Дәнекерлеу жұмыстарының орындалуын бақылау
МАЗМҰНЫ
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛIМ 7
1.1 Магистралды құбырөткiзгiштердiң классификациясы 7
1.2 Жоспарлы алдын ала жөндеудi ұйымдастыру 9
1.3 Магистралды құбырөткiзгiштердi күрделi жөндеу 12
1.3.1 Күрделi жөндеу кезiндегi жұмыстар түрлерi 12
1.4 Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеудi жүргiзудiң
технологиялық сұлбалары 15
1.5 Жер жұмыстары 17
1.6 Траншеяларды қазу 18
1.7 Траншеяны көму 19
1.8 Құбырды дайындаудың қысқаша мәлiметi 20
1.9 Магистралды құбырөтiзгiштiң сызықтық бөлiмiнiң құрылысы 21
1.9.1 Жер үстiндегi сызықық құрылыстар 22
1.10 Магистралды құбырөтiзгiштi коррозиядан сақтау 23
1.11 Құбырөткiзгiштi көтерiп ескi изоляциядан тазарту 23
1.12 Дәнекерлеу жұмыстары 25
1.13 Дәнекерлеу -монтаждау жұмыстары 27
1.13.1 Болат құбырлар 27
1.13.2 Жазық оралатын болат құбырлар 29
1.15 Көмiрқышқыл газды ортада жартылай автоматты дәнекерлеу 30
1.16 Дәнекерлеу жұмыстарының орындалуын бақылау 31
1.17 Изоляциялық жұмыстар 34
1.18 Изоляциялық – төсеу жұмыстары 36
1.18.1 Изоляциялап-салыну жұмыстары 36
1.19 Тазалау және құбырөткiзгiштердi берiктiк пен тығыздыққа сынау 39
1.20 Құбырөткiзгiштердi қиын жағдайларда салу 40
1.20.1 Су асты құбырөткiзгiштерiн жөндеу 40
1.20.2 Құбырөткiзгiштi су қоймасынан шығарып жөндеу 41
1.21 Құбырөткiзгiштi бiр бөлiгiн шығару арқылы жөндеу 46
1.22 Жаңа құбырөткiзгiштi ескiнiң iшiмен өткiзу 48
1.23 Құбырларды шығару арқылы жағалық учаскесiн жөндеу 49
1.24 Құбырөткiзгiштiң иiлген учаскелерiн тереңдету немесе бекiту 50
1.25 Магистралды құбырөткiзгiштегi апаттар және оларды жою 51
1.25.1 Магистралды құбырөткiзгiштегi апаттарды жою 51
1.26 Газ құбырөткiзгiштерiндегi апаттарды жою 56
1.27 Патенттiк шолу 60
2 ЕСЕПТIК БӨЛIМ 65
2.1 Құбырөткiзгiштiң қабырғасының қалыңдығын есептеу: 65
2.2 Берiктiкке және деформацияға тексеру 68
2.2Құбырөткiзгiштердiң жалпы орнықтылығын тексеру 69
3 ЭЕМ – де ЕСЕПТЕУ БӨЛIМI 75
4 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 78
4.1 Мұнай құбырөткізгіш құрылысындағы инвестицияның экономикалық
тиімділігі 78
4.2 Кәсіпорының қаржылық қызметін талдау 79
4.3 Уақытқа тәуелді ақша құндылығы 79
4.4 Пайдаланудағы шығындар есебі 85
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛIМI 94
5.1 Қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыру 94
5.2 Құбырөткiзгiштi жөндеудегi қауiпсiздiгi 95
5.3 Құбырөткiзгiштiң су асты бөлiгi 96
6 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛIМI 99
6.1 Трассаның инженерлiк дайындалуы 99
6.2 Жер жұмыстары 99
6.3 Дәнекерлеу –монтждау жұмыстары 100
6.3.1 Дәнекерлеу – монтаждау базасында секцияларды дайындау 102
6.3.2 Бұрылмайтын жапсарлардың дәнекерленуi 102
6.4 Құбырөткiзгiштердi тазалау 104
6.5 Радиографикалық бақылау 104
6.6 Коррозиядан электро – химиялық қорғау 105
ҚОРЫТЫНДЫ 106
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛIМ
1.1 Магистралды құбырөткiзгiштердiң классификациясы
Магистралды құбырлар темiр және тас, асфальт төселген жолдардың
астында, әр түрлi бедер және гидрогеологиялық жағдайлары бар жердiң
учаскелерiмен өтедi, сулы бөгеттер жер асты электр кабельдерi, жер үстi
жоғары вольттi электр беру тораптары және тағы басқаларды қиып өтедi. Осы
факторларға тәуелдi құбыр жұмысының жағдайлары өзгередi және осыған
байланысты магистралды құбырлар трассалары төрт категориялы учаскелерге
бөлiнедi.
1 - категориялы учаскелер:
1. Барлық категориядағы темiр жолдары арқылы құбырлардың жер
асты өткелдерi және ықтималды қауiптiлiк дәрежесi бойынша
күзеттегi кеңiстiк шекараларындағы 1- және 2 - ктегориялы автомобиль
жолдары.
2. Жалпыға тағайындалған темiржолдары арқылы мұнай және мұнайөнiмi
құбырларының жер асты өткелдерi.
3. Барлық темiр және автомобиль жолдары арқылы жер үстi өткелдерi.
4. Барлық кеме жүзетiн сулы өткелдер және арналар арқылы жер үстi
өткелдерi.
5. Су бетiнiң ара қашықтығы 20м және одан артық болатын өзендермен
арналар арқылы өтетiн барлық жер асты өткелдерi.
6. Құбырөткiзгiштiң тоннельдердегi және таулы жағдайлардағы су
тасқындары мен, шығару конустары мен қиылысу учаскелерi.
2 - категориялы учаскелер:
1. 3 және 4 категориялы тас, асфальт жолдары арқылы газ
құбырларыныңжер асты өткелдерi.
2. Компрессорлық станцияларға жалғас (станция шекарасынан 250м
шамасында) құбырөткiзгiш учаскелерi, жобада көрсетiлген ара қшықтықтағы
көпiр өткелдерiне бағыттар.
3. Жұмыс iстеу қабiлетi 10,25Па-тан аз болғандағы босаң (тұрақсыз)
топырақты саз батпақтарда салынатын құбырлар.
4. Су бетiнiң 20 м-ден аз ара қашықтықтағы болатын өзендер мен арналар
арқылы өтетiн барлық жер асты өткелдерi.
5. Мерзiмдi су басып кететiн жайылымдарда бiр жiптi сулы бөгеттерде
салынатын құбырлар учаскелерi сонымен қатар(жобада көрсетiлген ара
қашықтықтардағы) 1, 2, 3 және 4-категориялы барлық темiр және автомобиль
жолдары арқылы өтетiн өткелдерге жалғас өткелдер.
6. Жер асты коммуникацияларының екi жағындағы 10 м-ден кем емес
қашықтықтағы учаскелердi қосқанда басқа құбырлармен қиылысқан(түйiскен)
жердегi учаскелер.
3 - категориялы учаскелер:
1. Топырақтың жұмыс iстеу қабiлетi 0,25Па артық саз батпақтарда
өтетiн құбырөткiзгiштер.
2. Саз батпақтар жiне кемелер жүрмейтiн су бөгеттер үстi өткелдер.
3. 3-категориялы автомобиль жолдары арқылы өтетiн құбырөткiзгiштерiнiң
жер асты өткелдерi.
4. Станция шекарасынан 150 м ара қашықтықтағы сораптың станцияға
жалғасатын мұнай және мұнайөнiмдерi құбырөткiзгiштерiнiң учаскелерi.
5. 1,2,3,4,5-категориялы автомобиль жолдарыв арқылы өтетiн мұнай және
мұнайөнiмдерi құбырөткiзгiштерiнiң учаскелерi.
6. Барлық 1,2,3-категориялы автомобиль жолдары мен темiржол жолдары
арқылы өтетiн өткелдермен жалғасатын құбырөткiзгiштердiң учаскелерi.
4- категориялы учаскелер:
1.Жасанды және табиғи бөгеттерден өтетiн өткелдердi кiргiзбегендегi
жерастымен және жермен өтетiн құбырөткiзгiштердiң негiзгi сызықтық бөлiгi.
2. Күрделi емес бөгеттер арқылы өтетiн жер асты және жер үстi
өткелдерi ойпаттары, кеуiп жатқан бұлақтар, кiшiгiрiм арықтар.
3. Жер үйiндiлерi арқылы өтетiн құбырөткiзгiштердiң учаскелерi.
Магистралды құбырөткiзгiштiң әр категориясына төселетiн құбырлардың
берiктiлiк сипаттамалары жағынан болсын, құбырөткiзгiштi коррозиядан сақтау
шаралары пiсiрiлген қосылыстарының сапасын бақылау және сынау жағынан
болсын белгiлi бiр талаптар қойылады.
Кесте 1 - Әр түрлi категориялы құбырөткiзгiштердiң жұмыс iстеу
жағдайларының коэффициенттерi.
Магистралды Құбырөткiзгiштердi Жалпы Алдынала
құбырөткiзгiштердiң берiктiкке мөлшерiне гидравликалық
трасса учаскелерiнiң есептегендегi жұмысшаққандағы сынақтағы
категориялары iстеу жағдайының физикалық қысымның мәнi.
коэффициентi. әдiстермен
сыналатын
монтажды
дәнекерленген
қосылыстардың
саны, %
1 0,75 100 Рсын=1,25Ржұм
2 0,75 100 Алдынала
3 0,90 100 сыналатын
4 0,90 100 құбырөткiзгiштер
дiң учаскелерi.
Құбырөткiзгiштiң әр бiр учаскесiнiң категориясын жобаны құрастырғанда
анықтайды.
Сонымен қатар құбырөткiзгiштiң құрлысының күрделiлiгiне қарай
категорияларға бөлiнедi.
1.2 Жоспарлы алдын ала жөндеудi ұйымдастыру
Магистралды құбырөткiзгiштiң тозуы мен бүлiнуi
Барлық жер асты магистралды құбырөткiзгiштер қорғайтын изолляциялық
қабаттың болғанына қарамастан тозуға бейғм. Ол қоршаған ортаның әсерiнен
изоляциялық қабаттың және металлдың бiртiндеп тозуымен түсiндiрiледi.
Изоляциялық қабаттың бұзылуы құбырөткiзгiштiң ескiруi нәтижесiнде және
оның төселуi мен көмiлуi кезiнде орын алатын әр түрлi сипатты механикалық
әсерлердiң нәтижесiнде болады. Изоляциялық қабаттың жергiлiктi бұзылуы
құбырөткiзгiштiң ашық учаскесiнiң қарқынды коррозиялық бұзылуына апарады.
Изоляциялық қабаттағы құрамындағы ылғалмен тесiк топырақ толып ылғал
электролит болғандықтан металл агрессивтi қоршаған ортамен нәтижесiенде
электрлi әсерлесуге түседi.
Құбырөткiзгiш металлымен изоляциялық қаптауының бұзылу механизмi
Киттельберг пен Эльма ұсынған сұлбамен жақсы түсiндiрiледi. Ол берiлген
жағдайда электроэндоосмотикалық процесс өтедi деген пiкiрге негiзделген.
Осмотикалық процесс кезiнде ылғал жартылай өткiзгiштiк жабындыдан,
ерiтiндiлердiң концентрацияларының айырмасынан енедi
электроэндоосмотикалық процессте ылғал жартылай өткiзгiштiк изоляциялық
жабындыдан потенциалдар айырмасының нәтижесiнде енедi. Ылғалдың құбырға
жабындының ұлғаюы деп аталатын изоляциялық қабаттың металлға аддгезиясының
жойылуына әкеп соқтырады.
Құбырөткiзгiштер металлының бiртiндеп бүлiнуi тозуының негiзгi себебi
коррозия болып табылады. Сипаты физикалық табиғаты бойынша коррозиялық
бұзылуды химиялық, электрохимиялық және бағытсыз токтардың әсерiнен болатын
бүлiнулер деп бөлуге болады.
Химиялық коррозия – металлдың бүлiнуi металлмен химиялық агрессивтi
ортаның әсерлескен жерiнде өтетiн электролиттерде емес металлдың бүлiну
сипаты – бiр қалыпты.
Электрохимиялық коррозия – электр тогының әсерiнен болатын бүлiнулер.
Электрохимиялық коррозия кезiнде металлдың бүлiнуi кейбiр жағдайларда
құбырқабырғасының толық қалыңдығына әсер ететiн үлкен тереңдiктегi түйiршiк
дақтар мен раковиналар түрiнде болады.
Электролиттегi электрохимиялық коррозия– тұздармен қышқылдардың
Суда ерiтiндiлерiнен және табиғи сулардың (су астындағы өзен, көл, саз
балшық прқылы өтетiн құбырөткiзгiштер коррозиясы) әсерiнен болатын
металлдың коррозиясы; топырақтың әсерiнен немесе металлдың бiрқалыпсыздығы
салдарынан болатын топырақты электролиттiң әсерiнен болатын топырақты
коррозия; атмосфералық коррозия – ауадағы көмiрсутегiнiң және атмосферадағы
ылғалдың әсерiнен металлдың коррозиясы. Оған құбырөткiзгiштердiң ауадағы
өткелдерi - өзендер, оврагтар арқылы өтетiн учаскелерi және жердегi
қондырғылар – ысырмалар, вантуздар және тағы басқалар жатады.
Бғытсыз токтардың әсерiнен болатын коррозия құбырөткiзгiштiң
электрофикацияланған темiржол жолдарының бойымен өткендегi учаскелерiнде
орын алады.
Станцияның оң полюсi контакт сымдарына қосылып, терiс полюсi желiнетiн
сымдар арқылы рельстерге қосылады. Рельстермен қайтқан кездегi токтың бiр
бөлiгi кедергiсi ең аз жолдың бойымен келiп жерге кiрiп, бағытсыз токтарды
туғызады. Олар құбырөткiзгiштiң изоляциялық қабатының бүлiнген жерлерi
арқылы құбырөткiзгiшке түсiп оның бойымен өз жолдарын әрi қарай
жалғастырады. Топырақтың электр өткiзгiштiгi құбырөткiзгiштiгi
құбырөткiзгiштiң электрөткiзгiштiгiнен үлкен болған жағдайда
құбырөткiзгiштiң кедергiснiң үлкеюiнiң салдарынан токтар тппыраққа шығады.
Бағытсыз токтардың құбырөткiзгiшке шығу учаскелерi катодты
поляризацияланып катодты учаскелерге айналады, ал олардың құбырөткiзгiштен
шығу учаскелерi анодты поляризацияланып жойылады.
1.3 Магистралды құбырөткiзгiштердi күрделi жөндеу
Магистралды құбырөткiзгiштерiн жұмысқа жарамды жағдайда ұстау үшiн
және магистралды құбырөткiзгiштiң шаруашылығының негiзгi қорларын қалпына
келтiру үшiн оларды күрделi жөндеу жұмыстары ұйымдастырылады.
Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу негiзiнен изоляциялы
жабындыларының қалыпты қорғағыш қасиеттерiн қайта қалпына келуiн және
құбырлар металының нығайтылуын немесе ауыстырылуын жинақтайды.
1.3.1 Күрделi жөндеу кезiндегi жұмыстар түрлерi
Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу кезiндегi жұмыстарды
дайындық және негiзгi деп екi топқа бқлуге болады.
Дайындық жұмыстары магистралды құбырөткiзгiштiң жағдайына,
күрделiлiгiне, жөндеу жұмыстарының көлемiне және жөндеу колонналарының,
машиналар мен механизмдерден жинақтауына тәуелсiз келесi жұмыстарды келесi
жұмыстарды қамтиды:
а) Күрделi жөндеудi талап ететiн магистралды құбырөткiзгiштiң
учаскелерiн анықтау;
б) Магистралды құбырөткiзгiштiң жеке учаскелерi бойынша жөндеу
жұмысының көлемi мен сипатын анықтау;
в) Жұмыс өндiрiсiнiң графиктерi мен жобалау-сметалық құжаттарын
құру;
г) Жұмысты жүргiзу жағдайларын дайындау (жөндеу-ққұрылыс
учаскелерiнiң қуатын анықтау және қажетiнше олардың қуатын анықтау және
қажетiнше олардың қуатын арттыру, жұмыскерлер үшiн тұрғын үйлердi дайындау,
жөндеуге қажеттi материалдарды, механизмдердi және машиналрды магистралды
құбырөткiзгiш учаскелерiне жеткiзу және тағы басқалар.
Күрделi жөндеудi талап ететiн учаскелердi магистралды құбырөткiзгiштiң
коррозиялық бүлiнуi жөнiнде статикалық мәлiметтердi талдау нәтижелерi
бойынша, магистралды құбырөткiзгiш трассалары бойымен жыл сайын өткiзiлетiн
электрометрлiк өлшеулер мәлiметтерi бойынша, изоляцияны және магистралды
құбырөткiзгiштерiн таңдамалы ашу жолымен натурал тексеру және тексеру
шурфтарын салу мәлiметтерi бойынша анықтайды. Сквозный коррозиялық
бүлiнудiң болуын есептемегенде магистралды құбырөткiзгiшiнiң
электрохимиялық қорғағышпен изоляциялық қаптау жағдайы магистралды
құбырөткiзгiштiне жалғанатын токтың таралу кедергiсiмен сипатталады. Бұл
жағдайда “құбыр-жер” потенциалы мен топырақ кедергiсi әр 20-25 метр сайын
өлшенедi. Қаптау жағдайын потенциалдар графигiнiң құламалығымен және
катодтық станцияның қорғағыш учаскесiнiң ұзындығымен анықталады:
магистралды құбырөткiзгiш бойымен потенциал графигi неғұрлым құламалырақ
болса, изоляциялық жағдайы солғұрлым нашарырақ болады.
Бағытсыз тоқтар әрекетiндегi учаскелерде магистралды
құбырөткiзгiштерiн изоляциялау жағдайын, жеткiлiктi түрде сенiмдi нәтижелер
беретiн, ВНИИСТ құрылымындағы ИП-1-60 бүлiнудi iздеушiнiң көмегiмен
анықтауға болады.
Жеке учаскелер бойынша жөндеу жұмыстарының сипаты мен көлемi
магистралды құбырөткiзгiштiң металы мен изоляциялау жағдайына тәуелдi.
Жер жұмыстарының көлемiн есептеу үшiн шурфтарды ұзiп және жоғары
жиiлiктi ВТР-4-М трасса iздегiштi қолдана отырып, магистралды
құбырөткiзгiштерiн салудың нақты тереңдiгiн анықтайды .
Изоляциялық жұмыстар көлемiн есептеу кезiнде ескiизоляция жағдайы,
топырақтың коррозияға ұшыраушылығы және бағытсыз тоқтардың барлығытуралы
нақты мәлiметтер есепке алынады. магистралды құбырөткiзгiшiнiң изоляциясы
магистралды құбырөткiзгiш учаскелерiнде изоляцияның жаңа түрiн тағайындап,
жоғары сапалы изоляциондық материалдарды қолданады.
Дәнекерлеу жұмысының көлемi магистралды құбырөткiзгiшiнiң ашылған
учаскелерiндегi натурал тексеру нәтижелерi бойынша белгiленедi. Магистралды
құбырөткiзгiштерiн жөндеу практикасы көрсеткендей, әр 100 метр сайын
шурфтарды қазу металл жағдайы жөнiде жеткiлiктi түрде сенiмдi нәтижелер
бередi.
Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу кезiндегi негiзгi
жұмыстар жер жұмыстарын, құбырөткiзгiштердi көтеру және салу,
құбырөткiзгiштердi тозған изоляциялардан тазалау, дәнекерлеу жұмысының
өндiрiсi, көмiп тастайтын құбырөткiзгiштердi изоляциялау және салу
жұмыстарын қамтиды.
Күрделi жөндеудiң жеке операцияларына жұмсалған қаражат құрылымы,
мысалға Орал –Сiбiр мұнай өткiзгiш басқармасы бойынша төмендегiдей:
магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу жалпы құнының жер жұиысының
бағасы - 27-28 %, құбырөткiзгiштi көтеру және салу – 6-6,5 %, тазалау
жұмыстары – 8-15 %, дәнекерлеу жұмыстары - 4-5 %, изоляциялық жабындылар
түсiру – 40-45 %, құбырөткiзгiштердi көмiп тастау – 5-5,5%-ын құрайды.
1.4 Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеудi жүргiзудiң
технологиялық сұлбалары
Жөнделетiн магистралды құбырөткiзгiштiң жағдайына байланысты күрделi
жөндеудi жүргiзудiң келесi сұлбаларының бiрiн қолданылады:
1) Құбырөткiзгiштi траншеяның бровкасына көтеру;
2) Жөнделетiн учаскеде өұбырды ауыстыру ;
3) Құбырөткiзгiштi көтермей және оның бойымен тоқтаусыз айдаумен
құбырөткiзгiштiң астына үңгiр қазу және жер тосқауылдарын қалдыру;
4) Тоқтаусыз айдаумен траншея лежкаларында құбырөткiзгiштердi көтеру
және салу;
Траншеяның бровкасына көтеру және салу арқылы күрделi жөндеу
дәнекерлеу жапсары мен құбырөткiзгiштердiң өз күйлерi жақсы болған жағдайда
диаметрi 325 мм-ден артық емес құбырөткiзгiштер үшiн қолданылады.
Жөнделетiн учаскеде құбырды ауыстыру арқылы күрделi жөндеу дәнекерлеу
жапсарларының өте нашар күйiнде және құбырөткiзгiштiң күштi коррозияға
ұшыраған жағдайында олардың диаметрне тәуелсiз құбырөткiзгiштер үшiн
қолданылады. Бұл сұлба бойынша күрделi жөндеу өндiрiсiнiң екi варианты
болуы мүмкiн:
1) Жөндеуге жатқызылатын учаскеде, құбырөткiзгiштердi қжеттi
ұзындықтағы плетте дәнекрлеп, изляциялайды; негiзгi құбырөткiзгiштен 3-4
метр қашықтықта траншея қазылады, оған дайындалған плеть салынады да оны
гидравликалық опрессовкадан өткiзедi; бiр уақытта, ауыстырылатын
құбырөткiзгiш учаскесiн мұнайдан тазартады; одан кейiн негiзгi магистралға
жаңа учаскенi орнатып жөнделетiн учаскенi ажыратады ; соңғы операция-осы
учаскенi ашу, мұнайды қуып шығуға айдалған судан тазарту, жөндеубазаларында
тасу үшiн секциялар тозған изоляциялардан тазартып, коррозиялық
каверналарды пiсiру жолымен қалпына келтiредi.
2) Бiрiншi сұлбадағы сияқты, басында ауыстырылуға жататын учаске үшiн
жаңа құбырөткiзгiштерден плеть дайындайды; жөнделетiн құбырөткiзгiштi ашады
осы учаскедегi айдалатын өнiмдi бөлiп шығарады және негiзгi магистралдан
оның шеттерiн бөлiп алып судан босатқан соң көтередi; оның орнына
дайындалған плетьттi түсiрiп, оны магистралға енгiзедi.
Құбырөткiзгiштердi екiншi сұлба бойынша жөндеген кезде жалпы ұзынды
жөнделетiн учаскенiң ұзындығына тең ұзындыққа тең құбырлар қоры қажет
еткiзiледi.
Құбырөткiзгiштiң көтерiлмей, астынан қазу арқылы және жер тiректерiн
қалдыру арқылы жөнделуi, құбырөткiзгiштiң дәнекерленген қосылыстардың
техникалық күйi оның көтерiлуiне мүмкiндiк бермейтiн жағдайда ғана
өткiзiлуi тиiс.
Бұл тәсiлдiң артықшылығы күрделi жөндеудi өткiзген кезде мұнай айдауды
тоқтатудың және жұмыс қысымын төмендетудiң қажеттiлiгiнiң жоқтығы, ал
кемшiлiгi –жұмыстың кейбiр түрлерiнiң толық механизациялау мүмкiндiгiнiң
жоқтығы (жер жұмыстары, тазарту және изоляциялау жұмыстары) және жөнделген
учаскенiң астына қағылуының қажеттiлiгi.
Құбырөткiзгiштердi траншеяда лежкаларға көтерiп жатқызу арқылы жөндеу
–қазiргi кездегi ең көп тараған және 30-50 см биiктiкке көтерiлуге
жарайтын барлық диаметрдегi құбырөткiзгiштерге қолданылады. Берiлген
тәсiлдiң негiзгi артықшылығы құбырөткiзгiштiң көтеруге, лежкаларға
жатқызуға және изоляцияланғаннан соң түсiруге кеткен уақытты санамағандағы
толық жөнделу уақытының бойында жұмыс iстеп тұруында. Жұмыстарды өткiзу
технологиясы келесi: Құбырөткiзгiштердi оның төменгi жасаушысына дейiн
ашып, дәнекерленген қосылыстарды физикалық тәсiлдерiмен 100 %-қ бақылаудан
өткiзедi. Одан кейiн құбырөткiзгiштердi көтерiп, лежкалардан құралған
клетиаларға жатқызып арнайы машиналармен тазартады. Тазартатын машина
клетиларға жақындаған кезде тазартатын машинаның өтуi мақсатымен жоғарғы
лежканы алып тастау үшiн, құбырөткiзгiштi жоғарғы лежкадан 4-5 см биiктiкке
көтередi. Одан кейiн лежканы орнына жатқызып құбырөткiзгiштердi клетиларға
ақырындап түсiредi.
Көтерiлуiмен температураның өзгеруi кезiндегi құбырөткiзгiште пайда
болатын кернеулер жеткiлiктi үлкен мөлшерде болады, сондықтан тазарту және
изоляциялау жұмыстарын өткiзген кезде жұмыс қысымын 25Па-қа дейiн
төмендетiп, айдауды тоқтатады.
1.5 Жер жұмыстары
Жер жұмыстары бiр шөмiштi көп шөмiштi, роторлы және арнайы
экскаваторлармен жүргiзiледi.
Траншеяларды жалпы тағайындалған экскаваторлармен өңдеген кезде жер
жұмыстарының көлемi қажеттi минимумнан әлде қайда үлкен болады одан басқа
құбырөткiзгiштердiң бүлiнуiн болдырмау үшiн оның үстiнен қалыңдығы 15-20 см
өңделмеген топырақ қабатын қалдыратындықтан жұмыстың бiр бөлiгiн қолмен
жасауға тура келедi. Траншеялар профильдерiнiң рационал таңдалуы жалпы
тағайындалған эксковаторларды паидалану эффективтiлiгiн мәндi жоғарылатуына
мүмкiндiк бередi.
ВНИИСПТ-мұнай институтында ЭР-4 тартқыш эксковаторының негiзiнде ЭВР-
377 арнайы роторлы аршу эксковаторы өңдеп шығарылған.
Роторлы аршу эксковаторы ауыспалы шөмiштерi бар, үш секциялы ротормен
қамтамасыздандырылған; ортаңғы секциясы ең кiшi диаметрге ие. Ауыспалы
шөмiштерiнiң кесетiн бөлiгiн аршылатын құбырөткiзгiштiң диаметрi бойынша
өңдейдi, бұл құбырөткiзгiштi эксковатордың төменгi жасаушысына дейiн өтуi
арқылы аршу мүмкiндiгiн бередi.
Сулы топырақтарда құбырөткiзгiштердi бiр шөмiштi Э-652, Э-505, Э-
352, Э-302 эксковаторлары арқылы ашады.
Үлкен мөлшердегi суға толы топырақтардан өтетiн құбырөткiзгiштердi
жөндеу кезiнде су жасанды түрде азайтылады.
1.4.1 Магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiндегi жер жұмыстары
Магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiнде жер жұмыстары құрлыс
нормаларымен ережелердiң талаптары бойынша жүргiзiледi.
Траншеялардың өлшемдерi құбырөткiзгiштiң типi мен тағаиындалуына,
құбырөткiзгiштiң диаметрiне, топырақтың түрi мен қату тереңдiгiне
байланысты. Траншеяның енi құбырөткiзгiштiң диаметрне D тәуелдi. Мысалы
диаметрi 700 мм ден кiшi құбырөткiзгiштер үшiн ол D+300мм, ал диаметрi 700
мм-ден үлкен құбырөткiзгiштер үшiн ол 1,5D-ға тең. Сулы траншеялардың енi
құбырөткiзгiштi жүкпен балластировка кезiнде жүк енiне 1 м қосқандағы
мәнiне тең болуы керек, ал сумен балластировкалағанда 1,5D-дан аз болмауы
керек. Құбырөткiзгiштiң қисық учаскелерiнде траншея енiн жобада
қарастырылған өлшемге дейiн үлкейтедi.
Құбырөткiзгiштiң траншеяға төселу тереңдiгi құбырөткiзгiштiң бетiне
дейiн 0,8 м-ден аз болмауы керек. Таулы және сазды топырақтарда ол 0,5
метрге дейiн кiшiрейтiлуi мүмкiн.
Топрақтың түрiне және траншеяның тереңдiгiне байланысты олардың
профильдерi әр түрлi конфигурацияларда болады.
1.6 Траншеяларды қазу
Траншеяларды қалыпты топрақта қазу кезiнде жер жұмыстарының максималды
көлемiн өнiмдiлiгi көбiрек роторлы экскаваторлар орындайды. Трассаның
күрделi бұрылыстарында (бұрылу радиусы 50 м-ден кiшi), орманды учакелерде,
құмды, қатты сулы және сазды топырақтарда, қатаң қиылысқан жерлерде
траншеялардың өңделуi бiрожаулы экскаватордың көмегiмен өткiзiледi.
Таулы топырақтарда траншеялардың өңделуi жарылыс жұмыстарын пайдалану
арқылы жүргiзiледi.Жұмыстардың басында таулы топырақтың үстiндегi жұмсақ
породаны роторлы экскаватормен немесе бульдозермен алып тастайды. Траншея
осiнiң бойымен тереңдiгiне, енiне және жарылатын топырақ категориясына
байланысты шпурларды бiр немесе бiрнеше қатарда орналастырады, соңғыда
шахматты ретпен. Қатарлар арасын 1-1,2 м, ал шпурлар арасын 0,8-1,2 м деп
алады. Жарылатын заттың мөлшерi 1 м3 жерге 0,5-1 кг мөлшерде, ал шпурларды
1,5 м-ге дейiнгi тереңдiкке бұрғылайды.
Жер жұмыстары қысқы жағдайларда, жазғы жағдайларда олардың өткғзiлуi
қиын жерлерде (саздар, сулы учаскелер), жазда және қыста құны бiрдей
жерлерде және топырағы қатты мұздап кетуден сақталатын жерледе өткiзiледi.
Егер жер жұмыстарының көлемi үлкен болса олардың өткiзiлу мерзiмiне,
топырақ күйiне, қар қабатының тереңдiгiне байланысты онда алдын ала
топырақты мұздап кетуден сақтайтын шаралар өткiзедi.
Сулы топырақтарда олардың консистенциясына байланысты траншеяны
роторлы немесе бiр ожаулы экскаватормен өңдейдi. Траншеяның өңделуi
траншеяға келетiн су экскаватор жұмысына бөгет жасамау үшiн төменiрек
учаскеден бастайды.
1.7 Траншеяны көму
Құбырөткiзгiштi траншеяға төсеген соң үстiнен жұмсақ топырақпен 20
см биiктiкте көмедi. Егер оны алу мүмкiндiгi болмаса құбырөткiзгiштi ағаш
рейкаларынан құралған футеровкамен қорғайды.
Траншеялардың көмiлуi бульдозерлермен, арнайы траншея көмгiштермен
және экскаваторлармен iске асады. Траншеяның үстiнен биiктiгi 0,3-0,5
метрлi валик жасайды. Материалға және құбырға қойылатын талап
Құбырөтiзгiштереде шығын болмауы үшiн (жарылыстар) құбырға “қатты”
талаптар қойылады материал сапасына, құбырдың дәл өлшемiне, пiсiрiлген
тiгiске тiгiске сапа сыртына. Материалдың сапасы механикалық қасиеттермен
сиптталады: уақытша кедергiсiмен ағу шегiмен, қатынасты созылуымен, соғу
тұтқырлықпен және көп мәндi майыспалы және пiсiрiлуi. Құбырға агрессиялық
ортамен қатынасын коррозиялық берiктiгiнiң мәнiн бередi. Коррозияға қарсы
құбыр аллюминииден немесе металл емес материалдардан жасалады бiрақ осы
материалдың механикалық қасиеттерi жоғары емес. Магистралдық
құбырөтiзгiштер болаттанжасалады, ол экономды, берiк, жақсы пiсiрiледi және
сенiмдi материал. Жасау әдiсi бойынша құбырлар пiсiрiлген тiк тiгiстi,
спираль тiгiстi және тiгiссiз болады. Тiгiссiз құбырлар 426 мм-ге дейiнгi
диаметрлерде қолданылады. Пiсiрiлген құбырдың диаметрi 530 ммден жоғары
болады. 530 мм ге дейiнгi құбырлар тыныш және жартылай тыныш көмiртегi
болаттардан жасалады, 1020 мм ге дейiн тыныш және жартылай тыныш аз легерлi
болаттан жасалады және болат СНиП талабына қанағаттандырылады. Мысалы ағу
шектiң уақытша кедергi қатынасы 0,75-тен жоғары емес сутек болатқа, 0,8-аз
легерлi, 0,85 термикалық бекiтiлген болатқа тең болуы қажет. Құбыр металы
жарылыссыз, қабатсыз және кедiр-бұдырсыз болуы керек. Құбырдың қисығы 1 %-
тен аспауы керек, құбыр қисығы 1 м-ге 1,5 мм ден аспауы керек. Заводтан
шыққан құбыр ұзындығы 10,5 м-ден 11,6 м. Құбырдың соңғы жағы тiк бұрышқа
кесiледi және пiсiруге кромка (қыры) разделкамен шығарылады. Пiсiрiлген
тiгiс негiзгi металға бiр қалыпты, тiгiстен құбырға бiр қалыпты өтуi қажет.
1.8 Құбырды дайындаудың қысқаша мәлiметi
Тiгiссiз құбырдың прокаткасы келесi негiзгi операциялардан тұрады:
алдымен ыстық болаттан гильза алынады, бұл операция прошивка деп аталады
бұл винттi прокаткада жасалады (конусты вака арқылы). дұрыс дөңгелек форма
беру үшiн балка арасында оправка қоиылады содан кейiн жаю операциясы
жүргiзiледi. Қабырға қалыңдығына керектi қалңдық келтiрiледi сонмен бiрге
құбыр созылады. Ол тiк прокатка станда дөңгелек калибрмен жасалады.
Прокатка оправкада жүргiзiледi. Келесi операция колибровка. Колибровкалық
станда құбыр керектi өлшем алынады одан кейiн құбыр отделкамен суытуға
жiберiледi. Тiк тiгiстi құбыр- болатты беттен жасалынады. Спиральды құбыр
тiгiсi полосовая (рулонды түрдегi) болаттан жасалынады. Тiк тiгiстi құбырды
вольцевание немесе пресование деп атайды. Соңғы әдiс өнiмдi, алдымен
болатты беттердi таттан (коррозиядан) окалинадан (жаман заттардан)
тазартады, шетжағын дұрыстайды. Арнайы станда шет жақтарын майыстырады.
Келесi операция құбырға U форма беру. Бұл операция дөңгелек штамптың
көмегiмен гидравликалық престе жасалады. Оның диаметрi болшақтағы құбыр
диаметрiне тең болады. U образды загатовканы қуатты преске жiбередi онда
екi штамп тұтас жартылай екi цилиндр күйiнде болады. Олар бiр бiрiне
келгенде загатовка металы құбыр периметрiмен сығылады, содан кейiн форма
алынған құбырды пiсiру қондырғыға жiбередi, пiсiрiлген құбырды
колибровкалайды, құбырдың екi жағына заглушкалар қойылады (кконусты
түрдегi). Бiр басынан құбырға су жiберiледi, су қысыммен құбырды кеңейтедi
және оның сыртқы диаметрi обойма диаметрiне сәйкес келедi. Құбырдың кеңею
процесi экспондирование деп аталады оның дәрежесi 1,2 %-тен үлкен
болмауы керек. Онда наклеп пайда болады және болат қасиетi төмендейдi.
Сонан кейiн әрбiр құбырды гидравликалық тексеруге жiбередi. Пiсiрiлген
тiгiс рентгенографиялық немесе басқа әдiспен тексерiледi. Спиральды тiгiстi
құбырдың кемшiлiгi: тiгiс ұзындығы, пiсiрудiң сапасын қиын бақылау, оралған
рулонды қайта тазарту керек.
1.9 Магистралды құбырөтiзгiштiң сызықтық бөлiмiнiң құрылысы
Магистралды құбырөтiзгiштiң сызықтық бөлiмi құбырөтiзгiштiң өзiнен,
тарамдарынан, лупингтен, өшiру және жабу арматураларынан, жасаны және
табиғи кедергiлерден, қорғаныс, өртке қарсы құрылыстардан, коррозиядан,
электрохим қорғаудан байланыс сызығы, сызықтық өндiрiстiк диспечерлiк
құрылыстан, трасса бойымен жүргiзiлген құрылыстардан тұрады. Тарамды
құбырларды магистралмен тең берiктi жобаланады. Тармдардың шегi олар: қосу
түйiндегi задвижка және соңғы учаскада-территориядағы бiрiншi задвижка.
Тарамды құбырларды магистралға екiншi задвижкамен қосады: жер үстiндегi
(электр жетегiмен), металды қоршауды екi метрден аз емес биiктiгi және жер
астындағы (қолды жетекшiмен), колодецта орналасқан. Жер астындағы
задвижканың нормалды қалпы – түрақты ашық тарамда жөндеу жұмыстары
жүргiзiлгенде жабылады, электр жетектi задвижка тарамының жұмысын
оперативтiк басқаруға арналған, қосу түйiн лпдс-тың диспечерiмен немесе
операторымен тұрақты байланысымен жабдықталады. Тарамдар 10 км-ге дейiн көп
жiптi болып жобаланады (әр мұнайға бөлек құбыр салынады), 10 км жоғары бiр
жiптi (тiзбек айдау кезiнде).
1.9.1 Жер үстiндегi сызықық құрылыстар
Жер үстiндегi сызықық қрылыстар құрамына кiретiндер: пайдаланудың
сызықтық қызмет обьектлерi (вертолеттiк площадкалар, обходчиктердiң
үйлерi), өрт эррозияға қарсы қорғау құрылыстар, электро химиялық қорғау
қондырғылары, техникалық байланыс сызық обьектiсi, телемеханика және КИП
электрожiберу сызығы, электрқамтамасызету және электрохим қорғау
қондырғысымен жабу арматураның, дистанциондық басқару құрылыстар, тұрақты
жолдар. Өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету құбыр салвнған орында 500 м ден аз
емес ара қашықтықта канавалар салынады (авария кезiнде төгiлетiн
мұнайөнiмдерi үшiн). Магистралды құбырөтiзгiштi жобалау кезiнде қоршаған
ортаны қорғау кезiнде шаралар қарастырылады. Ластанудың қайнары олар:
өндiрiстi жауынды және шаруашылық тұрмысты канализациялар; мұнай өнiмдерiн
апаттық шығару;
Атмосфераны ластайтындар: технологиялық және канлизациялық сораптардың
желдеткiш қондырғылардың құбырлары, лаборатория, резервуарлар, темiр жол
эстакадалары, мұнай ұстағыштар, шламды көбейткiштер және тағы басқалар.
1.10 Магистралды құбырөтiзгiштi коррозиядан сақтау
Магистралды құбырөтiзгiштердi электро химиялық коррозиядан сақтау үшiн
олардың үстiңгi бетiне изоляциялық жапқыштарды салады және қорғау катодты
(протектор) құрылыстар.
1-әдiс сылбыр
Сылбыр әдiске: белсендi жерлiк электролиттер жағдайда жоғары химиялық
берiк, құбырдың болатына қарй химиялық бейтарап, механикалық берiк (құбырға
жүк түскенде), адгзияның жоғарғы дәрежесi, температуралық және бактериялық
берiктiк, ұзақтық, жоғары диэлектрикалық қасиеттерi экономды болуы керек.
Осы талаптарға битумды және петролатунды негiзiнде жасалған
изоляциялық материалдар және полимерлi пленкалы маериалдар жауап бередi.
2-әдiс белсендi
Белсендi әдiске: жер астындағы құбырды электро химиялық жерлiк
коррозиядан сақтау үшiн СУКС (сетевая унифицированная катодная станция)
және магниевый сплавтан жасалған протекторлардан iстелген. СУКС – 220 В
кернеуге есептелген. Өзгермелi ток тұрақтығы трансформатор және
полупрводниктi вентиль арқылы көшедi. Катодты станцияның шығуындағы кернеу
екi қайта қосумен реттеледi. Қатқыл және дәлме дәл реттеу. Катодты
станцияда найзағайдың разрядынан сақтау қарастырылған. Протекторлық қорғау-
катодты қорғаудың қарапайым түрi. Құбырға протектор жалғанылады,
гальваникалық элемент пайда болады құбыр – протектор, протектор – анодта
қышқыл реакциясы болады.
1.11 Құбырөткiзгiштi көтерiп ескi изоляциядан тазарту
Құбырөткiзгiштi көтермей тұрып барлық дәнекерленген қосылыстардың
сапасын бақылаудың физикалық тәсiлдерiмен тексередi де сапасыздарын
анықтаған жағдайда оларды гаьтельдi хомуттар арқылы және планкалар арқылы
қатайтады.
Жөндеу жұмыстарын өткiзу үшiн құбырөткiзгiштi 40-50 см-ге көтерiп ара
қашықтықтары 10-12 м болып алынатын, лежкаларға жатқызады. Лежкалар
дәнекерлеу қосылыстарынан 2-2,5 м арақашықтықта орналасады. Диаметрi 529
мм құбырөткiзгiштi көтерiп төсеу сұлбасы плакатта көрсетiлген.
Құбырөткiзгiштi көтерген кезде онда бұрылуынан, кернеулербiр уақытта
және периудтты жаңа орынғаорын ауыстырып отыратын құбырөткiзгiштiң
көтерiлуi бiрнеше құбыр төсегiштiң көмегiмен атқарылатындықтан
тербелiстердiң әсерiнен динамикалық кернеулер пайда болады.
Құбырөткiзгiштiң күрделi жөнделуi кезiнде кернеулi жағдайын есептеудiң
салынуы кезiндегi есептен үлкен айырмашылығы жоқ. 10.3-кестесiнде
құбырөткiзгiштiң көтерiлу биiктiгiне байланысты құбыр төсегiштердiң
iлгектерiндегi күштердi, құбырөткiзгiштiң көтерiлетiн бөлiгiнiң ұзындығын,
иiлу моменттерiнiң және кесу күштерiнiң мәндерiн есептеу схемаларымен
формулалары көрсетiлген (ВНИИСПТ мұнайда өңделген).
Лежкаларға көтерiлген құбырөткiзгiштi ОМС изоляциялық тазарту
машинасымен жермен ескi изоляциядан тазартады.
ОМС тазарту машинасы, өз қозғалтқышының көлемiмен, құбырөткiзгiш
бойымен қозғалатын қондырғы болып табылады. Қаңқада ауыспалы жұмыс органы
резец ұстағыш қосылатын полый тiстi венец бiр бастапқы целиндрлi редуктор,
муфта, аралық редуктор, червятi механизмдi жүрiс редукторы, басқару пультi,
электро қозғалтқыш пен магниттi жiбергiш орнатылған.
Жұмыс органының корпусы мен тiстi венец ажыратылған, бұл машинаны
құбырөткiзгiштiң кез келген жерiнде орнату мүмкiндiгiн бередi. Тiстi венец
ондағы бекiтiлген резец ұстағыштарымен тазартылатын құбырөткiзгiштiң
айналасында төрт бағыттаушы роликтiң көмегiмен айналады. Айналыс кезiнде
резец ұстағыштың салмақ теңестiрушiсi центрден тепкiш күштiң әсерiнен
түпкiге түсiрiп, рычагтардың қарама-қарсы шеттерiнде бекiтiлген резецтер,
тазартылатын құбырөткiзгiштiң бетiне қысылады. Iлiнiс муфтасының
өшiрiлуiнен келiп венецтiң тоқтатылуы кезiнде резецтер автоматты түрде
құбырдан әкетiледi де, хомуттар мен прокладкалар арасына машина өтуi
қамтамасыз етiледi.
Жұмыс органы муфталармен накладкалардан өткен мезетiнде оның өшiрiлуiн
мүмкiн ететiн iлiнiстiң фрикционды муфтасы арқылы айналысқа түседi.
Резецтердiң тiгiстермен түйiскенде, соғылуын жұмсартатын және резецтердi
сынуынан сақтайтын iлiнiс муфтасы бұрылып кетедi. Тазартатын машинаны
траншея бровкасынан басқарады.
Жұмыс iстеп тұрған, алдын ала траншеяда клетиларға жатқызылған
құбырөткiзгiштi тазалау механизмдерi орналасуларының технологиялық сұлбасы
плакатта көрсетiлген.
Диаметрi 508-529 мм болатын құбырөткiзгiштi тазарту үшiн қарама-қарсы
жаққа айналатын екi жұмыс органы бар ОМС-529РС машинасы құрастырылған. Оның
қаңқасында үш электроқозғалтқыш орналасқан: екеуi жұмыс органдарының жетегi
үшiн (N=4,5 квт), бiреуi (N=0,5 квт) машинаның жүрiс бөлiгiнiң жетегi
үшiн.
1.12 Дәнекерлеу жұмыстары
Магистралды құбырөткiзгiштi күрделi жөндеуден өткiзген кезде
жергiлiктi коррозия ошақтарын қалыпты жағдайда қол электродоғалы пiсiрiспен
жояды. Кавернаны пiсiрген кезде каверна обылысында құбырөткiзгiш металы
шоғырланып қыздырылады, бұл жағдай каверна түбiндегi қыздырылған
перемычканың ұңғылауын тудырады немесе металдың доға сияқты жанып қопарылыс
немесе өрт болуына келтiруi мүмкiн.
Магистралды құбырөткiзгiштердi қол электродоғалы дәнекерлеп жөндеген
кездегi коррозиялық бүлiнулердi: кавернаны тiкелей пiсiрумен; дәнекерлеу
көмегiмен қаптамалар салынуымен; құбырдың бүлiнген бөлiгiн ауыстырумен
жояды.
Кавернаның тiкелей пiсiрiлуi жоғары өнiмдiлiгiмен ерекшеленедi және
бұл жағдайда қаптамаларды дайындау үшiн металл талап етiлмейдi. Дегенмен,
каверна теңдiгiнiң ұлғаюымен, олардың тiкелей пiсiрiлуi жану мүмкiндiгi
және кавернаның түбiнде қалған перемычканың балқытылуы себебiнен шектеледi.
Пiсiрудiң алдында каверна полосттары тоттанудан мұқият тазартылады,
тереңдiк және олардың көлденең шамалары өлшенедi. Тiкелей пiсiрумен
жойылатын, каверналардың мүмкiн болатын тереңдiгi құбыр қабырғасының
қалыңдығының 30 %-нен аспауы керек, ал каверналардың көлденең ұзындығы
(шартты диаметрi) -2,5 мм-ден аспауы тиiс.
Каверналарды ток күшiнiң минимал мәнiн қолданып дәнекерлейдi диаметрi
3-4 мм электродттар үшiн 110-130 А шамасында. Дәнекерлеудiң сыртқы бетi,
кернеудiң концентраторлары болып табылатын, дефектлердi пайда болдырмау
үшiн, құбыр бетiне бiркелкi өтетiн үлкен емес (1-3 ммарасында) кiшкене
болуы керек. Каверналар тереңдiгi өте үлкен болғандағы олрдың бiр жерде
топтасуы кезiндегi аралары кавернаның бiр диаметрiнен кiшi болғанда және
ауданы өте үлкен каверналардағы (диаметрi 25 мм-ден артық) коррозиялық
бүлiнулердi прокладкалардың көмегiмен жояды. Магистралды құбырөткiзгiштерiн
жөндеу кезiнде накладкаларды құбырдың бүлiнген жерiне үстiнен салып
құбырдың бетiне бiрiнiң үстiне бiрiн тегiс тiгiспен дәнекерлейдi.
Газ құбырөткiзгiштерiн жөндеу кезiнде сенiмдiлiктi қамтамасыз ету
мақсатымен құбыр учаскесi газ резкасымен алып тасталынады.Толық пiсiрiлуiн
қамтамасыз ету үшiн, дәнекерлеудi қалатын болат прокладкасында жүргiзедi.
Ол үшiн қалыңдығы 3-4 мм металл тiлiктерiнен, қысқа ұстағыштар арқылы
құбырға немесе латка кромкаларына бекiтiлетiн, астынан төсегiштердi
дайындайды. Орнатылған латканы құбырмен тегiс, түйiспелi тiгiспен екi
немесе үш қабат дәнекерленедi.
Пiсiрiлетiн келте құбырларды құбырөткiзгiшпен келте құбырдың
кромкаларының арасында 2-3 мм-лi ашықтық болатындай келтiредi. Түйiсу
қосылыстары сыртқы орталықтандырғыштың көмегiмен, алдынала түйiсетiн
жерлерi ұстағыштар арқылы бекiтiлiп, кейiн соңына дейiн дәнекерлену арқылы
iске асады. Дәнекерлеу қосылыстары бақылаудың физикалық тәсiлдерi арқылы
тексерiледi.
Дәнекерлеу жұмыстарын 5-разрядтан төмен емес дәнекерлеушiлер
госгортехнадзордың ”правила испытания электросварщиков и газосварщиков”
ережелерiмен сәйкес емтихан тапсырғандары ғана өткiзе алады.
1.13 Дәнекерлеу -монтаждау жұмыстары
Қазiргi кезде магистралды құбырөткiзгiштердi газ, мұнай және мұнай
өнiмдерi үшiн көбiнесе болат құбырларынан жасайды. Сонымен бiрге алюминий
қортындыларынан жасалған құбырларды пайдалану жұмыстары өткiзiлуде
(платмасса, асбоцемент, темiрбетон).
1.13.1 Болат құбырлар
Келесi түрлерi ажыратылады: тiгiссiз құбырлар оларды екi этапта ыстық
прокатка арқылы жасайды:
1) Дайындалған дөңгелек материалды арнайы станда гильзаны алу үшiн
тiгiстен өткiзу.
2) Гильзаны оправкада раскаткадан өткiзiп, құбыр жасап және оны
калибровкадан өткiзу.
Тiгiссiз құбырлар 426 мм-ге дейiнгi диаметрде болып, көбiнесе аз
көмiрқышқылды болаттардан жасалады.
Дәнекерленген құбырлар. Металлургия өнеркәсiбi олардың екi түрiн
шығарады: 1- түзу тiгiстi;
2- спираль тәрiздi;
Дәнекерленген құбырларды тқменгi дәрежеде легирленген құбырлардан
жасайды.
Түзу сызықты дәнекерленген құбырларды жасағанда үш этаппен өткiзiледi:
1. Беттiк даиындалған материалдан құбырды пiшiнге келтiру.
2. Құбырдың бойлық тiгiсiн дәнекерлеу. Диаметрi 820 мм-ден
үлкен құбырларда құбырды екi бөлiктен жасағандықтан екi бойлық тiгiстi
дәнекерлейдi.
3. Экспандирлеу – арнайы құралда, экспандерде (кеңейткiш)
құбыр диаметрiн 100-1200 Па қысымдағы су арқылы күштеп үлкейту аиқылы суық
пластикалық деформация.
Түзу тiгiстi, электрлi дәнекерленген құбырлардың кестсi төменде
көрсетiлген.
Кесте 2
Сыртқы диаметрi Қабырға қалыңдығы, мм
426 (4; 4,5; 5,5;); 6; 7; 8; 9; 10;(11;
12)
530 4; 4,5; 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11;
12;
630 4; 4,5; 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11;
12;
720 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12;
820 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 15;
16;
920 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 15;
16;
1020 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 15;
16;
1120 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14;
15 16 ;
1220 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14;
15 16;
Құбыр торецтерiне құбырлы торецтi машиналардың көмегiмен тұйықтаумен
фасканы алады. Фаска бұракмы 25-300, тұйықтау енi диаметрi 1020мм-ге
дейiнгi құбырлар үшiн 1-3 мм, одан үлкендерi үшiн 1-5 мм. Спираль тiгiстi
дәнекерленген құбырларды жасаудың технологиялық процессi құбырдың шексiз
ұзын жұқа лентаданқалыптасуын және бiр уақытта спираль тiгiсiнiң
дәнекерленуiн қарастырады. Бұл құбыр түрiнiң артықшылығы енiнiң үлкендiгi
талап етпейтiнiнде. Одан басқа спираль тiгiстi құбырлар түзу тiгiстiлермен
салыстырғанда үлкен қатаңдыққа ие, ал бұл қабырға қалыңдығын мәндi
кiшiрейту мүмкiндiгiн бередi. Спираль тiгiстi құбырларды үлкен диаметрдi
магистралды құбырөткiзгiштерiн салғанда қолданады.
1.13.2 Жазық оралатын болат құбырлар
Құбырлардың калиберленген шеттерiнiң сыртқы диаметрi бойынша мүмкiн
болатын ауытқулары төменде көрсетiлген.
Құбырдың сыртқы диаметрi Класстары
Жоғарғы жоғарланған қалыпты
426-720 ±1,5 ±2,5 ±3,5
720-1020 ±2,0 ±3,0 ±4,0
1020 ±3,5 ±5,0 ±6,0
1220- дан жоғары ±5,0 ±6,5 ±7,5
Е. О. Патон атындағы электропiсiру институты 10-15 Па қысымдағы мұнай
өнiмдерiн және мұнайды тасымалдауға арналатын, қабырғасының қалыңдығы 1,5
мм –ден 4 мм-ге дейiн ал диаметрi 75 мм ден 320 мм- ге дейiн болатын жұқа
қабырғалы жазық оралатын құбырларды жасаудың приципилады жаңа технологиясын
шығарады.
Қазiргi кезде мұндай құбырлардың тек болаттан ғана емес, сонымен бiрге
аллюминий қорытпаларынан да жасалуы игерiлген.
1.14 Магистралды құбырөткiзгiш жапсарларын дәнекерлеу әдәстерi
Магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiнде пайдаланылатын дәнекерлеу
әдiстерiн екi топқа бөлуге болады: 1) Балқыту арқылы дәнекерлеу; 2) Қысым
арқылы дәнекерлеу;
Балқыту арқылы дәнекерлеу кезiнде металлдар шеттерiнiң балқуы арқылы
және одан кейiн бiрiгiп кристализациялануы арқылы қосылады. Бұл кезде,
дәнекерлеу тiгiсiнiң қалыптасуы үшiн механикалық күштердiң қажетi жоқ.
Магистралды құбырөткiзгiштер құрылысында электрдоғалы балқыту арқылы
дәнекерлеудiң келесi әдiстердi кең қолданс тапты: қолмен, флюс астымен
автоматты, жартылай автоматты және қоғайтын көмiрқышқыл газ ортасында
автоматты. Порошокты сыммен электрдоғалы дәнекерлеудi қолданудың болашағы
мол.
Қысым арқылы дәнекерлеу механикалық күштiң әсерiмен дәнекерленетiн
бұйым шеттерiн қыздыру және дәнекерленетiн беттiктердiң кезектi беттесуi
нәтижесiнде жүзеге асады.
Магистралды құбырөткiзгiштер құрылысында 1948 жылдан берi қолданылатын
флюс астымен автоматты электродоғалы дәнекерлеу негiзгi әдiстердiң бiрi
болып саналады.
Автоматты дәнекерлеу кезiнде доғаға электродты сымның берiлуi және
доғаның дәнекерлеу бағытында ауыстырылуы автоматтандырылады. Доға қалыңдығы
20 – 30 мм қорғайтын флюс қабатының астында төмен ауыстырылатын
дәнекерленетiн құбыр шеттерi мен электродты сым аралықтарында жанады, яғни
дәнекерлеу жабық доғамен орындалады. Флюс доға зонасын және балқытылған
металл тiгiсiне азот және ауадағы оттегiмен қанығуынан қоғайды, бұл жағдай
сапалы тiгiстi жақсы қалыптасуына қабiлеттендредi.
1.15 Көмiрқышқыл газды ортада жартылай автоматты дәнекерлеу
Е.О. Патон атындағы электродәнекерлеу институтының құрылымымен
жасалған А – 547Р қондырғысына дәнекерлеушi жанғыш – ұстағыш сымды беретiн
механизм және шлангтар кiредi, дәнекерлеушi жанғыш – ұстағыш сымға электр
тогын жеткiзу үшiн және доғааймағына көмiрқышқыл газын апару үшiн арналған.
Дәнекерлеу диаметрi 08 – 1,2 мм болатын электродтты сыммен жүргiзiледi.
Токтың үлкен тығыздығына байланысты сымның қатты қызып кетпеуi үшiн, токты
сымға доғадан үлкен емес арақашықтыққа келтiредi (электродтың ұшып шығуы 10
– 15 мм). Сымды беру механизмi футляр – чемоданда орнатылып, сым
катушкасынан, тұрақты токты электроқозғалтқыштан және беретiн роликтерден
тұрады. Сымды беру жылдамдығы бiртiндеп және бiркелкi болып өзгеруi мүмкiн.
Сым беру механизмiнен 3 м-ге дейiнгi ұзындықты шланг арқылы жанғыш -
ұстағышқа берiледi. Иiлгiш шланг арқылы жанғыш – ұстағышқа баллонды
рампадан көмiрқышқыл газы берiледi.
Құбыр жапсарларының құрылуы дәнекерлеудiң электродоғалы әдiстерi
кезiнде арнайы орталықтандырғыштардың, сыртқы және iшкi көмектерiмен
орындалады.
Магистралды құбырөткiзгiштердi салу практикасында Патон атындағы
институттың құрылымымен жасалған сыртқыпластиналы орталы қондырғыш кеңiнен
тараған. Сыртқы орталықтандырғыштардың артықшылықтарына оның үлкен емес
салмағын (44 кг диаметрi 1020 мм-лi құбырөткiзгiштер үшiн), қондырылу
оңайлығын және манипулециялау жеңiлдiлiгiн жатқызуға болады, ал
кемшiлiктерiн – құбырлардың iшкi шеттердiң нашар түийсуi мен тiгiс
түбiрiнiң қиын қалыптасуы, сонымен бiрге орталықтандырғандағы аз күштердiң
орын алуы мен жапсарлардың тек прихваткалардың көмегiмен ғана құрылуында.
1.16 Дәнекерлеу жұмыстарының орындалуын бақылау
Дәнекерленген қосылыстардың деффектлерi (дұрыс пiсiрiлген жерлерi,
шлакты қосылыстар, газ саңылаулары және сызаттар) құбырөткiзгiштi
пайдаланған кезде апатқа әкелуi мүмкiн, сондықтан дәнекерлеу жұмыстарының
сапасының бақлауына үлкен мән берiледi.
Магистралды құбырөткiзгiштiң жапсарлаын дәнекердi орындауға өндiрiстiк
разряды 5- ден кем болмайтын және Госгортехнадзор ережелерi бойынша емтихан
тапсырған дәнекерлеушiлер ғана жiберiледi. Магистралды құбырөткiзгiштiң
жапсарларын бiрiншi рет дәнекерлейтiн дәнекерлеушi (немесе жұмыс iстеу
аралығы үш айдан асып кеткенде) трнасса жағдайына сәйкес келетiн жағдайда
мысалы бұрылмайтын жапсардың дәнекерлеуi, сынама дәнекерлудi өткiзу керек.
Сынамалық жапсар сыртқы тексерiлiстен, бақылаудың физикалық әдiстерiнен
және үзiлуiмен майысуна тексеретiн механикалық сынаулардан өткiзiледi.
Дәнекерлеудiң престi әдiстерiмен орындалған жапсарлар (электрконтакттi,
доғаконтакттi) тек қана сыртқы тексерiлiспен механикалық сынаулардан
өткзiледi. Дәнекерлеу жүмыстарының орындалуы келесi әдстермен бақыланады:
1) Құбырөткiзгiштедi дәнекерлеу және жапсарларды құрастыру процесiнде
iске асатын операциялар;
2) Дайын дәнекерлеу қосылыстарын және дәнекерлеу материалдарын
(электродтар, дәнекерлеу сымы, флюс) сыртқы тексеру ;
3) Физикалық-магнитографикалық және гаммасәулелену арқылы жарып
шығару;
Операциялық бақылау дәнекерлiорнату жұмысының барлық кезеңдерiнде
жүргiзiледi. Бәрiнен бұрын дәнекерлейтiн материалдардың мемлекеттiк
стандарт және техникалық шарттар талабына сәйкес тiлiгi тексерiледi.
Сертифйикаты жоқ дәнекерлейтiн материалдар қолданылуына тыйым салынады.
Жапсарларды құрастыру (кромкалар арлығындығы саңылаулар мөлшерi,
кромкалардыңт орын аустыруы және тағы басқалар) дұрыстығы сонымен бiрге
дәнекерлеу тәртiбiмен технологиясы бақыланады.
Сыртқы тексеру барлық дәнекерлеу жапсарлары үшiн мiндеттi болып
саналады. Жапсарлар тексерудiң алдында шлак пен лас заттардан тазаланады.
Тексеру кезiнде ерекше көңiл –дәнекерлеу қосылыстарының, сызаттар,
қиындылар, күйiктер, кромкалардың орын ауыстыруы, дәнекерлеу тiгiстерiнiң
бiркелкiлiгi сияқты ақауларына бөлiнедi. Дәнекерлеу тiгiсiн күшейту
биiктiгi дәнекерлеудiң электр доғалы әдiстерiнде 1-3 мм шамасында болуы
қажет.
Дәнекерлеу жапсарын бұзбастан бақылаудың физикалық әдiстерi қазiргi
уақытта негiзгi әдiстер болып табылады. Берiлген әдiстермен келесi
тексерулер қаралады:
а) 4- категориялы құбырөткiзгiш учаскелерiнде барлық дәнекерлеу
жапсарларының 10%-дан кем болмауы;
б) 1-2 –және 3-категориялы құбырөткiзгiш учаскелерiнде дәнекерлеу
жапсарларының 100%-зы;
в) барлық қисық жапсарлар және захлестер жапсарлары, катушкалар және
пiсiрiлетiн арматуралар тексерiледi.
Дәнекерлiк жапсарларды бақылаудың физикалық әдiстерiнiң iшiнде
магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiнде қолданылатындары:
а) Жасанды радиоактивтi элементтер және рентген сәулелерiмен гамма
сәулелену арқылы жарып шығару;
б) Магнитографиялық бақылау.
Гамма сәулелену немесе рентген сәулелерiмен дәнекерлеу қосылыстарының
ақауларын табу, тұтас металл (ақаусыз) және ақаулы металл учаскелерi арқылы
сәулелену өтуiнiң әр түрлi дәрежесiне негiзделген, сонымен бiрге ақау
мөлшерi көп болған сайын, металл арқылып сәулелену үлкен қарқындықпен
өтедi. Ақаулар эмульсияның қалың қабаты бар, рентген пленкасында
белгiленедi.
Магнитогрфиялық бақылау тұтас металл және ақаулы металл учаскелерiнiң
магниттi күштiк сызықтар өткiзгiшiнiң әртүрлi дәрежесiне негiзделген.
Құбырөткiзгiштердiң дәнекерлу жапсарларын магнитографиялық бақылау
екi кезеңнен тұрады: 1) Магниттiк лентаға ақауларды түсiру; 2) Осы
ақауларды магниттiк лентадан қайта шығару, яғни ақаулардың санын есептеу.
Магниттiк лентаны шлак пен ластардан тазаланған дәнекерлеу тiгiсiнiң
беттiгiне салып, резинамен тығыз қысады немесе жапсырады. Одан кейiн құбыр
беттiгiнде (көлденең магнит өрiс) орналасқан дисклi магнитпен, немесе
жапсарға салынатын(перпендикуляр магниттiк өрiс) соленоидпен магниттейдi.
Екi жағдайда да ақаулар магниттi пленкада белгiленедi.
Ақау сипатын анықтау үшiн магниттiк пленканы қайта шығатын қондырғыдан
өткiзедi ақау түсiрiлген лента учаскесi магниттiк бастан өткенде, онда ЭҚК
пайда болады әлсiз сигналдар күшейткiш арқылы өтiп, электронды –сәулелi
түтiкше электродтарына түседi. Түтiкше экранында импульстар пайда болады
олардың түрi және олардың амплитудасы бойынша ақаудың түрi мен өлшемi
анықталады.
1.17 Изоляциялық жұмыстар
Күрделi жөндеу кезiндегi изоляциялық жұмыстар құбырөткiзгiштiң
құрылысы негiзiндегi изоляциялық жұмыстардың өткiзiлуiмен бiрдей өткiзiледi
де сондай материалдар тура қолданылады.топырақтауды құбырөткiзгiштiң таза,
құрғақ бетiне түсiредi. Практикада құбырөткiзгiштiң сыртқы бетiнiң жылы
қршаған ортаның және айдалатын суық өнiмнiң температураларының айырмасының
нәтижесiнде ылғалдануы жиi кездеседi.
Накладкалар мен хомуттар машиналардың пайдалану мүмкiндiгiн
жоятындықтан топырақты қолмен түсiредi. Жұмысшылардың бiреуi құбырдың
жоғарғы жасаушысына құйғыштан грунттеудi құяды да жұмысшылардың екеуi
брезенттi орамамен астын және жанын сылайды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛIМ 7
1.1 Магистралды құбырөткiзгiштердiң классификациясы 7
1.2 Жоспарлы алдын ала жөндеудi ұйымдастыру 9
1.3 Магистралды құбырөткiзгiштердi күрделi жөндеу 12
1.3.1 Күрделi жөндеу кезiндегi жұмыстар түрлерi 12
1.4 Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеудi жүргiзудiң
технологиялық сұлбалары 15
1.5 Жер жұмыстары 17
1.6 Траншеяларды қазу 18
1.7 Траншеяны көму 19
1.8 Құбырды дайындаудың қысқаша мәлiметi 20
1.9 Магистралды құбырөтiзгiштiң сызықтық бөлiмiнiң құрылысы 21
1.9.1 Жер үстiндегi сызықық құрылыстар 22
1.10 Магистралды құбырөтiзгiштi коррозиядан сақтау 23
1.11 Құбырөткiзгiштi көтерiп ескi изоляциядан тазарту 23
1.12 Дәнекерлеу жұмыстары 25
1.13 Дәнекерлеу -монтаждау жұмыстары 27
1.13.1 Болат құбырлар 27
1.13.2 Жазық оралатын болат құбырлар 29
1.15 Көмiрқышқыл газды ортада жартылай автоматты дәнекерлеу 30
1.16 Дәнекерлеу жұмыстарының орындалуын бақылау 31
1.17 Изоляциялық жұмыстар 34
1.18 Изоляциялық – төсеу жұмыстары 36
1.18.1 Изоляциялап-салыну жұмыстары 36
1.19 Тазалау және құбырөткiзгiштердi берiктiк пен тығыздыққа сынау 39
1.20 Құбырөткiзгiштердi қиын жағдайларда салу 40
1.20.1 Су асты құбырөткiзгiштерiн жөндеу 40
1.20.2 Құбырөткiзгiштi су қоймасынан шығарып жөндеу 41
1.21 Құбырөткiзгiштi бiр бөлiгiн шығару арқылы жөндеу 46
1.22 Жаңа құбырөткiзгiштi ескiнiң iшiмен өткiзу 48
1.23 Құбырларды шығару арқылы жағалық учаскесiн жөндеу 49
1.24 Құбырөткiзгiштiң иiлген учаскелерiн тереңдету немесе бекiту 50
1.25 Магистралды құбырөткiзгiштегi апаттар және оларды жою 51
1.25.1 Магистралды құбырөткiзгiштегi апаттарды жою 51
1.26 Газ құбырөткiзгiштерiндегi апаттарды жою 56
1.27 Патенттiк шолу 60
2 ЕСЕПТIК БӨЛIМ 65
2.1 Құбырөткiзгiштiң қабырғасының қалыңдығын есептеу: 65
2.2 Берiктiкке және деформацияға тексеру 68
2.2Құбырөткiзгiштердiң жалпы орнықтылығын тексеру 69
3 ЭЕМ – де ЕСЕПТЕУ БӨЛIМI 75
4 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 78
4.1 Мұнай құбырөткізгіш құрылысындағы инвестицияның экономикалық
тиімділігі 78
4.2 Кәсіпорының қаржылық қызметін талдау 79
4.3 Уақытқа тәуелді ақша құндылығы 79
4.4 Пайдаланудағы шығындар есебі 85
5 ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ БӨЛIМI 94
5.1 Қоршаған ортаны қорғауды ұйымдастыру 94
5.2 Құбырөткiзгiштi жөндеудегi қауiпсiздiгi 95
5.3 Құбырөткiзгiштiң су асты бөлiгi 96
6 ЕҢБЕК ҚОРҒАУ БӨЛIМI 99
6.1 Трассаның инженерлiк дайындалуы 99
6.2 Жер жұмыстары 99
6.3 Дәнекерлеу –монтждау жұмыстары 100
6.3.1 Дәнекерлеу – монтаждау базасында секцияларды дайындау 102
6.3.2 Бұрылмайтын жапсарлардың дәнекерленуi 102
6.4 Құбырөткiзгiштердi тазалау 104
6.5 Радиографикалық бақылау 104
6.6 Коррозиядан электро – химиялық қорғау 105
ҚОРЫТЫНДЫ 106
1 ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛIМ
1.1 Магистралды құбырөткiзгiштердiң классификациясы
Магистралды құбырлар темiр және тас, асфальт төселген жолдардың
астында, әр түрлi бедер және гидрогеологиялық жағдайлары бар жердiң
учаскелерiмен өтедi, сулы бөгеттер жер асты электр кабельдерi, жер үстi
жоғары вольттi электр беру тораптары және тағы басқаларды қиып өтедi. Осы
факторларға тәуелдi құбыр жұмысының жағдайлары өзгередi және осыған
байланысты магистралды құбырлар трассалары төрт категориялы учаскелерге
бөлiнедi.
1 - категориялы учаскелер:
1. Барлық категориядағы темiр жолдары арқылы құбырлардың жер
асты өткелдерi және ықтималды қауiптiлiк дәрежесi бойынша
күзеттегi кеңiстiк шекараларындағы 1- және 2 - ктегориялы автомобиль
жолдары.
2. Жалпыға тағайындалған темiржолдары арқылы мұнай және мұнайөнiмi
құбырларының жер асты өткелдерi.
3. Барлық темiр және автомобиль жолдары арқылы жер үстi өткелдерi.
4. Барлық кеме жүзетiн сулы өткелдер және арналар арқылы жер үстi
өткелдерi.
5. Су бетiнiң ара қашықтығы 20м және одан артық болатын өзендермен
арналар арқылы өтетiн барлық жер асты өткелдерi.
6. Құбырөткiзгiштiң тоннельдердегi және таулы жағдайлардағы су
тасқындары мен, шығару конустары мен қиылысу учаскелерi.
2 - категориялы учаскелер:
1. 3 және 4 категориялы тас, асфальт жолдары арқылы газ
құбырларыныңжер асты өткелдерi.
2. Компрессорлық станцияларға жалғас (станция шекарасынан 250м
шамасында) құбырөткiзгiш учаскелерi, жобада көрсетiлген ара қшықтықтағы
көпiр өткелдерiне бағыттар.
3. Жұмыс iстеу қабiлетi 10,25Па-тан аз болғандағы босаң (тұрақсыз)
топырақты саз батпақтарда салынатын құбырлар.
4. Су бетiнiң 20 м-ден аз ара қашықтықтағы болатын өзендер мен арналар
арқылы өтетiн барлық жер асты өткелдерi.
5. Мерзiмдi су басып кететiн жайылымдарда бiр жiптi сулы бөгеттерде
салынатын құбырлар учаскелерi сонымен қатар(жобада көрсетiлген ара
қашықтықтардағы) 1, 2, 3 және 4-категориялы барлық темiр және автомобиль
жолдары арқылы өтетiн өткелдерге жалғас өткелдер.
6. Жер асты коммуникацияларының екi жағындағы 10 м-ден кем емес
қашықтықтағы учаскелердi қосқанда басқа құбырлармен қиылысқан(түйiскен)
жердегi учаскелер.
3 - категориялы учаскелер:
1. Топырақтың жұмыс iстеу қабiлетi 0,25Па артық саз батпақтарда
өтетiн құбырөткiзгiштер.
2. Саз батпақтар жiне кемелер жүрмейтiн су бөгеттер үстi өткелдер.
3. 3-категориялы автомобиль жолдары арқылы өтетiн құбырөткiзгiштерiнiң
жер асты өткелдерi.
4. Станция шекарасынан 150 м ара қашықтықтағы сораптың станцияға
жалғасатын мұнай және мұнайөнiмдерi құбырөткiзгiштерiнiң учаскелерi.
5. 1,2,3,4,5-категориялы автомобиль жолдарыв арқылы өтетiн мұнай және
мұнайөнiмдерi құбырөткiзгiштерiнiң учаскелерi.
6. Барлық 1,2,3-категориялы автомобиль жолдары мен темiржол жолдары
арқылы өтетiн өткелдермен жалғасатын құбырөткiзгiштердiң учаскелерi.
4- категориялы учаскелер:
1.Жасанды және табиғи бөгеттерден өтетiн өткелдердi кiргiзбегендегi
жерастымен және жермен өтетiн құбырөткiзгiштердiң негiзгi сызықтық бөлiгi.
2. Күрделi емес бөгеттер арқылы өтетiн жер асты және жер үстi
өткелдерi ойпаттары, кеуiп жатқан бұлақтар, кiшiгiрiм арықтар.
3. Жер үйiндiлерi арқылы өтетiн құбырөткiзгiштердiң учаскелерi.
Магистралды құбырөткiзгiштiң әр категориясына төселетiн құбырлардың
берiктiлiк сипаттамалары жағынан болсын, құбырөткiзгiштi коррозиядан сақтау
шаралары пiсiрiлген қосылыстарының сапасын бақылау және сынау жағынан
болсын белгiлi бiр талаптар қойылады.
Кесте 1 - Әр түрлi категориялы құбырөткiзгiштердiң жұмыс iстеу
жағдайларының коэффициенттерi.
Магистралды Құбырөткiзгiштердi Жалпы Алдынала
құбырөткiзгiштердiң берiктiкке мөлшерiне гидравликалық
трасса учаскелерiнiң есептегендегi жұмысшаққандағы сынақтағы
категориялары iстеу жағдайының физикалық қысымның мәнi.
коэффициентi. әдiстермен
сыналатын
монтажды
дәнекерленген
қосылыстардың
саны, %
1 0,75 100 Рсын=1,25Ржұм
2 0,75 100 Алдынала
3 0,90 100 сыналатын
4 0,90 100 құбырөткiзгiштер
дiң учаскелерi.
Құбырөткiзгiштiң әр бiр учаскесiнiң категориясын жобаны құрастырғанда
анықтайды.
Сонымен қатар құбырөткiзгiштiң құрлысының күрделiлiгiне қарай
категорияларға бөлiнедi.
1.2 Жоспарлы алдын ала жөндеудi ұйымдастыру
Магистралды құбырөткiзгiштiң тозуы мен бүлiнуi
Барлық жер асты магистралды құбырөткiзгiштер қорғайтын изолляциялық
қабаттың болғанына қарамастан тозуға бейғм. Ол қоршаған ортаның әсерiнен
изоляциялық қабаттың және металлдың бiртiндеп тозуымен түсiндiрiледi.
Изоляциялық қабаттың бұзылуы құбырөткiзгiштiң ескiруi нәтижесiнде және
оның төселуi мен көмiлуi кезiнде орын алатын әр түрлi сипатты механикалық
әсерлердiң нәтижесiнде болады. Изоляциялық қабаттың жергiлiктi бұзылуы
құбырөткiзгiштiң ашық учаскесiнiң қарқынды коррозиялық бұзылуына апарады.
Изоляциялық қабаттағы құрамындағы ылғалмен тесiк топырақ толып ылғал
электролит болғандықтан металл агрессивтi қоршаған ортамен нәтижесiенде
электрлi әсерлесуге түседi.
Құбырөткiзгiш металлымен изоляциялық қаптауының бұзылу механизмi
Киттельберг пен Эльма ұсынған сұлбамен жақсы түсiндiрiледi. Ол берiлген
жағдайда электроэндоосмотикалық процесс өтедi деген пiкiрге негiзделген.
Осмотикалық процесс кезiнде ылғал жартылай өткiзгiштiк жабындыдан,
ерiтiндiлердiң концентрацияларының айырмасынан енедi
электроэндоосмотикалық процессте ылғал жартылай өткiзгiштiк изоляциялық
жабындыдан потенциалдар айырмасының нәтижесiнде енедi. Ылғалдың құбырға
жабындының ұлғаюы деп аталатын изоляциялық қабаттың металлға аддгезиясының
жойылуына әкеп соқтырады.
Құбырөткiзгiштер металлының бiртiндеп бүлiнуi тозуының негiзгi себебi
коррозия болып табылады. Сипаты физикалық табиғаты бойынша коррозиялық
бұзылуды химиялық, электрохимиялық және бағытсыз токтардың әсерiнен болатын
бүлiнулер деп бөлуге болады.
Химиялық коррозия – металлдың бүлiнуi металлмен химиялық агрессивтi
ортаның әсерлескен жерiнде өтетiн электролиттерде емес металлдың бүлiну
сипаты – бiр қалыпты.
Электрохимиялық коррозия – электр тогының әсерiнен болатын бүлiнулер.
Электрохимиялық коррозия кезiнде металлдың бүлiнуi кейбiр жағдайларда
құбырқабырғасының толық қалыңдығына әсер ететiн үлкен тереңдiктегi түйiршiк
дақтар мен раковиналар түрiнде болады.
Электролиттегi электрохимиялық коррозия– тұздармен қышқылдардың
Суда ерiтiндiлерiнен және табиғи сулардың (су астындағы өзен, көл, саз
балшық прқылы өтетiн құбырөткiзгiштер коррозиясы) әсерiнен болатын
металлдың коррозиясы; топырақтың әсерiнен немесе металлдың бiрқалыпсыздығы
салдарынан болатын топырақты электролиттiң әсерiнен болатын топырақты
коррозия; атмосфералық коррозия – ауадағы көмiрсутегiнiң және атмосферадағы
ылғалдың әсерiнен металлдың коррозиясы. Оған құбырөткiзгiштердiң ауадағы
өткелдерi - өзендер, оврагтар арқылы өтетiн учаскелерi және жердегi
қондырғылар – ысырмалар, вантуздар және тағы басқалар жатады.
Бғытсыз токтардың әсерiнен болатын коррозия құбырөткiзгiштiң
электрофикацияланған темiржол жолдарының бойымен өткендегi учаскелерiнде
орын алады.
Станцияның оң полюсi контакт сымдарына қосылып, терiс полюсi желiнетiн
сымдар арқылы рельстерге қосылады. Рельстермен қайтқан кездегi токтың бiр
бөлiгi кедергiсi ең аз жолдың бойымен келiп жерге кiрiп, бағытсыз токтарды
туғызады. Олар құбырөткiзгiштiң изоляциялық қабатының бүлiнген жерлерi
арқылы құбырөткiзгiшке түсiп оның бойымен өз жолдарын әрi қарай
жалғастырады. Топырақтың электр өткiзгiштiгi құбырөткiзгiштiгi
құбырөткiзгiштiң электрөткiзгiштiгiнен үлкен болған жағдайда
құбырөткiзгiштiң кедергiснiң үлкеюiнiң салдарынан токтар тппыраққа шығады.
Бағытсыз токтардың құбырөткiзгiшке шығу учаскелерi катодты
поляризацияланып катодты учаскелерге айналады, ал олардың құбырөткiзгiштен
шығу учаскелерi анодты поляризацияланып жойылады.
1.3 Магистралды құбырөткiзгiштердi күрделi жөндеу
Магистралды құбырөткiзгiштерiн жұмысқа жарамды жағдайда ұстау үшiн
және магистралды құбырөткiзгiштiң шаруашылығының негiзгi қорларын қалпына
келтiру үшiн оларды күрделi жөндеу жұмыстары ұйымдастырылады.
Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу негiзiнен изоляциялы
жабындыларының қалыпты қорғағыш қасиеттерiн қайта қалпына келуiн және
құбырлар металының нығайтылуын немесе ауыстырылуын жинақтайды.
1.3.1 Күрделi жөндеу кезiндегi жұмыстар түрлерi
Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу кезiндегi жұмыстарды
дайындық және негiзгi деп екi топқа бқлуге болады.
Дайындық жұмыстары магистралды құбырөткiзгiштiң жағдайына,
күрделiлiгiне, жөндеу жұмыстарының көлемiне және жөндеу колонналарының,
машиналар мен механизмдерден жинақтауына тәуелсiз келесi жұмыстарды келесi
жұмыстарды қамтиды:
а) Күрделi жөндеудi талап ететiн магистралды құбырөткiзгiштiң
учаскелерiн анықтау;
б) Магистралды құбырөткiзгiштiң жеке учаскелерi бойынша жөндеу
жұмысының көлемi мен сипатын анықтау;
в) Жұмыс өндiрiсiнiң графиктерi мен жобалау-сметалық құжаттарын
құру;
г) Жұмысты жүргiзу жағдайларын дайындау (жөндеу-ққұрылыс
учаскелерiнiң қуатын анықтау және қажетiнше олардың қуатын анықтау және
қажетiнше олардың қуатын арттыру, жұмыскерлер үшiн тұрғын үйлердi дайындау,
жөндеуге қажеттi материалдарды, механизмдердi және машиналрды магистралды
құбырөткiзгiш учаскелерiне жеткiзу және тағы басқалар.
Күрделi жөндеудi талап ететiн учаскелердi магистралды құбырөткiзгiштiң
коррозиялық бүлiнуi жөнiнде статикалық мәлiметтердi талдау нәтижелерi
бойынша, магистралды құбырөткiзгiш трассалары бойымен жыл сайын өткiзiлетiн
электрометрлiк өлшеулер мәлiметтерi бойынша, изоляцияны және магистралды
құбырөткiзгiштерiн таңдамалы ашу жолымен натурал тексеру және тексеру
шурфтарын салу мәлiметтерi бойынша анықтайды. Сквозный коррозиялық
бүлiнудiң болуын есептемегенде магистралды құбырөткiзгiшiнiң
электрохимиялық қорғағышпен изоляциялық қаптау жағдайы магистралды
құбырөткiзгiштiне жалғанатын токтың таралу кедергiсiмен сипатталады. Бұл
жағдайда “құбыр-жер” потенциалы мен топырақ кедергiсi әр 20-25 метр сайын
өлшенедi. Қаптау жағдайын потенциалдар графигiнiң құламалығымен және
катодтық станцияның қорғағыш учаскесiнiң ұзындығымен анықталады:
магистралды құбырөткiзгiш бойымен потенциал графигi неғұрлым құламалырақ
болса, изоляциялық жағдайы солғұрлым нашарырақ болады.
Бағытсыз тоқтар әрекетiндегi учаскелерде магистралды
құбырөткiзгiштерiн изоляциялау жағдайын, жеткiлiктi түрде сенiмдi нәтижелер
беретiн, ВНИИСТ құрылымындағы ИП-1-60 бүлiнудi iздеушiнiң көмегiмен
анықтауға болады.
Жеке учаскелер бойынша жөндеу жұмыстарының сипаты мен көлемi
магистралды құбырөткiзгiштiң металы мен изоляциялау жағдайына тәуелдi.
Жер жұмыстарының көлемiн есептеу үшiн шурфтарды ұзiп және жоғары
жиiлiктi ВТР-4-М трасса iздегiштi қолдана отырып, магистралды
құбырөткiзгiштерiн салудың нақты тереңдiгiн анықтайды .
Изоляциялық жұмыстар көлемiн есептеу кезiнде ескiизоляция жағдайы,
топырақтың коррозияға ұшыраушылығы және бағытсыз тоқтардың барлығытуралы
нақты мәлiметтер есепке алынады. магистралды құбырөткiзгiшiнiң изоляциясы
магистралды құбырөткiзгiш учаскелерiнде изоляцияның жаңа түрiн тағайындап,
жоғары сапалы изоляциондық материалдарды қолданады.
Дәнекерлеу жұмысының көлемi магистралды құбырөткiзгiшiнiң ашылған
учаскелерiндегi натурал тексеру нәтижелерi бойынша белгiленедi. Магистралды
құбырөткiзгiштерiн жөндеу практикасы көрсеткендей, әр 100 метр сайын
шурфтарды қазу металл жағдайы жөнiде жеткiлiктi түрде сенiмдi нәтижелер
бередi.
Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу кезiндегi негiзгi
жұмыстар жер жұмыстарын, құбырөткiзгiштердi көтеру және салу,
құбырөткiзгiштердi тозған изоляциялардан тазалау, дәнекерлеу жұмысының
өндiрiсi, көмiп тастайтын құбырөткiзгiштердi изоляциялау және салу
жұмыстарын қамтиды.
Күрделi жөндеудiң жеке операцияларына жұмсалған қаражат құрылымы,
мысалға Орал –Сiбiр мұнай өткiзгiш басқармасы бойынша төмендегiдей:
магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеу жалпы құнының жер жұиысының
бағасы - 27-28 %, құбырөткiзгiштi көтеру және салу – 6-6,5 %, тазалау
жұмыстары – 8-15 %, дәнекерлеу жұмыстары - 4-5 %, изоляциялық жабындылар
түсiру – 40-45 %, құбырөткiзгiштердi көмiп тастау – 5-5,5%-ын құрайды.
1.4 Магистралды құбырөткiзгiштерiн күрделi жөндеудi жүргiзудiң
технологиялық сұлбалары
Жөнделетiн магистралды құбырөткiзгiштiң жағдайына байланысты күрделi
жөндеудi жүргiзудiң келесi сұлбаларының бiрiн қолданылады:
1) Құбырөткiзгiштi траншеяның бровкасына көтеру;
2) Жөнделетiн учаскеде өұбырды ауыстыру ;
3) Құбырөткiзгiштi көтермей және оның бойымен тоқтаусыз айдаумен
құбырөткiзгiштiң астына үңгiр қазу және жер тосқауылдарын қалдыру;
4) Тоқтаусыз айдаумен траншея лежкаларында құбырөткiзгiштердi көтеру
және салу;
Траншеяның бровкасына көтеру және салу арқылы күрделi жөндеу
дәнекерлеу жапсары мен құбырөткiзгiштердiң өз күйлерi жақсы болған жағдайда
диаметрi 325 мм-ден артық емес құбырөткiзгiштер үшiн қолданылады.
Жөнделетiн учаскеде құбырды ауыстыру арқылы күрделi жөндеу дәнекерлеу
жапсарларының өте нашар күйiнде және құбырөткiзгiштiң күштi коррозияға
ұшыраған жағдайында олардың диаметрне тәуелсiз құбырөткiзгiштер үшiн
қолданылады. Бұл сұлба бойынша күрделi жөндеу өндiрiсiнiң екi варианты
болуы мүмкiн:
1) Жөндеуге жатқызылатын учаскеде, құбырөткiзгiштердi қжеттi
ұзындықтағы плетте дәнекрлеп, изляциялайды; негiзгi құбырөткiзгiштен 3-4
метр қашықтықта траншея қазылады, оған дайындалған плеть салынады да оны
гидравликалық опрессовкадан өткiзедi; бiр уақытта, ауыстырылатын
құбырөткiзгiш учаскесiн мұнайдан тазартады; одан кейiн негiзгi магистралға
жаңа учаскенi орнатып жөнделетiн учаскенi ажыратады ; соңғы операция-осы
учаскенi ашу, мұнайды қуып шығуға айдалған судан тазарту, жөндеубазаларында
тасу үшiн секциялар тозған изоляциялардан тазартып, коррозиялық
каверналарды пiсiру жолымен қалпына келтiредi.
2) Бiрiншi сұлбадағы сияқты, басында ауыстырылуға жататын учаске үшiн
жаңа құбырөткiзгiштерден плеть дайындайды; жөнделетiн құбырөткiзгiштi ашады
осы учаскедегi айдалатын өнiмдi бөлiп шығарады және негiзгi магистралдан
оның шеттерiн бөлiп алып судан босатқан соң көтередi; оның орнына
дайындалған плетьттi түсiрiп, оны магистралға енгiзедi.
Құбырөткiзгiштердi екiншi сұлба бойынша жөндеген кезде жалпы ұзынды
жөнделетiн учаскенiң ұзындығына тең ұзындыққа тең құбырлар қоры қажет
еткiзiледi.
Құбырөткiзгiштiң көтерiлмей, астынан қазу арқылы және жер тiректерiн
қалдыру арқылы жөнделуi, құбырөткiзгiштiң дәнекерленген қосылыстардың
техникалық күйi оның көтерiлуiне мүмкiндiк бермейтiн жағдайда ғана
өткiзiлуi тиiс.
Бұл тәсiлдiң артықшылығы күрделi жөндеудi өткiзген кезде мұнай айдауды
тоқтатудың және жұмыс қысымын төмендетудiң қажеттiлiгiнiң жоқтығы, ал
кемшiлiгi –жұмыстың кейбiр түрлерiнiң толық механизациялау мүмкiндiгiнiң
жоқтығы (жер жұмыстары, тазарту және изоляциялау жұмыстары) және жөнделген
учаскенiң астына қағылуының қажеттiлiгi.
Құбырөткiзгiштердi траншеяда лежкаларға көтерiп жатқызу арқылы жөндеу
–қазiргi кездегi ең көп тараған және 30-50 см биiктiкке көтерiлуге
жарайтын барлық диаметрдегi құбырөткiзгiштерге қолданылады. Берiлген
тәсiлдiң негiзгi артықшылығы құбырөткiзгiштiң көтеруге, лежкаларға
жатқызуға және изоляцияланғаннан соң түсiруге кеткен уақытты санамағандағы
толық жөнделу уақытының бойында жұмыс iстеп тұруында. Жұмыстарды өткiзу
технологиясы келесi: Құбырөткiзгiштердi оның төменгi жасаушысына дейiн
ашып, дәнекерленген қосылыстарды физикалық тәсiлдерiмен 100 %-қ бақылаудан
өткiзедi. Одан кейiн құбырөткiзгiштердi көтерiп, лежкалардан құралған
клетиаларға жатқызып арнайы машиналармен тазартады. Тазартатын машина
клетиларға жақындаған кезде тазартатын машинаның өтуi мақсатымен жоғарғы
лежканы алып тастау үшiн, құбырөткiзгiштi жоғарғы лежкадан 4-5 см биiктiкке
көтередi. Одан кейiн лежканы орнына жатқызып құбырөткiзгiштердi клетиларға
ақырындап түсiредi.
Көтерiлуiмен температураның өзгеруi кезiндегi құбырөткiзгiште пайда
болатын кернеулер жеткiлiктi үлкен мөлшерде болады, сондықтан тазарту және
изоляциялау жұмыстарын өткiзген кезде жұмыс қысымын 25Па-қа дейiн
төмендетiп, айдауды тоқтатады.
1.5 Жер жұмыстары
Жер жұмыстары бiр шөмiштi көп шөмiштi, роторлы және арнайы
экскаваторлармен жүргiзiледi.
Траншеяларды жалпы тағайындалған экскаваторлармен өңдеген кезде жер
жұмыстарының көлемi қажеттi минимумнан әлде қайда үлкен болады одан басқа
құбырөткiзгiштердiң бүлiнуiн болдырмау үшiн оның үстiнен қалыңдығы 15-20 см
өңделмеген топырақ қабатын қалдыратындықтан жұмыстың бiр бөлiгiн қолмен
жасауға тура келедi. Траншеялар профильдерiнiң рационал таңдалуы жалпы
тағайындалған эксковаторларды паидалану эффективтiлiгiн мәндi жоғарылатуына
мүмкiндiк бередi.
ВНИИСПТ-мұнай институтында ЭР-4 тартқыш эксковаторының негiзiнде ЭВР-
377 арнайы роторлы аршу эксковаторы өңдеп шығарылған.
Роторлы аршу эксковаторы ауыспалы шөмiштерi бар, үш секциялы ротормен
қамтамасыздандырылған; ортаңғы секциясы ең кiшi диаметрге ие. Ауыспалы
шөмiштерiнiң кесетiн бөлiгiн аршылатын құбырөткiзгiштiң диаметрi бойынша
өңдейдi, бұл құбырөткiзгiштi эксковатордың төменгi жасаушысына дейiн өтуi
арқылы аршу мүмкiндiгiн бередi.
Сулы топырақтарда құбырөткiзгiштердi бiр шөмiштi Э-652, Э-505, Э-
352, Э-302 эксковаторлары арқылы ашады.
Үлкен мөлшердегi суға толы топырақтардан өтетiн құбырөткiзгiштердi
жөндеу кезiнде су жасанды түрде азайтылады.
1.4.1 Магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiндегi жер жұмыстары
Магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiнде жер жұмыстары құрлыс
нормаларымен ережелердiң талаптары бойынша жүргiзiледi.
Траншеялардың өлшемдерi құбырөткiзгiштiң типi мен тағаиындалуына,
құбырөткiзгiштiң диаметрiне, топырақтың түрi мен қату тереңдiгiне
байланысты. Траншеяның енi құбырөткiзгiштiң диаметрне D тәуелдi. Мысалы
диаметрi 700 мм ден кiшi құбырөткiзгiштер үшiн ол D+300мм, ал диаметрi 700
мм-ден үлкен құбырөткiзгiштер үшiн ол 1,5D-ға тең. Сулы траншеялардың енi
құбырөткiзгiштi жүкпен балластировка кезiнде жүк енiне 1 м қосқандағы
мәнiне тең болуы керек, ал сумен балластировкалағанда 1,5D-дан аз болмауы
керек. Құбырөткiзгiштiң қисық учаскелерiнде траншея енiн жобада
қарастырылған өлшемге дейiн үлкейтедi.
Құбырөткiзгiштiң траншеяға төселу тереңдiгi құбырөткiзгiштiң бетiне
дейiн 0,8 м-ден аз болмауы керек. Таулы және сазды топырақтарда ол 0,5
метрге дейiн кiшiрейтiлуi мүмкiн.
Топрақтың түрiне және траншеяның тереңдiгiне байланысты олардың
профильдерi әр түрлi конфигурацияларда болады.
1.6 Траншеяларды қазу
Траншеяларды қалыпты топрақта қазу кезiнде жер жұмыстарының максималды
көлемiн өнiмдiлiгi көбiрек роторлы экскаваторлар орындайды. Трассаның
күрделi бұрылыстарында (бұрылу радиусы 50 м-ден кiшi), орманды учакелерде,
құмды, қатты сулы және сазды топырақтарда, қатаң қиылысқан жерлерде
траншеялардың өңделуi бiрожаулы экскаватордың көмегiмен өткiзiледi.
Таулы топырақтарда траншеялардың өңделуi жарылыс жұмыстарын пайдалану
арқылы жүргiзiледi.Жұмыстардың басында таулы топырақтың үстiндегi жұмсақ
породаны роторлы экскаватормен немесе бульдозермен алып тастайды. Траншея
осiнiң бойымен тереңдiгiне, енiне және жарылатын топырақ категориясына
байланысты шпурларды бiр немесе бiрнеше қатарда орналастырады, соңғыда
шахматты ретпен. Қатарлар арасын 1-1,2 м, ал шпурлар арасын 0,8-1,2 м деп
алады. Жарылатын заттың мөлшерi 1 м3 жерге 0,5-1 кг мөлшерде, ал шпурларды
1,5 м-ге дейiнгi тереңдiкке бұрғылайды.
Жер жұмыстары қысқы жағдайларда, жазғы жағдайларда олардың өткғзiлуi
қиын жерлерде (саздар, сулы учаскелер), жазда және қыста құны бiрдей
жерлерде және топырағы қатты мұздап кетуден сақталатын жерледе өткiзiледi.
Егер жер жұмыстарының көлемi үлкен болса олардың өткiзiлу мерзiмiне,
топырақ күйiне, қар қабатының тереңдiгiне байланысты онда алдын ала
топырақты мұздап кетуден сақтайтын шаралар өткiзедi.
Сулы топырақтарда олардың консистенциясына байланысты траншеяны
роторлы немесе бiр ожаулы экскаватормен өңдейдi. Траншеяның өңделуi
траншеяға келетiн су экскаватор жұмысына бөгет жасамау үшiн төменiрек
учаскеден бастайды.
1.7 Траншеяны көму
Құбырөткiзгiштi траншеяға төсеген соң үстiнен жұмсақ топырақпен 20
см биiктiкте көмедi. Егер оны алу мүмкiндiгi болмаса құбырөткiзгiштi ағаш
рейкаларынан құралған футеровкамен қорғайды.
Траншеялардың көмiлуi бульдозерлермен, арнайы траншея көмгiштермен
және экскаваторлармен iске асады. Траншеяның үстiнен биiктiгi 0,3-0,5
метрлi валик жасайды. Материалға және құбырға қойылатын талап
Құбырөтiзгiштереде шығын болмауы үшiн (жарылыстар) құбырға “қатты”
талаптар қойылады материал сапасына, құбырдың дәл өлшемiне, пiсiрiлген
тiгiске тiгiске сапа сыртына. Материалдың сапасы механикалық қасиеттермен
сиптталады: уақытша кедергiсiмен ағу шегiмен, қатынасты созылуымен, соғу
тұтқырлықпен және көп мәндi майыспалы және пiсiрiлуi. Құбырға агрессиялық
ортамен қатынасын коррозиялық берiктiгiнiң мәнiн бередi. Коррозияға қарсы
құбыр аллюминииден немесе металл емес материалдардан жасалады бiрақ осы
материалдың механикалық қасиеттерi жоғары емес. Магистралдық
құбырөтiзгiштер болаттанжасалады, ол экономды, берiк, жақсы пiсiрiледi және
сенiмдi материал. Жасау әдiсi бойынша құбырлар пiсiрiлген тiк тiгiстi,
спираль тiгiстi және тiгiссiз болады. Тiгiссiз құбырлар 426 мм-ге дейiнгi
диаметрлерде қолданылады. Пiсiрiлген құбырдың диаметрi 530 ммден жоғары
болады. 530 мм ге дейiнгi құбырлар тыныш және жартылай тыныш көмiртегi
болаттардан жасалады, 1020 мм ге дейiн тыныш және жартылай тыныш аз легерлi
болаттан жасалады және болат СНиП талабына қанағаттандырылады. Мысалы ағу
шектiң уақытша кедергi қатынасы 0,75-тен жоғары емес сутек болатқа, 0,8-аз
легерлi, 0,85 термикалық бекiтiлген болатқа тең болуы қажет. Құбыр металы
жарылыссыз, қабатсыз және кедiр-бұдырсыз болуы керек. Құбырдың қисығы 1 %-
тен аспауы керек, құбыр қисығы 1 м-ге 1,5 мм ден аспауы керек. Заводтан
шыққан құбыр ұзындығы 10,5 м-ден 11,6 м. Құбырдың соңғы жағы тiк бұрышқа
кесiледi және пiсiруге кромка (қыры) разделкамен шығарылады. Пiсiрiлген
тiгiс негiзгi металға бiр қалыпты, тiгiстен құбырға бiр қалыпты өтуi қажет.
1.8 Құбырды дайындаудың қысқаша мәлiметi
Тiгiссiз құбырдың прокаткасы келесi негiзгi операциялардан тұрады:
алдымен ыстық болаттан гильза алынады, бұл операция прошивка деп аталады
бұл винттi прокаткада жасалады (конусты вака арқылы). дұрыс дөңгелек форма
беру үшiн балка арасында оправка қоиылады содан кейiн жаю операциясы
жүргiзiледi. Қабырға қалыңдығына керектi қалңдық келтiрiледi сонмен бiрге
құбыр созылады. Ол тiк прокатка станда дөңгелек калибрмен жасалады.
Прокатка оправкада жүргiзiледi. Келесi операция колибровка. Колибровкалық
станда құбыр керектi өлшем алынады одан кейiн құбыр отделкамен суытуға
жiберiледi. Тiк тiгiстi құбыр- болатты беттен жасалынады. Спиральды құбыр
тiгiсi полосовая (рулонды түрдегi) болаттан жасалынады. Тiк тiгiстi құбырды
вольцевание немесе пресование деп атайды. Соңғы әдiс өнiмдi, алдымен
болатты беттердi таттан (коррозиядан) окалинадан (жаман заттардан)
тазартады, шетжағын дұрыстайды. Арнайы станда шет жақтарын майыстырады.
Келесi операция құбырға U форма беру. Бұл операция дөңгелек штамптың
көмегiмен гидравликалық престе жасалады. Оның диаметрi болшақтағы құбыр
диаметрiне тең болады. U образды загатовканы қуатты преске жiбередi онда
екi штамп тұтас жартылай екi цилиндр күйiнде болады. Олар бiр бiрiне
келгенде загатовка металы құбыр периметрiмен сығылады, содан кейiн форма
алынған құбырды пiсiру қондырғыға жiбередi, пiсiрiлген құбырды
колибровкалайды, құбырдың екi жағына заглушкалар қойылады (кконусты
түрдегi). Бiр басынан құбырға су жiберiледi, су қысыммен құбырды кеңейтедi
және оның сыртқы диаметрi обойма диаметрiне сәйкес келедi. Құбырдың кеңею
процесi экспондирование деп аталады оның дәрежесi 1,2 %-тен үлкен
болмауы керек. Онда наклеп пайда болады және болат қасиетi төмендейдi.
Сонан кейiн әрбiр құбырды гидравликалық тексеруге жiбередi. Пiсiрiлген
тiгiс рентгенографиялық немесе басқа әдiспен тексерiледi. Спиральды тiгiстi
құбырдың кемшiлiгi: тiгiс ұзындығы, пiсiрудiң сапасын қиын бақылау, оралған
рулонды қайта тазарту керек.
1.9 Магистралды құбырөтiзгiштiң сызықтық бөлiмiнiң құрылысы
Магистралды құбырөтiзгiштiң сызықтық бөлiмi құбырөтiзгiштiң өзiнен,
тарамдарынан, лупингтен, өшiру және жабу арматураларынан, жасаны және
табиғи кедергiлерден, қорғаныс, өртке қарсы құрылыстардан, коррозиядан,
электрохим қорғаудан байланыс сызығы, сызықтық өндiрiстiк диспечерлiк
құрылыстан, трасса бойымен жүргiзiлген құрылыстардан тұрады. Тарамды
құбырларды магистралмен тең берiктi жобаланады. Тармдардың шегi олар: қосу
түйiндегi задвижка және соңғы учаскада-территориядағы бiрiншi задвижка.
Тарамды құбырларды магистралға екiншi задвижкамен қосады: жер үстiндегi
(электр жетегiмен), металды қоршауды екi метрден аз емес биiктiгi және жер
астындағы (қолды жетекшiмен), колодецта орналасқан. Жер астындағы
задвижканың нормалды қалпы – түрақты ашық тарамда жөндеу жұмыстары
жүргiзiлгенде жабылады, электр жетектi задвижка тарамының жұмысын
оперативтiк басқаруға арналған, қосу түйiн лпдс-тың диспечерiмен немесе
операторымен тұрақты байланысымен жабдықталады. Тарамдар 10 км-ге дейiн көп
жiптi болып жобаланады (әр мұнайға бөлек құбыр салынады), 10 км жоғары бiр
жiптi (тiзбек айдау кезiнде).
1.9.1 Жер үстiндегi сызықық құрылыстар
Жер үстiндегi сызықық қрылыстар құрамына кiретiндер: пайдаланудың
сызықтық қызмет обьектлерi (вертолеттiк площадкалар, обходчиктердiң
үйлерi), өрт эррозияға қарсы қорғау құрылыстар, электро химиялық қорғау
қондырғылары, техникалық байланыс сызық обьектiсi, телемеханика және КИП
электрожiберу сызығы, электрқамтамасызету және электрохим қорғау
қондырғысымен жабу арматураның, дистанциондық басқару құрылыстар, тұрақты
жолдар. Өрт қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету құбыр салвнған орында 500 м ден аз
емес ара қашықтықта канавалар салынады (авария кезiнде төгiлетiн
мұнайөнiмдерi үшiн). Магистралды құбырөтiзгiштi жобалау кезiнде қоршаған
ортаны қорғау кезiнде шаралар қарастырылады. Ластанудың қайнары олар:
өндiрiстi жауынды және шаруашылық тұрмысты канализациялар; мұнай өнiмдерiн
апаттық шығару;
Атмосфераны ластайтындар: технологиялық және канлизациялық сораптардың
желдеткiш қондырғылардың құбырлары, лаборатория, резервуарлар, темiр жол
эстакадалары, мұнай ұстағыштар, шламды көбейткiштер және тағы басқалар.
1.10 Магистралды құбырөтiзгiштi коррозиядан сақтау
Магистралды құбырөтiзгiштердi электро химиялық коррозиядан сақтау үшiн
олардың үстiңгi бетiне изоляциялық жапқыштарды салады және қорғау катодты
(протектор) құрылыстар.
1-әдiс сылбыр
Сылбыр әдiске: белсендi жерлiк электролиттер жағдайда жоғары химиялық
берiк, құбырдың болатына қарй химиялық бейтарап, механикалық берiк (құбырға
жүк түскенде), адгзияның жоғарғы дәрежесi, температуралық және бактериялық
берiктiк, ұзақтық, жоғары диэлектрикалық қасиеттерi экономды болуы керек.
Осы талаптарға битумды және петролатунды негiзiнде жасалған
изоляциялық материалдар және полимерлi пленкалы маериалдар жауап бередi.
2-әдiс белсендi
Белсендi әдiске: жер астындағы құбырды электро химиялық жерлiк
коррозиядан сақтау үшiн СУКС (сетевая унифицированная катодная станция)
және магниевый сплавтан жасалған протекторлардан iстелген. СУКС – 220 В
кернеуге есептелген. Өзгермелi ток тұрақтығы трансформатор және
полупрводниктi вентиль арқылы көшедi. Катодты станцияның шығуындағы кернеу
екi қайта қосумен реттеледi. Қатқыл және дәлме дәл реттеу. Катодты
станцияда найзағайдың разрядынан сақтау қарастырылған. Протекторлық қорғау-
катодты қорғаудың қарапайым түрi. Құбырға протектор жалғанылады,
гальваникалық элемент пайда болады құбыр – протектор, протектор – анодта
қышқыл реакциясы болады.
1.11 Құбырөткiзгiштi көтерiп ескi изоляциядан тазарту
Құбырөткiзгiштi көтермей тұрып барлық дәнекерленген қосылыстардың
сапасын бақылаудың физикалық тәсiлдерiмен тексередi де сапасыздарын
анықтаған жағдайда оларды гаьтельдi хомуттар арқылы және планкалар арқылы
қатайтады.
Жөндеу жұмыстарын өткiзу үшiн құбырөткiзгiштi 40-50 см-ге көтерiп ара
қашықтықтары 10-12 м болып алынатын, лежкаларға жатқызады. Лежкалар
дәнекерлеу қосылыстарынан 2-2,5 м арақашықтықта орналасады. Диаметрi 529
мм құбырөткiзгiштi көтерiп төсеу сұлбасы плакатта көрсетiлген.
Құбырөткiзгiштi көтерген кезде онда бұрылуынан, кернеулербiр уақытта
және периудтты жаңа орынғаорын ауыстырып отыратын құбырөткiзгiштiң
көтерiлуi бiрнеше құбыр төсегiштiң көмегiмен атқарылатындықтан
тербелiстердiң әсерiнен динамикалық кернеулер пайда болады.
Құбырөткiзгiштiң күрделi жөнделуi кезiнде кернеулi жағдайын есептеудiң
салынуы кезiндегi есептен үлкен айырмашылығы жоқ. 10.3-кестесiнде
құбырөткiзгiштiң көтерiлу биiктiгiне байланысты құбыр төсегiштердiң
iлгектерiндегi күштердi, құбырөткiзгiштiң көтерiлетiн бөлiгiнiң ұзындығын,
иiлу моменттерiнiң және кесу күштерiнiң мәндерiн есептеу схемаларымен
формулалары көрсетiлген (ВНИИСПТ мұнайда өңделген).
Лежкаларға көтерiлген құбырөткiзгiштi ОМС изоляциялық тазарту
машинасымен жермен ескi изоляциядан тазартады.
ОМС тазарту машинасы, өз қозғалтқышының көлемiмен, құбырөткiзгiш
бойымен қозғалатын қондырғы болып табылады. Қаңқада ауыспалы жұмыс органы
резец ұстағыш қосылатын полый тiстi венец бiр бастапқы целиндрлi редуктор,
муфта, аралық редуктор, червятi механизмдi жүрiс редукторы, басқару пультi,
электро қозғалтқыш пен магниттi жiбергiш орнатылған.
Жұмыс органының корпусы мен тiстi венец ажыратылған, бұл машинаны
құбырөткiзгiштiң кез келген жерiнде орнату мүмкiндiгiн бередi. Тiстi венец
ондағы бекiтiлген резец ұстағыштарымен тазартылатын құбырөткiзгiштiң
айналасында төрт бағыттаушы роликтiң көмегiмен айналады. Айналыс кезiнде
резец ұстағыштың салмақ теңестiрушiсi центрден тепкiш күштiң әсерiнен
түпкiге түсiрiп, рычагтардың қарама-қарсы шеттерiнде бекiтiлген резецтер,
тазартылатын құбырөткiзгiштiң бетiне қысылады. Iлiнiс муфтасының
өшiрiлуiнен келiп венецтiң тоқтатылуы кезiнде резецтер автоматты түрде
құбырдан әкетiледi де, хомуттар мен прокладкалар арасына машина өтуi
қамтамасыз етiледi.
Жұмыс органы муфталармен накладкалардан өткен мезетiнде оның өшiрiлуiн
мүмкiн ететiн iлiнiстiң фрикционды муфтасы арқылы айналысқа түседi.
Резецтердiң тiгiстермен түйiскенде, соғылуын жұмсартатын және резецтердi
сынуынан сақтайтын iлiнiс муфтасы бұрылып кетедi. Тазартатын машинаны
траншея бровкасынан басқарады.
Жұмыс iстеп тұрған, алдын ала траншеяда клетиларға жатқызылған
құбырөткiзгiштi тазалау механизмдерi орналасуларының технологиялық сұлбасы
плакатта көрсетiлген.
Диаметрi 508-529 мм болатын құбырөткiзгiштi тазарту үшiн қарама-қарсы
жаққа айналатын екi жұмыс органы бар ОМС-529РС машинасы құрастырылған. Оның
қаңқасында үш электроқозғалтқыш орналасқан: екеуi жұмыс органдарының жетегi
үшiн (N=4,5 квт), бiреуi (N=0,5 квт) машинаның жүрiс бөлiгiнiң жетегi
үшiн.
1.12 Дәнекерлеу жұмыстары
Магистралды құбырөткiзгiштi күрделi жөндеуден өткiзген кезде
жергiлiктi коррозия ошақтарын қалыпты жағдайда қол электродоғалы пiсiрiспен
жояды. Кавернаны пiсiрген кезде каверна обылысында құбырөткiзгiш металы
шоғырланып қыздырылады, бұл жағдай каверна түбiндегi қыздырылған
перемычканың ұңғылауын тудырады немесе металдың доға сияқты жанып қопарылыс
немесе өрт болуына келтiруi мүмкiн.
Магистралды құбырөткiзгiштердi қол электродоғалы дәнекерлеп жөндеген
кездегi коррозиялық бүлiнулердi: кавернаны тiкелей пiсiрумен; дәнекерлеу
көмегiмен қаптамалар салынуымен; құбырдың бүлiнген бөлiгiн ауыстырумен
жояды.
Кавернаның тiкелей пiсiрiлуi жоғары өнiмдiлiгiмен ерекшеленедi және
бұл жағдайда қаптамаларды дайындау үшiн металл талап етiлмейдi. Дегенмен,
каверна теңдiгiнiң ұлғаюымен, олардың тiкелей пiсiрiлуi жану мүмкiндiгi
және кавернаның түбiнде қалған перемычканың балқытылуы себебiнен шектеледi.
Пiсiрудiң алдында каверна полосттары тоттанудан мұқият тазартылады,
тереңдiк және олардың көлденең шамалары өлшенедi. Тiкелей пiсiрумен
жойылатын, каверналардың мүмкiн болатын тереңдiгi құбыр қабырғасының
қалыңдығының 30 %-нен аспауы керек, ал каверналардың көлденең ұзындығы
(шартты диаметрi) -2,5 мм-ден аспауы тиiс.
Каверналарды ток күшiнiң минимал мәнiн қолданып дәнекерлейдi диаметрi
3-4 мм электродттар үшiн 110-130 А шамасында. Дәнекерлеудiң сыртқы бетi,
кернеудiң концентраторлары болып табылатын, дефектлердi пайда болдырмау
үшiн, құбыр бетiне бiркелкi өтетiн үлкен емес (1-3 ммарасында) кiшкене
болуы керек. Каверналар тереңдiгi өте үлкен болғандағы олрдың бiр жерде
топтасуы кезiндегi аралары кавернаның бiр диаметрiнен кiшi болғанда және
ауданы өте үлкен каверналардағы (диаметрi 25 мм-ден артық) коррозиялық
бүлiнулердi прокладкалардың көмегiмен жояды. Магистралды құбырөткiзгiштерiн
жөндеу кезiнде накладкаларды құбырдың бүлiнген жерiне үстiнен салып
құбырдың бетiне бiрiнiң үстiне бiрiн тегiс тiгiспен дәнекерлейдi.
Газ құбырөткiзгiштерiн жөндеу кезiнде сенiмдiлiктi қамтамасыз ету
мақсатымен құбыр учаскесi газ резкасымен алып тасталынады.Толық пiсiрiлуiн
қамтамасыз ету үшiн, дәнекерлеудi қалатын болат прокладкасында жүргiзедi.
Ол үшiн қалыңдығы 3-4 мм металл тiлiктерiнен, қысқа ұстағыштар арқылы
құбырға немесе латка кромкаларына бекiтiлетiн, астынан төсегiштердi
дайындайды. Орнатылған латканы құбырмен тегiс, түйiспелi тiгiспен екi
немесе үш қабат дәнекерленедi.
Пiсiрiлетiн келте құбырларды құбырөткiзгiшпен келте құбырдың
кромкаларының арасында 2-3 мм-лi ашықтық болатындай келтiредi. Түйiсу
қосылыстары сыртқы орталықтандырғыштың көмегiмен, алдынала түйiсетiн
жерлерi ұстағыштар арқылы бекiтiлiп, кейiн соңына дейiн дәнекерлену арқылы
iске асады. Дәнекерлеу қосылыстары бақылаудың физикалық тәсiлдерi арқылы
тексерiледi.
Дәнекерлеу жұмыстарын 5-разрядтан төмен емес дәнекерлеушiлер
госгортехнадзордың ”правила испытания электросварщиков и газосварщиков”
ережелерiмен сәйкес емтихан тапсырғандары ғана өткiзе алады.
1.13 Дәнекерлеу -монтаждау жұмыстары
Қазiргi кезде магистралды құбырөткiзгiштердi газ, мұнай және мұнай
өнiмдерi үшiн көбiнесе болат құбырларынан жасайды. Сонымен бiрге алюминий
қортындыларынан жасалған құбырларды пайдалану жұмыстары өткiзiлуде
(платмасса, асбоцемент, темiрбетон).
1.13.1 Болат құбырлар
Келесi түрлерi ажыратылады: тiгiссiз құбырлар оларды екi этапта ыстық
прокатка арқылы жасайды:
1) Дайындалған дөңгелек материалды арнайы станда гильзаны алу үшiн
тiгiстен өткiзу.
2) Гильзаны оправкада раскаткадан өткiзiп, құбыр жасап және оны
калибровкадан өткiзу.
Тiгiссiз құбырлар 426 мм-ге дейiнгi диаметрде болып, көбiнесе аз
көмiрқышқылды болаттардан жасалады.
Дәнекерленген құбырлар. Металлургия өнеркәсiбi олардың екi түрiн
шығарады: 1- түзу тiгiстi;
2- спираль тәрiздi;
Дәнекерленген құбырларды тқменгi дәрежеде легирленген құбырлардан
жасайды.
Түзу сызықты дәнекерленген құбырларды жасағанда үш этаппен өткiзiледi:
1. Беттiк даиындалған материалдан құбырды пiшiнге келтiру.
2. Құбырдың бойлық тiгiсiн дәнекерлеу. Диаметрi 820 мм-ден
үлкен құбырларда құбырды екi бөлiктен жасағандықтан екi бойлық тiгiстi
дәнекерлейдi.
3. Экспандирлеу – арнайы құралда, экспандерде (кеңейткiш)
құбыр диаметрiн 100-1200 Па қысымдағы су арқылы күштеп үлкейту аиқылы суық
пластикалық деформация.
Түзу тiгiстi, электрлi дәнекерленген құбырлардың кестсi төменде
көрсетiлген.
Кесте 2
Сыртқы диаметрi Қабырға қалыңдығы, мм
426 (4; 4,5; 5,5;); 6; 7; 8; 9; 10;(11;
12)
530 4; 4,5; 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11;
12;
630 4; 4,5; 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11;
12;
720 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12;
820 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 15;
16;
920 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 15;
16;
1020 5; 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 15;
16;
1120 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14;
15 16 ;
1220 5,5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14;
15 16;
Құбыр торецтерiне құбырлы торецтi машиналардың көмегiмен тұйықтаумен
фасканы алады. Фаска бұракмы 25-300, тұйықтау енi диаметрi 1020мм-ге
дейiнгi құбырлар үшiн 1-3 мм, одан үлкендерi үшiн 1-5 мм. Спираль тiгiстi
дәнекерленген құбырларды жасаудың технологиялық процессi құбырдың шексiз
ұзын жұқа лентаданқалыптасуын және бiр уақытта спираль тiгiсiнiң
дәнекерленуiн қарастырады. Бұл құбыр түрiнiң артықшылығы енiнiң үлкендiгi
талап етпейтiнiнде. Одан басқа спираль тiгiстi құбырлар түзу тiгiстiлермен
салыстырғанда үлкен қатаңдыққа ие, ал бұл қабырға қалыңдығын мәндi
кiшiрейту мүмкiндiгiн бередi. Спираль тiгiстi құбырларды үлкен диаметрдi
магистралды құбырөткiзгiштерiн салғанда қолданады.
1.13.2 Жазық оралатын болат құбырлар
Құбырлардың калиберленген шеттерiнiң сыртқы диаметрi бойынша мүмкiн
болатын ауытқулары төменде көрсетiлген.
Құбырдың сыртқы диаметрi Класстары
Жоғарғы жоғарланған қалыпты
426-720 ±1,5 ±2,5 ±3,5
720-1020 ±2,0 ±3,0 ±4,0
1020 ±3,5 ±5,0 ±6,0
1220- дан жоғары ±5,0 ±6,5 ±7,5
Е. О. Патон атындағы электропiсiру институты 10-15 Па қысымдағы мұнай
өнiмдерiн және мұнайды тасымалдауға арналатын, қабырғасының қалыңдығы 1,5
мм –ден 4 мм-ге дейiн ал диаметрi 75 мм ден 320 мм- ге дейiн болатын жұқа
қабырғалы жазық оралатын құбырларды жасаудың приципилады жаңа технологиясын
шығарады.
Қазiргi кезде мұндай құбырлардың тек болаттан ғана емес, сонымен бiрге
аллюминий қорытпаларынан да жасалуы игерiлген.
1.14 Магистралды құбырөткiзгiш жапсарларын дәнекерлеу әдәстерi
Магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiнде пайдаланылатын дәнекерлеу
әдiстерiн екi топқа бөлуге болады: 1) Балқыту арқылы дәнекерлеу; 2) Қысым
арқылы дәнекерлеу;
Балқыту арқылы дәнекерлеу кезiнде металлдар шеттерiнiң балқуы арқылы
және одан кейiн бiрiгiп кристализациялануы арқылы қосылады. Бұл кезде,
дәнекерлеу тiгiсiнiң қалыптасуы үшiн механикалық күштердiң қажетi жоқ.
Магистралды құбырөткiзгiштер құрылысында электрдоғалы балқыту арқылы
дәнекерлеудiң келесi әдiстердi кең қолданс тапты: қолмен, флюс астымен
автоматты, жартылай автоматты және қоғайтын көмiрқышқыл газ ортасында
автоматты. Порошокты сыммен электрдоғалы дәнекерлеудi қолданудың болашағы
мол.
Қысым арқылы дәнекерлеу механикалық күштiң әсерiмен дәнекерленетiн
бұйым шеттерiн қыздыру және дәнекерленетiн беттiктердiң кезектi беттесуi
нәтижесiнде жүзеге асады.
Магистралды құбырөткiзгiштер құрылысында 1948 жылдан берi қолданылатын
флюс астымен автоматты электродоғалы дәнекерлеу негiзгi әдiстердiң бiрi
болып саналады.
Автоматты дәнекерлеу кезiнде доғаға электродты сымның берiлуi және
доғаның дәнекерлеу бағытында ауыстырылуы автоматтандырылады. Доға қалыңдығы
20 – 30 мм қорғайтын флюс қабатының астында төмен ауыстырылатын
дәнекерленетiн құбыр шеттерi мен электродты сым аралықтарында жанады, яғни
дәнекерлеу жабық доғамен орындалады. Флюс доға зонасын және балқытылған
металл тiгiсiне азот және ауадағы оттегiмен қанығуынан қоғайды, бұл жағдай
сапалы тiгiстi жақсы қалыптасуына қабiлеттендредi.
1.15 Көмiрқышқыл газды ортада жартылай автоматты дәнекерлеу
Е.О. Патон атындағы электродәнекерлеу институтының құрылымымен
жасалған А – 547Р қондырғысына дәнекерлеушi жанғыш – ұстағыш сымды беретiн
механизм және шлангтар кiредi, дәнекерлеушi жанғыш – ұстағыш сымға электр
тогын жеткiзу үшiн және доғааймағына көмiрқышқыл газын апару үшiн арналған.
Дәнекерлеу диаметрi 08 – 1,2 мм болатын электродтты сыммен жүргiзiледi.
Токтың үлкен тығыздығына байланысты сымның қатты қызып кетпеуi үшiн, токты
сымға доғадан үлкен емес арақашықтыққа келтiредi (электродтың ұшып шығуы 10
– 15 мм). Сымды беру механизмi футляр – чемоданда орнатылып, сым
катушкасынан, тұрақты токты электроқозғалтқыштан және беретiн роликтерден
тұрады. Сымды беру жылдамдығы бiртiндеп және бiркелкi болып өзгеруi мүмкiн.
Сым беру механизмiнен 3 м-ге дейiнгi ұзындықты шланг арқылы жанғыш -
ұстағышқа берiледi. Иiлгiш шланг арқылы жанғыш – ұстағышқа баллонды
рампадан көмiрқышқыл газы берiледi.
Құбыр жапсарларының құрылуы дәнекерлеудiң электродоғалы әдiстерi
кезiнде арнайы орталықтандырғыштардың, сыртқы және iшкi көмектерiмен
орындалады.
Магистралды құбырөткiзгiштердi салу практикасында Патон атындағы
институттың құрылымымен жасалған сыртқыпластиналы орталы қондырғыш кеңiнен
тараған. Сыртқы орталықтандырғыштардың артықшылықтарына оның үлкен емес
салмағын (44 кг диаметрi 1020 мм-лi құбырөткiзгiштер үшiн), қондырылу
оңайлығын және манипулециялау жеңiлдiлiгiн жатқызуға болады, ал
кемшiлiктерiн – құбырлардың iшкi шеттердiң нашар түийсуi мен тiгiс
түбiрiнiң қиын қалыптасуы, сонымен бiрге орталықтандырғандағы аз күштердiң
орын алуы мен жапсарлардың тек прихваткалардың көмегiмен ғана құрылуында.
1.16 Дәнекерлеу жұмыстарының орындалуын бақылау
Дәнекерленген қосылыстардың деффектлерi (дұрыс пiсiрiлген жерлерi,
шлакты қосылыстар, газ саңылаулары және сызаттар) құбырөткiзгiштi
пайдаланған кезде апатқа әкелуi мүмкiн, сондықтан дәнекерлеу жұмыстарының
сапасының бақлауына үлкен мән берiледi.
Магистралды құбырөткiзгiштiң жапсарлаын дәнекердi орындауға өндiрiстiк
разряды 5- ден кем болмайтын және Госгортехнадзор ережелерi бойынша емтихан
тапсырған дәнекерлеушiлер ғана жiберiледi. Магистралды құбырөткiзгiштiң
жапсарларын бiрiншi рет дәнекерлейтiн дәнекерлеушi (немесе жұмыс iстеу
аралығы үш айдан асып кеткенде) трнасса жағдайына сәйкес келетiн жағдайда
мысалы бұрылмайтын жапсардың дәнекерлеуi, сынама дәнекерлудi өткiзу керек.
Сынамалық жапсар сыртқы тексерiлiстен, бақылаудың физикалық әдiстерiнен
және үзiлуiмен майысуна тексеретiн механикалық сынаулардан өткiзiледi.
Дәнекерлеудiң престi әдiстерiмен орындалған жапсарлар (электрконтакттi,
доғаконтакттi) тек қана сыртқы тексерiлiспен механикалық сынаулардан
өткзiледi. Дәнекерлеу жүмыстарының орындалуы келесi әдстермен бақыланады:
1) Құбырөткiзгiштедi дәнекерлеу және жапсарларды құрастыру процесiнде
iске асатын операциялар;
2) Дайын дәнекерлеу қосылыстарын және дәнекерлеу материалдарын
(электродтар, дәнекерлеу сымы, флюс) сыртқы тексеру ;
3) Физикалық-магнитографикалық және гаммасәулелену арқылы жарып
шығару;
Операциялық бақылау дәнекерлiорнату жұмысының барлық кезеңдерiнде
жүргiзiледi. Бәрiнен бұрын дәнекерлейтiн материалдардың мемлекеттiк
стандарт және техникалық шарттар талабына сәйкес тiлiгi тексерiледi.
Сертифйикаты жоқ дәнекерлейтiн материалдар қолданылуына тыйым салынады.
Жапсарларды құрастыру (кромкалар арлығындығы саңылаулар мөлшерi,
кромкалардыңт орын аустыруы және тағы басқалар) дұрыстығы сонымен бiрге
дәнекерлеу тәртiбiмен технологиясы бақыланады.
Сыртқы тексеру барлық дәнекерлеу жапсарлары үшiн мiндеттi болып
саналады. Жапсарлар тексерудiң алдында шлак пен лас заттардан тазаланады.
Тексеру кезiнде ерекше көңiл –дәнекерлеу қосылыстарының, сызаттар,
қиындылар, күйiктер, кромкалардың орын ауыстыруы, дәнекерлеу тiгiстерiнiң
бiркелкiлiгi сияқты ақауларына бөлiнедi. Дәнекерлеу тiгiсiн күшейту
биiктiгi дәнекерлеудiң электр доғалы әдiстерiнде 1-3 мм шамасында болуы
қажет.
Дәнекерлеу жапсарын бұзбастан бақылаудың физикалық әдiстерi қазiргi
уақытта негiзгi әдiстер болып табылады. Берiлген әдiстермен келесi
тексерулер қаралады:
а) 4- категориялы құбырөткiзгiш учаскелерiнде барлық дәнекерлеу
жапсарларының 10%-дан кем болмауы;
б) 1-2 –және 3-категориялы құбырөткiзгiш учаскелерiнде дәнекерлеу
жапсарларының 100%-зы;
в) барлық қисық жапсарлар және захлестер жапсарлары, катушкалар және
пiсiрiлетiн арматуралар тексерiледi.
Дәнекерлiк жапсарларды бақылаудың физикалық әдiстерiнiң iшiнде
магистралды құбырөткiзгiштердi салу кезiнде қолданылатындары:
а) Жасанды радиоактивтi элементтер және рентген сәулелерiмен гамма
сәулелену арқылы жарып шығару;
б) Магнитографиялық бақылау.
Гамма сәулелену немесе рентген сәулелерiмен дәнекерлеу қосылыстарының
ақауларын табу, тұтас металл (ақаусыз) және ақаулы металл учаскелерi арқылы
сәулелену өтуiнiң әр түрлi дәрежесiне негiзделген, сонымен бiрге ақау
мөлшерi көп болған сайын, металл арқылып сәулелену үлкен қарқындықпен
өтедi. Ақаулар эмульсияның қалың қабаты бар, рентген пленкасында
белгiленедi.
Магнитогрфиялық бақылау тұтас металл және ақаулы металл учаскелерiнiң
магниттi күштiк сызықтар өткiзгiшiнiң әртүрлi дәрежесiне негiзделген.
Құбырөткiзгiштердiң дәнекерлу жапсарларын магнитографиялық бақылау
екi кезеңнен тұрады: 1) Магниттiк лентаға ақауларды түсiру; 2) Осы
ақауларды магниттiк лентадан қайта шығару, яғни ақаулардың санын есептеу.
Магниттiк лентаны шлак пен ластардан тазаланған дәнекерлеу тiгiсiнiң
беттiгiне салып, резинамен тығыз қысады немесе жапсырады. Одан кейiн құбыр
беттiгiнде (көлденең магнит өрiс) орналасқан дисклi магнитпен, немесе
жапсарға салынатын(перпендикуляр магниттiк өрiс) соленоидпен магниттейдi.
Екi жағдайда да ақаулар магниттi пленкада белгiленедi.
Ақау сипатын анықтау үшiн магниттiк пленканы қайта шығатын қондырғыдан
өткiзедi ақау түсiрiлген лента учаскесi магниттiк бастан өткенде, онда ЭҚК
пайда болады әлсiз сигналдар күшейткiш арқылы өтiп, электронды –сәулелi
түтiкше электродтарына түседi. Түтiкше экранында импульстар пайда болады
олардың түрi және олардың амплитудасы бойынша ақаудың түрi мен өлшемi
анықталады.
1.17 Изоляциялық жұмыстар
Күрделi жөндеу кезiндегi изоляциялық жұмыстар құбырөткiзгiштiң
құрылысы негiзiндегi изоляциялық жұмыстардың өткiзiлуiмен бiрдей өткiзiледi
де сондай материалдар тура қолданылады.топырақтауды құбырөткiзгiштiң таза,
құрғақ бетiне түсiредi. Практикада құбырөткiзгiштiң сыртқы бетiнiң жылы
қршаған ортаның және айдалатын суық өнiмнiң температураларының айырмасының
нәтижесiнде ылғалдануы жиi кездеседi.
Накладкалар мен хомуттар машиналардың пайдалану мүмкiндiгiн
жоятындықтан топырақты қолмен түсiредi. Жұмысшылардың бiреуi құбырдың
жоғарғы жасаушысына құйғыштан грунттеудi құяды да жұмысшылардың екеуi
брезенттi орамамен астын және жанын сылайды. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz