10 м-ге жетпейді.
1.4 Тектоника
Оңтүстік Торғай ойпаты Туран плитансының солтүстік шығысыда орналасқан.
Ойпат бор полеогенінің табан бойындағы кенішінің шөгінділері теріс құрылым
күйінде көрсетіліп, ұлытау антиклинарының арасына тіркелген және оның
оңтүстік жалғасы шығыста төменде Сырдария қосылан. Оңтүстігі құратымен
қамтылғын. Өз ретімен Оңтүстік Торғай ойпаты екі иілімге бөлінеді.
Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөлінген. Құмкөл антиклинальды құрылымы
Арысқұм иілімінің шегіне орналсқан. Бұндағы бор-палеоген кешенінің
қалыңдығы 1500-1700 м-ге жетеді. Бұндаы триас-юра шөгідісі өздігінен
құрылымдық қабат құрып, ерекше маңызды болып, ең үлкен қалыңдықтың таралуы
және толық стратиграфиялық диапазоны жіңішке сызықтық габеньсинклиналы
негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм иілімінің шегінде
субмеридиональды грабеньсинклиналь бағытында тартылғаны анықталды. Бұрғылау
жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын үш горст антиклиналь
текшесі. Тектоникалық бұзылулар нәтижесінде фундамент блоктарға бөлінеді.
Солтүстік батыс және солтүстік шығысында созылып жатыр. Фундаметтің созылу
нәтижесінде бірқатар горст және грабеньге бөлінеді. Шығыс бөлімінің
құрылымында горст ойпаты айрықша бөлініп, оның көлемі 2.5–3.5 км және
ұзындығы 24 км болғанда амплитудасы 320 м-ге дейін барады. Фундменттің бас
жағының жатқан тереңдігі 1220–1600 м құрайды. Юра шөгіндісінде оның екі
құрылым беті көрінеді. Оның бірі Құмкөл горизонтының жоғарғы юра ойпаң
ернеуінің құрылуына шағылады. Екінші құмтас шөгіндісі ернеуінің ойпаңын
сипаттайды. Осы бет жағының бірінішісі Ю-І өнімді горизонтының ернеуімен
байланысты, осы индекісте горизонттың шағылуы бар.
Екінші беткі жағына ІV-шағылысу горизонтына байланысты, келесі ретпен
ІV-горизонтының жамылғысына дәл келеді. Құмкөл ІV-шағылысу горизонт
жамылғысы бойынша, өдзін гиосинклинал қыртысы бойынша көрсетеді. Қыртыс
өлшемі изогипс бойында 1150 м құрайды, ең үлкен амплитуда кезінд – 160 м.
Батыс жоағында бұл жыныстың құлауы 1Ә30, шығысында 2Ә30, құрайды.
Қыртыс тектоникалық бұзылулармен (F1; F2; F3) қиындатылған. Көпке созылған
F2 амплитудасының құрт түсуі шығыстан 80-100 м құрап, қыртысты қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылыс F бұзылысымен түйісіп, әрі қарай сөнеді.
Оңтүстік батыс бөлігі құрылымындағы 12, 17, 19 скважиналарының аудан
аймақтарындағы ұңғыларда өзгешеліктері орта юра шөгінділерінің жоқтығы және
фундаменті жоғарғы юра жыныстарымен жабылған. Уақытша қиындатылып, өңделіп
жасалған қимасында ортаңғы юра шөгіндісінің қалыңдығы фундамент бетіне
көтерілу кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебіенен анық көрінеді.
Бұны скважина қимасындаы коореляция куәладырды. Аудандағы скважиналарды аз
ғана изотермиялық 1*1,5 км, амплитудасы 25 км өлшемі бөліп тұр. Батыстан
шығыс жағынан тектоникалық бұзылыстармен шектеледі. Орта юраның шқгіндісі
алаңның шегіне қарап, 0-ден 200 м-ге өзгереді. Құмкөл свитасының қалыңдығы
алаң бойыша тербелісі 55-72 м шамасында, ал фундаменті көтеріңкі ойпаң
учаскесінде 34-48 м-ге дейін азаяды. Құмкөл өдзін сызықтық ассиметриялық
антиклиналь қыртыста көрсетіп, оңтүстікке қарай ығысқан. Ойпаң өлшемі 17*4
км құрайды, 57 м амплитуда кезінде тұйықталған изогипс бойында 1000 м.
Әртүрлі ойпаң беттеріндегі жоспар бойынша орындарына қойсақ, Арысқұм
горизонтының ені азаяды да, оның конфигурация өзгереді.
Орталық шығыс Ю-І горизонты ойпақ бөлігіне қарап ығысқан.
1.5 Мұнайгаздылығы
Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-ші құрылымдық
скважинасынан мұнайлылығы жөнінен бірінші хабар алынды. Бұл 13541
сейсмопрофильді аймағында орналасқан. Неоген және юра шөгінділерінн алынған
керндерден күшті жанармай иісі мен мұнай белгілері жақсы байқалды және
алынған керндердің беттерінде ала дақтар болды.
Арысқұм ойпатыда жүргізілген геология барлама жұмыстары нәтижесінде үш
кешеннен тұратын ортаңғы юра және төмегі неоге шөгінділерінің мұнайлығына
көз жеткізіп отыр. Бұдан басқа триас, төмегі триас кешені бөлініп, І-к
Арысқұм көрсеткіш ұңғысын бұрғылау барысы нәтижесінде газдың белсенді түрде
шығуы байқалды. Осы Құмөл кен орнындағы өндірістік қабат кешенінен тұратын
алаңнан, дощан алаңындағы 4-скважинадан айырмасы бар. Жоғарғы юра
шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде жетілген.
Шөгінділердің өнімді қабат қоры Құмкөл, Арысқұм және Қызылқия кен
орындарыда орналасқан. Алаңнан мұнай ағысы жоғарғы юра шөгінділерін сынау
кезінде, қабат сынағышпен алады. Ақшабұлақ F – параметрлік скважинадан және
2-4 Арысқұм скважиналарын құрылымдық бұрғылау жұмыстаымен бірнеше скважина
қатарынан алынған керндерден мұнайдың бар екендігі кернге жағылған түрде
және майдың иісі шығыуымен байқалды. қазіргі кезде сейсмологиялық
зерттеулермен Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымында бірнеше тиімділігі бар
Ақшабұлақ және Ақсай үлкен алаңдарын ерекше атап өтуге болады. Одан басқа
Майбұлақ седловинасын өлшегенде жыланшық иілімінде тиімді ойпаң шықты.
Құмкөл орнында өндірістік мұнайлығының қоры төменгі неоген және юра
шөгінділерінде орналасқан. Төменгі неогеннен 2 өнімді (М-І, М-ІІ) горизонты
байқалады, жоғарғы юрада үшеу (Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ) жәнеде ортаңғы юарада
біреу (Ю-ІV). Бор қабатында өнім 1065-1120 м аралығында орналасқан. Ал
юрада 1190-1370 тереңдікте. Сонымен қатар кен орнында 2 қабтты өнімді
қабаты бар. Төменгі бор және юра өнімді қабаттары көп скважиналардан ерекше
байқалып, кен орнында жақсы таралған. Қалыңдығы 8-ден 20 м-ге дейін сазды
бөлік М-І және М-ІІ БОР қАБАТЫН АЖЫРАТЫП ТұР. Ал саз қалыңдық бөлімшелері
қабат арасындағы Ю-І, Ю-ІІ және Ю-ІІІ горизонттары 2-18.6 деңгейде болады.
Біркелкі 12-34 м Ю-ІІІ горизонтының саз қалыңдығы биіктігі жағынан жақсы
игерілген Ю-ІV горизонтын бөліп тұр. Алаңның мұнайлылығы және бор
деңгейіндегі биіктік қоры және юраның өнімді кешені жоғарыдан төмен азаяды,
сонымен басқа кен орнының түрі осы сияқты сипатталады.
Бор өнімді қабатына сипаттама:
М-І жазықтығы 3 қабатты коллектор түрінде көрсетілген, олар саздармен
бөлінген. Жоғарғы екі қабатының қлыңдығы бірдей тұрақты барлық құрылыммен
жүріп, алаңның оңтүстік бөлігіне келіп құлайды. Төменгі қабат қалыңдығы
ұстамыз дәне 20,18,3,17,10 ұңғыларында өткізбейтін жыныстармен қосылған.
Төменгі және ортаңғы қабаттар алаңдағы 9-шы скважинаға құяды.
Өнімді қабаттар (37, 9, 23, 24, 32, 40) скважиналарында анықталып
дәлелденген. Орталық және солтүстік қорының бөлігі геология-геофизикалық
зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 скважиналар бойынша су, мұнай, 7
скважинадан 981.7 м аралығында алынды. Ең үлкен қалыңдық шамасы 3, 8, 9, 24
скважина аудандарына жалғасқан. Алаңнан мұнайлылығы 5109.7 га құрайды.
Сонымен бірге таза мұнай айлағы 62%. Жоғарғы қабат биіктігі 43.2 м. Мұнай
қабат қоры 2 бөлімге бөлінген. Алаңдағы 27, 32, 40 скважиналар жүзделі және
оңтүстік қабаты қосылыс болып саналады. Шығыс мұнайының биіктігі 8.5 м, ал
оңтүстік жағы 17 м. Жалпы алаңның мұнайлылығы 1622 га. Таща мұнай көлемі
800 га (33 пайыз).
М-ІІ жазықтығы М-І жазықтығыан біркелкі саздар қалыңдығы 8-ден 20 м-ге
дейінгі аралықта ажыратылан және 2 құмтас қабаты түрінде көрсетілген.
Өнімді қабаттан сынама алу жұмыстары нәтижесінде өнімділігі 4 скважинада
көрсетілген. Мұнайдың дөнімділігі 14 (м тәу), 180 (м тәу) дейін алады.
Зерттеулер нәтижесінде 3 және 23 скважинадан су алынған. Геологиялық
зерттеу нәтижесі бойынша 6, 8, 24 ұңғыларында су, мұнай қосылысы
қабылданған 999 белгісінде болады.
Мұнайды сынау скважинасынан сынама алу кезінде 994.9–669.4 м аралығында
геологиялық зерттеу экспедициясы қабылданғанан кейін 2 қабат биіктігінде
орналасқан.
Мұнай қорының биіктігі 17.4 м, ал мұнай алаңының көлемі 1084.4. Юра
өнімді қабатынан сипаттама. Ю-І горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама
көлемін алып жатыр. Төсменгі бор қабат қорынан 80-148 м төмен аралықта
жатыр.
Горизонтты жуып жатқан Қоскөл свитасының біркелкі саз алаңдығы 16-дан
106 м-ге дейін барады. Геологиялық-геофизикалық зерттеулер нәтижесінде Ю-І
горизонт үш құмтас күйінде кдөрстіліп және барлық алаң көлемінде қатысады.
Құм қабатшалаы БМ жеткенде 2, 5, 11 аймағындағы ұғғылар горизонтта көбінесе
бөлектеніп сипатталады.
Газ-мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты. Горизонтты зеттеулер
нәтижесінде 1 скважинадан өнідіілмеген мұнай қорының есебіеен шығаылып
тасталған. Жалпы тиімді қалыңдық 0.8 м-ден 12.4 м аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалыңдығы әр скважина сайын 6.6 м-ден 8.8 м-
ге дейін өзгереді. Ал мұнайлылықтың тиімді қалыңдығы толық контур шегінде
0.4-12.4 м деңгейіне өзгеріп тұрады.
Ю-ІІ горизонты жоғары жатқан Ю-І горизонтынан қалыңдығы 3.6 м-ден 16.6
м-г дейін біркелкі саздар арқылы ажыратылып бөлінген және орталық қорындағы
бөлмде 1-2 құмтас қабатшалар күйінде көрсетілген. Алаңның мұнайлылық қоры
6414 га құрайды. Сонымен бірге таза мұнай аймағы 67 процентті алып жатыр.
Алаңның газдылығы 223 га тең. Газдың биіктігі және мұнай қорының
биіктігінің бөлігі 9 және 91.5 м-ге тең.
Ю-ІІІ горизонттары жоғарыда аталан бөлімдерден саздармен бөлініп тұр,
саз қалыңдығы 2-8 м. Горизонт 2 құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның бойында
ұсталады. Тек қата 3, 7, 17 скважиналарында жоғарғы қабат саздармен
араласқан. Бұнда ең кіші тиімді қалыңдықтың мәні белгіленген.
Жалпы тиімді қалыңдығы 1.6 м-ден 220 м-ге дейінгі деңгейде өздгереді,
ал мұнайлылығы 10-нан 22 м-ге дейін өзгереді.
Горизонт 13 скважинадан сыналып, осылардың ішінде 12-ші скважинадан
мұнай ағынын алды, және бірден су ағысын алды. Алаңның барлық жерінде су-
мұнайдың түйісуін 1198 м белгісі бойынша мұнай қорының биіктігі 84 м,
алаңның мұнайлылығы 4141.6 га. Таза мұнай аймағында 75 процент.
Ю-ІV горизонты аз ғана құмтасты болып, көбінесе бөлшектеніп
сипатталады. Оның құрамында 5 қабат коллекторларына шейін бөлінеді.
1.6 Жер асты сулары
Құмкөл кен орны Оңтүстік Торғай артезиан бассейнінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында 22 сулылығы бар 22
объектісі үрлеп шығару тәсілімен ашық оқпанда.
Гидрогеологиялық зерттеу материалдары бойынша 2.41 сулылығы бар қабат
32 скважинаға бөлінген. Құмкөл, Арысқұм алаңындағы барлау ұңғыларын барлау
нәтижесінде, іздеу, гидрогеологиялық, құрылымдық, тереңкөрсеткіш ұңғыларын
бұрғылағанда протезам сулы кешені Юра, Бор, палеогенді, неогенді және
төрттік шөгінділері бөлінеді. Ұңғыларды сынағанда Құмкөлден минеталдылығы
77.6 м су ағымын 1416-1503 м арлығында алды.
Құмкөл кен орнындағы ортаңғы юра шөгіндісінің сулылығы жөнінен 2, 8,
16, 12 ұңғыларынан зерттеледі. Су ағымының жақсы нәтижесі беріп, сүзгіш
қасиетінің жоғары болғанын көрсетеді.
Жоғарғы юра сулы кешенінің шөгіндісінд үш сулы Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ
горизонты барын көрсетеді. Ол жоғарыда жатқан ала әр түрлі түсті сазды
қалыңдықпен ажыратылған су араластырғыш жұмыстар сұр және ашық сұр
құмтастар.
Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ сулы горизонттары ағымы арқылы қарқынды. Аралықтардан
сыныма алғанда, ағымды, жылдым және динамикалық деңгей тез қалыптасады (1
сағаттан 5 тәулікке дейін). Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ горизонттарында тек ақырғы
сулары қатысады.
Неоген сулы шөгінділері өзені М-І, М-ІІ сулы горизонтын қосады. Неоген
сулы шөгінділерінің горизонттары жасылдау сұр құмтасына байланысты болады.
Суы қарқынды М-І горизонты үшін 683 м белгісінде СМТ орналасқан.
М-ІІ горизонты үшін 999 м белгісінде СГНТ орналасқан. Аптальб сулы
кешені неоген горизонтынан жоғарғы неоген аймағында бірге жетілген саз
қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз қабатшасымен кешен
қуаты 250 м-ге дейін жетеді.
Апт-альб кешені жоғарғы кс-мен сипатталып, жоғарғы бөліінен кешені 500
м-ге жетеді. Жоғарғы альб сеномында шөгіндісінің сулы горизонты жергілікті
таралған. Су араластырғыш жыныс болып жасылдау, сұр қабатшасы және қызылдау
қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз цементтелген құмтастар болып табылады,
горизонттың қалыңдығы 4-6 м. Ағым суының өнімін 24 м-ден алды. Су
гидрокарбонатты натри рН – 7.45. Жалпы қаттылығы 22 м. Төмегі тұран-
сенонның сулы кешені жергілікті жетілген. Су араластырғыш жыныстар 270 м
тереңдікте жатқан жасылдау сұр және сұр құм болып саналады. Суы тұщы, жалпы
минерализациясы – 0.6 л.
2. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құмкөл кен орнын игерудің тарихы және қазіргі жағдайы жөнінде қысқаша
мәлімет
2.1.1 Кен орнын игерудегі бекітілген варианттарды негізгі бағыттары
Мұнай кен орнын игерудің жобасын жасаған кезде, оны талдап баға беру
керек. Ның үстіне жобамен жасалған варианттар шама келгенше экономикалық
тиімділікте болуы керек.
Құмкөл мұнай кен орнында газды мұнайлы қабаты бор және юра
шөгінділерінен құралған. М-І, М-ІІ қабаттарымен Ю-І, Ю-ІІ Ю-ІІІ және Ю-ІV
қабаттарында мұнай жиналға. Кен орнын қазу ұңғылары 300*600 м торы бойынша
орналасқан. Мұнай кен орнында МГӨБ жобасы бойынша нұсқаның ішіен су айдау
қамтылған. Соының бәрі мұнай өткізгіштікті көтеру әдістерімен байланысты.
Бұған себеп болған кейбір өнімді қабаттардың қысының жеткіліксіз болуы.
Жоба бойынша екі вариант қаралған. Оның ішінде экономикалық вариант
тиімді деп есептеледі. Осы бойынша 1182 ұңғылар қазылуы керек. Жалпы
алынатын өнім 36-38 млн тонна.
Кен орнын игеру мерзімі 50 жыл. Жалпы кен орны бойыша жылына 2.5 млн
тонна мұнай өндірілуі керек.
2.1.2 Сұйық пен газ өндіру өзгерісі талдау
Құмкөл мұнай кен орнынының игерілуі 1990 жылдың мамыр айынан басталды.
1991 жылдан бастап мұнаймен бірге су және газ қосылып шыға бастады. 1991
жылы 1192.43 мың тонна сұйық өндірілсе, оның 1169.25 мың тоннасы мұнай,
сулану 1.94 пайыз, газ өндіру 92.99 млн м3 болды.
1997 жылы 256.188 мың тонна сұйықтық өндірілсе, оны 233.258 мың тоннасы
мұнай, сулану 8.8 пайыз, газ өндіру 25.6 млн м3 болды.
1998 жылы 316.86 мың тонна сұйықтық, 276.35 мың тонна мұнай өндіріліп,
сулану 15.2 пайыз, газ өндіру 31.16 млн м3-қа жетті.
Ал 1999 жылы бұл көрсеткіштер, сұйық өндіру 361.105 мың тонна, мұнай
өндіру 293.763 мың тонна, гз өндіру 33.05 млн м3, ал сулану 18.3 пайызды
көрсетті.
Бұл көрсеткіштер мұнайды фонтандық және штангілі терең сорапты
тәсілдермен өндіру арқылы алынған. Терең сораптың НСН-95, 44, 30, 15 және
НСН-25, НСН-57, 30 түрлері қолданылды. 2000 жылдан бері “Харрикейн Құмкөл
Мұнай” ААҚ-мы мұнай өндіруде Канадалық “КУДУ” фирмасының өнімдері “КУДУ”
фирмасының өнімдері “КУДУ” және “МОЙНО” винттік сораптарын қолдану арқылы
игере бастады. Осы жылы, 2000 жылы ең бірінші болып І-кешенге 10 винттік
сораптарын енгізу рқылы өз жұмыстарын жүзеге асырды.
2000 жылдың мамыр айында 10 ұңғы “КУДУ” винттік сораптарына ауыстырылды
(N 130, 132, 134, 136, 138, 141, 142, 144, 145, 146). Осы жылғы
көрсеткіштерге тоқталатын болсақ: сұйық өндіру 1399.577 мың тонна, мұнай
өндіру 926.128 мың тонна, газ өндіру 34.02 млн м3, сулану 21.8 пайыз.
2001 жылы осы кешенде винттік сораптардың саны 15-ке жетті. Ал сұйық
өндіру 1510.416 мың тонна, мұнай өндіру 1009. 078 мың тонна, газ өндіру
36.4 млн м3, сулану 29.6 пайызға жетті.
2000 жылы жасап тұрған ұңғылардың тәуліктік өнімі 428.25 мың тоннат
берді. Бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 81.5 тоннаны құрайды. Ал жобада
Бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 250 тоннаға есептелген. Жобада мұнай
өндірудің жылдық көлемі 250. 220 мың тоннаға, өндіру ұңғыларын 196-ға
жеткізу қарастырылған.
2001 жылдың аяғында өндіріс кешендерін тұрғызу 86.7 пайызды құрайды.
Қабат қысымын ұстау үшін игеудің технологиялық үлгісі қарстырылған үш игеру
кешендеріне тоғыз нүктелі үлгісі бойынша қабатқа су айдау жүргізіледі.
қазіргі барлық су айдау қоры 18 ұңғыны құрайды. Сонымен қатар суды тарату
пункі (ВРП) СТП, бір ББСС (БКНС), 8 су айдау сорапы жұмыс істейді, шығу
қысымы 10.9-11.2 МПа құрайды. Осы жылы алынған мұнайдың орнына 978.435 мың
тонна су айдалды.
Кешен бойынша алуды қайтару ретінде 82.3 пайызды құрайды. Мұнай
өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай профилактикалық шаралар жүргізіледі:
ыстық сумен өңдеу, штуцер мен шығу желілерін ыстық бумен тазалау. Ұңғы
шығымының кен орнында азаюына себеп, парафиннің көтергіш құбырлардың (НТК)
бойына жиналуы, су мен газ пайда болуы, ұңғы түбіне құм жиналуы. Жер асты
ұңғыларын жөндеу биргадасы жөндеу кезінде ұңғы түбін жуып, құмдардан
тазартады.
Кен орны бойынша мұнай өндіруді арттыру негізінен жаңа ұңғыларды іске
қосу арқасында болады. 2001 жылы іске қосылған 15 винттік сораптың
арқасында мұнай өндіру 1009.078 мың тоннаға жетті.
2.1.3 Ұңғы қорларының өдзгру динамикасы
Құмкөл кен орны бойынша 1991 жылы пайдалану қоры 156 ұңғы болды. Оның
ішінде істеп тұрғаны –78, істемейтіні – 9, меңгеру мен тұрғызуда – 10.
Істеп тұрған ұңғылардың саны І-кешенде 31, ІІ-кешенде 30, ІІІ-кешенде 17.
Кен орны бойынша 1992 жылы 4 ұңғы мехнаникаландырылған тәсілге аударылды.
Пайдалану қоры фонтандық тәсілмен өндірілді. Ол қысымының сонымен қоса
қабат энергиясының төмендеуіне әкелді.
1999 жылы кен орны бойынша пайдалану қоры 214-ті құрады. Істеп тұрғаны
– 160 ұңғы, фонтандық тәсілмен 101 ұңғы, механикалық тәсілмен 59 ұңғы жұмыс
істеді. Ал айдау ұңғылары 65, әрекеттегі 46 ұңғыны құрады. І-кешен бойынша
пайдалану қоры 51, фонтандық тәсілмен 15, механикалық тәсілмен 36 ұңғыны
құраған. І-кешен бойынша айдау ұңғысы 15. Бір ұңғының тәулігіне беретін
орташа шығымы 41.4 тонна. Қабат қысымы 10.91 МПа-ға жетті.
2000 жылдың желтоқсан айының 31-ші жұлдызындағы көрсеткішке келетін
болсақ пайдалану қоры 212. Оның ішінде фонтандық тәсіл 112, механикалық
тәсіл 100 ұңғы. Ір әрекеттегісі 173, Жұмыс істеп тұрғаны 152, оның 96-сы
фонтандық, 56-сы механикалық тәсілмен жұмыс істеуде. І-кешен бойынша
фонтандық тәсілмен 6, механикалық тәсілмен 49 ұңғы жұмыс істеді. Оның 10-ы
винттік сорапқа ауыстырылды. Кен орны бойынша айдау ұңғылары 63-ті құрайды.
Іс әрекеттегісі 36, жұмыс істеп тұрғаны – 35. І-кешен бойынша 15 айдау
ұңғысы жұмыс жасап тұр.
2001 жылы жалпы ұңғылардың пайдалану қоры 196. Оның ішінде жұмыс істеп
тұрғаны 169. Фонтандық тәсілмен 77, механикалық тәсілмен 92 ұңғы жұмыс
жасаған. І-кешен бойынша пайдалану қоры 58, оның 5-фонтандық тәсілмен, 53-
механикалық тәсілмен жұмыс жасады. Осы кешен бойынша айдау ұңғысы 18-ді
құрайды.
2112.2000 жылы кен орнының әр кешені бойынша мұнай өндіру.
І кешен бойынша – 926.128 мың тонна
ІІ кешен бойынша – 149.666 мың тонна
ІІІ кешен бойынша – 263.107 мың тонна
ІV кешен бойынша – 41.395 мың тонна.
2.1.4 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі
Құмкөл кен орнында 2000 жылы мұнай өндіру ұңғылары 2727,291 мың тонна
мұнай берді. Зерттеу нәтижесінде осы жылы қабат қысымы 118 ұңғыда тұрақты
болды. Зерттеуде 212 ұңғының қысымы өлшенеді. 8 өндіру ұңғыларына зерттеу
жүргізілді. Алынған нәтижелер бойынша индикаторлық қисық тұрғызуылуы әсер
етеді.
Төменде игеру кешендеріндегі зерттеу жүргізілген ұңғылар саны
көрсетілген.
І кешен 8 ұңғы
ІІ кешен 29 ұңғы
ІІІ кешен 22 ұңғы
ІV кешен 3 ұңғы
Игеру кешендерінде қабат қысымының қарқынды тқмендеуі ұзақ пайдадану
бойынша түсіндіреді. Табиғи игеу режиміде және өнім қабатында қабат қысымын
қлыпты ұстау үшін жүйелі түрле әсер етуді ескертеміз. Кен орнын игерудің
процесі N 1 бұрғылау (1984) ұңғысын қазған кезде, қабаттарға газдарды бір-
біріне әсеріне байланысты құрылды. Бұл аймақтың геологиялық құрылысының
дұрыстығын аықтайды. Бұнымен байланысты КазНИПИ мұнай институтының N1
ұңғысын жабу жобасы дайындалды. Айдалған судың есебі және сұйықтың шығымын
өлшеп, жазып отыру керек. Кейбір техникалық жағдайцлар қиындықтар туғызады.
Өлшеу приборларының тереңдік манометрлерінің кен орнын игеруді бақылп
отыратын арнайы техникалардың жетіспеуі – дәл мәлімет алуа кедергі
келтіреді.
2.1.5 І-кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру динамикасын
талдау
Құмкөл кен орнының І-ші игеру кешені екі өнімді қабатты М-І, М-ІІ
қамтиды. Мұндағы алғашқы мұнай алу қоры 30.18 млн тоннаны құрайды. Мұнда
кен орнының барлық қорларының 28.3 пайызы шоғырланған. 1999 жылы
“Южнефтегаз” өндірістік бірлестігі бойынша белгіленген шаралар арқасында
мұнай өндіру 293.763 мың тонна, газ өндіру 33.05 м3 болды. Қабаттан алынған
су мөлшері 62.342 мың тоннаны құрады. Өнімнің сулануы 18.3 пайыз. Мұнай
негізінен фонтандық тәсілмен өндірілді.
І-ші кешен бойынша барлық су айдау қоры 65 ұңғыны құрады. Су айдау, су
тарату пункті СТП (ВРП), бір ББСС (БКНС) және үш сорап арқылы жүзеге асады,
шығу қысымы 9.7-9.8 МПа. 1999 жылы қабатқа 482.563 мың м3, ал игеруден бері
918.966 мың м3 су айдалды. Су алудың компенсациясы 38.3 пайызды құрады.
Мұнай өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай шаралар жүргізіледі.
Ыстық мұнаймен және ыстық сумен өңдеу, штуцермен шығу желілерін ыстық
бумен тазалау. Ұңғы шығымдылығының кешенде азаюына себеп болушылар: СҚК-ның
(НТК) бойына парафиннің жиналуы, су мен газдың көрініс беруі, ұңғы түбіне
құмның жиналуы. Ұңғыны жер асты жөндеу бригадасы мұндай кездерде ұңғының
түбін жуып, құмдардан тазартады.
І-ші кешенде газдық фактор өте жоғары. Кейбір ұңғыда құбыр аралық
кеңістікте газ жиналған. Оның себебі пайдалану тізбегі дұрыс
цементтелмеген. МГӨБ-те ұңғыны күрделі жөндеу бригадасы болмағандықтан, оны
1999 жылы құрып, қажетті жұмыстарды жүргізді. 1999 жылдың аяғында І-ші
кешен бойынша 926.128 мың тонна мұнай алынды. Алғашқы қордан өндірілген
мұнай 6.8 пайызды құрайды.
Жиналған сұйық өндіру 1399.577 мың тонна, ал орташа сулану 18.3 пайыз.
Қабатқа 298.135 мың м3 су айдайды, бұл жағдайда компенсация 27.2 пайызды
құрды. Сұйық бойынша ұңғының орташа шығымы 126 ттәулік, мұнай бойынша 81.5
ттәулікке тең болды. Бір ұңғының орташа қабылдағыштығы 145 м3тәулік.
Бастапқы алынатын қорларға қарағанда қорды игеру дәрежесі 18 пайызды
құрайды.
2000 жылы І-ші кешен бойынша 3402 млн м3 газ өндірілген. Бұл кешен
бойынша газ өндіруді есептеу жақсы сапа алуды зерттеу мәліметтері бойынша,
газдық фактор шамасына байланысты жүргізіледі. Таптық қондырғы мен өлшеу
қондырғыларындағы өлшеу аппараттарының жетімсіздігіне байланысты газды ұңғы
бойыша есептеу жүргізілмейді.
2.1.6 Қабат қысымының өзгеру динамикасы
2000 жылы І-ші кешенге айдалған барлық су мөлшері 7197.0 мың м3, 2000 І-
кварталында ұңғының көпшілігі тоқтап қалды бұл қабат энергиясының күйіне
әсер етті.
Ақпан және наурыз айларында І және ІІ кешендерінде қабат қысымы
шамасыынң өсуі белгіленеді: 0.67-1.77 МПа. Сәуір айында барлық анқты
ұңғыларда қысымның түсуі көрінеді, кешендегі өлшенген орташа қысым 10.45
МПа.
Қабат қысымының көрінетін екінші бір участоктегі жаңа ұңғылар 2000
жылдың екінші жартысыда еріген газ режимінде жұмыс істейді. Су айдау
ұйымдастыру жағдайларына байланысты кешігуде.
Сұйықты тым көп алу – нәтижесінде ұңғы төңірегінде судың жиналуынд әр
ұңғыдағы судың көтерілуі 95%-ке дейін көтерілуіне себебін тигізеді. Мысалы:
N134-30%, N152-150%, N1006-50%, N138-60%, N187-70%, N1007-70%, N139-80%,
N345-80%, N2046-86%, N348-80%, N1009-90%, N143-90%, N1013-95%.
Ұңғылардағы суланудың тез өсуі мұнайдың шығымын аайтып жібереді. І-
кешед төмендеу орнын жаңа винттік сораптарын еңгізу арқылы толықтырылды.
Кешен бойынша өнімділік пен суланудың тәуелділігі 4-графикте
көрсетілген.
2.2 “КУДУ”-ға сипаттама
КУДУ МК 11 жетек басы сораптық штангілердің ауырлатылған тізбеу
жүктемесімен және өнімділігі жоғары винттік сорап қондырғыларына қойылатын
талаптарға сәйкес керекті қуатпен жұмыс істеуге жобаланған. Ол 6800 кг (15
000 фунт) тіректі жүктемесіне, 750 айнмин жилікке және қуаты 75 кВт (100
а.к) қозғалтқышқа сай келеді.
Ол майланатын беріктілігі жоғры подшипниктермен жабдықталған. Кері
айналымды бақылау автономды автоматты гидро-жетекті дискілік тежегішпен
жүргізіледі.
Бос днелі жетекші білік варианты алты жақсты жетек білігін қолданады,
ол тегістелген штоктың 1-14 неме 1-12 диаметріне жалғанады. Алты жақты
жетек білігіне айналдыру моменті бос денелі жетек білгінің расточный алты
жағы арқылы беріледі. Жетек білігі жетек басының үстінен тікелей орнатылады
сондықтан штанілер тізбегінің салмағы жетек басына қыстырма арқылы
беріледі. Жетекке қыстырма тірегін орнатуды реттеуге болады, ол ВСҚ-ын
(винттік сорап қондырғылары) дәл орнатуға керек. Сондай-ақ бұл реттеу
сальниктік қораптағы тегістелген штоктың ұзындығы бойынша бір қалып тозуына
мүмкіндік береді. Қуыс жетек білігі штагілерді жетек басы арқылы көтеруге
мүмкіндік береді, сонда ұңғы сальниктік қораптың нығыздамасын бұзбай
айналымдар жасай алады. ВСҚ-ның статорынан роторды алған кезде ұңғыны
жаппауға мүмкіндік бар.
Үлкен ашылатын бронза төлке сальниктік қораптан төмен орнатылған, бұл
тегістелген штоктың тұрақтануын көмектеседі және ныыздаманың қызмет
мерзімін ұзартады. Ашылатын төлкені тегістелен штокты алмай-ақ ауыстыруға
болды.
Пошипник тұрқының сыртында орналасқан гидро- жетекті сорап жоғарғы
подшипникке жағымның берілуін және дискілі тежегіштің жұмысына қажет
қысымды қажет етеді. Төменгі екі подшипник май ваннасына батырылған.
Жағылатын май оңай алынатын стаканда сүзгіленеді. Қосымша ретінде
конденсатты ұстап нүктесі және дренаждық тығыны алдыңғы бөлікте орналасқан.
Үлкен анық белгіленген сұйықты деңгей өлшегіш жетек басы жұмыс істегенде
сұйықтың деңгейін көрсетеді. Үлкен май ыдысы жағымның суытылуын және қызмет
мерзімінің ұзаруын қамтамасыз етеді.
Тізбек басының жиегі сальниктік қорапқа күтім көрсетуді оңайлатады.
Ілмек нығыздаманы ауыстырған кезде сальниктік қораптың қақпағын ұстап
тұруға арналған.
(3 сурет) қораптар өзара ауыстырылатын сальниктік 1-14 “және 1-12”
тегістелген штоктар сай келеді.
Жті пішінделгн манжеталардың жинағы aramіd PTFE және прафит фибралармен
бірге қолданылады, бұл абразивтермен, құммен алстанған сұйықтарды
мажеталардың тиімді жұмыс істеу мерзімін береді. Манжеталардың үстінде
орнатылған берік темір сақина тегістелген штоктың тұрақтануына мүмкіндік
береді.
Сальниктік қорап қақпағында дренаждық шлангке 34 конустік құбыр каналы
арқылы сұйықтың тура өтуіне арналн монжта бар. Бұл ағындыларды жинау үшін
оператор сәйкесінше контейнерді орнатуы керек.
(сурет 4) Дискілі үлкен сораптарды және сораптық штангалық жетектерін
жоғары қуатпен басқару кезінд керек етілетін тежеу күшін қамтамасыз етеді.
Үлкен дискілік тежеу роторы ұзақ тежеуден пайда болатын жылуды барабандық
немесе сұйықты тежегіштерге қарағанда тезірек таратады.
Тежегіштер жетек басына орнатылады. Тежегіш колодкалары кен орнында
жеңіл ауыстырылады.
Тежегіштер жүктелу тоқтағанда автоматты түрде қосылады. Тежегіштің
айалу моменті және кері айналу жылдамдығы көптегент гидраврикалық
құраушылар бар, сондықтан сыртқы сызықтан мен құраушылардың өлшемдері өте
кішірейтілген. Шаблондауа арналған екі шығыс майлау және тежеу үлгілерін
тез тексеру үшін жылдам ашылады.
Қозғалтқыш тұрқы қуаты 75 кВт (100 а.к) жилігі 1160 айнмин электрлік
қозғалтқышқа жобаланған.
Тұтас білік тура идравликалық жетек үшін қолданылуы мүмкін. Мұндай
қондырғыларды жетек сальниктік қораптан айналым үшін көтерілуі мүмкін.
Жетек үш жүк көтергіштігі жоғары подшипниктермен ұсталып тұрады.
Төменгі екі подшипник маймен, ал жоғарғысы иілгіш жағыммен майланады. Тыныс
алу (толтыру) клапаны алдыңғы бөлікте ыңғайлы орналасқан. Визуалды деңгей
өлшегіш жетек айналған уақытта майдың дәл деңгейін көрсетеді.
Үш үлкен роликті подшипнік тірек және радиал жүктеулерді қабылдайды
(тізбек салмағы және жетек белдіктерінің тартылуы). Барлық подшипниктер
майланады. Нығыздама монтаждары ауыстырылатын сақиналарда түсіріледі.
Тозатын сақиналар майдың жоғары сапасын сақтау үшін фосфатталған.
Жетек басының әрбір жағында тізбектің барлық салмағын ұстап тұруға
мүмкіндік беретін көтергіш серіппелер бар. Сальниктік қораптың сыртындаы
екі ойық сальниктік қорапқа күтіп көрсетуге жақсы жағдай жасайды. Бұрандасы
2 78” немесе 3 12” жетек басы (ұшы сыртқа шығарылған, ПАПА) фонтандық
арматураның үштігіне жеңіл орнатылады.
Қозғалтқышты тұрқы тізбек басының фленеціне бекітіледі, бұл фонтандық
арматура үштігіне үлкен иілу күшін түсірмей қозғалтқыш салмағын ұстап
тұруға керек. Қозғалтқыш тұрқы тізбек басының бір жағындағы барлық
бұрандаларды қолданбай-ақ орнатылуы мүмкін.
Берік жабылған фитингті сырықтар қозғалтқыштың тірек плитасын босап
қалудан сақтандырады, ол шкивтердің осінің ауытқуына әкелуі мүмкін,
қозғалтқышты орталықтандыру және белдіктерді тату үшін винттік келтіруді
оңай қолдануға болады. Белдіктерді реттеу және тартудың үлкен аралығы
белдіктердің бірнеше өлшемдерін қолдануға мүмкіндік береді.
Қозғалтқыш тұрқын қосымша тіректерді қолданбай-ақ көлбеу ұңғыларға
орнатуға болады. реактивті айналдыру моменті тізбек басына беріледі,
соныдқтан жетек үштіктен бұралып шығып кетпейді, ал бұл басқөа дизайндарда
шешуі қиын мәселе болып табылады.
Диаметрлі 31.5” дейінгі жетек шкивіне қоршауды қолдануға болады.
Белдіктерді және шкивтерді шешпей-ақ қоршауға болады. Панельдің желдету
ұштығы белдіктерді суыту және олардың қызмет мерзімін ұзарту үшін ауаның
айналым жасауына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, белдіктерді тез арада
визуалды қарап шығуға болады.
Қоршаулар цинктелген металл бетінен дайындалған және ұзақ мерзімді
эпоксидті праймермен және финишті эмаль жабындымен сырланған.
2.2.1 Техникалық сертификациялар
Көрсеткіштер Мөлшері
Тіректік (штангалар салмағы) күш, кг 6800 (1500 фунт)
Ең үлкен айналу жылдамдығы, айнмин 750
Тіректік подшипниктің жұмыс мерзімі, сағ 100000 (6200 кг,
500 айн мин бол)
Радиалдық подшипниктер (6800 кг, 500 айнмин болғанда, жетек
белдіктерінің сәйкесінше тартылуында 3000-100000 сағ артық жұмыс
істейді).
Қоршаған орта температурасы -40(; +40(
Май ыдысының көлемі, л 5
Сүзгілеу қабілеті 10 микронға дейін
Тежеу күші, мкг (футфунд) 150 (1100)
Қозғалтқыштың тірек плитасы NEMA стандартына сай
келеді
2.3 Пайдалану ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Дипломдық жұмыс “Мұнай және газ кен орындарын игеру мен пайдалану”
кафедрасының тапсырмасы бойынша “Құмкөл кен орнында қолданылатын терең
сорапты ұңғының тиімді технологиялық жұмыс режимін орнату және жабдықтарын
таңдау” тақырыбына жазылған. Ол 4 бөлімнен тұрады:
1. Геологиялық бөлім
2. Техника-технологиялық бөлім
3. Экономикалық бөлім
4. Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау.
Геологиялық бөлімде кен орнының геологиялық жағдайлары, ауданың
геология-геофизикалық зерттеу тарихы, стратиграфиясы, тектоникасы,
мұнайгаздылығы және жер асты сулары сипатталған.
Техника-технология бөлімінде Құмкөл кен орны мен І-кешенді игеру
көрсеткіштерінің талдауы берілген. Ұңғылардың жұмысының негізгі бұзылу
себептері технологиялық көрсеткіштерінің есебі арқылы көрсетілген.
Экономикалық бөлімде винттік сорапты енгізуден түсетін жылдық
экономикалық тиімділік есептеледі. Ол бұл жобада І-кешен бойынша 70866.026
мың тенгені құрайды.
Дипломдық жұмыста сонымен қатар енбекті және қоршаған ортаны қорғау
қамтылған.
АННОТАЦИЯ
Дипломный проект выполнен по заданию кафедры “РЭНГМ” на тему “Подбор
оборудования и установление оптимального технологического режима работы
глубиннонасосных скважин на месторождения Кумколь”. Он состоит из 4 частей:
1. геологическая часть
2. технико-технологическая часть
3. экономическая часть
4. охрана труда и окружающей среды.
В геологической части описываются геологическое состояние, геолого-
геофизическая история исследования площади, стратиграфия, тектоника.
Нефтегазоносность и водоносность.
В технико-технологической части дается анализ работы винтового насоса и
разработки І-объекта месторождения Кумколь.
В экономической части проекта рассматриваются расчет годовой
экономической эффективности от внедрения винтового насоса. По І-объекта
он составляет 70866,066 тенге.
Также рассматриваются вопосы мероприятия охраны труда и окружающей
среды.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 6
1. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 7
1.1 Геологиялық және экономикалық жағдайлар 7
1.2 Ауданның геология-геофизикалық зерттеу тарихы 8
1.2 Стратиграфия 9
1.4 Тектоника 13
1.5 Мұнайгаздылығы 15
1.6 Жер асты сулары 19
2. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ 21
2.1 Құмкөл кен орнын игерудің тарихы және қазіргі жағдайы жөнінде қысқаша
мәлімет 21
2.1.1 Кен орнын игерудегі бекітілген варианттарды негізгі бағыттары 21
2.1.2 Сұйық пен газ өндіру өзгерісі талдау 22
2.1.3 Ұңғы қорларының өдзгру динамикасы 24
2.1.4 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі 25
2.1.5 І-кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру динамикасын
талдау 26
2.1.6 Қабат қысымының өзгеру динамикасы 28
2.2 “КУДУ”-ға сипаттама 28
2.3 Пайдалану алдындағы дайындық жұмыстары 33
2.3.1 Қабылдау бойынша тексеріс 33
2.4 Пайдалану алдындағы тексеру 36
2.4.1 Жетек басын қосу 36
2.4.2 Тежегіштерді қайта жіберу 38
2.5 Пайдалану 39
2.5.1 Жалпы бөлім 39
2.5.2 Тоқтату және қайта жіберу 40
2.6 Техникалық күтім көрсету 41
2.6.1 Майлау бойынша күтіп көрсету 41
2.6.2 Сальникті қорап және штангалық орталықтандырыштық төлкесі 43
2.6.3 Сальниктік қораптың қақпағын герметизациялау 44
2.6.4 Жетек басының нығыздамалары және сақиналардың тозуы 45
2.6.5 Тежегіш 45
2.7 Винттік сорапқа жабдықтар таңдау есебі 47
49
2.7.1 Винтті сораптың негізгі параметрлерін есептеу 57
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 59
“Құмкөлмұнай” МГӨБ-н ұйымдастыруды сипаттамасы 59
Негізгі және көмекші өндірісті ұйымдастыру 59
3.1.2 “Құмкөл МГӨБ-ң” еңбекті ұйымдастыру және жалақы алу ерекшеліктері
60
3.2 Құмкөл кен орнының техникалық басшылық органдары 61
3.3 Құмкөл кен орнын игерудің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштердің
талдауы 63
3.4 Жаңа техника-технология енгізудегі жылдық өндірістік шығындарды
есептеу 65
3.5 Жылдық экономикалық тиімділікті есептеу 65
4. ЕҢБЕКТІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛІМ 67
4.1 Қабат қысымын қалыпты ұстау жүйесіндегі еңбекті қорғау 67
4.1.1 Қауіпті зиянды өндірістік факторды талдау 67
Қорғану шаралары 68
Өрт сөндіру қауіпсіздігі 73
5. Қоршаған ортаны қорғау 74
5.1 Қоршаған ауаны қорғау 74
5.2 Сулы ортаны қорғау 76
5.3 Жер қойнауын қорғау 77
ҚОРЫТЫНДЫ 79
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 80
КІРІСПЕ
Мұнай мен газ өндіру өнеркәсіпшіліктің ең маңызды салаларының бірі
болып табылады. Оның дамуына біздің елімізде үлкен көңіл бөлінеді.
Еліміздің әлеуметтік-экономикалық жоспарында жаңа мұнай мен газ кен
орындарын пайдалануды жеделдету қамтылуда. Олардың қатарына Құмкөл кен орны
жатады.
Құмкөл кен орны 1984 жылдың басында Қазақстан Республикасы Геология
Министрлігінің Южказгеология ГӨБ-дегі Оңтүстік Қазақстан экспедициясымен
ашылды.
Фонтанды ағын алу Қазақстан Республикасындағы Оңтүстік-Торғай ойпатының
өнеркәсіптілік мұнай газдылығын растайды.
1987 жылы ТМД-ның ҚЖМК-нің бекітуімен байланыстық 153208 мың тонна,
алынатыны 89.442 мың тонна болып мұнай қоры бекітілді.
Ұсынылып отырған диплом жобасы Құмкөл кен орнын пайдалану шарттарына
сәйкес кен орнына винттік сорапты енгізудегі техника-экономикалық
тиімділігіне арналған.
1. ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Геологиялық және экономикалық жағдайлар
Құмкөл кен орны Қазақстан Республикасы Жезқазған облысы жезді ауданында
орналасқан. Жақын елді мекен – Жосалы ауданы. Ол кен орнынан 179 км
қашықтықта орналасқан.
Кен орнынан орталық облыстары Қызылорда 200 км, Жезқазған 174 км
қашықтықта орналасқан. Кен орнынан шығысқа қарай 116 км тас жолы өтеді.
Қызылорда–Жезқазған линиялық электр жүйесі кен орнынан 20 км аралықта
өтеді. Кен орнынан 200 км шығысқа қарай Омск, Павлодар, Шымкент мұнай
құбыры тартылған. Техникалық жұмыстар мен ауыз суға тереңдігі 80–110 м
жоғары бор су қабатынан алып пайдаланады.
Кен орнындағы тұщы судың құрамында фтор бар екендігі анықталып, ауыз су
кен орнынан 60 км қашықтықта орналасқан су скважинасынан тасып әкелінеді.
Алаң аймағындағы жергілікті халық жаз мезгілінде мал шаруашылығымен
айналысады. Ауданның әлеуметтік-экономикалық жағдайы нашар дамыған. Кен
орнында тек тас жолы бар. Жаз, күз мезгілінде барлық көлік түрі емін-еркін
жүре алады. Ал қыс мезгілінде жолға қардың үйіліп қалуына байланысты
көліктің жүруі қиындайды. Құмкөл кен орнының географиялық жағдайы теңіз
деңгейінен 106-160 м биіктікте орналасқан.
Алаңнан оңтүстікке қарай құмды Арысқұм массиві орналасқан. Ол түйіршік
құмнан құралған. Арыс тұзды көлі толық кеуіп қалған. Батысқа қарай 15 км
орналасқан, 60-70 м Чинк биіктігі өзгермейтін тегіс жерді бедер белгісі 150-
200 м көтеріңкі плитасы бөліп тұр.
Ауданның ауа-райы құбылмалы, тәуліктік ауаның температура тербелісінің
ығалдылығы өте аз мөлшерде.
Жазда +30Ә, +35Ә С ыстық, қыста – -38Ә, -40Ә С аяз. Жыл бойындағы
түсетін ығал мөлшері 150 мм-ге дейін, негізінде қыс, күз мезгілдерінде
түседі. Оңтүстікке ағып жатқан Сырдария өзені кен орнынан 210 км қашықтықта
орналасқан. Жануарларды суару үшін, алаңға жақын жерден Қызылорда
гидрогеологиялық экспедициясымен өзгермейтін тегіс жерден артизан
скважинасы бұрғыланған.
Қазіргі кезде ГӨБ(ПГО) “Южказгеология” кен орны аймағында құрылыс
материалдары бар екендігі анықталды.
1.2 Ауданның геология-геофизикалық зерттеу тарихы
Оңтүстік Торғай ойпатының тиімділігі 1970 жыдың бас кезінде жоғары
палеозой шөгінділерімн байланысты. Магнитті және геология түсірген масштабы
1:500 000 және 1:200 000 аналогиялық Қостанай седловинасы бойыша шу-сары су
депрессиясымн аймақтық сирек тоарптық сейсмологимялық кескіннің жұмысын
орындап болғаннан кейін, Арысқұм мен КМПВ және жыланшық ғылыми-геологиялық
зерттеулер жұмыстары нәтижесінде Юра-Триас габеньсинклиналы (68-70) және
мезазой қимасыда жатады. Юра шөгінділерінің қиасындағы 2-қ құрылымдық
ұңғысында, сонымен қатар 2-қ Арысқұм көрсеткіш ұңғысында, ал неоген
шөгінділеріндегі 15-қ құрылымдық ұңғысында мұнайдың алғашқы белгілері
кездесе бастады. Тұрландық ГФЭ “Казгеофизика” өндірістік геология бөлімі,
аудан аймағындағы осы ұңғылардан 1983 жылы алдымен сейсмопрофильді
іздестіру жұмыстары атқарылып, Құмкөл ойпаңы болды. Осы жылы қосылған ІІІ-
горизонт ойпаңында, І-іздестіру ұңғысында бұрғылау жұмысы басталып, осы
процесстерден кейін, 4-П сынау кезінде ақпан айының басында 1984 жылы
жоғарғы неоген шөгінділерінен мұнайдың алғашқы атқылау аысы болды. Ал одан
әрі жұмысын тереңдете түскенде юра шөгінділерінен мұнай және газдың
атқылауы болды. Іздеу барлама жұмыстарының нәтижесінде 1984–1985 жылдары
Құмкөл кен орнын төменгі неоген, жоғарғы және ортаңғы юра шөгінділерінде
мұнай бар екендігі анықталды. Тұрландық геология-геофизикалық экспедициясы
тексергенде, Солтүстік Құмкөл пайда болды.
Келешекті бұрғылау жұмыстаы анықтады. Ал жалғасып жатқаны солтүстік
синклиналь болып табылады. 1987 жылдың басында қайта өңдеу нәтижесінде
сейсмологиялық материалдың қиындатылған бағдарламасы бойынша Қазақстан
методикалық тәжірибе экспедициясы батыс және шығыс учаскелері құрылды.
Құмкөл кен орнымен қилысатын жері өнімді қабат болып табылады.
Маңғышылақ мұнай бірлестігі 1987 жылы кен орнында пайдалану, бұрғылау
жұмыстарын бірге атқарды.
Құмкөл экспедициясы 1988 жылдың қаңтар айынан бастап Құмкөл мұнай
бірлестігінің МГД-5 қарамағына беріліп, өздігінен мекеме болып саналады.
1.2 Стратиграфия
Құмкөл кен орнының қимасы мезозой, кайназой шөгінділермен көрсетілген.
Арысқұм ойпатында және кен орнында мезозой-кайназой 2 құрылымдық қабаттарға
бөлінеді. Бөлінгендер аймақтық стратиграфияға үйлесімсіз. Жоғарғы бор және
юра.
Юра жүйесі – J
Ортаңғы бөлі – J2
Ортаңғы юра шқгінділері дощан свитсына (J2d) бөлінген. Олар қабаттасқан
түрде сұр аргаллиттен құралған. Свитаның ернеуіндегі бөлігіндегі жиі
кездесетін біркелкі қабаттасқан құштастар және аргеллит қалыңдығы 12-ден 56
м-ге дейін, ал газмұнайлы болып табылатын (горизон Ю-ІV) свитаның төменгі
жағындағы құрылымдық қабатында 4-6 м аралығындағы көмір қабаты бар. Төменгі
свитаның бөлігі Ю-ІV горизонты тыныс фундаментіне татитын жердегі қосымша
құрылымдық бөлігіне қосылады. Оңтүстік батыс бөлігіндегі шөгінділері де
дощан свитасына толық қосылады. Ал оның қабатының қалыңдығы 219 м жетеді.
Арысқұм ойпатының грабень синквлинальды свита құрылысы сазды болып, оның
қалыңдығы 502 м-ге дейін жетеді.
Бор жүйесі – К1
Неоген ярус үсті, неоген ярусшасы дауыл свитасына бөлінген. Аймақтық
жуылу мен Қоскөл свитасының бұрыштық құрылыуына бөлінеді. Төменгі даул
ярусшасы негізінде Арысқұм горизонтының құрамын ұстап тұрады, яғни Құмкөл
кен орнында көрсетілгендей, құммен және қоңыр сазды қабатпен карбонатты
алевролит және саздан құралған.,
Арысқұм горизонтының өзгеру шегінің қалыңдығы 87-ден 123 м-ге дейін
барады. Арысқұм горизонтының метеологиялық Құмкөл құрылымы бойынша үш
бөлікке бөлінеді: төменгі және жоғарғы құмтасты алевролит және орташа
сазды.
Жоғарғы құмтасты біркелкі бөлігі және төменгі ернеуіндегі бөлімі өнімді
горизонты (М-І және М-ІІ) болып саналады. Төменгі даул свитасының жоғарғы
бөлігі саздан және карбонатты алевролиттен құралған саз қалыңдығы 113–163
м.
Бұл өнімді Арысқұм горизонтының беткі сұйық тірегі болып саналады.
Жоғарғы даул ярусшасы төменгі және ортаңғы қиамсында біркелкі құм, қызыл
түсті сазды жынысты болып, ал жоғарғысында сазды болып құралған.
Апт-альб ярусы (К1а – аІ2)
Апт-альб шөгіндісі жуылып, дал свитасында жатыр және қаршатау
свитасында біріккен. Свита нашар цементтелген, сұр және әртүсті құмтастан
тұрады.
Свита қалыңдығы 253-350 м.
Төменгі, жоғарғы бөлім – К1-2
Альб – сеноман ярусы – (Каl3 – с)
Альб-сеноман шөгінділері қаршатау свитасыда жатыр және Қызылқия
свиталарына бөлінген. Әртүрлі түсті саз алевролитінен, құм, құмтас
қабатшасынан және саздан құралған.
Свита қалыңдығы 87–168 м.
Туран ярусы – (К2t)
Туран шөгіндісі балапан свитасына бөлінген. Қызылқия свитасына
трангрессивті жатыр. Жасыл сұр құмтаспен Жұқа көлденең қабаттардан
жиналған. Свита қалыңдығы 82 м-ден 150 м аларылығыд ауытқып тұрады. Бұнда
көмір қабаты және глауканит дәне бар.
Жоғарғы туран-төменгі сенон (К2t2 – Sn1)
Бұл шөгіндінің қалыңдығы жуылып, балапан свитасының жынысында жатыр.
Метеологиясы бойынша әр түрлі-түсті ала құмнан және 123–236 м саз қалыңдығы
күйінде көрсетілген.
Жоғарғы сенон – (К2 – Sn2)
Жоғарғы сенон құрылымы шөгіндісінің шегі палеоген алдындағы туылу
себебінен көптеген скважиналарда жинақталған. Қабатталған әктасты ақ құмнан
және сұр саздан құралған.
Палеоген жүйесі – (О)
Төменгі эоцен – (Р1 – Р2)
Палеоген, төменгі эоцен шөгінділері жуылып, жоғарғы борда әртүрлі
горизонтарда жатыр. Олар күңгірт сұр саздың қатты қаныққан көмір өсімдік
детролин және квацглаукониттік құмнан жинақталып, сол күйінде көрсетілген.
Олардың ең үлкен қалыңдығы 66 м жетеді.
Палеоген-төрттік шөгіндісі (P-Q)
Палеоген – төрттік жас шөгіндісі сыртқы Арысқұм иілімінің бөлігінде
жетілген. Құмкөл құрылымына шартты түрде алаңның бетін жауып тұратын құм,
супейіс енгізілген.
Олардың қалыңдығы 10 м-ге жетпейді.
1.4 Тектоника
Оңтүстік Торғай ойпаты Туран плитансының солтүстік шығысыда орналасқан.
Ойпат бор полеогенінің табан бойындағы кенішінің шөгінділері теріс құрылым
күйінде көрсетіліп, ұлытау антиклинарының арасына тіркелген және оның
оңтүстік жалғасы шығыста төменде Сырдария қосылан. Оңтүстігі құратымен
қамтылғын. Өз ретімен Оңтүстік Торғай ойпаты екі иілімге бөлінеді.
Арысқұм, Майбұлақ седловинасына бөлінген. Құмкөл антиклинальды құрылымы
Арысқұм иілімінің шегіне орналсқан. Бұндағы бор-палеоген кешенінің
қалыңдығы 1500-1700 м-ге жетеді. Бұндаы триас-юра шөгідісі өздігінен
құрылымдық қабат құрып, ерекше маңызды болып, ең үлкен қалыңдықтың таралуы
және толық стратиграфиялық диапазоны жіңішке сызықтық габеньсинклиналы
негізінде геофизикалық мәліметтер бойынша Арысқұм иілімінің шегінде
субмеридиональды грабеньсинклиналь бағытында тартылғаны анықталды. Бұрғылау
жұмыстары нәтижесінде және оларды бөліп тұратын үш горст антиклиналь
текшесі. Тектоникалық бұзылулар нәтижесінде фундамент блоктарға бөлінеді.
Солтүстік батыс және солтүстік шығысында созылып жатыр. Фундаметтің созылу
нәтижесінде бірқатар горст және грабеньге бөлінеді. Шығыс бөлімінің
құрылымында горст ойпаты айрықша бөлініп, оның көлемі 2.5–3.5 км және
ұзындығы 24 км болғанда амплитудасы 320 м-ге дейін барады. Фундменттің бас
жағының жатқан тереңдігі 1220–1600 м құрайды. Юра шөгіндісінде оның екі
құрылым беті көрінеді. Оның бірі Құмкөл горизонтының жоғарғы юра ойпаң
ернеуінің құрылуына шағылады. Екінші құмтас шөгіндісі ернеуінің ойпаңын
сипаттайды. Осы бет жағының бірінішісі Ю-І өнімді горизонтының ернеуімен
байланысты, осы индекісте горизонттың шағылуы бар.
Екінші беткі жағына ІV-шағылысу горизонтына байланысты, келесі ретпен
ІV-горизонтының жамылғысына дәл келеді. Құмкөл ІV-шағылысу горизонт
жамылғысы бойынша, өдзін гиосинклинал қыртысы бойынша көрсетеді. Қыртыс
өлшемі изогипс бойында 1150 м құрайды, ең үлкен амплитуда кезінд – 160 м.
Батыс жоағында бұл жыныстың құлауы 1Ә30, шығысында 2Ә30, құрайды.
Қыртыс тектоникалық бұзылулармен (F1; F2; F3) қиындатылған. Көпке созылған
F2 амплитудасының құрт түсуі шығыстан 80-100 м құрап, қыртысты қамтиды.
Солтүстік жағында бұл бұзылыс F бұзылысымен түйісіп, әрі қарай сөнеді.
Оңтүстік батыс бөлігі құрылымындағы 12, 17, 19 скважиналарының аудан
аймақтарындағы ұңғыларда өзгешеліктері орта юра шөгінділерінің жоқтығы және
фундаменті жоғарғы юра жыныстарымен жабылған. Уақытша қиындатылып, өңделіп
жасалған қимасында ортаңғы юра шөгіндісінің қалыңдығы фундамент бетіне
көтерілу кезінде төменгі бөліктің қимасына қиылысу есебіенен анық көрінеді.
Бұны скважина қимасындаы коореляция куәладырды. Аудандағы скважиналарды аз
ғана изотермиялық 1*1,5 км, амплитудасы 25 км өлшемі бөліп тұр. Батыстан
шығыс жағынан тектоникалық бұзылыстармен шектеледі. Орта юраның шқгіндісі
алаңның шегіне қарап, 0-ден 200 м-ге өзгереді. Құмкөл свитасының қалыңдығы
алаң бойыша тербелісі 55-72 м шамасында, ал фундаменті көтеріңкі ойпаң
учаскесінде 34-48 м-ге дейін азаяды. Құмкөл өдзін сызықтық ассиметриялық
антиклиналь қыртыста көрсетіп, оңтүстікке қарай ығысқан. Ойпаң өлшемі 17*4
км құрайды, 57 м амплитуда кезінде тұйықталған изогипс бойында 1000 м.
Әртүрлі ойпаң беттеріндегі жоспар бойынша орындарына қойсақ, Арысқұм
горизонтының ені азаяды да, оның конфигурация өзгереді.
Орталық шығыс Ю-І горизонты ойпақ бөлігіне қарап ығысқан.
1.5 Мұнайгаздылығы
Арысқұм ойпатын бұрғылау нәтижесінде 1983 жылы 2-ші құрылымдық
скважинасынан мұнайлылығы жөнінен бірінші хабар алынды. Бұл 13541
сейсмопрофильді аймағында орналасқан. Неоген және юра шөгінділерінн алынған
керндерден күшті жанармай иісі мен мұнай белгілері жақсы байқалды және
алынған керндердің беттерінде ала дақтар болды.
Арысқұм ойпатыда жүргізілген геология барлама жұмыстары нәтижесінде үш
кешеннен тұратын ортаңғы юра және төмегі неоге шөгінділерінің мұнайлығына
көз жеткізіп отыр. Бұдан басқа триас, төмегі триас кешені бөлініп, І-к
Арысқұм көрсеткіш ұңғысын бұрғылау барысы нәтижесінде газдың белсенді түрде
шығуы байқалды. Осы Құмөл кен орнындағы өндірістік қабат кешенінен тұратын
алаңнан, дощан алаңындағы 4-скважинадан айырмасы бар. Жоғарғы юра
шөгінділері Арысқұм алаңының көтеріңкі ойпат бөлігінде жетілген.
Шөгінділердің өнімді қабат қоры Құмкөл, Арысқұм және Қызылқия кен
орындарыда орналасқан. Алаңнан мұнай ағысы жоғарғы юра шөгінділерін сынау
кезінде, қабат сынағышпен алады. Ақшабұлақ F – параметрлік скважинадан және
2-4 Арысқұм скважиналарын құрылымдық бұрғылау жұмыстаымен бірнеше скважина
қатарынан алынған керндерден мұнайдың бар екендігі кернге жағылған түрде
және майдың иісі шығыуымен байқалды. қазіргі кезде сейсмологиялық
зерттеулермен Ақшабұлақ иіліміндегі құрылымында бірнеше тиімділігі бар
Ақшабұлақ және Ақсай үлкен алаңдарын ерекше атап өтуге болады. Одан басқа
Майбұлақ седловинасын өлшегенде жыланшық иілімінде тиімді ойпаң шықты.
Құмкөл орнында өндірістік мұнайлығының қоры төменгі неоген және юра
шөгінділерінде орналасқан. Төменгі неогеннен 2 өнімді (М-І, М-ІІ) горизонты
байқалады, жоғарғы юрада үшеу (Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ) жәнеде ортаңғы юарада
біреу (Ю-ІV). Бор қабатында өнім 1065-1120 м аралығында орналасқан. Ал
юрада 1190-1370 тереңдікте. Сонымен қатар кен орнында 2 қабтты өнімді
қабаты бар. Төменгі бор және юра өнімді қабаттары көп скважиналардан ерекше
байқалып, кен орнында жақсы таралған. Қалыңдығы 8-ден 20 м-ге дейін сазды
бөлік М-І және М-ІІ БОР қАБАТЫН АЖЫРАТЫП ТұР. Ал саз қалыңдық бөлімшелері
қабат арасындағы Ю-І, Ю-ІІ және Ю-ІІІ горизонттары 2-18.6 деңгейде болады.
Біркелкі 12-34 м Ю-ІІІ горизонтының саз қалыңдығы биіктігі жағынан жақсы
игерілген Ю-ІV горизонтын бөліп тұр. Алаңның мұнайлылығы және бор
деңгейіндегі биіктік қоры және юраның өнімді кешені жоғарыдан төмен азаяды,
сонымен басқа кен орнының түрі осы сияқты сипатталады.
Бор өнімді қабатына сипаттама:
М-І жазықтығы 3 қабатты коллектор түрінде көрсетілген, олар саздармен
бөлінген. Жоғарғы екі қабатының қлыңдығы бірдей тұрақты барлық құрылыммен
жүріп, алаңның оңтүстік бөлігіне келіп құлайды. Төменгі қабат қалыңдығы
ұстамыз дәне 20,18,3,17,10 ұңғыларында өткізбейтін жыныстармен қосылған.
Төменгі және ортаңғы қабаттар алаңдағы 9-шы скважинаға құяды.
Өнімді қабаттар (37, 9, 23, 24, 32, 40) скважиналарында анықталып
дәлелденген. Орталық және солтүстік қорының бөлігі геология-геофизикалық
зерттеулер нәтижесінде 7 және 11 скважиналар бойынша су, мұнай, 7
скважинадан 981.7 м аралығында алынды. Ең үлкен қалыңдық шамасы 3, 8, 9, 24
скважина аудандарына жалғасқан. Алаңнан мұнайлылығы 5109.7 га құрайды.
Сонымен бірге таза мұнай айлағы 62%. Жоғарғы қабат биіктігі 43.2 м. Мұнай
қабат қоры 2 бөлімге бөлінген. Алаңдағы 27, 32, 40 скважиналар жүзделі және
оңтүстік қабаты қосылыс болып саналады. Шығыс мұнайының биіктігі 8.5 м, ал
оңтүстік жағы 17 м. Жалпы алаңның мұнайлылығы 1622 га. Таща мұнай көлемі
800 га (33 пайыз).
М-ІІ жазықтығы М-І жазықтығыан біркелкі саздар қалыңдығы 8-ден 20 м-ге
дейінгі аралықта ажыратылан және 2 құмтас қабаты түрінде көрсетілген.
Өнімді қабаттан сынама алу жұмыстары нәтижесінде өнімділігі 4 скважинада
көрсетілген. Мұнайдың дөнімділігі 14 (м тәу), 180 (м тәу) дейін алады.
Зерттеулер нәтижесінде 3 және 23 скважинадан су алынған. Геологиялық
зерттеу нәтижесі бойынша 6, 8, 24 ұңғыларында су, мұнай қосылысы
қабылданған 999 белгісінде болады.
Мұнайды сынау скважинасынан сынама алу кезінде 994.9–669.4 м аралығында
геологиялық зерттеу экспедициясы қабылданғанан кейін 2 қабат биіктігінде
орналасқан.
Мұнай қорының биіктігі 17.4 м, ал мұнай алаңының көлемі 1084.4. Юра
өнімді қабатынан сипаттама. Ю-І горизонтының мұнайлылығы алаңның біршама
көлемін алып жатыр. Төсменгі бор қабат қорынан 80-148 м төмен аралықта
жатыр.
Горизонтты жуып жатқан Қоскөл свитасының біркелкі саз алаңдығы 16-дан
106 м-ге дейін барады. Геологиялық-геофизикалық зерттеулер нәтижесінде Ю-І
горизонт үш құмтас күйінде кдөрстіліп және барлық алаң көлемінде қатысады.
Құм қабатшалаы БМ жеткенде 2, 5, 11 аймағындағы ұғғылар горизонтта көбінесе
бөлектеніп сипатталады.
Газ-мұнай қоры негізінен горизонтқа қатысты. Горизонтты зеттеулер
нәтижесінде 1 скважинадан өнідіілмеген мұнай қорының есебіеен шығаылып
тасталған. Жалпы тиімді қалыңдық 0.8 м-ден 12.4 м аралығында өзгереді.
Сонымен қатар газдылықтың қалыңдығы әр скважина сайын 6.6 м-ден 8.8 м-
ге дейін өзгереді. Ал мұнайлылықтың тиімді қалыңдығы толық контур шегінде
0.4-12.4 м деңгейіне өзгеріп тұрады.
Ю-ІІ горизонты жоғары жатқан Ю-І горизонтынан қалыңдығы 3.6 м-ден 16.6
м-г дейін біркелкі саздар арқылы ажыратылып бөлінген және орталық қорындағы
бөлмде 1-2 құмтас қабатшалар күйінде көрсетілген. Алаңның мұнайлылық қоры
6414 га құрайды. Сонымен бірге таза мұнай аймағы 67 процентті алып жатыр.
Алаңның газдылығы 223 га тең. Газдың биіктігі және мұнай қорының
биіктігінің бөлігі 9 және 91.5 м-ге тең.
Ю-ІІІ горизонттары жоғарыда аталан бөлімдерден саздармен бөлініп тұр,
саз қалыңдығы 2-8 м. Горизонт 2 құмтас күйінде көрсетіліп, алаңның бойында
ұсталады. Тек қата 3, 7, 17 скважиналарында жоғарғы қабат саздармен
араласқан. Бұнда ең кіші тиімді қалыңдықтың мәні белгіленген.
Жалпы тиімді қалыңдығы 1.6 м-ден 220 м-ге дейінгі деңгейде өздгереді,
ал мұнайлылығы 10-нан 22 м-ге дейін өзгереді.
Горизонт 13 скважинадан сыналып, осылардың ішінде 12-ші скважинадан
мұнай ағынын алды, және бірден су ағысын алды. Алаңның барлық жерінде су-
мұнайдың түйісуін 1198 м белгісі бойынша мұнай қорының биіктігі 84 м,
алаңның мұнайлылығы 4141.6 га. Таза мұнай аймағында 75 процент.
Ю-ІV горизонты аз ғана құмтасты болып, көбінесе бөлшектеніп
сипатталады. Оның құрамында 5 қабат коллекторларына шейін бөлінеді.
1.6 Жер асты сулары
Құмкөл кен орны Оңтүстік Торғай артезиан бассейнінің шегінде
орналасқан. Кен орнында барлау процесі барысында 22 сулылығы бар 22
объектісі үрлеп шығару тәсілімен ашық оқпанда.
Гидрогеологиялық зерттеу материалдары бойынша 2.41 сулылығы бар қабат
32 скважинаға бөлінген. Құмкөл, Арысқұм алаңындағы барлау ұңғыларын барлау
нәтижесінде, іздеу, гидрогеологиялық, құрылымдық, тереңкөрсеткіш ұңғыларын
бұрғылағанда протезам сулы кешені Юра, Бор, палеогенді, неогенді және
төрттік шөгінділері бөлінеді. Ұңғыларды сынағанда Құмкөлден минеталдылығы
77.6 м су ағымын 1416-1503 м арлығында алды.
Құмкөл кен орнындағы ортаңғы юра шөгіндісінің сулылығы жөнінен 2, 8,
16, 12 ұңғыларынан зерттеледі. Су ағымының жақсы нәтижесі беріп, сүзгіш
қасиетінің жоғары болғанын көрсетеді.
Жоғарғы юра сулы кешенінің шөгіндісінд үш сулы Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ
горизонты барын көрсетеді. Ол жоғарыда жатқан ала әр түрлі түсті сазды
қалыңдықпен ажыратылған су араластырғыш жұмыстар сұр және ашық сұр
құмтастар.
Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ сулы горизонттары ағымы арқылы қарқынды. Аралықтардан
сыныма алғанда, ағымды, жылдым және динамикалық деңгей тез қалыптасады (1
сағаттан 5 тәулікке дейін). Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ горизонттарында тек ақырғы
сулары қатысады.
Неоген сулы шөгінділері өзені М-І, М-ІІ сулы горизонтын қосады. Неоген
сулы шөгінділерінің горизонттары жасылдау сұр құмтасына байланысты болады.
Суы қарқынды М-І горизонты үшін 683 м белгісінде СМТ орналасқан.
М-ІІ горизонты үшін 999 м белгісінде СГНТ орналасқан. Аптальб сулы
кешені неоген горизонтынан жоғарғы неоген аймағында бірге жетілген саз
қалыңдығымен ажыратылған. Өзіне қосып алған күшті саз қабатшасымен кешен
қуаты 250 м-ге дейін жетеді.
Апт-альб кешені жоғарғы кс-мен сипатталып, жоғарғы бөліінен кешені 500
м-ге жетеді. Жоғарғы альб сеномында шөгіндісінің сулы горизонты жергілікті
таралған. Су араластырғыш жыныс болып жасылдау, сұр қабатшасы және қызылдау
қоңыр құмдар және ала саздағы әлсіз цементтелген құмтастар болып табылады,
горизонттың қалыңдығы 4-6 м. Ағым суының өнімін 24 м-ден алды. Су
гидрокарбонатты натри рН – 7.45. Жалпы қаттылығы 22 м. Төмегі тұран-
сенонның сулы кешені жергілікті жетілген. Су араластырғыш жыныстар 270 м
тереңдікте жатқан жасылдау сұр және сұр құм болып саналады. Суы тұщы, жалпы
минерализациясы – 0.6 л.
2. ТЕХНИКА-ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құмкөл кен орнын игерудің тарихы және қазіргі жағдайы жөнінде қысқаша
мәлімет
2.1.1 Кен орнын игерудегі бекітілген варианттарды негізгі бағыттары
Мұнай кен орнын игерудің жобасын жасаған кезде, оны талдап баға беру
керек. Ның үстіне жобамен жасалған варианттар шама келгенше экономикалық
тиімділікте болуы керек.
Құмкөл мұнай кен орнында газды мұнайлы қабаты бор және юра
шөгінділерінен құралған. М-І, М-ІІ қабаттарымен Ю-І, Ю-ІІ Ю-ІІІ және Ю-ІV
қабаттарында мұнай жиналға. Кен орнын қазу ұңғылары 300*600 м торы бойынша
орналасқан. Мұнай кен орнында МГӨБ жобасы бойынша нұсқаның ішіен су айдау
қамтылған. Соының бәрі мұнай өткізгіштікті көтеру әдістерімен байланысты.
Бұған себеп болған кейбір өнімді қабаттардың қысының жеткіліксіз болуы.
Жоба бойынша екі вариант қаралған. Оның ішінде экономикалық вариант
тиімді деп есептеледі. Осы бойынша 1182 ұңғылар қазылуы керек. Жалпы
алынатын өнім 36-38 млн тонна.
Кен орнын игеру мерзімі 50 жыл. Жалпы кен орны бойыша жылына 2.5 млн
тонна мұнай өндірілуі керек.
2.1.2 Сұйық пен газ өндіру өзгерісі талдау
Құмкөл мұнай кен орнынының игерілуі 1990 жылдың мамыр айынан басталды.
1991 жылдан бастап мұнаймен бірге су және газ қосылып шыға бастады. 1991
жылы 1192.43 мың тонна сұйық өндірілсе, оның 1169.25 мың тоннасы мұнай,
сулану 1.94 пайыз, газ өндіру 92.99 млн м3 болды.
1997 жылы 256.188 мың тонна сұйықтық өндірілсе, оны 233.258 мың тоннасы
мұнай, сулану 8.8 пайыз, газ өндіру 25.6 млн м3 болды.
1998 жылы 316.86 мың тонна сұйықтық, 276.35 мың тонна мұнай өндіріліп,
сулану 15.2 пайыз, газ өндіру 31.16 млн м3-қа жетті.
Ал 1999 жылы бұл көрсеткіштер, сұйық өндіру 361.105 мың тонна, мұнай
өндіру 293.763 мың тонна, гз өндіру 33.05 млн м3, ал сулану 18.3 пайызды
көрсетті.
Бұл көрсеткіштер мұнайды фонтандық және штангілі терең сорапты
тәсілдермен өндіру арқылы алынған. Терең сораптың НСН-95, 44, 30, 15 және
НСН-25, НСН-57, 30 түрлері қолданылды. 2000 жылдан бері “Харрикейн Құмкөл
Мұнай” ААҚ-мы мұнай өндіруде Канадалық “КУДУ” фирмасының өнімдері “КУДУ”
фирмасының өнімдері “КУДУ” және “МОЙНО” винттік сораптарын қолдану арқылы
игере бастады. Осы жылы, 2000 жылы ең бірінші болып І-кешенге 10 винттік
сораптарын енгізу рқылы өз жұмыстарын жүзеге асырды.
2000 жылдың мамыр айында 10 ұңғы “КУДУ” винттік сораптарына ауыстырылды
(N 130, 132, 134, 136, 138, 141, 142, 144, 145, 146). Осы жылғы
көрсеткіштерге тоқталатын болсақ: сұйық өндіру 1399.577 мың тонна, мұнай
өндіру 926.128 мың тонна, газ өндіру 34.02 млн м3, сулану 21.8 пайыз.
2001 жылы осы кешенде винттік сораптардың саны 15-ке жетті. Ал сұйық
өндіру 1510.416 мың тонна, мұнай өндіру 1009. 078 мың тонна, газ өндіру
36.4 млн м3, сулану 29.6 пайызға жетті.
2000 жылы жасап тұрған ұңғылардың тәуліктік өнімі 428.25 мың тоннат
берді. Бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 81.5 тоннаны құрайды. Ал жобада
Бір ұңғының орташа тәуліктік шығымы 250 тоннаға есептелген. Жобада мұнай
өндірудің жылдық көлемі 250. 220 мың тоннаға, өндіру ұңғыларын 196-ға
жеткізу қарастырылған.
2001 жылдың аяғында өндіріс кешендерін тұрғызу 86.7 пайызды құрайды.
Қабат қысымын ұстау үшін игеудің технологиялық үлгісі қарстырылған үш игеру
кешендеріне тоғыз нүктелі үлгісі бойынша қабатқа су айдау жүргізіледі.
қазіргі барлық су айдау қоры 18 ұңғыны құрайды. Сонымен қатар суды тарату
пункі (ВРП) СТП, бір ББСС (БКНС), 8 су айдау сорапы жұмыс істейді, шығу
қысымы 10.9-11.2 МПа құрайды. Осы жылы алынған мұнайдың орнына 978.435 мың
тонна су айдалды.
Кешен бойынша алуды қайтару ретінде 82.3 пайызды құрайды. Мұнай
өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай профилактикалық шаралар жүргізіледі:
ыстық сумен өңдеу, штуцер мен шығу желілерін ыстық бумен тазалау. Ұңғы
шығымының кен орнында азаюына себеп, парафиннің көтергіш құбырлардың (НТК)
бойына жиналуы, су мен газ пайда болуы, ұңғы түбіне құм жиналуы. Жер асты
ұңғыларын жөндеу биргадасы жөндеу кезінде ұңғы түбін жуып, құмдардан
тазартады.
Кен орны бойынша мұнай өндіруді арттыру негізінен жаңа ұңғыларды іске
қосу арқасында болады. 2001 жылы іске қосылған 15 винттік сораптың
арқасында мұнай өндіру 1009.078 мың тоннаға жетті.
2.1.3 Ұңғы қорларының өдзгру динамикасы
Құмкөл кен орны бойынша 1991 жылы пайдалану қоры 156 ұңғы болды. Оның
ішінде істеп тұрғаны –78, істемейтіні – 9, меңгеру мен тұрғызуда – 10.
Істеп тұрған ұңғылардың саны І-кешенде 31, ІІ-кешенде 30, ІІІ-кешенде 17.
Кен орны бойынша 1992 жылы 4 ұңғы мехнаникаландырылған тәсілге аударылды.
Пайдалану қоры фонтандық тәсілмен өндірілді. Ол қысымының сонымен қоса
қабат энергиясының төмендеуіне әкелді.
1999 жылы кен орны бойынша пайдалану қоры 214-ті құрады. Істеп тұрғаны
– 160 ұңғы, фонтандық тәсілмен 101 ұңғы, механикалық тәсілмен 59 ұңғы жұмыс
істеді. Ал айдау ұңғылары 65, әрекеттегі 46 ұңғыны құрады. І-кешен бойынша
пайдалану қоры 51, фонтандық тәсілмен 15, механикалық тәсілмен 36 ұңғыны
құраған. І-кешен бойынша айдау ұңғысы 15. Бір ұңғының тәулігіне беретін
орташа шығымы 41.4 тонна. Қабат қысымы 10.91 МПа-ға жетті.
2000 жылдың желтоқсан айының 31-ші жұлдызындағы көрсеткішке келетін
болсақ пайдалану қоры 212. Оның ішінде фонтандық тәсіл 112, механикалық
тәсіл 100 ұңғы. Ір әрекеттегісі 173, Жұмыс істеп тұрғаны 152, оның 96-сы
фонтандық, 56-сы механикалық тәсілмен жұмыс істеуде. І-кешен бойынша
фонтандық тәсілмен 6, механикалық тәсілмен 49 ұңғы жұмыс істеді. Оның 10-ы
винттік сорапқа ауыстырылды. Кен орны бойынша айдау ұңғылары 63-ті құрайды.
Іс әрекеттегісі 36, жұмыс істеп тұрғаны – 35. І-кешен бойынша 15 айдау
ұңғысы жұмыс жасап тұр.
2001 жылы жалпы ұңғылардың пайдалану қоры 196. Оның ішінде жұмыс істеп
тұрғаны 169. Фонтандық тәсілмен 77, механикалық тәсілмен 92 ұңғы жұмыс
жасаған. І-кешен бойынша пайдалану қоры 58, оның 5-фонтандық тәсілмен, 53-
механикалық тәсілмен жұмыс жасады. Осы кешен бойынша айдау ұңғысы 18-ді
құрайды.
2112.2000 жылы кен орнының әр кешені бойынша мұнай өндіру.
І кешен бойынша – 926.128 мың тонна
ІІ кешен бойынша – 149.666 мың тонна
ІІІ кешен бойынша – 263.107 мың тонна
ІV кешен бойынша – 41.395 мың тонна.
2.1.4 Қабаттағы қысым мен газды фактордың өзгеруі
Құмкөл кен орнында 2000 жылы мұнай өндіру ұңғылары 2727,291 мың тонна
мұнай берді. Зерттеу нәтижесінде осы жылы қабат қысымы 118 ұңғыда тұрақты
болды. Зерттеуде 212 ұңғының қысымы өлшенеді. 8 өндіру ұңғыларына зерттеу
жүргізілді. Алынған нәтижелер бойынша индикаторлық қисық тұрғызуылуы әсер
етеді.
Төменде игеру кешендеріндегі зерттеу жүргізілген ұңғылар саны
көрсетілген.
І кешен 8 ұңғы
ІІ кешен 29 ұңғы
ІІІ кешен 22 ұңғы
ІV кешен 3 ұңғы
Игеру кешендерінде қабат қысымының қарқынды тқмендеуі ұзақ пайдадану
бойынша түсіндіреді. Табиғи игеу режиміде және өнім қабатында қабат қысымын
қлыпты ұстау үшін жүйелі түрле әсер етуді ескертеміз. Кен орнын игерудің
процесі N 1 бұрғылау (1984) ұңғысын қазған кезде, қабаттарға газдарды бір-
біріне әсеріне байланысты құрылды. Бұл аймақтың геологиялық құрылысының
дұрыстығын аықтайды. Бұнымен байланысты КазНИПИ мұнай институтының N1
ұңғысын жабу жобасы дайындалды. Айдалған судың есебі және сұйықтың шығымын
өлшеп, жазып отыру керек. Кейбір техникалық жағдайцлар қиындықтар туғызады.
Өлшеу приборларының тереңдік манометрлерінің кен орнын игеруді бақылп
отыратын арнайы техникалардың жетіспеуі – дәл мәлімет алуа кедергі
келтіреді.
2.1.5 І-кешен бойынша мұнай, газ және су өндірудің өзгеру динамикасын
талдау
Құмкөл кен орнының І-ші игеру кешені екі өнімді қабатты М-І, М-ІІ
қамтиды. Мұндағы алғашқы мұнай алу қоры 30.18 млн тоннаны құрайды. Мұнда
кен орнының барлық қорларының 28.3 пайызы шоғырланған. 1999 жылы
“Южнефтегаз” өндірістік бірлестігі бойынша белгіленген шаралар арқасында
мұнай өндіру 293.763 мың тонна, газ өндіру 33.05 м3 болды. Қабаттан алынған
су мөлшері 62.342 мың тоннаны құрады. Өнімнің сулануы 18.3 пайыз. Мұнай
негізінен фонтандық тәсілмен өндірілді.
І-ші кешен бойынша барлық су айдау қоры 65 ұңғыны құрады. Су айдау, су
тарату пункті СТП (ВРП), бір ББСС (БКНС) және үш сорап арқылы жүзеге асады,
шығу қысымы 9.7-9.8 МПа. 1999 жылы қабатқа 482.563 мың м3, ал игеруден бері
918.966 мың м3 су айдалды. Су алудың компенсациясы 38.3 пайызды құрады.
Мұнай өндіруді тұрақтандыру үшін мынадай шаралар жүргізіледі.
Ыстық мұнаймен және ыстық сумен өңдеу, штуцермен шығу желілерін ыстық
бумен тазалау. Ұңғы шығымдылығының кешенде азаюына себеп болушылар: СҚК-ның
(НТК) бойына парафиннің жиналуы, су мен газдың көрініс беруі, ұңғы түбіне
құмның жиналуы. Ұңғыны жер асты жөндеу бригадасы мұндай кездерде ұңғының
түбін жуып, құмдардан тазартады.
І-ші кешенде газдық фактор өте жоғары. Кейбір ұңғыда құбыр аралық
кеңістікте газ жиналған. Оның себебі пайдалану тізбегі дұрыс
цементтелмеген. МГӨБ-те ұңғыны күрделі жөндеу бригадасы болмағандықтан, оны
1999 жылы құрып, қажетті жұмыстарды жүргізді. 1999 жылдың аяғында І-ші
кешен бойынша 926.128 мың тонна мұнай алынды. Алғашқы қордан өндірілген
мұнай 6.8 пайызды құрайды.
Жиналған сұйық өндіру 1399.577 мың тонна, ал орташа сулану 18.3 пайыз.
Қабатқа 298.135 мың м3 су айдайды, бұл жағдайда компенсация 27.2 пайызды
құрды. Сұйық бойынша ұңғының орташа шығымы 126 ттәулік, мұнай бойынша 81.5
ттәулікке тең болды. Бір ұңғының орташа қабылдағыштығы 145 м3тәулік.
Бастапқы алынатын қорларға қарағанда қорды игеру дәрежесі 18 пайызды
құрайды.
2000 жылы І-ші кешен бойынша 3402 млн м3 газ өндірілген. Бұл кешен
бойынша газ өндіруді есептеу жақсы сапа алуды зерттеу мәліметтері бойынша,
газдық фактор шамасына байланысты жүргізіледі. Таптық қондырғы мен өлшеу
қондырғыларындағы өлшеу аппараттарының жетімсіздігіне байланысты газды ұңғы
бойыша есептеу жүргізілмейді.
2.1.6 Қабат қысымының өзгеру динамикасы
2000 жылы І-ші кешенге айдалған барлық су мөлшері 7197.0 мың м3, 2000 І-
кварталында ұңғының көпшілігі тоқтап қалды бұл қабат энергиясының күйіне
әсер етті.
Ақпан және наурыз айларында І және ІІ кешендерінде қабат қысымы
шамасыынң өсуі белгіленеді: 0.67-1.77 МПа. Сәуір айында барлық анқты
ұңғыларда қысымның түсуі көрінеді, кешендегі өлшенген орташа қысым 10.45
МПа.
Қабат қысымының көрінетін екінші бір участоктегі жаңа ұңғылар 2000
жылдың екінші жартысыда еріген газ режимінде жұмыс істейді. Су айдау
ұйымдастыру жағдайларына байланысты кешігуде.
Сұйықты тым көп алу – нәтижесінде ұңғы төңірегінде судың жиналуынд әр
ұңғыдағы судың көтерілуі 95%-ке дейін көтерілуіне себебін тигізеді. Мысалы:
N134-30%, N152-150%, N1006-50%, N138-60%, N187-70%, N1007-70%, N139-80%,
N345-80%, N2046-86%, N348-80%, N1009-90%, N143-90%, N1013-95%.
Ұңғылардағы суланудың тез өсуі мұнайдың шығымын аайтып жібереді. І-
кешед төмендеу орнын жаңа винттік сораптарын еңгізу арқылы толықтырылды.
Кешен бойынша өнімділік пен суланудың тәуелділігі 4-графикте
көрсетілген.
2.2 “КУДУ”-ға сипаттама
КУДУ МК 11 жетек басы сораптық штангілердің ауырлатылған тізбеу
жүктемесімен және өнімділігі жоғары винттік сорап қондырғыларына қойылатын
талаптарға сәйкес керекті қуатпен жұмыс істеуге жобаланған. Ол 6800 кг (15
000 фунт) тіректі жүктемесіне, 750 айнмин жилікке және қуаты 75 кВт (100
а.к) қозғалтқышқа сай келеді.
Ол майланатын беріктілігі жоғры подшипниктермен жабдықталған. Кері
айналымды бақылау автономды автоматты гидро-жетекті дискілік тежегішпен
жүргізіледі.
Бос днелі жетекші білік варианты алты жақсты жетек білігін қолданады,
ол тегістелген штоктың 1-14 неме 1-12 диаметріне жалғанады. Алты жақты
жетек білігіне айналдыру моменті бос денелі жетек білгінің расточный алты
жағы арқылы беріледі. Жетек білігі жетек басының үстінен тікелей орнатылады
сондықтан штанілер тізбегінің салмағы жетек басына қыстырма арқылы
беріледі. Жетекке қыстырма тірегін орнатуды реттеуге болады, ол ВСҚ-ын
(винттік сорап қондырғылары) дәл орнатуға керек. Сондай-ақ бұл реттеу
сальниктік қораптағы тегістелген штоктың ұзындығы бойынша бір қалып тозуына
мүмкіндік береді. Қуыс жетек білігі штагілерді жетек басы арқылы көтеруге
мүмкіндік береді, сонда ұңғы сальниктік қораптың нығыздамасын бұзбай
айналымдар жасай алады. ВСҚ-ның статорынан роторды алған кезде ұңғыны
жаппауға мүмкіндік бар.
Үлкен ашылатын бронза төлке сальниктік қораптан төмен орнатылған, бұл
тегістелген штоктың тұрақтануын көмектеседі және ныыздаманың қызмет
мерзімін ұзартады. Ашылатын төлкені тегістелен штокты алмай-ақ ауыстыруға
болды.
Пошипник тұрқының сыртында орналасқан гидро- жетекті сорап жоғарғы
подшипникке жағымның берілуін және дискілі тежегіштің жұмысына қажет
қысымды қажет етеді. Төменгі екі подшипник май ваннасына батырылған.
Жағылатын май оңай алынатын стаканда сүзгіленеді. Қосымша ретінде
конденсатты ұстап нүктесі және дренаждық тығыны алдыңғы бөлікте орналасқан.
Үлкен анық белгіленген сұйықты деңгей өлшегіш жетек басы жұмыс істегенде
сұйықтың деңгейін көрсетеді. Үлкен май ыдысы жағымның суытылуын және қызмет
мерзімінің ұзаруын қамтамасыз етеді.
Тізбек басының жиегі сальниктік қорапқа күтім көрсетуді оңайлатады.
Ілмек нығыздаманы ауыстырған кезде сальниктік қораптың қақпағын ұстап
тұруға арналған.
(3 сурет) қораптар өзара ауыстырылатын сальниктік 1-14 “және 1-12”
тегістелген штоктар сай келеді.
Жті пішінделгн манжеталардың жинағы aramіd PTFE және прафит фибралармен
бірге қолданылады, бұл абразивтермен, құммен алстанған сұйықтарды
мажеталардың тиімді жұмыс істеу мерзімін береді. Манжеталардың үстінде
орнатылған берік темір сақина тегістелген штоктың тұрақтануына мүмкіндік
береді.
Сальниктік қорап қақпағында дренаждық шлангке 34 конустік құбыр каналы
арқылы сұйықтың тура өтуіне арналн монжта бар. Бұл ағындыларды жинау үшін
оператор сәйкесінше контейнерді орнатуы керек.
(сурет 4) Дискілі үлкен сораптарды және сораптық штангалық жетектерін
жоғары қуатпен басқару кезінд керек етілетін тежеу күшін қамтамасыз етеді.
Үлкен дискілік тежеу роторы ұзақ тежеуден пайда болатын жылуды барабандық
немесе сұйықты тежегіштерге қарағанда тезірек таратады.
Тежегіштер жетек басына орнатылады. Тежегіш колодкалары кен орнында
жеңіл ауыстырылады.
Тежегіштер жүктелу тоқтағанда автоматты түрде қосылады. Тежегіштің
айалу моменті және кері айналу жылдамдығы көптегент гидраврикалық
құраушылар бар, сондықтан сыртқы сызықтан мен құраушылардың өлшемдері өте
кішірейтілген. Шаблондауа арналған екі шығыс майлау және тежеу үлгілерін
тез тексеру үшін жылдам ашылады.
Қозғалтқыш тұрқы қуаты 75 кВт (100 а.к) жилігі 1160 айнмин электрлік
қозғалтқышқа жобаланған.
Тұтас білік тура идравликалық жетек үшін қолданылуы мүмкін. Мұндай
қондырғыларды жетек сальниктік қораптан айналым үшін көтерілуі мүмкін.
Жетек үш жүк көтергіштігі жоғары подшипниктермен ұсталып тұрады.
Төменгі екі подшипник маймен, ал жоғарғысы иілгіш жағыммен майланады. Тыныс
алу (толтыру) клапаны алдыңғы бөлікте ыңғайлы орналасқан. Визуалды деңгей
өлшегіш жетек айналған уақытта майдың дәл деңгейін көрсетеді.
Үш үлкен роликті подшипнік тірек және радиал жүктеулерді қабылдайды
(тізбек салмағы және жетек белдіктерінің тартылуы). Барлық подшипниктер
майланады. Нығыздама монтаждары ауыстырылатын сақиналарда түсіріледі.
Тозатын сақиналар майдың жоғары сапасын сақтау үшін фосфатталған.
Жетек басының әрбір жағында тізбектің барлық салмағын ұстап тұруға
мүмкіндік беретін көтергіш серіппелер бар. Сальниктік қораптың сыртындаы
екі ойық сальниктік қорапқа күтіп көрсетуге жақсы жағдай жасайды. Бұрандасы
2 78” немесе 3 12” жетек басы (ұшы сыртқа шығарылған, ПАПА) фонтандық
арматураның үштігіне жеңіл орнатылады.
Қозғалтқышты тұрқы тізбек басының фленеціне бекітіледі, бұл фонтандық
арматура үштігіне үлкен иілу күшін түсірмей қозғалтқыш салмағын ұстап
тұруға керек. Қозғалтқыш тұрқы тізбек басының бір жағындағы барлық
бұрандаларды қолданбай-ақ орнатылуы мүмкін.
Берік жабылған фитингті сырықтар қозғалтқыштың тірек плитасын босап
қалудан сақтандырады, ол шкивтердің осінің ауытқуына әкелуі мүмкін,
қозғалтқышты орталықтандыру және белдіктерді тату үшін винттік келтіруді
оңай қолдануға болады. Белдіктерді реттеу және тартудың үлкен аралығы
белдіктердің бірнеше өлшемдерін қолдануға мүмкіндік береді.
Қозғалтқыш тұрқын қосымша тіректерді қолданбай-ақ көлбеу ұңғыларға
орнатуға болады. реактивті айналдыру моменті тізбек басына беріледі,
соныдқтан жетек үштіктен бұралып шығып кетпейді, ал бұл басқөа дизайндарда
шешуі қиын мәселе болып табылады.
Диаметрлі 31.5” дейінгі жетек шкивіне қоршауды қолдануға болады.
Белдіктерді және шкивтерді шешпей-ақ қоршауға болады. Панельдің желдету
ұштығы белдіктерді суыту және олардың қызмет мерзімін ұзарту үшін ауаның
айналым жасауына мүмкіндік береді. Сонымен қатар, белдіктерді тез арада
визуалды қарап шығуға болады.
Қоршаулар цинктелген металл бетінен дайындалған және ұзақ мерзімді
эпоксидті праймермен және финишті эмаль жабындымен сырланған.
2.2.1 Техникалық сертификациялар
Көрсеткіштер Мөлшері
Тіректік (штангалар салмағы) күш, кг 6800 (1500 фунт)
Ең үлкен айналу жылдамдығы, айнмин 750
Тіректік подшипниктің жұмыс мерзімі, сағ 100000 (6200 кг,
500 айн мин бол)
Радиалдық подшипниктер (6800 кг, 500 айнмин болғанда, жетек
белдіктерінің сәйкесінше тартылуында 3000-100000 сағ артық жұмыс
істейді).
Қоршаған орта температурасы -40(; +40(
Май ыдысының көлемі, л 5
Сүзгілеу қабілеті 10 микронға дейін
Тежеу күші, мкг (футфунд) 150 (1100)
Қозғалтқыштың тірек плитасы NEMA стандартына сай
келеді
2.3 Пайдалану ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz