Жұмыстар нәтижесі авторы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І. Геологиялық бөлім
1.1. Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағ- . . . . .
.
дайлары
1.2. Алаңның геологиялық, геофизикалық зерттелу тарихы . . . . .
. . .
1.3. Литологиялық, стратиграфиялық қима . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1.4. Тектоника . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Мұнайгаздылығы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.1. Тұзүсті кешенінде мұнай мен газ қорларының заңдылықты
түрде таралуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Жер асты суларының сипаттамасы . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
1.7. Мұнай және газ қорларын есептеу. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
1.8. Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен көлемі
1.8.1. Іздестіру жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері
1.8.2. Іздестіру ұңғымаларын орналастыру жүйесі
II. Техникалық бөлім
2.1. Ұңғыма бұрғылаудың геологиялық жағдайлары . . . . . . . .
. . . . . .
2.2. Жуу сұйықтығының қатарының сипаттамасы . . . . . . . . . .
. . . . .
2.3. Ұңғымалардың үлгілі құрылмасын негіздеу. . . . . . . . .
. . . . . . . .
2.3.1. Қолдану тізбегін есептеу . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2. Пайдаланылатын құбырды цементтеуді есептеу. . . . . . .
. . . . . .
2.4. Ұңғыма сағасын жабдықтау
2.5. Геологиялық, геофизикалық зерттеулер жинағы . . . . . . .
. . . . . .
2.5.1. Шламды және жыныс үлгісін іріктеу. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
2.5.2. Геологиялық, геохимиялық зерттеулер . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
2.5.3. Өнімді қабаттарды сынау және бақылау . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
2.5.4. Пайдалану тізбегі түсірілгенен кейін, ұңғыны өнімдікке
байқау
III. Экономикалық бөлім
Мұнай мен газға геологиялық барлау жұмыстарын ұйымдастыру
3.1. Еңбек ақы төлеуді ұйымдастыру. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
3.2. Материалдық-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру. . . .
3.3. Ұңғыма құрылысын қажет мерзімде негіздеу
3.4. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді есептеу. .
ІV. Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау
4.1. Еңбек қорғау. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2. Пайдалы қазбалар, мұнайгаздың физикалық, химиялық қасиет-
тері.
4.1.3. Таңдаған қоймалар мен қоршаған ортаны қорғау. . . . .
. . . .
4.2. Қоршаған ортаны қорғау. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
4.2.1. Табиғи қоймалар мен қоршаған ортаны қорғау. . . . . . .
. . . . . .
ҚОРЫТЫНДЫ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
Дипломдық жобаның тіркемелері
1. Алаңның шолу картасы.
2. Литологиялық, стратиграфиялық қимасы. Масштабы 1:10 000
3. Каспий маңы ойпатының шығыс бортының тектоникалық схема-
сы. Масштабы 1:
4.“D”, “Q” шағылу горизонттары бойынша құрылымдық картала-
ры. Масштабтары 1:50 000
5. I-I және II-II сызықтары бойынша геологиялық-геофизикалық қи-
малар. Масштабы: көлденең 1:25 000
тігінен 1:10 000
6. Геологиялық-техникалық тапсырма. Масштаб 1:5000
7. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіш.
АНДАТПА
Дипломдық жобада Атырау облысында орналасқан Солтүстік Ду- лат алаңы
бойынша жиналған геологиялық, геофизикалық материалдар, осы алаңның мұнай
және газ іздеу жұмыстарының геологиялық, техни-калық және экономикалық
бөлімдерін жазуға негіз болып отыр.
Жобаланған алаңның өнімді қабаттары пермь-триас түзілімдерімен
байланысты.
Жобалық тереңдігі 2106 м, 3005 м және 2302 м болатын 3 іздеу ұң-
ғыларын тұрғызу болжанады ( біреуі тәуелсіз, екеуі тәуелді ). Жобалық бет-
кей D, Q категориясы бойынша есеп телген болжамдық алынатын қоры 33415200
тн
АННОТАЦИЯ
В дипломном проекте обосновывается геолого-технико-экономическая
целесообразность постановки поисковых работ на нефть, на основе геолого-
геофизических материалов, собранных на площади Северный Дулат располо-
женной в Западном Казахстане Атырауской нефтегазоносной области на про-
ектируемой площади продуктивны отложения пермь-триаса.
Проектируется заложение трех поисковых скважин (одна независимая и
две зависимые) с проектной глубиной 2106 м, 3005 м, 2302 м. По проект- ным
D, Q горизонтам извлекаемые запасы нефти составляет 33415200 т.
.
КІРІСПЕ
Каспий маңы ойпаңы-Қазақстандағы ең көне мұнай өндіру
аудандарының біріне жатады. Көмірсутектердің ыңғайлы географиялық орнығуы
және өндірістік нысаналарға жақын орналасуы, олардың болжам қорлары
Каспий маңы ойпаңын мұнай және газ і здеу жұмыстарында бірінші реттік
нысана деп қарастырады.
Соңғы 12-15 жылдағы Каспий маңы ойпаңындағы зерттеулер негізі-
нен тұз асты кешендеріне арналса да, тұз үсті кешен жыныстарының аймақтық
мұнай газдылығы ертеден белгілі болатын.
Тұзасты шөгінділерінің құрылымын зерттеуде және өндіруде өте көп шығын
кететіні көзделген болатын, соған байланысты көптеген зерттеушілер тұзүсті
шөгінділерінің геологиялық құрылымын талдап зерттеп, бірінші орынға қазіргі
кезде тұзасты кешендеріне қарағанда юра-бор және пермь-триас қойылған
болатын.
Осы дипломдық жоба Каспий маңы ойпаңының орталық бөлігіндегі
тұзүсті кешендерінің геологиялық құрылымын зерттеуге байланысты жазылған.
Әкімшіліктік орналасуы бойынша зерттеу алаңы (80%) Атырау облы
сындағы Қызылқоға ауданы мен Ақтөбе облысының Ойыл және Байғанин
аудандарында орналасқан.
Осыған орай жұмыстың геологиялық тапсырмасының мақсаты Тамды
көл, Бұрмасай, Кірмірші, Бесшоқы, Қосмұрын, Иба, Ербөлек, Дулат күмбез
аралық депрессиясы және тұзды күмбездердің геологиялық құрылымын зерттеу
болды.
Іздеу зерттеулерінің нәтижесінде алаңның геологиялық
құрылымы,
тұзүсті шөгінділердің мұнай және газ тұтқыштары ашылған.
Алаңның болашағы түзілімдердің тұзүсті кешенімен, негізінен
перм-триас түзілімдеріне байланысты.
Диплом жобасын құрастыруға диплом алдындағы өндірістік
тәжірибе және геологиялық фондтан жиналған мәліметтер негіз болды.
1. Геологиялық бөлім
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдай- лары.
Берілген алаң Каспий маңы ойпаңының шығыс бөлігінде
орналасқан.
Әкімшіліктік қатынастан алғанда берілген алаң Атырау облысындағы Қызыл қоға
ауданы мен Ақтөбедегі Ойыл және Байғанин аудандарында орналасқан
( 1.1-сурет ).
Облыстың орталығы Атырау қаласына 300 км, Сағыз темір жолына
30 км, Миялы, Ойыл, Байғанин аудандарына 85-90 км қашықтықта орналасқан.
Алаңның оңтүстігінде Атырау-Мақат автокөлігі мен темір жолы өтеді.
Берілген алаңның солтүстік-батысына қарай Сағыздан Миялыға дейін үшкір
тасты жабынмен жабылған грейдер өтеді. Өзге жолдары грунтты. Қар және жауын
жауғанда грунтты жолдарда өту қиын болады. Жергілікті жер өзен аң- ғарлары,
құрғақ сайлар және жайылмалар, кең тараған сорлы қазан ойпаттарымен
қиыстырылып, оңтүстік-батысына қарай иілген әлсіз төбелер жазықтығын
құрайды.
Абсолюттік белгісі Сағыз өзені арнасының бойымен алғанда минимал-
ды 20 м жуық, ал шығыста максималды 240,3 м. Негізгі бедерінің биіктігі
50-150 м, ал бөлек төбелерінің биіктігі 30-дан 100 м-ге дейін. Төбелерінің
баурайы жайпақ (3-тен 50С-қа дейін) боп келеді. Өзен арналары және
шайылмалары үзіктелген жағалармен сипатталады.
Ауданның су жүйесін Сағыз, Ойыл өзендері қамтамасыз етеді. Жазда
ұсақ өзендер құрғап, бөлек-бөлек құмдақтар боп сақталады. Құмдақтардағы
судың минерализациясы ащыдан қатты минерализацияланған суға дейін болады.
Сағыз, Ойыл өзендерінің түбі құмтасты боп келіп, ені 20-60 м, тереңдігі 0,5-
тен 20 км-ге жетеді. Бүкіл аумақ жарты шөлді өсімдіктермен көмкерілген.
Ойыл және Сағыз өзендерінің жайылмалары кей жерлерде батпақтал
ған. Сағыз өзені бойының біршама ауданын өсімдігі аз құмтасты массивтер
алып жатыр. Негізінен қатты тұздалған құмтасты және су саздылар грунтты
құрайды. Сусазды грунттар ылғал кезінде қатты дымқылданып,
автокөлік тердің өтуіне кедергі келтіреді.
Климаты маусымдық және тәуліктік температураларының орасан
ауытқуларымен келетін күрт континентальды боп есептеледі. Қысы біршама
суық. Ауа температурасы күндіз -100, -130, түнде-270-қа дейін, аяздарда-
350 380-қа жетеді. Қалыңдығы 20-25 см қарлы жабын желтоқсаннан наурыз
айының басына дейін тұрады. Қар ерігеннен кейін грунттар тез кеуіп кетеді.
Жазы құрғақ, ыстық. Ауа температурасы +400, ал түнде +100-а дейін.
Жауын-шашын сирек жауады. Күзі салқын, күңгірт райлы боп келеді.
1.2 Алаңның геологиялық-геофизикалық зерттеліну тарихы.
Жұмыс алаңы геологиялық-геофизикалық әдістермен әркелкі
зерттелген. Каспий маңы ойпаңының оңтүстік шығыс баурайына қарай
түсірілімдердің талдануы мен қалыңдығы көбейеді.
Осыған байланысты тұз күмбезді құрылымдар аумағындағы дөңес
бөліктер мен көмкерілген белдемдер бөлек-бөлек талданған.
Алаңның аумағындағы геологиялық-геофизикалық зерттеліну
мәліметтері 1.1-кестеде келтірілген.
Тұзүсті кешендері құрылымдық-іздеу бұрғылаумен қатар геологиялық
түсіріліммен зерттелсе, ал тұзасты шөгінділері тек қана геофизикалық
нұсқалардың берілгендері бойынша зерттелген. Өңделген алаң аумағынан
жүргізілген геологиялық түсірілімдер мен құрылымдық – іздеу бұрғылау
жұмыстарының нәтижесінде кунгур, триас, бор, юра шөгінді қималары
зерттелген. Тұзкүмбезді құрылымның құрылысы, тұзүсті шөгінділерінің
мұнайгаз болашағы ашылып, кунгурдың галогенді шөгінділерінің морфологиясы
анықталды.
Аэромагниттік 1:50000 масштабты түсірілімдердің нәтижесінде Та
картасы құрылып, қимадағы жыныстардың магниттік қасиеті, жеке жарылымды
тектоникасы мен іргетасының заттық құрамы көрсетілген. Геомагниттік өрістің
геологиялық талдануы жүргізіліп, мұнай және газ іздеу жұмыстарына хаттама
берілген.
1960-1964 ж қаралып отырған алаңда 1:200 000 масштабты
планометрлік гравиметриялық түсірілімдер Орал және Ақтөбелік геофизикалық
экспедицияларымен жүргізілді. Түсірілімдер жүйе бойынша тығыздығы 1 нүктеде
4 км2 бар деп есептеледі. қиылысты картаны құруға мүмкіндік берді. 60
жылдары осы қиылысты түсірілімнің материалдары бойынша 1:200 000 масштабты
кондициялы гравиметриялық карта баспаға шыққан еді. Гравиметриялық
жұмыстарының нәтижесінде қазірде белгілі тұз күмбездерінің көп бөлігі
ашылған болатын. Материалды интерпретациялау негізінде сол тұз күмбезді
құрылымдарының арасын- дағы байланыс бар екеніне көз жеткізілді.
1967-1972 ж Іле геофизикалық экспедициясы осы жұмыстардың
нәтижелері бойынша 1:500 000 масштабты тұз құрылымының схемасын құрды.
Қаралып отырған алаңда 1964 жылдан 1984 жылға дейін 1:50 000
масштабты детальды гравиметриялық түсірілімдер жүргізілген болатын.
Жұмыстар негізінен Орал, Ақтөбе, Оңтүстік Қазақстан және Гурьев
геофизикалық экспедициялармен орындалған. Детальды гравиметриялық
түсірілімдердің жалпы ауданы 60 000 км2 жуық. Қадағалаулар 1 м-де 0,5 км
жүйе бойынша алаңның солтүстік бөлігіндегі меридиональды бағытта профильдер
бойынша жүргізіледі. Қалыпсыздық (0,12-0,18 МГЛ ) дәлдігін анықтауда
түсірілім материалдары бойынша 1:50 000 масштабты гравиметриялық карта
құрылды.
Гравибарлау жұмыстармен тұзүсті және тұзды құрылымдық
кешендерінің тектоникалық құрылымы зерттелініп, болжам құрылымдарын ашуға
мүмкіндік берілді. Электробарлау жұмыстарының кешендік интерпретация
материалдарының нәтижесінен “Байшаған” құрылымының шығыс қанаты мен
“Ербөлек” құрылымының орталық бөлігінде “шоғыр түрі” аномалиясы ашылды.
Гравитациялық өрісті талдап зерттеу алаң бойынша терең
көмкерілген тұзды күмбездерді, сызбанұсқада тұзды күмбездердің
ерекшеліктерін реттеу, олардың күрт төмендеуін бағалауға мүмкіндік береді.
Ең нақты да дәлдік локальды қалыпсыздықтарды табуда өріс трансформациясы
кең тараған. Ол әдіс тұздардың баурайын анықтау, күмбезаралық белдемдегі
тұзүсті шөгінділерінің қалыңдығы туралы сандық бағалауға мүмкіншілік
береді.
Қазіргі кезде сейсмобарлау тұзүсті және тұзасты шөгінділерді
зерттеуде ең негізгі және тиімді геофизикалық нұсқа болып
есептеледі.Сейсмобарлау жұмыстары 2375 м қашықтыққа қойылып, жарылыс құралы
орталық
жүйесінде орналасқан 24х нұсқасымен жүргізіледі. Серпімді толқындар көзі
болып, СВ-5-150 және СВ-10-100 төрт дірілдеткіш типі, ал тіркеуші құрал
ретінде Прогресс-32 сейсмостанциясы қолданылды. Алғашқы іздеу жұмыстары ГП-
892-94 жобасымен, кейін 1992 жылдың бірінші жартысында, яғни бұл берілген
жоба бойынша дала жұмыстары орындалғаннан кейін сейсмо- партия бұл алаңда
ГП-8-92-94 жобасымен жұмыс істейді. Жобаланған 1100 п.км көлемінен ГП-892-
94 жобасы бойынша 230 п.км өңделіп, ал қалған жұмыстар 1992 жылдың екінші
кварталында аяқталған. Жұмыстың аяқталуы
Қазақстан Республикасының жер қорғау комитетінің шешімі бойынша ГП-8 92-94
жобасымен жұмыс жасаған далалық партиясын Зайсан ойпаңына сейсмобарлау
жұмыстарын жүргізу үшін жібереді. Осыған байланысты ГП 890-92 және ГП892-
94 жобаларының жұмыстарынан бір есеп беру құрылады.
Есеп беру жүйесі бойынша 1850 п.км сейсмоқималар өңделген,
сонымен қатар ГП-890-92 жобасы бойынша 1620 п. км, ал ГП-892-94 жобасымен
230 п.км сейсмоқималар алынды.
Сейсмобарлау жұмыстарын жүргізуден басқа жобалау жұмыстары
сейсмобарлау және гравибарлау мәліметтерінің кешенді интерпретациялық
зерттеулерінің зерттеу алаңындағы, сонымен қатар Каспий маңы ойпаңының
орталық бөлігіндегі галогенді түзілімдер жабынының геологиялық құрылысын
зерттеуді қарастырады.
Каспий маңы ойпаңының шығыс ернеуінде жүргізіліп келген
сейсмобарлау жұмыстарын үш кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңде (1931-
1969ж) тек тұзкүмбездері құрылымның дөңбеккүмбездерінің маңында ғана
жүргізіліп отырды. Ол кезде тұзүсті кешенінің төменгі бөлігі мен тұзасты
түзілімдер зерттелмей қалып отырды. МОВ сейсмобарлау жұмыстарының
геологиялық тиімділігін төмендететін нәрселер: геологиялық құрылысының
терең және күрделі болып келуі, еңісті шекараларының тік бұрышты болуы,
тұзкүмбез- дерінің күрделілігі, дөңбеккүмбездердегі жарылымдардың болуы
себеп болады. 1965 - 1969 жж МОВ-МРНП арқасында сейсмобарлаудың тиімдлігі
жоғарылай түсті.
Сейсмобарлаудың бұл түрлерін қолдану Ақтөбелік Аралмаңының
күрделі тектоникалық құрылысын, оның терең геологиялық қимасын қолдануда
1964 ж МОВ, КМПВ, XXII аймақтық профильдері жасалды. 1965 ж Шұбаркұдық
күмбездерінің қанаттарында МОВ сейсмобарлау жұмыстары жүргізілді.
Сесмобарлаудың алғашқы нысанасы күмбездердің шығыс бөлігі
ұсынылды. 1966ж күмбездің оңтүстік-шығыс қанатында қосымша МРНП жұмыстары
жүргізіліп, ол құрылымдарды біршама толық зерттеуге мүмкіндік берді және ол
терең бұрғылау жұмыстарына ұсынылды.
МОВ-МРНП іздеу жұмыстарымен қатар 1957 ж КМПВ, МОВ, МРНП
аймақтық жұмыстары жүргізілді. Жұмыс нәтижесінде тұзасты түзілімдері
және кристалды іргетастың жоғарғы бөлігі құрылысының болмауына әкеп
соқты. Мәліметтер бойынша горизонттар мен іргетастың жоғарғы бөлігінің
әртүрлі болуы, т.б. Әдетте КМПВ сейсмобарлау жұмыстары ПСЛ-І-КМПВ немесе
ГШИСК-I-48 КМПВ сияқты екі сейсмостанцияларда жасалатын.
Сейсмоқабылдағыштардың ұзындығы 12 км және 9 км. Сесмоқабылдағыштар қадамы
100 м, жарылыс интервалы 6-12 км және 9 -18 км болды. Кейбір бөлек
профильдерде годогроф ұзындығы 144 км-ге дейін жетті. КМПВ, МОВ, МОП жұмыс
нәтижелерінің әртүрлі жылдары жасалған мәліметтерінің жиналуы оларды ортақ
бір әдіспен интерпретациялауға мүмкіндік берді (ЖалыбинФ.Н.,1969 ж, Комаров
В.П., Чистяков ВТ., 1976 ж, Юров Ю.Г., Деменьтев Н.Г. және т.б., 1976 ж,
1978 ж, 1980 ж Сапожников Р.Б., Быкайда- ров Б.А.). Осы жұмыстар
нәтижесінде іргетас бедерінің схемалары, оның құрылысы туралы мәлімет
беретін шағылу нұсқалары тұрғызылды. Осы мәліметтер бойынша іргетас
дифференцияланған бедері мен тектоникалық бұзы- лыстардың кеңінен
таралуымен ерекшеленеді. Іргетас орналасуының тереңдігі 7-25 км аралығында
өзгеріп отырады.
Екінші кезең ( 1970-1980 жж ) сейсмобарлау жұмыстарының сапалы
жаңа кезеңін сипаттайды. Мұнда Поиск деп аталатын магнит жазуы бар және
далалық мәліметтерді аналогты қондырғыларда қайта жөндейтін машиналық
әдістері қолданды (ПСЗ-2, ПСЗ-4). 1973-1974 ж бастап сейсмобарлаудың жаңа
әдістері ( МОГТ; ВСП және т.б.) қолданыла бастады. Бұл әдістер –
жарылмайтын қоздырғыш көздері. Дала мәліметтеріне сандық есептеу маши-
наларында талдау жасалды. Күрделі зерттеулердің нәтижесінде – қайта
профильдер түсіру, қоздырғыш көздерін біріктіру т.б. ауданның тереңдік
құрылысын толық зерттеуге мүмкіндік берді. Көптеген тұзасты кешенінің
локальды көмпимелері анықталды.
Үшінші кезең 1980ж басталған сейсмобарлау жұмыстарына жаңа
әдістемелік және аппаратты игерулердің интенсивті түрде енгізілуімен
сипатта- лады. Прогресс және ССЦ-3 сейсмостанцияларының қолданылуы МОГТ
мәліметтерін ЭВМ-да талдау жасауға мүмкіндік берді. 1985 ж бастап Каспий
маңы ойпатының шығыс және онтүстік шығыс ернеуінде таралған карбонатты
түзілімдердің таралу шекарасын анықтау мақсатында сейсмобарлау жұмыстарының
біріккен тереңдік әдістерін қолдана бастады. Тұзасты мұнай және газ
кенорындарын іздеудің тиімді шешімі аймақтың тереңдік құрылысын жан-жақты
зерттелгендігін талап етеді. Сондықтан бұрыннан жиналған Каспий маңы
ойпатының шығыс және оңтүстік шығыс ернеуі бойының геофизи- калық
мәліметтерінен басқа да әдістер бойынша интерпретациялар жүргізіліп отырды
( Гущин Е.С, 1984 ж, Огай Б.А, 1988 ж, Жуйков С.А 1985 ж, Боранаев В.А,
1981 ж, Волож ЮА. 1986 ж, Курмашев Е.К.1984 ж).
1987 ж бастап Каспий маңы ойпатының ернеу маңы белдемінің терең
сулы жағдайындағы Темір карбонатты массивіне Тұрлан геофизикалык
экспедициясы МОГТ іздеу, сейсмобарлау жұмыстарын жүргізіп келеді. Ұсынылған
геологиялық есеп беру 1990-1992 ж өткізілген сейсмобарлау жұмыстарының
нәтижесі болып табылады.
Сейсмологиялық жағынан жұмыс алаңы сейсмобарлау жұмыстарын
жүргізуде өте қолайлы болып келеді. Шөгінді қабаттың қимасына бірқатар
шағылу және сыну қасиеттері бар геологиялық шекаралар кездеседі.
I-палеоген табаны.
III-неоком табаны.
V-юра түзілімдерінің табаны.
PT, PT", PT'-пермь-триас түзілімдер қабатындағы горизонттар.
У1-кунгур түзілімдерінің жабыны.
П1-артин түзілімдерінің жабыны.
Алаң бойынша ең тұрақты және сенімді болып III шағылу горизонты
келеді. У шағылу горизонтын іздеуде көп қиындықтар туғызады, себебі
біртекті де жақсы шағылу бетінің болмауы, сонымен бірге литологиялық репер
мен жұқа қабаттылықтың жоқ болуына байланысты пермь-триас шағылу
горизонттарын табу қиынға соғады.
Зерттеу алаңында 14 құрылымдық-іздеу ұңғымалары С-1, С-2, С-3, С-
4, С-5, С-6, С-7, С-8, С-9, С-10, С-11, С-12, С-13, С-14, С-15 бұрғыланған
бо- латын. Бұл ұңғымалардың электрлік және сейсмокаротаждың берілгендері,
сонымен қатар керн материалдары бойынша шағылу горизонтын стратификациялап,
шөгінділердің литологиясы мен қималардың жоғарғы бөліктерінің жылдамдық
мәліметтерін алуға мүмкіндік береді. Жұмыс алаңында бұрғы- ланған СП-4178-
79 құрылымдық-іздеу ұңғымаларының сейсмокаротаж бе- рілгендері бойынша
жылдамдық мәліметтерін Піртау-II, Орысқазған, Қопа ( Г-1) терең
ұңғымалардың сейсмокаротажынан көруге болады.
Каспий маңы ойпаңындағы шөгінді қабаттың қимасынан КМПВ жұ-
мыстарымен шекара жылдамдығы 2000-2800 мс (палеоген табаны),
3800- 4000 мс (триастағы горизонттар), 4500-4700 мс (кунгур
шөгінділерінің жа- быны) болатын сыну шекаралары байқалған.
Жұмыс алаңы бойынша беттік сейсмологиялық жағдайлардың қалыңдығы
60 км жететін альб-сеноман түзілімдерінің кең таралуымен күрделенген.
Беттік сейсмологиялық жағдайлар ерекшелігі-ұңғымалардың
сейсмокаротаж берілгендері бойынша және зерттеу алаңында жүргізілген
бірінші
орындау нұсқасының (МПВ) сейсмикалық бақылауларының арқасында зерттелді.
Зерттеу алаңы аймағындағы қиманың жоғарғы бөлігінің (ЗМС)
қабаттық жылдамдығы 500 мс-тен 1000 мс-қа дейін сипатталады. Негізінен
(ЗМС) қалыңдығы 5-тен 30 м дейін өзгереді. Бұл қабаттан төменгі
түзілімдерінің қабаттық жылдамдығы 1750-2200 мс сипатталады. 1976 ж
зерттеуге алынған алаңның оңтүстігінде МОВ және КМПВ зерттеулері жүргізілді
( Хабибуллин Э.Г ). Тұзүсті кешен шөгінділері зерттелініп, ІІІ, I, D, Y'
және П шағылу горизонттары 1:50 000 масштабпен карта құрылған.
1979-83 жылдары Каспий маңы ойпаңының оңтүстік шығыс бөлігінде
сейсмогеологиялық аудандастыру жүргізген МОГТ жүйесінің аймақтық
профильдері өңделген ( Арзюгов В.Н, Воронов Г.В ).
1978-80 жылдары МОГТ іздеу жұмысымен бірге құрылымдық кешені
тұзкүмбезді құрылымдардың геологиялық құрылысын зерттеген. Олар: Байшаған,
Ербөлек, Иба, Дулат. Байшаған құрылымының батыс қанаты, Ербөлек қанатының
батыс және оңтүстік бөлігі, Иба құрылымдарында, Дулаттың оңтүстік қанатына
терең-іздеу бұрғылау жұмыстарын жүргізуге рұқсат етілді. Нәтижесінде 1:50
000 масштабты ІІІ (бордың шөгінді табаны бойынша) шағылу горизонты бойынша
карта құрылды. Y шағылу горизонты (шөгінді табаны және Y1 (кунгур шөгінді
жабыны) бойынша 1:100 000 масштабты схе- малық құрылымдық картасы
түсірілді.
1985 жылы “Нефтегеофизика” НПО №5383-85 ГЭПР МОГТ аймақтық
сейсмикалық зерттеулер жүргізген Каспий маңы ойпаңының ішкі ауданы
бойынша тұрғызылған К-3 профилінің мақсаты тұзасты кешендерінің горизонт
бойынша аймақтық қимасы көрсету. Бұл жерде сандық тіркелу қолданылды. Жұмыс
нәтижесінде кунгурға дейінгі мұнай газды кешенінің құрылымдық ерекшеліктері
туралы ақпарат алынды. Қазіргі кезде ИГФЭ, АГФЭ, ГГФЭ, ТГФЭ сейсмикалық
зерттеулері бітірілді деп есептеледі.
1987-88 жылдары АГФ зерттеу алаңының оңтүстік шығысында ВСМ
тәжірибе нұсқаулы жұмыстарын жүргізді. “Прогресс-3-СВ-5-150 вибро кешенінің
жұмыс қабілеттілігі тексеріліп, келесі жұмыстарға бағыттама берілді.
1985-1987 ж Гурьев геофизикалық экспедициясы ВСМ жұмыстарын Орал
өзенінің сол жағалық аймағында жүргізді.
1985 жылы Алматы ГФЭ Каспий маңы ойпаңының оңтүстік шығыс
және шығыс баурайында ВСМ ОГТ іздеу және талдау жұмыстарын жүргізді. ВСМ-
ның негізгі мақсаты тұзасты кешендерінің шөгінділерін зерттеу болғанымен
тұзүсті кешендерінің мәселесін шешеді.
Қазіргі Каспий маңы ойпаңының шығыс жартысының біршама аумағы
1:50 000 масштабты гравиметриялық түсіріліммен көмкерілген. 1989 жылы
Каспий маңы ойпаңының шығыс бөлігі үшін 1:200 000 масштабпен тұз жабыны
бойынша құрылған құрылымдық картасы, сейсмобарлау және гравибарлау
материалдарының кешендік интерпретацияларының тематикалық жұмыстары
бітірілді.
1.1-кесте Геофизикалық-геологиялық зерттелінуі
Жұмыс уақыты, Жүргізілген жұмыстар Жұмыстар нәтижесі
авторы
І кезең Сейсмобарлау жұмыстары Каспий маңы ойпатының
1931-1969 жж МОВ-МРНП сейсмобар-лау территориясының тектони-
жұмыстары. калық құрылысы жалпыла-ма
зерттеліп қана қойылды.
1957-1964 жж МОВ-МРНП сейсмобарлау Кристалды іргетасқа толы-
Пилифосов В., жұмыстары. ХХІІ, МОВ және ғымен зерттеулер жүргізді.
Минеренко В. КМПВ аймақтық те -рең
геологиялық профиль-дері
жүргізілді.
1965 ж Шұбарқұдық күмбезінің қа- Шұбарқұдық күмбезінің
наттарында МНРП және МОВ қа-наттарының геологиялық
сейсмикалық жұмыс -тары құрылысы анықталды.
жүргізілген.
1967 ж МРНП қосымша сейсмо-барлау Тұзасты түзілімдеріне то-
жұмыстары жүргі- зілді. лығымен зерттеу жүргізді.
КМПВ, МОВ, МРНП ай-мақтық
жұмыстары. Бұл жұмыстар
МОВ-МРНП із-деу-барлау
түсірулерімен қатар
жүргізілді.
1.1 кестенің жалғасы
Жұмыс уақыты, Жүргізілген жұмыстар Жұмыстар нәтижесі
авторы
Жалыбин Ф.Н. МОГТ, КМПВ, МОВ сейс- Осы жүргізілген жұмыстар
1969 ж, мобарлау жұмыстарын ор-тақ нәтижесінде іргетас релье-
Комаров В.П., бір әдіс бойынша фінің схемалары құрылды.
Чистяков В. ин-терпретация жұмыстары.
1976 ж
ІІ-кезең МОГТ, ВСП және басқа Аймақтың тереңдiк құры-
1970-1980 жж сейсмобарлау жұмыстарын лымы нақты анықталды. Бiр
1973-1974 жж жарылмайтын қоздырғыш қатар тұзасты локальды
көздерi арқылы жүргiзу. құрылымдары ашылды.
1973-1974 жж МОГТ материалдарын ССЦ Бұл талдау жұмыстары нақ-
– 3 , ПРОГРЕСС сейс- ты геологиялық тапсырма-
мостанцияларында талдау ларды шешудегi сейсмобар-
жүргiзу лаудың эффективтiлiгiн
бiршама жоғарылатты
1985 ж Каспий маңы ойпатының Карбонатты массивтер ше-
Гущин Е.С шығыс және оңтүстiк каралары анықталды.
ернеуiндегi карбонатты тү-Бұл жұмыстар нәтижесiнде
зiлiмдердiң таралу шекара-болашағы зор бiрнеше құ-
сын анықтау мақсатында рылымдар ашылған.
МОГТ сейсмобарлауының
аналогы ОГП – МПВ сейс-
мобарлау жұмыстарының
МОГТ сейсмобарлау жұ-
мыстары Темiр карбонатты
массивiнiң батысындағы
әдiстерi қолданылды
1. кестенің жалғасы
Жұмыс уақыты, Жүргізілген жұмыстар Жұмыстар нәтижесі
авторы
Жалыбин Ф.Н. МОГТ, КМПВ, МОВ сейс- Осы жүргізілген жұмыстар
1969 ж, мобарлау жұмыстарын ор-тақ нәтижесінде іргетас
Комаров В.П., бір әдіс бойынша рельефінің схемалары
Чистяков В. ин-терпретация жұмыстары. құрылды.
1976 ж
ІІ-кезең МОГТ, ВСП және басқа Аймақтың тереңдiк құры-
1970-1980 жж сейсмобарлау жұмыстарын лымы нақты анықталды. Бiр
1973-1974 жж жарылмайтын қоздырғыш қатар тұзасты локальды
көздерi арқылы жүргiзу. құрылымдары ашылды.
1973-1974 жж МОГТ материалдарын ССЦ Бұл талдау жұмыстары нақ-
– 3 , ПРОГРЕСС сейс- ты геологиялық тапсырма-
мостанцияларында талдау ларды шешудегi сейсмобар-
жүргiзу. лаудың эффективтiлiгiн
бiршама жоғарылатты.
III – кезең Каспий маңы ойпатының Карбонатты массивтер ше-
1980 ж шығыс және оңтүстiк каралары анықталды.
ернеуiндегi карбонатты тү-
зiлiмдердiң таралу шекара-
сын анықтау мақсатында
МОГТ сейсмобарлауының
аналогы ОГП – МПВ сейс-
мобарлау жұмыстарының
әдiстерi қолданылды
1985 ж МОГТ сейсмобарлау жұ- Бұл жұмыстар нәтижесiнде
Гущин Е.С мыстары Темiр карбонатты болашағы зор бiрнеше құ-
массивiнiң батысындағы рылымдар ашылған.
Тұрлан геофи- Каспий маңы ойпатының Көптеген құрылымдардың
зикалық экспе- терең сулы бөлiгiн ашылуына әкелді.
дициясы зерттеу мақсаты.
1.3 Литологиялық, стратиграфиялық сипаттамасы.
Зерттеу алаңы Каспиий маңы ойпаңының ішкі бөлігінде орналасып,
шөгінді тысының қалыңдығы 20 м-ге жетеді.
Жұмыс алаңындағы тұзасты шөгінділер ұңғылармен ашылмаған.
Геологиялық зерттеулердің мәліметтері бойынша тұзасты шөгінді жабыны
солтүстік-батыс бағытының баурайына таман 7-8 км тереңдікте жатыр. Тұзасты
кешендерінің төсеніші әртүрлі жасты ( төм. P- жоғ. C ) жыныстардан
құрылған.
Ойпаңның құрылымдық- тектоникалық этажының тұзасты
шөгінділерінің стратиграфиялық тарамдалуы баурай бөліктерінде терең
бұрғылау мәліметтерімен қатар аймақтық геологиялық-геофизикалық
зерттеулерінде көрсетіледі.
Төменгі пермь жүйесі-P1
Төменгі пермь сақмар, артин және кунгур ярустарымен берілген.
Сакмар жікқабаты-P1s
Сақмар жікқабатының түзілімдері Оңтүстік Ембі көтеріліміндегі
Сарықұм алаңында Г-1 және Г-2 ұңғымаларымен, сонымен қатар ойпаңның шығыс
ернеу белдемінде П-11 ( Шеңгелші ), Г-2 ( Құмсай ), Г-88 (Кенқияқ )
ұңғымаларында ашылған. Бұл жікқабат гравелит, малтатас, ангидрит
қабатшалары бар құмтастар мен әктас, саздары бар сазтастардан құралған.
Әктастары қоңыр-сұр, сазды, жұқа қабатты, тақталы. Сазтастары қара-сұр,
әктасты. Ангидриттері қоңыр-сұр, тығыз, қабатты болып келеді. Қалыңдығы 400
м-ге жуық.
Артин жікқабаты -P1ar
Артин жікқабатының жыныстары Каспий маңы ойпаңының шығыс
ернеумаңы белдемінде кунгур жарылымының алдында жоғалып, тек қана батысына
қарай Кенқияқта 3750 м тереңдікте 88 ұңғымамен және Биікжал алаңындағы СГ-2
өте терең ұңғымасымен ашылған. Литологиялық түрде саздар, құмтастар,
гравелиттермен берілген.
Құмтастары сұр, ірі түйірлі болып келеді. Саздары қара, қара-сұр,
тығыз, карбонатты құрайды.
Қима әртүрлі және тұрақсыз құрамымен сипатталады: құмтастар,
құмайттастар, әктастар, доломиттер, ангидрит қабатшалары бар сазтастардан
құралған. Қалыңдығы 300 м-ге дейін.
Зерттеуге алынған алаң аумағындағы құрылымдық-іздеу ұңғыларымен
ашылған көне жыныстарды кунгур жікқабатының төменгі пермь (P1kr)
шөгінділерін жатқызуға болады.
Кунгур жікқабаты-P1kr
Кунгур жікқабатының түзілімдері қаралып отырған ауданда кең тараған.
Олар тұзды күмбездер мен антиклинальдардың өзегін құрап, соңғы жылдары
шығыс ернеу белдемдеріндегі Жылансай, Әлібекмола, Шеңгелші, Мортық,
Кенқияқ, Жаңажол, Құмсай құрылымдарында ұңғымалармен өткен. Бұл жікқабаттың
түзілімдері көптеген құрылымдық-іздеу ұңғыларымен ашылған. Соған байланысты
кунгур түзілімдерінің қимасынан үш буданы қарастыруға болады: төменгісі-
сульфат-терригенді, ортаңғысы-галогенді, жоғарғысы-сульфат-терригенді.
Төменгі сульфат-терригенді буда Жылансай, Жаңажол, Әлібекмола,
Шеңгелші, Кенқияқ құрылымдарындағы ұңғымалармен ашылған. Литологиялық түрде
ангидрит, сазтастармен берілген. Ангидриттері ақшыл-сұр, саздар мен
құмайттардың материалымен байытылған ұсақ кристалдарымен берілген.
Сазтастары ақшыл және қара-сұр жұқа тақталы болады. Құмайттастары сұр және
қарасұр, әктасты, тақталы, ұсақ түйірлі кальциттер мен ангидриттерден
тұрады.
Галогенді будасы Жылансай күмбезінде, Жаңажол, Кенқияқ, Әлібекмола
көтерілімдерінде ұңғымалармен толық өткен. Олар негізінен тас тұзымен
берілген. Тұздары ақ, ақшыл-сұр, ірі кристалды, шомбал болып келіп, оның
құрамында ангидриттер мен құмайттардың қабатшалары кездеседі.
Галоген будасы табанында тұздардың филип горизонтының сульфат терриген
жыныстарымен алмасуы байқалады. Галоген жиналымының қалыңдығы тұз
тектоникасы нәтижесінде сығылған мульдаға дейін 5 км-ге ауытқиды.
Жоғарғы сульфат-терригенді будасы екіге бөлінеді. Екеуінің
біреуі
тұздың қышқылдануының нәтижесінде пайда болып, кепрок атанса, екіншісі
теңіз-жағалық жағдайда түзіліп, Г. Жолтаев атауымен жаңажол будасы деп
атанған. Ол Кенқияқ, Әлібекмола, Шеңгелші, Жаңажол күмбездерінде көптеген
ұңғымалармен ашылған. Оның төменгі бөлігінде сазды материалмен байытылған
ангидриттердің ақшылсұр горизонттары тараған. Ал оның төменгі бөлігінде
терригенді материалдармен байытылған гипсті-ангидрит будасы орналасқан.
Терригенді бөлігінің ортасында құмайттар мен құмтастардың қабатшалары жиі
кездесетін саздар және сазтастар басым болып келеді.
Жоғарғы пермь-P 2
Жоғарғы пермь түзілімдері Каспий маңы ойпаңының шығыс ернеу
белдемінде көптеген құрылымдық-іздеу және терең барлау ұңғымаларымен
ашылған. Олардың толық қимасы Құмсай алаңындағы П-2 ұңғымасында табылған.
Зерттеушілердің көпшілігі тек қазан (Р2 kz ) және татар (Р2 t ) жікқабат
түзілімдерінің шөгінділерін бөліп көрсетеді.
Жоғары пермь шөгінділері зерттеу алаңында кездеспеген, олардың
жазбалары жақын жатқан аудандардың мәліметтері бойынша алынған. Жоғарғы
пермь шөгінділерінің қалыңдығы 3-4 км-ге жетеді және олар сазтас,
құмайттас, құмтас және әктас қабатшалары бар саздардан құралған.
Қазан жікқабаты -P2 kz
Қазан жікқабатының түзілімдері бұл ауданда кең тараған. Олар
Шеңгелші алаңында 1495-1836 м, Құмсайда 2273-2779 м, Мойынқұм 1995-2841 м
тереңдікте терең барлау ұңғымалармен ашылған. Литологиялық түрде құм-
тастар, құмайттар мен сазтастардан құралған.
Құмтастары қоңыр және ақшыл-сұр, ұсақ түйірлі. Құмайттары қоңыр,
сұр, тығыз. Олар әр түйірлі, кварц-далашпатты құрамды болады.
Татар жікқабаты-P2t
Каспий маңы ойпаңының оңтүстік-шығыс ернеу белдемінде татар жік-
қабатының түзілімдері кең тараған. Олар Кенқияқ, Ақжар, Мортық дөңес маңы
мен қанаттарында терең барлау ұңғымалармен ашылған. Олар негізінен
құмайттар мен құмтастардың кезектесуімен келген саздар және сазтастармен
берілген.
Сазтас будасы Шеңгелші, Кенқияқ, Құмсай және Мойынқұм алаңдарында
терең барлау ұңғымалармен ашылған. Литологиялық түрде құмайттар мен
құмтастар қабатшалары бар сазтастардан құралады.
Құмтасты-құмайттасты буда Шеңгелші, Мойынқұм, Кенқияқ алаңдарында
барлау ұңғымалармен ашылған. Құмтастары полимиктілі, слюдалы. Саздары
құмайттасты, қызыл-қоңыр және жасыл-сұр әктасты болып келеді.
Сазды будасы 683-465 м тереңде Шеңгелшіде П-11, 1040-749 м
(Мойынқұм) Г-1 ұңғымасында ашылған.
Мезозой эрасы-MZ
Триас жүйесі-Т
Каспий маңы ойпаңының оңтүстік-шығыс ернеу белдемінде триас
түзілімдерінен қазіргі кезде төменгі және жоғарғы бөлімнің шөгінділері анық-
талған.
Триас жүйесіндегі тұзүсті кешендерінің шөгінділеріне ерекше көңіл
бөлінеді. Олар Бесшоқы алаңындағы ұңғыларымен ашылып, құмтас қабатшалары
бар саздармен берілген. Қалыңдығы 179 м.
Жұмыс алаңның солтүстік- батыс аумағындағы триас қималарында
ортаңғы бөлімнің шөгінділері кездеседі.
Жоғарғы пермь және төменгі триас шөгінділері литологиялық құрамы
жағынан жақын, сондықтан олардың арасындағы шекаралары онша анық
көрсетілмеген.
Төменгі триас-Т1
Төменгі триас түзілімдері Каспий маңы ойпаңы мен оған қарасты
аймақтарда жоғарғы пермь түзілімдеріне бұрыштық және стратиграфиялық
үйлесімсіздікпен жатады.
Оның шөгінділері ветлуж және баскунчак серияларымен берілген.
Біріншісі жоғары пермьнің шайылған бетімен бұрыштық үйлесімсіз астасып,
қызыл түсті конгломерат, саз, құмтастар мен құмдардан құралған. Қалыңдығы
369 м-ге дейін. Екіншісі ала түсті саз, құм, құмтастардың қабаттасуынан
құралып, қалыңдығы 240 м-ге дейін жетеді. Төменгі триас түзілімдерінен
ветлуж және баскунчак серияларын қарастырамыз.
Ветлуж сериясы. Литологиялық және каротаждың мәліметтері бойынша
серияның түзілімдері бұлақтыкөл, соркөл, көкжиде, ақжар свиталарына
бөлінеді.
Бұлақтыкөл свитасы пермь жыныстарына бұрыштық және
стратиграфиялық үйлесімсіздікпен жатып, құмтас, құм, құмайттас, сазтас және
саздармен берілген. Олардың түсі негізінен қызыл, қара түсті, сирек ақшыл
сұр, көк.
Соркөл свитасы ветлуж сериясының төменгі бөлігін құрап, Кенқияқ,
Көкжиде, Құмсай және Мортық құрылымдарында ашылған. Литологиясы бойынша бұл
свита саздар, құмайттастар, көк, жасыл-сұр құмтастармен бе- рілген.
Көкжиде свитасы алғаш рет Кенқияқ күмбезінің қанаттары мен Көкжиде
көтерілімінде ашылған болатын. Бұл свита жасыл және көкшіл-сұр түс- ті
құмтасты, сазды жыныстардың жұқа қабатшаларының кезектесуінен
құралған.
Ақжар свитасы құм мен саз будаларының қабаттасып келуінен
тұрады.
Баскунчак сериясы. Ол құмсай және тасшы свитасына бөлінеді.
Құмсай свитасы құм, құмтас және саздармен берілген. Тасшы свитасы төменгі
триас қимасын аяқтайды. Бұл свитаның құрамына қоңырқызыл, жасыл, көкшіл –
сұр саздар кіреді. Тасшы свитасының түзілімдері Ұзынқарағанды, Итасай,
Бұлақтыкөл, Санқыбай күмбездерінде ұңғымалармен ашылған.
Ортаңғы бөлім-Т2
Ойпаңның оңтүстік – шығыс бөлігінде ортаңғы триас түзілімдері
анықталмаған. Литологиялық түрде құм, саз, сазтастар мен құмтастардан
тұрады.
Құм мен құмтастары сұр, жасыл – сұр , полимиктілі, саз қабатшалары
бар, ұсақ және орта түйірлі болып келеді. Саз бен сазтастары жасыл, қара
сұр, қабатты болады.
Ол негізінен қызыл және ала түсті сазтастар, көмірлі саздар
қабатшаларымен келген саздар, құмайттастар, құм, құмтастармен берілген.
Жалпы қалыңдығы 1762 м-ге дейін.
Жоғарғы бөлім –Т3
Жоғарыда айтылғандай зерттелу аймағында жоғарғы триас
түзілімдері анықталмаған.
Континентальды шөгінділер жоғарғы триас қабатшасынан төмен
жатқан ортаңғы және төменгі бөлімдерді шайып жатыр. Олар кейпер және рэт
шөгінділерімен берілген. Сұры құмайттастар, сазтастар, құмтастардан
құралып, қалыңдығы 510 м-ге дейін болады.
Жоғарғы триас (рэт) және төменгі юра шөгінділері бір аралсор
свитасын құрайды. Соған байланысты триас пен юра шекаралары анық
көрсетілмеген.
Юра жүйесі – I
Каспий маңы ойпаңының оңтүстік – шығыс ернеуіндегі төменгі юра
түзілімдері үш бөліммен берілген: төменгі және ортаңғылары -
континентальды, ал жоғарғысы-теңіз түзілімдерімен берілген. Юра жүйесінің
шөгінділері үш бөлімнен тұрады: төменгі, ортаңғы және жоғарғы.
Төменгі юра-I1
Төменгі юра түзілімдері эрозиялық және бұрыштық үйлесімсіздікпен
жоғарғы пермь мен төменгі триас, кунгурдың сульфат –терригенді будасына
жатады. Литологиялық түрде негізінен ақшыл – сұр және ақ – сұр саздармен
берілген. Құмдары полимиктілі, әлсіз сазды, ұсақ және орта түйірлі. Саздары
әлсіз құмайттасты, жер – жерде әктас еместі және қабатты емес құмайттарға
айналады.
Төменгі юра шөгінділері екі ұңғымамен ашылып, қара – қоңыр,
әлсіз сұр-жасыл және шие қызылды саздар және тығыз құмтасты, әктасеместі,
сонымен қатар пішіні 1-2-3 мм сазды тасмалталар және сұр – жасыл, ұсақ
түйірлі қатты құмтастардың қабаттарымен көрсетілген.
Электрлік каротажды диаграммада төменгі юра шөгінділерінің
меншікті кедергісі аз (0.5-1.4 ом·м) және әлсіз ғана дифференцияланған ПС
қисығымен сипатталған. Шөгінділерінің максималды өтімді қалыңдығы 50 м.
Ортаңғы юра – I 2
Ойпаңның оңтүстік-шығыс бөлігіндегі ортаңғы юра түзілімдері кең
тарап, құрылымдық – іздеу және терең барлау ұңғымалармен жер – жерде
ашылған. Олар бұрыштық және стратиграфиялық үйлесімсіздікпен төменгі юра
жыныстарын, кейбір күмбездердің дөңесіндегі төменгі триас пен кунгур
түзілімдерін жапқан. Ортаңғы юра түзілімдері аален, байос және бат
жікқабаттарына бөлінеді.
Аален жікқабаты – I 2al
Бұл жікқабат төменгі юра түзілімдерімен үйлесімсіз астасып, кең
тараған. Литологиясы саздар, құм мен құмтастардың қабаттасуымен беріледі.
Байос және бат жікқабаты – I 2b,bt
Бұл жікқабаттардың түзілімдері саз, құм, құмтастармен берілген.
Саздары сұр, қара – сұр, жасыл – сұр, әктас еместі, көлбеу қабатты болып
келеді. Құм мен құмтастары сұр, жасыл – сұр, полимиктілі, сазды, ұсақ және
орта түй- ірлі.
Ортаңғы юра шөгінділері С-4, С-2, С-7, С-13, С-15, С-16, С-5, С-
3, С-9, С-1 ұңғыларымен ашылып, литологиясы саз, құмтас, құмдармен
берілген.
Саздары сұр – қоңыр бура, тығыз құмтасты, құмайттастық слюдалы,
қо-ңыр көмір қабаттармен және көмірленген өсімдік қалдықтары бар әктас
еместілер болады.
Құмтастары сұр, қатты, карбонаттық цементтері ұсақ – орта
түйірлі, өсімдік қалдығы және пирит кристалы қосылған жікқабаттармен
берілген.
Құмдары сұр, борпылдақ, әлсіз жікқабатты, ұсақ түйірлі, сулы боп
келеді.
Электрокаротаж диаграммасында ортаңғы юра шөгінділерінің
көрінетін кедергісі 0.5 ом·м ден 2.4 ом·м болып келіп, ПС қисығы әлсіз
дифференцияланған болады. Қалыңдығы 531 м.
Жоғарғы юра – I3
Жоғарғы юра түзілімдері қаралып отырған аймақта шектеулі тараған.
Олар Ақжар, Мойынқұм, Бұлақтыкөл, Қаражарда негізінен құм мен құмтас
қабатшалары бар саздармен берілген. Саздары жасыл – сұр, әктасты.
Жоғарғы юра шөгінділері С-2, С-12, С-15, С-6, С-9 ұңғымаларымен
ашылған. Құрамы мергельді, сұр – қоңыр, жасыл және бақалшақ түйіршіктері
қосылған тығыз карбонаттардан құралған саздармен берілген.
Электрокаротаж диаграммасында жоғарғы юра шөгінділерінің жабыны
КС қималарында кедергінің күрт өсуімен сипатталып, сонымен қатар ГК
мәнінің күрт жоғарылануы жоғары жатқан неоком жыныстарын көрсетеді. Өнімді
қалыңдығы 65 м.
Бор жүйесі – К
Бор жүйесінің шөгінділері зерттеу алаңында кең тараған. Төменгі
бөлімі готерив, баррем, апт, альб түзілімдерін құрайды. Жоғарғы бөлігі
барлық жікқабаттармен беріліп, олардың қалыңдығы қатты өзгереді.
Литологиялық ерекшелігі бойынша екі кешенге төменгі бор бөліміне қатысты
терригенді және жоғарғы борға қатысты карбонатты болып келеді.
Төменгі бор – К1
Төменгі борда готерив, баррем, апт, альб жікқабаттары
көрсетілген.
Готерив жікқабаты – K1h
Бордың қимасы готерив жікқабатының теңіз түзілімдерінен
басталып, жоғарғы және ортаңғы юра жыныстарына стратиграфиялық
үйлесімсіздікпен жатады.
Готерив жікқабат шөгінділері С-2, С-7, С-13, С-1, С-15, С-5, С-
6, С-3, С-9, С-14 ұңғыларымен ашылып, саз және құмтастармен берілген.
Саздары әлсіз сұр – жасыл түсті, тығыз құмтасты, слюдалы, әлсіз
әктасты, қатқабатты, ұсақ түйірлі бақалшақтармен берілген.
Құмтастары жасыл – сұр, қатты, ұсақ түйірлі, слюдалы , ұсақ
көмірленген өсімдік қалдықтары қосылған.
Электрлік диаграммада готерив шөгінділерінің ПС оң мәнмен
сипатталса, көрінетін кедергісі 0.5-2 ом·м. Өтімді қалыңдығы 88 км.
Баррем жікқабаты – K1br
Барремнің ала түсті түзілімдеріне готерив жікқабатының жыныстары
стратиграфиялық үйлесімсіз жатыр. Жікқабаттың негізінде құм горизонты
орналасқан. Құмдары полимиктілі, жасыл және сұр – бура болып берілген.
Шөгінділері 12 ұңғымамен (С-2, С-7, С-13, С-12, С-15, С-11, С-6,
С-3, С-9, С-14) және сұр жасыл, шиелі қоңыр түсті, әлсіз жікқабатты, ашық
сұр
әктасты ұяшықтары бар әктас еместілермен берілген саздар литологиясын
құрайды. Каротаж диаграммасында баррем шөгінділерінің мәні 1-5 ом·м.
Қалыңдығы 175 м.
Апт жікқабаты – К1ар
Апттың теңіздік құмтасты – сазды шөгінділері барремнің қызыл
түсті түзілімдерін жауып жатыр. Олардың қимасы құмтасты жиналымдардан
басталып, сұр және қара – сұр полимиктілі әктастармен берілген. Ауданның
оңтүстік-шығыс бөлігінде құмтасты горизонт қара түсті саз будасымен
беріледі.
Апт жікқабаты шөгінділерінің саздары қара – сұр, тіпті қараға
дейін болып, майлы, тығыз, әлсіз құмтасты, бақалшақ түйірлері мен пирит
ұяшықтарымен қоса, қара-қоңыр, қатты құмайттасты қабатшалары бар әлсіз
әктастылармен берілген.
Электрлік диаграммада апт және баррем шекараларының депрессиясы
бойынша ПС, КС қисықтары жүргізілді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
І. Геологиялық бөлім
1.1. Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағ- . . . . .
.
дайлары
1.2. Алаңның геологиялық, геофизикалық зерттелу тарихы . . . . .
. . .
1.3. Литологиялық, стратиграфиялық қима . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
1.4. Тектоника . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Мұнайгаздылығы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5.1. Тұзүсті кешенінде мұнай мен газ қорларының заңдылықты
түрде таралуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Жер асты суларының сипаттамасы . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
1.7. Мұнай және газ қорларын есептеу. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
1.8. Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен көлемі
1.8.1. Іздестіру жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері
1.8.2. Іздестіру ұңғымаларын орналастыру жүйесі
II. Техникалық бөлім
2.1. Ұңғыма бұрғылаудың геологиялық жағдайлары . . . . . . . .
. . . . . .
2.2. Жуу сұйықтығының қатарының сипаттамасы . . . . . . . . . .
. . . . .
2.3. Ұңғымалардың үлгілі құрылмасын негіздеу. . . . . . . . .
. . . . . . . .
2.3.1. Қолдану тізбегін есептеу . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
2.3.2. Пайдаланылатын құбырды цементтеуді есептеу. . . . . . .
. . . . . .
2.4. Ұңғыма сағасын жабдықтау
2.5. Геологиялық, геофизикалық зерттеулер жинағы . . . . . . .
. . . . . .
2.5.1. Шламды және жыныс үлгісін іріктеу. . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
2.5.2. Геологиялық, геохимиялық зерттеулер . . . . . . . . . .
. . . . . . . . .
2.5.3. Өнімді қабаттарды сынау және бақылау . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
2.5.4. Пайдалану тізбегі түсірілгенен кейін, ұңғыны өнімдікке
байқау
III. Экономикалық бөлім
Мұнай мен газға геологиялық барлау жұмыстарын ұйымдастыру
3.1. Еңбек ақы төлеуді ұйымдастыру. . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . .
3.2. Материалдық-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру. . . .
3.3. Ұңғыма құрылысын қажет мерзімде негіздеу
3.4. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерді есептеу. .
ІV. Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау
4.1. Еңбек қорғау. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .
4.1.2. Пайдалы қазбалар, мұнайгаздың физикалық, химиялық қасиет-
тері.
4.1.3. Таңдаған қоймалар мен қоршаған ортаны қорғау. . . . .
. . . .
4.2. Қоршаған ортаны қорғау. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
4.2.1. Табиғи қоймалар мен қоршаған ортаны қорғау. . . . . . .
. . . . . .
ҚОРЫТЫНДЫ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . .
Дипломдық жобаның тіркемелері
1. Алаңның шолу картасы.
2. Литологиялық, стратиграфиялық қимасы. Масштабы 1:10 000
3. Каспий маңы ойпатының шығыс бортының тектоникалық схема-
сы. Масштабы 1:
4.“D”, “Q” шағылу горизонттары бойынша құрылымдық картала-
ры. Масштабтары 1:50 000
5. I-I және II-II сызықтары бойынша геологиялық-геофизикалық қи-
малар. Масштабы: көлденең 1:25 000
тігінен 1:10 000
6. Геологиялық-техникалық тапсырма. Масштаб 1:5000
7. Негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіш.
АНДАТПА
Дипломдық жобада Атырау облысында орналасқан Солтүстік Ду- лат алаңы
бойынша жиналған геологиялық, геофизикалық материалдар, осы алаңның мұнай
және газ іздеу жұмыстарының геологиялық, техни-калық және экономикалық
бөлімдерін жазуға негіз болып отыр.
Жобаланған алаңның өнімді қабаттары пермь-триас түзілімдерімен
байланысты.
Жобалық тереңдігі 2106 м, 3005 м және 2302 м болатын 3 іздеу ұң-
ғыларын тұрғызу болжанады ( біреуі тәуелсіз, екеуі тәуелді ). Жобалық бет-
кей D, Q категориясы бойынша есеп телген болжамдық алынатын қоры 33415200
тн
АННОТАЦИЯ
В дипломном проекте обосновывается геолого-технико-экономическая
целесообразность постановки поисковых работ на нефть, на основе геолого-
геофизических материалов, собранных на площади Северный Дулат располо-
женной в Западном Казахстане Атырауской нефтегазоносной области на про-
ектируемой площади продуктивны отложения пермь-триаса.
Проектируется заложение трех поисковых скважин (одна независимая и
две зависимые) с проектной глубиной 2106 м, 3005 м, 2302 м. По проект- ным
D, Q горизонтам извлекаемые запасы нефти составляет 33415200 т.
.
КІРІСПЕ
Каспий маңы ойпаңы-Қазақстандағы ең көне мұнай өндіру
аудандарының біріне жатады. Көмірсутектердің ыңғайлы географиялық орнығуы
және өндірістік нысаналарға жақын орналасуы, олардың болжам қорлары
Каспий маңы ойпаңын мұнай және газ і здеу жұмыстарында бірінші реттік
нысана деп қарастырады.
Соңғы 12-15 жылдағы Каспий маңы ойпаңындағы зерттеулер негізі-
нен тұз асты кешендеріне арналса да, тұз үсті кешен жыныстарының аймақтық
мұнай газдылығы ертеден белгілі болатын.
Тұзасты шөгінділерінің құрылымын зерттеуде және өндіруде өте көп шығын
кететіні көзделген болатын, соған байланысты көптеген зерттеушілер тұзүсті
шөгінділерінің геологиялық құрылымын талдап зерттеп, бірінші орынға қазіргі
кезде тұзасты кешендеріне қарағанда юра-бор және пермь-триас қойылған
болатын.
Осы дипломдық жоба Каспий маңы ойпаңының орталық бөлігіндегі
тұзүсті кешендерінің геологиялық құрылымын зерттеуге байланысты жазылған.
Әкімшіліктік орналасуы бойынша зерттеу алаңы (80%) Атырау облы
сындағы Қызылқоға ауданы мен Ақтөбе облысының Ойыл және Байғанин
аудандарында орналасқан.
Осыған орай жұмыстың геологиялық тапсырмасының мақсаты Тамды
көл, Бұрмасай, Кірмірші, Бесшоқы, Қосмұрын, Иба, Ербөлек, Дулат күмбез
аралық депрессиясы және тұзды күмбездердің геологиялық құрылымын зерттеу
болды.
Іздеу зерттеулерінің нәтижесінде алаңның геологиялық
құрылымы,
тұзүсті шөгінділердің мұнай және газ тұтқыштары ашылған.
Алаңның болашағы түзілімдердің тұзүсті кешенімен, негізінен
перм-триас түзілімдеріне байланысты.
Диплом жобасын құрастыруға диплом алдындағы өндірістік
тәжірибе және геологиялық фондтан жиналған мәліметтер негіз болды.
1. Геологиялық бөлім
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдай- лары.
Берілген алаң Каспий маңы ойпаңының шығыс бөлігінде
орналасқан.
Әкімшіліктік қатынастан алғанда берілген алаң Атырау облысындағы Қызыл қоға
ауданы мен Ақтөбедегі Ойыл және Байғанин аудандарында орналасқан
( 1.1-сурет ).
Облыстың орталығы Атырау қаласына 300 км, Сағыз темір жолына
30 км, Миялы, Ойыл, Байғанин аудандарына 85-90 км қашықтықта орналасқан.
Алаңның оңтүстігінде Атырау-Мақат автокөлігі мен темір жолы өтеді.
Берілген алаңның солтүстік-батысына қарай Сағыздан Миялыға дейін үшкір
тасты жабынмен жабылған грейдер өтеді. Өзге жолдары грунтты. Қар және жауын
жауғанда грунтты жолдарда өту қиын болады. Жергілікті жер өзен аң- ғарлары,
құрғақ сайлар және жайылмалар, кең тараған сорлы қазан ойпаттарымен
қиыстырылып, оңтүстік-батысына қарай иілген әлсіз төбелер жазықтығын
құрайды.
Абсолюттік белгісі Сағыз өзені арнасының бойымен алғанда минимал-
ды 20 м жуық, ал шығыста максималды 240,3 м. Негізгі бедерінің биіктігі
50-150 м, ал бөлек төбелерінің биіктігі 30-дан 100 м-ге дейін. Төбелерінің
баурайы жайпақ (3-тен 50С-қа дейін) боп келеді. Өзен арналары және
шайылмалары үзіктелген жағалармен сипатталады.
Ауданның су жүйесін Сағыз, Ойыл өзендері қамтамасыз етеді. Жазда
ұсақ өзендер құрғап, бөлек-бөлек құмдақтар боп сақталады. Құмдақтардағы
судың минерализациясы ащыдан қатты минерализацияланған суға дейін болады.
Сағыз, Ойыл өзендерінің түбі құмтасты боп келіп, ені 20-60 м, тереңдігі 0,5-
тен 20 км-ге жетеді. Бүкіл аумақ жарты шөлді өсімдіктермен көмкерілген.
Ойыл және Сағыз өзендерінің жайылмалары кей жерлерде батпақтал
ған. Сағыз өзені бойының біршама ауданын өсімдігі аз құмтасты массивтер
алып жатыр. Негізінен қатты тұздалған құмтасты және су саздылар грунтты
құрайды. Сусазды грунттар ылғал кезінде қатты дымқылданып,
автокөлік тердің өтуіне кедергі келтіреді.
Климаты маусымдық және тәуліктік температураларының орасан
ауытқуларымен келетін күрт континентальды боп есептеледі. Қысы біршама
суық. Ауа температурасы күндіз -100, -130, түнде-270-қа дейін, аяздарда-
350 380-қа жетеді. Қалыңдығы 20-25 см қарлы жабын желтоқсаннан наурыз
айының басына дейін тұрады. Қар ерігеннен кейін грунттар тез кеуіп кетеді.
Жазы құрғақ, ыстық. Ауа температурасы +400, ал түнде +100-а дейін.
Жауын-шашын сирек жауады. Күзі салқын, күңгірт райлы боп келеді.
1.2 Алаңның геологиялық-геофизикалық зерттеліну тарихы.
Жұмыс алаңы геологиялық-геофизикалық әдістермен әркелкі
зерттелген. Каспий маңы ойпаңының оңтүстік шығыс баурайына қарай
түсірілімдердің талдануы мен қалыңдығы көбейеді.
Осыған байланысты тұз күмбезді құрылымдар аумағындағы дөңес
бөліктер мен көмкерілген белдемдер бөлек-бөлек талданған.
Алаңның аумағындағы геологиялық-геофизикалық зерттеліну
мәліметтері 1.1-кестеде келтірілген.
Тұзүсті кешендері құрылымдық-іздеу бұрғылаумен қатар геологиялық
түсіріліммен зерттелсе, ал тұзасты шөгінділері тек қана геофизикалық
нұсқалардың берілгендері бойынша зерттелген. Өңделген алаң аумағынан
жүргізілген геологиялық түсірілімдер мен құрылымдық – іздеу бұрғылау
жұмыстарының нәтижесінде кунгур, триас, бор, юра шөгінді қималары
зерттелген. Тұзкүмбезді құрылымның құрылысы, тұзүсті шөгінділерінің
мұнайгаз болашағы ашылып, кунгурдың галогенді шөгінділерінің морфологиясы
анықталды.
Аэромагниттік 1:50000 масштабты түсірілімдердің нәтижесінде Та
картасы құрылып, қимадағы жыныстардың магниттік қасиеті, жеке жарылымды
тектоникасы мен іргетасының заттық құрамы көрсетілген. Геомагниттік өрістің
геологиялық талдануы жүргізіліп, мұнай және газ іздеу жұмыстарына хаттама
берілген.
1960-1964 ж қаралып отырған алаңда 1:200 000 масштабты
планометрлік гравиметриялық түсірілімдер Орал және Ақтөбелік геофизикалық
экспедицияларымен жүргізілді. Түсірілімдер жүйе бойынша тығыздығы 1 нүктеде
4 км2 бар деп есептеледі. қиылысты картаны құруға мүмкіндік берді. 60
жылдары осы қиылысты түсірілімнің материалдары бойынша 1:200 000 масштабты
кондициялы гравиметриялық карта баспаға шыққан еді. Гравиметриялық
жұмыстарының нәтижесінде қазірде белгілі тұз күмбездерінің көп бөлігі
ашылған болатын. Материалды интерпретациялау негізінде сол тұз күмбезді
құрылымдарының арасын- дағы байланыс бар екеніне көз жеткізілді.
1967-1972 ж Іле геофизикалық экспедициясы осы жұмыстардың
нәтижелері бойынша 1:500 000 масштабты тұз құрылымының схемасын құрды.
Қаралып отырған алаңда 1964 жылдан 1984 жылға дейін 1:50 000
масштабты детальды гравиметриялық түсірілімдер жүргізілген болатын.
Жұмыстар негізінен Орал, Ақтөбе, Оңтүстік Қазақстан және Гурьев
геофизикалық экспедициялармен орындалған. Детальды гравиметриялық
түсірілімдердің жалпы ауданы 60 000 км2 жуық. Қадағалаулар 1 м-де 0,5 км
жүйе бойынша алаңның солтүстік бөлігіндегі меридиональды бағытта профильдер
бойынша жүргізіледі. Қалыпсыздық (0,12-0,18 МГЛ ) дәлдігін анықтауда
түсірілім материалдары бойынша 1:50 000 масштабты гравиметриялық карта
құрылды.
Гравибарлау жұмыстармен тұзүсті және тұзды құрылымдық
кешендерінің тектоникалық құрылымы зерттелініп, болжам құрылымдарын ашуға
мүмкіндік берілді. Электробарлау жұмыстарының кешендік интерпретация
материалдарының нәтижесінен “Байшаған” құрылымының шығыс қанаты мен
“Ербөлек” құрылымының орталық бөлігінде “шоғыр түрі” аномалиясы ашылды.
Гравитациялық өрісті талдап зерттеу алаң бойынша терең
көмкерілген тұзды күмбездерді, сызбанұсқада тұзды күмбездердің
ерекшеліктерін реттеу, олардың күрт төмендеуін бағалауға мүмкіндік береді.
Ең нақты да дәлдік локальды қалыпсыздықтарды табуда өріс трансформациясы
кең тараған. Ол әдіс тұздардың баурайын анықтау, күмбезаралық белдемдегі
тұзүсті шөгінділерінің қалыңдығы туралы сандық бағалауға мүмкіншілік
береді.
Қазіргі кезде сейсмобарлау тұзүсті және тұзасты шөгінділерді
зерттеуде ең негізгі және тиімді геофизикалық нұсқа болып
есептеледі.Сейсмобарлау жұмыстары 2375 м қашықтыққа қойылып, жарылыс құралы
орталық
жүйесінде орналасқан 24х нұсқасымен жүргізіледі. Серпімді толқындар көзі
болып, СВ-5-150 және СВ-10-100 төрт дірілдеткіш типі, ал тіркеуші құрал
ретінде Прогресс-32 сейсмостанциясы қолданылды. Алғашқы іздеу жұмыстары ГП-
892-94 жобасымен, кейін 1992 жылдың бірінші жартысында, яғни бұл берілген
жоба бойынша дала жұмыстары орындалғаннан кейін сейсмо- партия бұл алаңда
ГП-8-92-94 жобасымен жұмыс істейді. Жобаланған 1100 п.км көлемінен ГП-892-
94 жобасы бойынша 230 п.км өңделіп, ал қалған жұмыстар 1992 жылдың екінші
кварталында аяқталған. Жұмыстың аяқталуы
Қазақстан Республикасының жер қорғау комитетінің шешімі бойынша ГП-8 92-94
жобасымен жұмыс жасаған далалық партиясын Зайсан ойпаңына сейсмобарлау
жұмыстарын жүргізу үшін жібереді. Осыған байланысты ГП 890-92 және ГП892-
94 жобаларының жұмыстарынан бір есеп беру құрылады.
Есеп беру жүйесі бойынша 1850 п.км сейсмоқималар өңделген,
сонымен қатар ГП-890-92 жобасы бойынша 1620 п. км, ал ГП-892-94 жобасымен
230 п.км сейсмоқималар алынды.
Сейсмобарлау жұмыстарын жүргізуден басқа жобалау жұмыстары
сейсмобарлау және гравибарлау мәліметтерінің кешенді интерпретациялық
зерттеулерінің зерттеу алаңындағы, сонымен қатар Каспий маңы ойпаңының
орталық бөлігіндегі галогенді түзілімдер жабынының геологиялық құрылысын
зерттеуді қарастырады.
Каспий маңы ойпаңының шығыс ернеуінде жүргізіліп келген
сейсмобарлау жұмыстарын үш кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңде (1931-
1969ж) тек тұзкүмбездері құрылымның дөңбеккүмбездерінің маңында ғана
жүргізіліп отырды. Ол кезде тұзүсті кешенінің төменгі бөлігі мен тұзасты
түзілімдер зерттелмей қалып отырды. МОВ сейсмобарлау жұмыстарының
геологиялық тиімділігін төмендететін нәрселер: геологиялық құрылысының
терең және күрделі болып келуі, еңісті шекараларының тік бұрышты болуы,
тұзкүмбез- дерінің күрделілігі, дөңбеккүмбездердегі жарылымдардың болуы
себеп болады. 1965 - 1969 жж МОВ-МРНП арқасында сейсмобарлаудың тиімдлігі
жоғарылай түсті.
Сейсмобарлаудың бұл түрлерін қолдану Ақтөбелік Аралмаңының
күрделі тектоникалық құрылысын, оның терең геологиялық қимасын қолдануда
1964 ж МОВ, КМПВ, XXII аймақтық профильдері жасалды. 1965 ж Шұбаркұдық
күмбездерінің қанаттарында МОВ сейсмобарлау жұмыстары жүргізілді.
Сесмобарлаудың алғашқы нысанасы күмбездердің шығыс бөлігі
ұсынылды. 1966ж күмбездің оңтүстік-шығыс қанатында қосымша МРНП жұмыстары
жүргізіліп, ол құрылымдарды біршама толық зерттеуге мүмкіндік берді және ол
терең бұрғылау жұмыстарына ұсынылды.
МОВ-МРНП іздеу жұмыстарымен қатар 1957 ж КМПВ, МОВ, МРНП
аймақтық жұмыстары жүргізілді. Жұмыс нәтижесінде тұзасты түзілімдері
және кристалды іргетастың жоғарғы бөлігі құрылысының болмауына әкеп
соқты. Мәліметтер бойынша горизонттар мен іргетастың жоғарғы бөлігінің
әртүрлі болуы, т.б. Әдетте КМПВ сейсмобарлау жұмыстары ПСЛ-І-КМПВ немесе
ГШИСК-I-48 КМПВ сияқты екі сейсмостанцияларда жасалатын.
Сейсмоқабылдағыштардың ұзындығы 12 км және 9 км. Сесмоқабылдағыштар қадамы
100 м, жарылыс интервалы 6-12 км және 9 -18 км болды. Кейбір бөлек
профильдерде годогроф ұзындығы 144 км-ге дейін жетті. КМПВ, МОВ, МОП жұмыс
нәтижелерінің әртүрлі жылдары жасалған мәліметтерінің жиналуы оларды ортақ
бір әдіспен интерпретациялауға мүмкіндік берді (ЖалыбинФ.Н.,1969 ж, Комаров
В.П., Чистяков ВТ., 1976 ж, Юров Ю.Г., Деменьтев Н.Г. және т.б., 1976 ж,
1978 ж, 1980 ж Сапожников Р.Б., Быкайда- ров Б.А.). Осы жұмыстар
нәтижесінде іргетас бедерінің схемалары, оның құрылысы туралы мәлімет
беретін шағылу нұсқалары тұрғызылды. Осы мәліметтер бойынша іргетас
дифференцияланған бедері мен тектоникалық бұзы- лыстардың кеңінен
таралуымен ерекшеленеді. Іргетас орналасуының тереңдігі 7-25 км аралығында
өзгеріп отырады.
Екінші кезең ( 1970-1980 жж ) сейсмобарлау жұмыстарының сапалы
жаңа кезеңін сипаттайды. Мұнда Поиск деп аталатын магнит жазуы бар және
далалық мәліметтерді аналогты қондырғыларда қайта жөндейтін машиналық
әдістері қолданды (ПСЗ-2, ПСЗ-4). 1973-1974 ж бастап сейсмобарлаудың жаңа
әдістері ( МОГТ; ВСП және т.б.) қолданыла бастады. Бұл әдістер –
жарылмайтын қоздырғыш көздері. Дала мәліметтеріне сандық есептеу маши-
наларында талдау жасалды. Күрделі зерттеулердің нәтижесінде – қайта
профильдер түсіру, қоздырғыш көздерін біріктіру т.б. ауданның тереңдік
құрылысын толық зерттеуге мүмкіндік берді. Көптеген тұзасты кешенінің
локальды көмпимелері анықталды.
Үшінші кезең 1980ж басталған сейсмобарлау жұмыстарына жаңа
әдістемелік және аппаратты игерулердің интенсивті түрде енгізілуімен
сипатта- лады. Прогресс және ССЦ-3 сейсмостанцияларының қолданылуы МОГТ
мәліметтерін ЭВМ-да талдау жасауға мүмкіндік берді. 1985 ж бастап Каспий
маңы ойпатының шығыс және онтүстік шығыс ернеуінде таралған карбонатты
түзілімдердің таралу шекарасын анықтау мақсатында сейсмобарлау жұмыстарының
біріккен тереңдік әдістерін қолдана бастады. Тұзасты мұнай және газ
кенорындарын іздеудің тиімді шешімі аймақтың тереңдік құрылысын жан-жақты
зерттелгендігін талап етеді. Сондықтан бұрыннан жиналған Каспий маңы
ойпатының шығыс және оңтүстік шығыс ернеуі бойының геофизи- калық
мәліметтерінен басқа да әдістер бойынша интерпретациялар жүргізіліп отырды
( Гущин Е.С, 1984 ж, Огай Б.А, 1988 ж, Жуйков С.А 1985 ж, Боранаев В.А,
1981 ж, Волож ЮА. 1986 ж, Курмашев Е.К.1984 ж).
1987 ж бастап Каспий маңы ойпатының ернеу маңы белдемінің терең
сулы жағдайындағы Темір карбонатты массивіне Тұрлан геофизикалык
экспедициясы МОГТ іздеу, сейсмобарлау жұмыстарын жүргізіп келеді. Ұсынылған
геологиялық есеп беру 1990-1992 ж өткізілген сейсмобарлау жұмыстарының
нәтижесі болып табылады.
Сейсмологиялық жағынан жұмыс алаңы сейсмобарлау жұмыстарын
жүргізуде өте қолайлы болып келеді. Шөгінді қабаттың қимасына бірқатар
шағылу және сыну қасиеттері бар геологиялық шекаралар кездеседі.
I-палеоген табаны.
III-неоком табаны.
V-юра түзілімдерінің табаны.
PT, PT", PT'-пермь-триас түзілімдер қабатындағы горизонттар.
У1-кунгур түзілімдерінің жабыны.
П1-артин түзілімдерінің жабыны.
Алаң бойынша ең тұрақты және сенімді болып III шағылу горизонты
келеді. У шағылу горизонтын іздеуде көп қиындықтар туғызады, себебі
біртекті де жақсы шағылу бетінің болмауы, сонымен бірге литологиялық репер
мен жұқа қабаттылықтың жоқ болуына байланысты пермь-триас шағылу
горизонттарын табу қиынға соғады.
Зерттеу алаңында 14 құрылымдық-іздеу ұңғымалары С-1, С-2, С-3, С-
4, С-5, С-6, С-7, С-8, С-9, С-10, С-11, С-12, С-13, С-14, С-15 бұрғыланған
бо- латын. Бұл ұңғымалардың электрлік және сейсмокаротаждың берілгендері,
сонымен қатар керн материалдары бойынша шағылу горизонтын стратификациялап,
шөгінділердің литологиясы мен қималардың жоғарғы бөліктерінің жылдамдық
мәліметтерін алуға мүмкіндік береді. Жұмыс алаңында бұрғы- ланған СП-4178-
79 құрылымдық-іздеу ұңғымаларының сейсмокаротаж бе- рілгендері бойынша
жылдамдық мәліметтерін Піртау-II, Орысқазған, Қопа ( Г-1) терең
ұңғымалардың сейсмокаротажынан көруге болады.
Каспий маңы ойпаңындағы шөгінді қабаттың қимасынан КМПВ жұ-
мыстарымен шекара жылдамдығы 2000-2800 мс (палеоген табаны),
3800- 4000 мс (триастағы горизонттар), 4500-4700 мс (кунгур
шөгінділерінің жа- быны) болатын сыну шекаралары байқалған.
Жұмыс алаңы бойынша беттік сейсмологиялық жағдайлардың қалыңдығы
60 км жететін альб-сеноман түзілімдерінің кең таралуымен күрделенген.
Беттік сейсмологиялық жағдайлар ерекшелігі-ұңғымалардың
сейсмокаротаж берілгендері бойынша және зерттеу алаңында жүргізілген
бірінші
орындау нұсқасының (МПВ) сейсмикалық бақылауларының арқасында зерттелді.
Зерттеу алаңы аймағындағы қиманың жоғарғы бөлігінің (ЗМС)
қабаттық жылдамдығы 500 мс-тен 1000 мс-қа дейін сипатталады. Негізінен
(ЗМС) қалыңдығы 5-тен 30 м дейін өзгереді. Бұл қабаттан төменгі
түзілімдерінің қабаттық жылдамдығы 1750-2200 мс сипатталады. 1976 ж
зерттеуге алынған алаңның оңтүстігінде МОВ және КМПВ зерттеулері жүргізілді
( Хабибуллин Э.Г ). Тұзүсті кешен шөгінділері зерттелініп, ІІІ, I, D, Y'
және П шағылу горизонттары 1:50 000 масштабпен карта құрылған.
1979-83 жылдары Каспий маңы ойпаңының оңтүстік шығыс бөлігінде
сейсмогеологиялық аудандастыру жүргізген МОГТ жүйесінің аймақтық
профильдері өңделген ( Арзюгов В.Н, Воронов Г.В ).
1978-80 жылдары МОГТ іздеу жұмысымен бірге құрылымдық кешені
тұзкүмбезді құрылымдардың геологиялық құрылысын зерттеген. Олар: Байшаған,
Ербөлек, Иба, Дулат. Байшаған құрылымының батыс қанаты, Ербөлек қанатының
батыс және оңтүстік бөлігі, Иба құрылымдарында, Дулаттың оңтүстік қанатына
терең-іздеу бұрғылау жұмыстарын жүргізуге рұқсат етілді. Нәтижесінде 1:50
000 масштабты ІІІ (бордың шөгінді табаны бойынша) шағылу горизонты бойынша
карта құрылды. Y шағылу горизонты (шөгінді табаны және Y1 (кунгур шөгінді
жабыны) бойынша 1:100 000 масштабты схе- малық құрылымдық картасы
түсірілді.
1985 жылы “Нефтегеофизика” НПО №5383-85 ГЭПР МОГТ аймақтық
сейсмикалық зерттеулер жүргізген Каспий маңы ойпаңының ішкі ауданы
бойынша тұрғызылған К-3 профилінің мақсаты тұзасты кешендерінің горизонт
бойынша аймақтық қимасы көрсету. Бұл жерде сандық тіркелу қолданылды. Жұмыс
нәтижесінде кунгурға дейінгі мұнай газды кешенінің құрылымдық ерекшеліктері
туралы ақпарат алынды. Қазіргі кезде ИГФЭ, АГФЭ, ГГФЭ, ТГФЭ сейсмикалық
зерттеулері бітірілді деп есептеледі.
1987-88 жылдары АГФ зерттеу алаңының оңтүстік шығысында ВСМ
тәжірибе нұсқаулы жұмыстарын жүргізді. “Прогресс-3-СВ-5-150 вибро кешенінің
жұмыс қабілеттілігі тексеріліп, келесі жұмыстарға бағыттама берілді.
1985-1987 ж Гурьев геофизикалық экспедициясы ВСМ жұмыстарын Орал
өзенінің сол жағалық аймағында жүргізді.
1985 жылы Алматы ГФЭ Каспий маңы ойпаңының оңтүстік шығыс
және шығыс баурайында ВСМ ОГТ іздеу және талдау жұмыстарын жүргізді. ВСМ-
ның негізгі мақсаты тұзасты кешендерінің шөгінділерін зерттеу болғанымен
тұзүсті кешендерінің мәселесін шешеді.
Қазіргі Каспий маңы ойпаңының шығыс жартысының біршама аумағы
1:50 000 масштабты гравиметриялық түсіріліммен көмкерілген. 1989 жылы
Каспий маңы ойпаңының шығыс бөлігі үшін 1:200 000 масштабпен тұз жабыны
бойынша құрылған құрылымдық картасы, сейсмобарлау және гравибарлау
материалдарының кешендік интерпретацияларының тематикалық жұмыстары
бітірілді.
1.1-кесте Геофизикалық-геологиялық зерттелінуі
Жұмыс уақыты, Жүргізілген жұмыстар Жұмыстар нәтижесі
авторы
І кезең Сейсмобарлау жұмыстары Каспий маңы ойпатының
1931-1969 жж МОВ-МРНП сейсмобар-лау территориясының тектони-
жұмыстары. калық құрылысы жалпыла-ма
зерттеліп қана қойылды.
1957-1964 жж МОВ-МРНП сейсмобарлау Кристалды іргетасқа толы-
Пилифосов В., жұмыстары. ХХІІ, МОВ және ғымен зерттеулер жүргізді.
Минеренко В. КМПВ аймақтық те -рең
геологиялық профиль-дері
жүргізілді.
1965 ж Шұбарқұдық күмбезінің қа- Шұбарқұдық күмбезінің
наттарында МНРП және МОВ қа-наттарының геологиялық
сейсмикалық жұмыс -тары құрылысы анықталды.
жүргізілген.
1967 ж МРНП қосымша сейсмо-барлау Тұзасты түзілімдеріне то-
жұмыстары жүргі- зілді. лығымен зерттеу жүргізді.
КМПВ, МОВ, МРНП ай-мақтық
жұмыстары. Бұл жұмыстар
МОВ-МРНП із-деу-барлау
түсірулерімен қатар
жүргізілді.
1.1 кестенің жалғасы
Жұмыс уақыты, Жүргізілген жұмыстар Жұмыстар нәтижесі
авторы
Жалыбин Ф.Н. МОГТ, КМПВ, МОВ сейс- Осы жүргізілген жұмыстар
1969 ж, мобарлау жұмыстарын ор-тақ нәтижесінде іргетас релье-
Комаров В.П., бір әдіс бойынша фінің схемалары құрылды.
Чистяков В. ин-терпретация жұмыстары.
1976 ж
ІІ-кезең МОГТ, ВСП және басқа Аймақтың тереңдiк құры-
1970-1980 жж сейсмобарлау жұмыстарын лымы нақты анықталды. Бiр
1973-1974 жж жарылмайтын қоздырғыш қатар тұзасты локальды
көздерi арқылы жүргiзу. құрылымдары ашылды.
1973-1974 жж МОГТ материалдарын ССЦ Бұл талдау жұмыстары нақ-
– 3 , ПРОГРЕСС сейс- ты геологиялық тапсырма-
мостанцияларында талдау ларды шешудегi сейсмобар-
жүргiзу лаудың эффективтiлiгiн
бiршама жоғарылатты
1985 ж Каспий маңы ойпатының Карбонатты массивтер ше-
Гущин Е.С шығыс және оңтүстiк каралары анықталды.
ернеуiндегi карбонатты тү-Бұл жұмыстар нәтижесiнде
зiлiмдердiң таралу шекара-болашағы зор бiрнеше құ-
сын анықтау мақсатында рылымдар ашылған.
МОГТ сейсмобарлауының
аналогы ОГП – МПВ сейс-
мобарлау жұмыстарының
МОГТ сейсмобарлау жұ-
мыстары Темiр карбонатты
массивiнiң батысындағы
әдiстерi қолданылды
1. кестенің жалғасы
Жұмыс уақыты, Жүргізілген жұмыстар Жұмыстар нәтижесі
авторы
Жалыбин Ф.Н. МОГТ, КМПВ, МОВ сейс- Осы жүргізілген жұмыстар
1969 ж, мобарлау жұмыстарын ор-тақ нәтижесінде іргетас
Комаров В.П., бір әдіс бойынша рельефінің схемалары
Чистяков В. ин-терпретация жұмыстары. құрылды.
1976 ж
ІІ-кезең МОГТ, ВСП және басқа Аймақтың тереңдiк құры-
1970-1980 жж сейсмобарлау жұмыстарын лымы нақты анықталды. Бiр
1973-1974 жж жарылмайтын қоздырғыш қатар тұзасты локальды
көздерi арқылы жүргiзу. құрылымдары ашылды.
1973-1974 жж МОГТ материалдарын ССЦ Бұл талдау жұмыстары нақ-
– 3 , ПРОГРЕСС сейс- ты геологиялық тапсырма-
мостанцияларында талдау ларды шешудегi сейсмобар-
жүргiзу. лаудың эффективтiлiгiн
бiршама жоғарылатты.
III – кезең Каспий маңы ойпатының Карбонатты массивтер ше-
1980 ж шығыс және оңтүстiк каралары анықталды.
ернеуiндегi карбонатты тү-
зiлiмдердiң таралу шекара-
сын анықтау мақсатында
МОГТ сейсмобарлауының
аналогы ОГП – МПВ сейс-
мобарлау жұмыстарының
әдiстерi қолданылды
1985 ж МОГТ сейсмобарлау жұ- Бұл жұмыстар нәтижесiнде
Гущин Е.С мыстары Темiр карбонатты болашағы зор бiрнеше құ-
массивiнiң батысындағы рылымдар ашылған.
Тұрлан геофи- Каспий маңы ойпатының Көптеген құрылымдардың
зикалық экспе- терең сулы бөлiгiн ашылуына әкелді.
дициясы зерттеу мақсаты.
1.3 Литологиялық, стратиграфиялық сипаттамасы.
Зерттеу алаңы Каспиий маңы ойпаңының ішкі бөлігінде орналасып,
шөгінді тысының қалыңдығы 20 м-ге жетеді.
Жұмыс алаңындағы тұзасты шөгінділер ұңғылармен ашылмаған.
Геологиялық зерттеулердің мәліметтері бойынша тұзасты шөгінді жабыны
солтүстік-батыс бағытының баурайына таман 7-8 км тереңдікте жатыр. Тұзасты
кешендерінің төсеніші әртүрлі жасты ( төм. P- жоғ. C ) жыныстардан
құрылған.
Ойпаңның құрылымдық- тектоникалық этажының тұзасты
шөгінділерінің стратиграфиялық тарамдалуы баурай бөліктерінде терең
бұрғылау мәліметтерімен қатар аймақтық геологиялық-геофизикалық
зерттеулерінде көрсетіледі.
Төменгі пермь жүйесі-P1
Төменгі пермь сақмар, артин және кунгур ярустарымен берілген.
Сакмар жікқабаты-P1s
Сақмар жікқабатының түзілімдері Оңтүстік Ембі көтеріліміндегі
Сарықұм алаңында Г-1 және Г-2 ұңғымаларымен, сонымен қатар ойпаңның шығыс
ернеу белдемінде П-11 ( Шеңгелші ), Г-2 ( Құмсай ), Г-88 (Кенқияқ )
ұңғымаларында ашылған. Бұл жікқабат гравелит, малтатас, ангидрит
қабатшалары бар құмтастар мен әктас, саздары бар сазтастардан құралған.
Әктастары қоңыр-сұр, сазды, жұқа қабатты, тақталы. Сазтастары қара-сұр,
әктасты. Ангидриттері қоңыр-сұр, тығыз, қабатты болып келеді. Қалыңдығы 400
м-ге жуық.
Артин жікқабаты -P1ar
Артин жікқабатының жыныстары Каспий маңы ойпаңының шығыс
ернеумаңы белдемінде кунгур жарылымының алдында жоғалып, тек қана батысына
қарай Кенқияқта 3750 м тереңдікте 88 ұңғымамен және Биікжал алаңындағы СГ-2
өте терең ұңғымасымен ашылған. Литологиялық түрде саздар, құмтастар,
гравелиттермен берілген.
Құмтастары сұр, ірі түйірлі болып келеді. Саздары қара, қара-сұр,
тығыз, карбонатты құрайды.
Қима әртүрлі және тұрақсыз құрамымен сипатталады: құмтастар,
құмайттастар, әктастар, доломиттер, ангидрит қабатшалары бар сазтастардан
құралған. Қалыңдығы 300 м-ге дейін.
Зерттеуге алынған алаң аумағындағы құрылымдық-іздеу ұңғыларымен
ашылған көне жыныстарды кунгур жікқабатының төменгі пермь (P1kr)
шөгінділерін жатқызуға болады.
Кунгур жікқабаты-P1kr
Кунгур жікқабатының түзілімдері қаралып отырған ауданда кең тараған.
Олар тұзды күмбездер мен антиклинальдардың өзегін құрап, соңғы жылдары
шығыс ернеу белдемдеріндегі Жылансай, Әлібекмола, Шеңгелші, Мортық,
Кенқияқ, Жаңажол, Құмсай құрылымдарында ұңғымалармен өткен. Бұл жікқабаттың
түзілімдері көптеген құрылымдық-іздеу ұңғыларымен ашылған. Соған байланысты
кунгур түзілімдерінің қимасынан үш буданы қарастыруға болады: төменгісі-
сульфат-терригенді, ортаңғысы-галогенді, жоғарғысы-сульфат-терригенді.
Төменгі сульфат-терригенді буда Жылансай, Жаңажол, Әлібекмола,
Шеңгелші, Кенқияқ құрылымдарындағы ұңғымалармен ашылған. Литологиялық түрде
ангидрит, сазтастармен берілген. Ангидриттері ақшыл-сұр, саздар мен
құмайттардың материалымен байытылған ұсақ кристалдарымен берілген.
Сазтастары ақшыл және қара-сұр жұқа тақталы болады. Құмайттастары сұр және
қарасұр, әктасты, тақталы, ұсақ түйірлі кальциттер мен ангидриттерден
тұрады.
Галогенді будасы Жылансай күмбезінде, Жаңажол, Кенқияқ, Әлібекмола
көтерілімдерінде ұңғымалармен толық өткен. Олар негізінен тас тұзымен
берілген. Тұздары ақ, ақшыл-сұр, ірі кристалды, шомбал болып келіп, оның
құрамында ангидриттер мен құмайттардың қабатшалары кездеседі.
Галоген будасы табанында тұздардың филип горизонтының сульфат терриген
жыныстарымен алмасуы байқалады. Галоген жиналымының қалыңдығы тұз
тектоникасы нәтижесінде сығылған мульдаға дейін 5 км-ге ауытқиды.
Жоғарғы сульфат-терригенді будасы екіге бөлінеді. Екеуінің
біреуі
тұздың қышқылдануының нәтижесінде пайда болып, кепрок атанса, екіншісі
теңіз-жағалық жағдайда түзіліп, Г. Жолтаев атауымен жаңажол будасы деп
атанған. Ол Кенқияқ, Әлібекмола, Шеңгелші, Жаңажол күмбездерінде көптеген
ұңғымалармен ашылған. Оның төменгі бөлігінде сазды материалмен байытылған
ангидриттердің ақшылсұр горизонттары тараған. Ал оның төменгі бөлігінде
терригенді материалдармен байытылған гипсті-ангидрит будасы орналасқан.
Терригенді бөлігінің ортасында құмайттар мен құмтастардың қабатшалары жиі
кездесетін саздар және сазтастар басым болып келеді.
Жоғарғы пермь-P 2
Жоғарғы пермь түзілімдері Каспий маңы ойпаңының шығыс ернеу
белдемінде көптеген құрылымдық-іздеу және терең барлау ұңғымаларымен
ашылған. Олардың толық қимасы Құмсай алаңындағы П-2 ұңғымасында табылған.
Зерттеушілердің көпшілігі тек қазан (Р2 kz ) және татар (Р2 t ) жікқабат
түзілімдерінің шөгінділерін бөліп көрсетеді.
Жоғары пермь шөгінділері зерттеу алаңында кездеспеген, олардың
жазбалары жақын жатқан аудандардың мәліметтері бойынша алынған. Жоғарғы
пермь шөгінділерінің қалыңдығы 3-4 км-ге жетеді және олар сазтас,
құмайттас, құмтас және әктас қабатшалары бар саздардан құралған.
Қазан жікқабаты -P2 kz
Қазан жікқабатының түзілімдері бұл ауданда кең тараған. Олар
Шеңгелші алаңында 1495-1836 м, Құмсайда 2273-2779 м, Мойынқұм 1995-2841 м
тереңдікте терең барлау ұңғымалармен ашылған. Литологиялық түрде құм-
тастар, құмайттар мен сазтастардан құралған.
Құмтастары қоңыр және ақшыл-сұр, ұсақ түйірлі. Құмайттары қоңыр,
сұр, тығыз. Олар әр түйірлі, кварц-далашпатты құрамды болады.
Татар жікқабаты-P2t
Каспий маңы ойпаңының оңтүстік-шығыс ернеу белдемінде татар жік-
қабатының түзілімдері кең тараған. Олар Кенқияқ, Ақжар, Мортық дөңес маңы
мен қанаттарында терең барлау ұңғымалармен ашылған. Олар негізінен
құмайттар мен құмтастардың кезектесуімен келген саздар және сазтастармен
берілген.
Сазтас будасы Шеңгелші, Кенқияқ, Құмсай және Мойынқұм алаңдарында
терең барлау ұңғымалармен ашылған. Литологиялық түрде құмайттар мен
құмтастар қабатшалары бар сазтастардан құралады.
Құмтасты-құмайттасты буда Шеңгелші, Мойынқұм, Кенқияқ алаңдарында
барлау ұңғымалармен ашылған. Құмтастары полимиктілі, слюдалы. Саздары
құмайттасты, қызыл-қоңыр және жасыл-сұр әктасты болып келеді.
Сазды будасы 683-465 м тереңде Шеңгелшіде П-11, 1040-749 м
(Мойынқұм) Г-1 ұңғымасында ашылған.
Мезозой эрасы-MZ
Триас жүйесі-Т
Каспий маңы ойпаңының оңтүстік-шығыс ернеу белдемінде триас
түзілімдерінен қазіргі кезде төменгі және жоғарғы бөлімнің шөгінділері анық-
талған.
Триас жүйесіндегі тұзүсті кешендерінің шөгінділеріне ерекше көңіл
бөлінеді. Олар Бесшоқы алаңындағы ұңғыларымен ашылып, құмтас қабатшалары
бар саздармен берілген. Қалыңдығы 179 м.
Жұмыс алаңның солтүстік- батыс аумағындағы триас қималарында
ортаңғы бөлімнің шөгінділері кездеседі.
Жоғарғы пермь және төменгі триас шөгінділері литологиялық құрамы
жағынан жақын, сондықтан олардың арасындағы шекаралары онша анық
көрсетілмеген.
Төменгі триас-Т1
Төменгі триас түзілімдері Каспий маңы ойпаңы мен оған қарасты
аймақтарда жоғарғы пермь түзілімдеріне бұрыштық және стратиграфиялық
үйлесімсіздікпен жатады.
Оның шөгінділері ветлуж және баскунчак серияларымен берілген.
Біріншісі жоғары пермьнің шайылған бетімен бұрыштық үйлесімсіз астасып,
қызыл түсті конгломерат, саз, құмтастар мен құмдардан құралған. Қалыңдығы
369 м-ге дейін. Екіншісі ала түсті саз, құм, құмтастардың қабаттасуынан
құралып, қалыңдығы 240 м-ге дейін жетеді. Төменгі триас түзілімдерінен
ветлуж және баскунчак серияларын қарастырамыз.
Ветлуж сериясы. Литологиялық және каротаждың мәліметтері бойынша
серияның түзілімдері бұлақтыкөл, соркөл, көкжиде, ақжар свиталарына
бөлінеді.
Бұлақтыкөл свитасы пермь жыныстарына бұрыштық және
стратиграфиялық үйлесімсіздікпен жатып, құмтас, құм, құмайттас, сазтас және
саздармен берілген. Олардың түсі негізінен қызыл, қара түсті, сирек ақшыл
сұр, көк.
Соркөл свитасы ветлуж сериясының төменгі бөлігін құрап, Кенқияқ,
Көкжиде, Құмсай және Мортық құрылымдарында ашылған. Литологиясы бойынша бұл
свита саздар, құмайттастар, көк, жасыл-сұр құмтастармен бе- рілген.
Көкжиде свитасы алғаш рет Кенқияқ күмбезінің қанаттары мен Көкжиде
көтерілімінде ашылған болатын. Бұл свита жасыл және көкшіл-сұр түс- ті
құмтасты, сазды жыныстардың жұқа қабатшаларының кезектесуінен
құралған.
Ақжар свитасы құм мен саз будаларының қабаттасып келуінен
тұрады.
Баскунчак сериясы. Ол құмсай және тасшы свитасына бөлінеді.
Құмсай свитасы құм, құмтас және саздармен берілген. Тасшы свитасы төменгі
триас қимасын аяқтайды. Бұл свитаның құрамына қоңырқызыл, жасыл, көкшіл –
сұр саздар кіреді. Тасшы свитасының түзілімдері Ұзынқарағанды, Итасай,
Бұлақтыкөл, Санқыбай күмбездерінде ұңғымалармен ашылған.
Ортаңғы бөлім-Т2
Ойпаңның оңтүстік – шығыс бөлігінде ортаңғы триас түзілімдері
анықталмаған. Литологиялық түрде құм, саз, сазтастар мен құмтастардан
тұрады.
Құм мен құмтастары сұр, жасыл – сұр , полимиктілі, саз қабатшалары
бар, ұсақ және орта түйірлі болып келеді. Саз бен сазтастары жасыл, қара
сұр, қабатты болады.
Ол негізінен қызыл және ала түсті сазтастар, көмірлі саздар
қабатшаларымен келген саздар, құмайттастар, құм, құмтастармен берілген.
Жалпы қалыңдығы 1762 м-ге дейін.
Жоғарғы бөлім –Т3
Жоғарыда айтылғандай зерттелу аймағында жоғарғы триас
түзілімдері анықталмаған.
Континентальды шөгінділер жоғарғы триас қабатшасынан төмен
жатқан ортаңғы және төменгі бөлімдерді шайып жатыр. Олар кейпер және рэт
шөгінділерімен берілген. Сұры құмайттастар, сазтастар, құмтастардан
құралып, қалыңдығы 510 м-ге дейін болады.
Жоғарғы триас (рэт) және төменгі юра шөгінділері бір аралсор
свитасын құрайды. Соған байланысты триас пен юра шекаралары анық
көрсетілмеген.
Юра жүйесі – I
Каспий маңы ойпаңының оңтүстік – шығыс ернеуіндегі төменгі юра
түзілімдері үш бөліммен берілген: төменгі және ортаңғылары -
континентальды, ал жоғарғысы-теңіз түзілімдерімен берілген. Юра жүйесінің
шөгінділері үш бөлімнен тұрады: төменгі, ортаңғы және жоғарғы.
Төменгі юра-I1
Төменгі юра түзілімдері эрозиялық және бұрыштық үйлесімсіздікпен
жоғарғы пермь мен төменгі триас, кунгурдың сульфат –терригенді будасына
жатады. Литологиялық түрде негізінен ақшыл – сұр және ақ – сұр саздармен
берілген. Құмдары полимиктілі, әлсіз сазды, ұсақ және орта түйірлі. Саздары
әлсіз құмайттасты, жер – жерде әктас еместі және қабатты емес құмайттарға
айналады.
Төменгі юра шөгінділері екі ұңғымамен ашылып, қара – қоңыр,
әлсіз сұр-жасыл және шие қызылды саздар және тығыз құмтасты, әктасеместі,
сонымен қатар пішіні 1-2-3 мм сазды тасмалталар және сұр – жасыл, ұсақ
түйірлі қатты құмтастардың қабаттарымен көрсетілген.
Электрлік каротажды диаграммада төменгі юра шөгінділерінің
меншікті кедергісі аз (0.5-1.4 ом·м) және әлсіз ғана дифференцияланған ПС
қисығымен сипатталған. Шөгінділерінің максималды өтімді қалыңдығы 50 м.
Ортаңғы юра – I 2
Ойпаңның оңтүстік-шығыс бөлігіндегі ортаңғы юра түзілімдері кең
тарап, құрылымдық – іздеу және терең барлау ұңғымалармен жер – жерде
ашылған. Олар бұрыштық және стратиграфиялық үйлесімсіздікпен төменгі юра
жыныстарын, кейбір күмбездердің дөңесіндегі төменгі триас пен кунгур
түзілімдерін жапқан. Ортаңғы юра түзілімдері аален, байос және бат
жікқабаттарына бөлінеді.
Аален жікқабаты – I 2al
Бұл жікқабат төменгі юра түзілімдерімен үйлесімсіз астасып, кең
тараған. Литологиясы саздар, құм мен құмтастардың қабаттасуымен беріледі.
Байос және бат жікқабаты – I 2b,bt
Бұл жікқабаттардың түзілімдері саз, құм, құмтастармен берілген.
Саздары сұр, қара – сұр, жасыл – сұр, әктас еместі, көлбеу қабатты болып
келеді. Құм мен құмтастары сұр, жасыл – сұр, полимиктілі, сазды, ұсақ және
орта түй- ірлі.
Ортаңғы юра шөгінділері С-4, С-2, С-7, С-13, С-15, С-16, С-5, С-
3, С-9, С-1 ұңғыларымен ашылып, литологиясы саз, құмтас, құмдармен
берілген.
Саздары сұр – қоңыр бура, тығыз құмтасты, құмайттастық слюдалы,
қо-ңыр көмір қабаттармен және көмірленген өсімдік қалдықтары бар әктас
еместілер болады.
Құмтастары сұр, қатты, карбонаттық цементтері ұсақ – орта
түйірлі, өсімдік қалдығы және пирит кристалы қосылған жікқабаттармен
берілген.
Құмдары сұр, борпылдақ, әлсіз жікқабатты, ұсақ түйірлі, сулы боп
келеді.
Электрокаротаж диаграммасында ортаңғы юра шөгінділерінің
көрінетін кедергісі 0.5 ом·м ден 2.4 ом·м болып келіп, ПС қисығы әлсіз
дифференцияланған болады. Қалыңдығы 531 м.
Жоғарғы юра – I3
Жоғарғы юра түзілімдері қаралып отырған аймақта шектеулі тараған.
Олар Ақжар, Мойынқұм, Бұлақтыкөл, Қаражарда негізінен құм мен құмтас
қабатшалары бар саздармен берілген. Саздары жасыл – сұр, әктасты.
Жоғарғы юра шөгінділері С-2, С-12, С-15, С-6, С-9 ұңғымаларымен
ашылған. Құрамы мергельді, сұр – қоңыр, жасыл және бақалшақ түйіршіктері
қосылған тығыз карбонаттардан құралған саздармен берілген.
Электрокаротаж диаграммасында жоғарғы юра шөгінділерінің жабыны
КС қималарында кедергінің күрт өсуімен сипатталып, сонымен қатар ГК
мәнінің күрт жоғарылануы жоғары жатқан неоком жыныстарын көрсетеді. Өнімді
қалыңдығы 65 м.
Бор жүйесі – К
Бор жүйесінің шөгінділері зерттеу алаңында кең тараған. Төменгі
бөлімі готерив, баррем, апт, альб түзілімдерін құрайды. Жоғарғы бөлігі
барлық жікқабаттармен беріліп, олардың қалыңдығы қатты өзгереді.
Литологиялық ерекшелігі бойынша екі кешенге төменгі бор бөліміне қатысты
терригенді және жоғарғы борға қатысты карбонатты болып келеді.
Төменгі бор – К1
Төменгі борда готерив, баррем, апт, альб жікқабаттары
көрсетілген.
Готерив жікқабаты – K1h
Бордың қимасы готерив жікқабатының теңіз түзілімдерінен
басталып, жоғарғы және ортаңғы юра жыныстарына стратиграфиялық
үйлесімсіздікпен жатады.
Готерив жікқабат шөгінділері С-2, С-7, С-13, С-1, С-15, С-5, С-
6, С-3, С-9, С-14 ұңғыларымен ашылып, саз және құмтастармен берілген.
Саздары әлсіз сұр – жасыл түсті, тығыз құмтасты, слюдалы, әлсіз
әктасты, қатқабатты, ұсақ түйірлі бақалшақтармен берілген.
Құмтастары жасыл – сұр, қатты, ұсақ түйірлі, слюдалы , ұсақ
көмірленген өсімдік қалдықтары қосылған.
Электрлік диаграммада готерив шөгінділерінің ПС оң мәнмен
сипатталса, көрінетін кедергісі 0.5-2 ом·м. Өтімді қалыңдығы 88 км.
Баррем жікқабаты – K1br
Барремнің ала түсті түзілімдеріне готерив жікқабатының жыныстары
стратиграфиялық үйлесімсіз жатыр. Жікқабаттың негізінде құм горизонты
орналасқан. Құмдары полимиктілі, жасыл және сұр – бура болып берілген.
Шөгінділері 12 ұңғымамен (С-2, С-7, С-13, С-12, С-15, С-11, С-6,
С-3, С-9, С-14) және сұр жасыл, шиелі қоңыр түсті, әлсіз жікқабатты, ашық
сұр
әктасты ұяшықтары бар әктас еместілермен берілген саздар литологиясын
құрайды. Каротаж диаграммасында баррем шөгінділерінің мәні 1-5 ом·м.
Қалыңдығы 175 м.
Апт жікқабаты – К1ар
Апттың теңіздік құмтасты – сазды шөгінділері барремнің қызыл
түсті түзілімдерін жауып жатыр. Олардың қимасы құмтасты жиналымдардан
басталып, сұр және қара – сұр полимиктілі әктастармен берілген. Ауданның
оңтүстік-шығыс бөлігінде құмтасты горизонт қара түсті саз будасымен
беріледі.
Апт жікқабаты шөгінділерінің саздары қара – сұр, тіпті қараға
дейін болып, майлы, тығыз, әлсіз құмтасты, бақалшақ түйірлері мен пирит
ұяшықтарымен қоса, қара-қоңыр, қатты құмайттасты қабатшалары бар әлсіз
әктастылармен берілген.
Электрлік диаграммада апт және баррем шекараларының депрессиясы
бойынша ПС, КС қисықтары жүргізілді. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz