Ұңғы құрылымын жобалау
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 10
1 .Геологиялық бөлім 11
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары 11
1.3 Литологиялық-стратиграфиялық қима 16
1.4 Тектоника 24
1.5 Мұнай-газ белгілері мен олардың барлығын және кен орындарын ашудың
болашағы. 26
1.8 Жер асты суларының сипаттамасы 30
1.7 Мұнай және газ қорларын есептеу 35
1.8.2 Іздеу ұңғыларын орналастыру жүйесі. 39
1.9 Арнайы тарау 40
1.9.1 Мұнайлар түрінің геологиялық-геохимиялық таралу негіздері. 40
1.9.2 Мұнайлы көмірсутектердің көшуі. 46
2 ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ 49
2.1 Ұңғы бұрғылаудағы геологиялық жағдайлар. 49
2.2 Жуу сұйығының сипаттамасы 49
2.3 Геофизикалық зерттеулер 50
2.4 Ұңғы құрылымын негiздеу 50
2.4.1 Ұңғы құрылымын жобалау 50
2.4.2 Пайдалану тiзбегiн берiктiкке есептеу 58
2.4.3 Пайдалану тiзбегiн цементтеуге есептеу 61
2.6 Геологиялық, геофизикалық зерттеулер жинағы 65
2.6.1 Шламды және үлгітасты (керн) алу 65
2.6.2 Геофизикалық және геохимиялық зерттеулер 66
2.6.3 Өнімді қабаттарды сынау және байқау 66
2.6.4 Лабораториялық зерттеулер 69
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 69
3.1 Еңбек ақы төлеуді ұйымдастыру 69
3.2 Материалды-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру 71
3.3 Ұңғы құрылысын қажет мерзімде негіздеу 72
4. Техникалық-экономикалық көрсеткіштерінің негіздерін есептеу 73
4. Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау 79
4.1 Ұңғыманы түсіру кезінде мұнайгазсудың байқалуын жою және ескерту 79
4.1.1 Өндірістік зиянды және қауіпті факторларды талдау 79
4.2 Мұнайгаз байқалғанда ескерту шаралары. 82
4.3 Қоршаған ортаны қорғау 85
Қорытынды 87
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 87
КІРІСПЕ
Каспий маңы ойпатының ең басымды болашағы мол учаскелерінің бірі оның
шығыс және оңтүстік шығыс бөлімі болады.
Осы бөлімінде бор, юра, триас, :жоғарғы перм және таскөмір жасты
түзілімдерінде қалыптасқан.
Каспий маңы ойпатының мезозой және палеозой түзілімдерінің
мұнайгаздылы ьолашағы зор болғандықтан, олар геологиялық іздеу-барлау
жұмыстарын жүргізуге ең маңызды объектілері болып есептеледі. Мұнайгаз
болашағы бар объектілердің қатарына Шілісатай, Қарағанды, Егізқара,
Шұбаржылан белдемдері де кіреді.
Сондықтан диплом алдындағы және өндірістік тәжірибесінде Ақтөбе
облысындағы Темір ауданы көлемінде орналасқан Шұбаржылан алаңы бойынша
алынған геологиялық-геофизикалық мәліметтерді қолданып, осы диплом жобасы
құрастырылды. Осы алаңның мұнайгазды болашағы бар тұз үсті құрылым
анықталған.
1 .Геологиялық бөлім
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары
Ауданның геологиялық жұмыстарының 1-ші мәліметтері ХIХ ғасырдың соңы
ХХ ғасырдың бас кезіне қатысты болды. 30-шы жылдардың бас кезінде тұзды
күмбездердің мұнайгаздылығының құрылымдарының болашағын анықтау мақсатында
Каспийй маңы ойпатының шығыс бөлігіне геолого-геофизикалық зерттеулер
басталды. Рельеф белгiсi үстiртiнде 200-210 м, өзеннi ағарларыны
төмендеуi 160-140 м. Зерттелушi аланы географиялық торабы негiзiнен Ойыл
өзенiнi бассейнiнен тұрады және Ащыойыл осы айтылған өзендерге көптеген
жыр және сайлар түседi. Сайлар және жыралар көктемде суға толып, жазда
кеуiп кетедi. Ауыз суына бұлақ сулары және сулы ұғылар пайдаланылады.
Техникалық суларды жеткiзу үшiн ұғыларды бұрғылап, альб және апт
горизонттарыны жерасты сулары пайдаланылады. Жұмыс территориясыны табиғи
жағдайы жартылай және шөл зонасына жайласып нағыз континенталь климат болып
аздаған маусымды (+45() жазда (-40() қыста суық. Жылдық жауын-шашын мөлшерi
150-200 мм. Жауын-шашын негiзiнен, қыста және күзде болады. Кейде күштi жел
болып, ша борандатып, ал қыста қар борандайды. Суды кемдiгiнен жануарлар
әлемi аз, негiзiнен кемiрушiлер мен бауырымен жорғалаушылар ғана бар.
Аудандағы халық егiн егумен және мал бағумен айналысады. 1940-шы жылдары
Қазақ геология басқармаларында В.К Саткиннің басшылық етуімен геологиялық
карталардың 1:1000000 М-40 қағаз бетінде баспаға дайындаумен байланысты
карта сорттау жұмыстары жүргізіле бастады. Мұндай жұмыстарды ұсақ
масштабтарда күрделі геологиялық құрлыстардың нақты аумақтарының тура қию
мүмкіндіктері болмады,сондықтанда карта өте үлгілі сипаттауды қажет етеді.
1948 жылы В.С Журавлев, Д.Н Архангельский масштабы 1:200000 М-40-ХХХII
қағаз бетіне геологиялық түсірілімдер жүргізді. Жұмыстың қорытындысында
Теке, Қардасын тағы басқа тұзды күмбездердің карта түрінде жасалған
стратиграфиясы анықталды.1960-шы жылдары “Қазақстан мұнай геофизика”
тіресті үлкен аумақтарға және ауданды зерттеуге масщтабы 1:200000 алаңдарға
гравитациялық түсірілімдер жүргізілді. Бұл жұмыстардың қорытындысында 2
мгл арқылы гравиметрлік картаның анамальды құрамы жасалды. 1960 жылдары
А.Григорян Шұбаржылан және Жидек карағанда күмбездеріне 8-9-10 МОВ және
КМПВ жер сілкіну зерттеулерін жүргізген болатын. Шұбаржылан алаңындағы
құрылымды? бұрғылауларды орналастыру үшін сейсмикалық зерттеулердің МОВ
және КМПВ материаларын және құрылымдық геология түсірілімдерінен алынған
қорытындыларын пайдалану қажет.
1.2 Ауданны геологиялық-геофизикалық зерттеулерi
Жобаланып отырған ала Каспий маы ойпаыеыi шығыс бөлiгi өткен ғасыр
орталарында зерттелiнiп басталған. жалпы геологиялық зерттеулер 1950
жылдардан басталған.
Жұмыстыµжымны аты, Жұмыс түрi және Жұмысты қысқа
өту жылыотчетты авторы методикасы, масштабынәтижелерi
1 2 3 4
1959 ж. сп I58 Ромер А.В.ґндiрiстiк Күгiр шөгiндiлерiнi
сейсмикалық барлық құрылымыны
жұмыстар, толқынны жабыныны гидрохимиялық
сынау тiсiлi, тұзды сұлбасы, құрылымы және
күзбездi құрылымдағықұрылымдық картасы
жоғарғы жетiктегi түзiлген.
сейсмикалық әдiсiнi
есептi жұмысы;
Желедiсай,
Егiзқара, Сарқұмақ,
Талдысай
1967 ж. сп 9-10-1166 МОВ, РНП, КМПВ iздеуІатардағы алты құрылымды
Игуменов В.М., т.б.және нақты жұмысы сұлбасы құрастырылған.
аладағы III, V?, Д(, Д. Тұзүстi
гравитациялық сұлбалар құрылысы П1
максимум, Хобда горизонты бойынша.
алаы, тiрек ұғысы
0-1.
1972 ж. Сп 971 Кенжалы, Шұбаржылан Іұрылымдық картасы III?
1871 және Іарағанды Бойынша, құрылымдық
ВСП Маемеров М.С. аладарында МОВ карталар құрастырылған.
және т.б. өндiрiстiк жұмысы Шартты Р? Д(( жабын
тұзыны құрылым сұлбасы
және тұзасты горизонты
П1
1973 ж. Сп 6-7 МОВ iздеу жұмысы Шағылу горизонтыны
372 және КМПВ Қарағанды 1:50000 масштабы V юра
Серенков Н.П. және алаңында тұздi түзiлiмiнi табаны
т.б. күмбезiнi соғы шартты горизонттар Р1,
детализациясы және РII, РIII тұз жабыныны
оны солтүстiк шығысқұрылымдық сұлбасы және
тұзүстi кешенi горизонтты тұзасты
құрылымы ПI
1979 ж. Сп 91078 ІазССР, Ақтөбе П горизонты бойынша
Жуйков О.А., облысы, Ойыл ауданы сұлбалар, Д шағылу
Колошин Д.А. территориясында горизонты III, V, VI
орналасқан Егiзқара горизонттары бойынша
тұзды күмбездi құрылымдық карталар
алаында МОГТ және құрастырылды.
КМПВ iздеу барлау
сейсмикалық жұмыстар
жөнiндегi отчеттар
1980 ж. сп 9-1079 ІазССР, Ақтөбе Сейсмикалық қималар
Мурсалмова Ф.Х., облысы, Хобда және тұрғызылған П1 горизонты
Колошин Д.Ш. Ойыл ауданы бойынша сұлба.
территориясында III, V, VI және шартты Д
орналасқан тұздi шағылу горизонттары
күмбездi Майлысай бойынша құрылымдық
алаында МОГТ және карталар тұрғызылды.
КМПВ сейсмобарлау
iздеу жұмыстары
туралы отчет
1980 ж. сп 779 Іаз ССР, Ақтөбе Сейсмикалық қималар III,
Федорок М.Д. облысы, Темiр ауданыV, VI және шартты S
территориясында шағылу горазонттары
орналасқан тұзды бойынша құрылымдық
күмбезi Чiлiсатай карталар құрастырылды.
алаында жүргiзiлген
сейсмобарлау
жұмыстары нәтижелерi
Кестеде берiлген мәлiметтердi көрсетуi бойынша 1970 жылға дейiн
негiзгi сейсмикалық зерттеулер жұмыстар көлемi АГФЭ, зерттелушi ауданны
батыс және отүстiк батыс бөiктерiнi тұзүстi шөгiндiлерiн зерттеуге
бағытталған. Сол кездегi кейбiр партиялар ғана тұзүстi локальды құрылымын
iздеуге тапсырмалар алған, олар тұзүстi кешенi жоспарлап зерттеуге
жеткiлiксiз. 1974 ж. Ақтөбемұнайгаз барлау экспедициясыны тематикалық
жұмыстары аяқталды. Каспиймаы ойпаыны шығыс бортыны геологияқ-
геофизикалық материалдары толықтырылды. Сол жұмыстарды тере ұғы жұмыс
нәтижелерiн сұрыптау және мұнайгазды iздеуге үлескелер бөлiнген. Каспиймаы
ойпаыны геологиялық құрылымы геофизикалық зерттеулердi геологиялық
бағалануы, ВНИИ геофизика темалары жұмысыны қорытындысында берiлiп
оптимальды кешен жұмысы болашаққа бағыттама бердi. 1975 жылы АГФЭ, МОВ
және кМПВ-ны анализ және сейсмикалық материалдарын жалпы қорытындылау үшiн
үлкен жұмыс жасалды, тағыда Каспиймаы ойпаындағы шығыс бөлiгiнде тұзүстi
кешенi шөгiндiлерiмен және тұз жабыны бойынша дөес құрылымдық карталар
құрастыру мақсат алды.
Іорытындылау нәтижесiнде шағылыс горизонты III, V шартты шағылыс
горизонты ДS жабын тұздар құрылысы схемасы, горизонтты изохрон картасы
масштабы 1:100 000 және тұзды күмбездi тектоникалық сұлбасы масштабы 1:200
000, структуралық картасы жасалды. Зерттелушi территорияны аудандастырылу
тұсүстi қабатыны толқындау картинасы мiнезедемесiмен байланысты. ВНИГНИ
жұмысына назар аударғанда, орыс платформасыны отүстiк шығыс бөлiгi және
мұнайгаз тұтқыштарыны палеогеоморфологиялық критериясында байқалады. Ескi
рельеф үстiнi үйлесiмсiздiгiн немесе палеогеоморфологиясын зерттеу мұнай
геологиясы методикасын және маызын өсiп-өнуi осы отчетта көрсетiлген.
Мұнай геологиясыны теориялық және практикалық сұраулары құрылыссыз
тұтқыштар iзденуiнде, көмiлген локальды көтерiлуiнде палеогеоморфологиялық
жобаны зерттеу керектiгiне негiзделедi. Зерттеу регионы болып Каспиймаы
ойпаы есептеледi. Егiзқара тұзды күмбез алаында 1978 жылы сп 9-1078
АГФЭ, МОГТ және КМПВ сейсмикалық iздеу тексеру жұмысы өткiзiлдi. Ал 1979
жылы сп 779 және сп 9-1079 АГФЭ. Осындай жұмыстар батыс Чiлiсатай және
Майлысай құрылысында өткiзiлдi. Жүргiзiлген жұмыс нәтижесiнен тұзүстi
қабатыны геологиялық тере түзiлiмi жабын тұздарды iс-әрекет зертелiп
және аланы қызық структуралық қарым-қатынасы байқалды. Мұнайгазды
болашағы Майлысай, Чiлiсатай, Шұбаржылан, Іарағанды, Егiзқара
құрылымдарында мұнайды тұзүстi шоғырлануын анықтау iздеу бұрғыларда
байқалады. Іазiргi кезде геологиялық-геофизикалық материалды бүтiн кешенi
берiлген.
1.3 Литологиялық-стратиграфиялық қима
Шұбаржылан зерттеу ауданыны iздеу ұғыларымен төменгi пермнен күгiр жiк
қабаты шөгiндiлерiнi кейбiр жерлерiнен, жоғарғы пермнен триастық қабатыны
бәрiнен, юралық төменгi және жоғары бор шөгiндiсiнен табылған. Литологиялық-
стратиграфиялық қима кешендерi құрылымдық iздеу бұрғылары тере iздеу және
параметрлiк ұғылар мәлiметтерi бойынша ашылған.
Төменгi перм
Төменгi пермнi күгiр жiк қабаты iздеу ұғыларымен зерттелген
территорияны көне түзiлiмдерiнде анық көрiнедi.
Күгiр жiк қабат Р1к
Каспий ойпаыны шығысында төменгi пермнi күгiр жiк қабатыны толық
қимасы көптеген ұғылармен салыстырғанда қалыдығы 3000-3500 м жетедi.
Зерттеу территориясында күгiр жiк қабаты түзiлiмiне қарағанда,
шектелiнген қалыдықта жоғарғы терригендi-сульфаты кейде галогендi қабат
кездеседi.
Галоген қабаты гидрохимиялық шөгiндiлер тұс тасымен, хлорлы және күкiрт
қышқылы тұздары, кальций және магниймен араласқан. Тұз тастар тұнық ақ
түстi, iрi кристалды және бiр тегiс текстуралы болып саздармен араласқан.
Галоген қабатыны е үлкен қалыдығы 50 м-ден аспайды.
Сульфаты-терригендi қат-қабаты негiзiнен, ангидрид пен құмды тұздардан
және саз тастардан тұрады.
Ангидридтер – көкшiл, көкшiлсұр, ақшылсҰр және Ұсақ және орта кристалды
қатты массалы текстурадан, жiiшке сазды карбонатты материалдар кездеседi.
ІҰмтастар – қою сҰр, сҰр, майда түйiршiктi, полимиктiлi, әктасты кейде
сазды, қатты перит кристалды және Ұсақ кристалды тау жыныс Ұяшасынан
гипстi жiiшке қатшасынан тҰрады.
Саз тастар – қою, сҰр, қара, слюдалы, қҰмайтты, әктасты жiiшке гипс
араласқан.
Гипстер – көкшiл, ақ, Ұсақ кристалды қабатты қалыдығы бiрнеше метрден
40-30 метрге жетедi. Сонымен күмбездi дөес бөлiгi үлкейген.
Жоғарғы перм Р2
Жоғарғы перм түзiлiмi дөесiнде ке қанатты және күмбездi аралық
зонасында орналасқан. Каспиймаы ойпаыны шығыс бөлiгiнде бұрғылау
мәлiметтерi бойынша Кеқияқ және Іаратөбе кенорындарында мұнай өндiрiсi
толық қаттамы орналасқан. Іиманы жоғарғы бөлiмiн құмтастан, құмнан және
аздаған әктастан тұрады.
Іұмдар – қызғыш сұр, сұр жасыл, сұр, әртүрлi түйiршiктi, полимиктiлi,
әктасты карбонатты және сазды тау жынысты, керiштi, темiрлi, сазды және
кремнийлi базальтты керiшi бар.
Саздар және саз тастар – қоыр қызыл, сұр жасыл, слюдалы, құмды,
әктасты сырғу айнасымен ажыратылады. Саз тастар қиманы төменгi бөлiгiнде
орналасқан.
Іұмайт тастар – қоыр қызыл, сұр, жасыл, әр түрлi түйiрлi, полимиктiлi,
әктастары сұр, жасырын кристалды, қатты.
Iздеу ұғысыны проектiсi бойынша жоғарғы пермнi қалыдығы 1200-1500
м.
Триас жүйесi Т
Триас жүйесi шөгiндiлерi осы зерттелiп отырған алада Кеқияқ,
Іаратөбе, Ақжар құрылымдық iздеу ұғыларымен көптеген тұзды күмбездерде
таралған.
Литологиясы құмтасты, сазды жыныстармен, құмтастар, құмдар,
конгломераттармен, саздар және әктастармен қабаттасқан сазтастармен
сипатталады.
Іұмтастар – сұрғылт, құмдар, қоыр, әртүрлi түйiршiктер, полимиктiлi,
аздаған әктастары бар.
Конгломераттар – қоырқызыл, жұмырланған, тасымалта құмдар және
атқылаған тау жыныстары, құмды сазды керiшпен керiштелген.
Саздар және саз тастар – қоырқызыл, жасылсұр, құмайт тасты, аздаған
әктасты, сазды тау жынысына қабаттасады.
Іұмды және сазды қабат бiрнеше метрден 10-15 метрге дейiн өзгередi.
Триас түзiлiмiнi қалыдығы күмбез дөесiнен қанаттарына қарай өсуiмен
өзгерiп отырады. Бұрғылау мәлiметтерi бойынша триас жүйесi шөгiндiлерiнi
қалыдығы 200-300 метрге дейiн өзгередi.
Юра жүйесi J
Зерттелушi ауданда юра жүйесiнi шөгiндiлерi үш бөлiмнен: эрозиялық
шайылумен, төменгi әктас шөгiндiлерiмен жабылып тұрады. Юралық түзiлiмде
стратиграфиялық бөлiмiнде үйлесiмсiздiк бар.
Төменгi юра жүйесi J1
Литологиясы – құмдарды қатты қабаттарынан, құмтастардан, арасында
саздардан, құмайтты және конгломерат қабатынан тұрады.
Іұмдар – сұр, жасылсұр, әртүрлi түйiршiктi, полимиктiлi, әктасты,
қатты, периттi, грави-кварциттi-кремнийлi, тау жыныстарынан тұрады.
Саздар – сұр, қарасұр, құмайтты-құмтасты, тығыз қабатты, өсiмдiк
қалдықтары кездеседi.
Конгломераттар – гравийлi-құмтасты, майда, тасмалталы, кремнийлi-
кварцтi, жұмыр сынықтардан және карбонат тау жыныстарынан, керiштелген
балшықты карбонатты материалдардан тұрады.
Іұмайттастар – ашық сұр, қара сұр, слюдалы, саздар күмбездi дөес
бөлiгiнде ашық жатыр. Төменгi юраны шөгiндiсi 117 метрге жетедi.
Ортағы юра жүйесi J2
ґсiмдiк қалдықтары және сұркөмiр қабаттарымен құмдысаз қалы қабаттар
бар. Ортағы юра шөгiндiсi жоғарғы бөлiгi шайылған төменгi юраны үстiнде
орналасқан.
Литологиялық қимасы құмдар кезектесiп, құмайтты, құмтастар, әктастар
сирек кездеседi, көмiр материалдарымен қабатталған. Таужынысты характерлi
белгiсi қарасұрға боялған болады.
Іұмдары сұр және құмайттар, ашық сұр, жасыл сұр, ұсақ түйiршiктi,
полимиктiлi, слюдалы қабаттары бос тығыздалған өсiмдiк қалдықтары бар.
Іұмтастар – сұр, құмайт тастар, ақшыл сұр, майда түйiршiктi, кварцты,
полимиктiлi, сазды қабатпен кальцийлi керiштелген.
Сұр көмiрлер – қоыр қара, жұқа қабаттармен қабатталған. Іұмайтты,
құмды, периттi конкрециялы.
°ктастары – сұр, жасыл сұр, қатты саздылы. Ортағы юра шөгiндiсiнi
қалыдығы 300-370 метрге дейiн өзгерiп тұрады.
Жоғарғы юра жүйесi J3
Литологиялық құрылысы – саз, құмтас, әктастан, теiз жағалауы
шөгiндiлерi қабатында болады.
Саздар – қарасұр, ұсақ түйiршiктi, кварцтi, әктасты, кальцитпен
араласқан, атылған тау жынысыны ұсақ тастары бар.
°ктастар – сұр, ұсақ кристалды, қатты, жарықшақты.
Жоғарғы юра шөгiндiлерi күмбездi қанатында қалыдығы 20 метрге дейiн.
Төменгi бор жүйесi
Төменгi бор шөгiндiсiнi жасы зерттелушi алада готерив, баррем және
альб жiк қабатымен сипатталады.
Готерив жiк қабаты – K1Н
Готерив жiк қабатыны теiз шөгiндiлерi юра түзiлiмдерiнi әртүрлi
горизонтымен стратиграфиялық үйлесiмсiз орналасқан. Саз, құмдар және
құмайттар, құм тастар қабатымен көрiнедi.
Саздар – жасылсұр, жасыл, құмтасты, слюдалы, жұмсақ өсiмдiк
қалдықтарыны фаунасы.
Іұмдар және құмайттар – жасылсұр, ашықсұр, ұсақ түйiршiктi, сазды,
слюдалы.
Іұмтастар – ашықсұр, ұсақ түйiршiктi, әктасты, қатты.
Іұмайттар – жасылсұр, сұр, тығыз сазды.
Готерив жiк қабатыны шөгiндiсiнi қалыдығы 51-69 метр.
Баррем жiк қабаты – К1br
Баррем жiк қабатыны континентальды алатүстi шөгiндiлерi готерив
шөгiндiлеiмен үйлесiмсiз орналасқан.
Литологиясы – төменгi құмды, жоғарысы ала түстi, құмды, сазды болып
бөлiнедi. Іұмды бөлiгi – құмдармен, саздар және құмтастармен қабаттасқан,
құмайттардан құралады.
Іұмдар – ашық жасыл түстi, құмайттары – көгiлдiр сұр, ұсақ түйiрлi,
кварцты-полешпатты, әктасты, қатты.
Саздары – жасыл, кейбiр жерлерде шиелi қызыл, құмайтты.
Жоғарғы бөлiгi құмдармен қабаттасқан. Іұмдармен бағынышты,
құмтастармен, құмайт тастармен және жиi әктастардан құралған.
Саздары – жасыл, қызыл кiрпiштi, ашық жасыл, құмайтты, саз тасты,
аздаған әктасты.
Іұмтастар және құмайттар ашық жасыл, қызыл қоыр, ұсақ түйiрлi
полимиктiлi, әктасты, қатты.
Іұмдары – жасыл сұр, ашық жасыл, ұсақ түйiрлi, полимиктiлi саздармен
қабаттасқан.
°ктастары сұр, жасыл, жасырын кристалды, ала сазды, қатты.
Баррем жiк қабатыны шөгiндiлерiнi қалыдығы 180 метрге дейiн, ал
құмтасты бөлiгiнi қалыдығы 40-50 м.
Апт жiк қабаты – К1ap
Апт жiк қабатыны теiз шөгiндiлерi баррем жiк қабатыны ала түстi
шөгiндiлерiмен эррозиялық үйлесiмсiздiкпен орналасқан.
Литологиялық жағынан екi будаға бөлiнедi: төменгiсi – құмтасты, ал
жоғарғысы – сазды. Төменгiсi құмтастармен, құмайттармен және құмтастарды
саздармен араласып келген. Іұмдар, құмайттар, құмтастары сұр, ашық сұр,
ұсақ түйiрлi, кварцты-полешпатты.
Саздары – қарасұр, қаралау, жұқа тақталанған, ашық сұр құмайттарды
себеленген және ұялаған глауканиттердi қабаты өсiмдiк қалдықтары және
периттi қоспалары.
Іұмтастары – сұр және ашық сұр, сұр жасыл, кварцты-полешпатты, слюдалы,
әлсiз тығыздалған. Апт жiк қабатыны жалпы қалыдығы 70-90 м.
Альб жiк қабаты – К1al
Апт шөгiндiлерi альб жiк қабатыны шөгiндiлерiмен нақты
үйлесiмсiздiкпен кезектесiп отырады.
Литологиясы – саздармен, құмдармен, құмайттардан және құмтастар
құралған.
Саздары – қарасұр, сұр, қоырсұр қабатты құмтастарда өсiмдiк қалдықтары
бар.
Кейбiр бөлiктерiнде ашық сұр, саздарды каолинделген құмдармен
араласқанын көруге болады.
Іұмдары – сұр, жасыл сұр, көгiлдiр сұр, борпа, ұсақ түйiрлi.
Іұмтастар және құмайттары – сұр, қарасұр, қоыр, ұсақ түйiрлi, кварцты,
слюдалы. °ктасты бөлiгi темiрленген тығыз, қатты. Альб шөгiндiлерi 130-300
метрге дейiн өзгерiп отырады.
Жоғарғы бор – К2
Жоғарғы бор жасты шөгiндiлерi кампан, сантон және сеноман жiк
қабаттарымен және тере грабендi күмбезаралық даму зоналарымен сипатталады.
Сеноман жiк қабаты – К2cm
Зерттелiп отырған ауданда сеноман жiк қабаты шөгiндiлерi дөес және
күмбездi көтерiлген қабаттарында жалаашталған және барлық бөлiктерiнде
дамыған.
Литологиясы – сұр, қарасұр және қоырсұр, көгiлдiр түстi, сазды
жыныстардын, құмтасты, слюдалы, жұқа қабатты, кангломерат қабаттары, сұр
және сары қоыр, ұсақ тасмалталы, табан бөлiгiнде дамыған. Сеноман жiк
қабатыны қалыдығы 50 метрден аспайды.
Сантон жiк қабаты – К2sn
Сантон жiк қабаты шөгiндiлерi күмбездi қанаттарында және грабендерiнде
дамыған. Сазды мергелдi кешенмен сипатталады.
Саздар және мергелдер – ашық сұр, көкшiл, жасыл сұр түстi, құмтасты,
тығыздалған. Сантон шөгiндiлерi қалыдығы 20-30 м.
Кампан жiк қабаты – К2cmp
Кампан жiк қабаты шөгiндiлерi мергелдi-сазды жыныстармен сипатталады.
Саздары және мергелдерi – сұр, көкшiл және жасылдау болып келген.
Құрамында перитi бар.
Саздары – әктасты, аздаған құмтасты, темiрленген, жануар қалдықтарымен
тығыздалған.
Мергелдерi – ашық сұр, көкшiл сұр, тығыз жарықшақталған және
темiрленген.
Кампан жiк қабатыны төменгi бөлiгiнде топталған ашық қызыл фосфариттi
құмтасты жалбырлары дамыған. Кампан жiк қабатыны қалыдығы 3-74 м
аралығында.
1.4 Тектоника
Каспий маңы ойпатының тектоникалық жаратылысы және Орал қатпарлы
жүйесінің оңтүстікке қарай құлдыйлауымен, сонымен қатар скиф-туран
тақтасының солтүстік шекарасымен оның қабысуы осы мезгілге дейін талқыға
салынып келді. Бұл сұрақтардың шешімі туралы Л.Я. Лавров, Р.Г. Гарецкий,
А.Е. Шлезингер, А.Н. Яшин, В.Е. Журавлев, А.К. Замаренов Н.Я. Кунин, Л.Г.
Кирюхин, Г.Ж. Жолтаев, В.П. Кан, Ю.А.Волож, Э.К. Азнабаев және тағы басқа
зерттеушілердің жұмыстары арналған.
Осы мезгілде Каспий маңы ойпатының өрбу тарихы мен құрылысы туралы
екі басымды бағыттамасы бар.
Бірінші бағыттама бойынша, Каспий маңы ойпаты жарымдар топтамалары
бойынша төмендеген Шығыс Еуропа платформасының құрылымы ретінде
қарастырылған.
Тұз асты палеозой қимасын, оның жақсы зерттелген салыстырмалы
көтеріңкі облыстарының белгілі қималарының ұқсастығы бойынша тұжырымдалған.
Екінші бағыттама бойынша Каспий маңы ойпатының құрылысы оны қоршап
тұрған Шығыс Еуропа платформасының аудандарының құрылысынан маңызы өзгеше.
Бұл жерде соңғы девон-алғашқы пермде тайызсулы теңізбассейні болған және
карбонатты шельфтік түщілімдердіңы шөгуі басымды болған. Осы мезгілде терең
бұрғылау және сейсмобарлау мәліметтері бойынша соңғы палеозойда (орта виза-
алғашқы перм) Каспий маңы ойпаты теңдесі жоқ бассейн болғаны анықталған.
Оның шеткі аумағында мол қалыңдықты шельфті түзілімдер жиналған және
ойпаттың орталығына қарай түзілімденген керпіштің топтамалары арқылы
қалыңдықтары нашар дипрессиялық сазды карбонатты түзілімдермен алмасқан.
Ең терең орналасқан аймақты деңгейі болып іргетас беткейі есептеледі.
Оның жасы болжамалы соңғы пратрозойрифей деп саналады.
Іргетастың морфологиялық беті тым күрделі.
Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің ірге тасының жер бедерінің
басымды құрылымдық элементтері келесі ірі көмпимелері болады: Биікжал,
Жарқамыс, Темір. Олардың көлемінде және олардын тыс ірге тастың бірнеше
дөңестері де анықталған (Өтебай, Тамдыкөл, Қоскөл және тағы басқа).
Барлық көмпимелер мен дөңестер ірге тас көлемінде жатыр.
Жобалау ауданы Кенқияқ және Қоздысай баспалдағы белдемдірінде
орналасқан.
Жоғарға перм қабатының тұз тектогенезінің әсерлігімен күрделенген.
Соның ішінде, алдымен олардың қалыңдықтарының таралуымен сипатталған. Тұз
көмпимесінің дөңбектерінің үстінде олардың қалыңдықтары 150-200 м-ге дейін
болады. Кейбір жерлерінде олар жойылып кеткен, көмпиме аралық белдемдерінде
олардың қалыңдықтары 2500 м және оданда көп болып сипатталады.
Жоғарға перм түзүлімдерінің үстінде стратиграфиялық және еңістеу
бұрышты үйлесімсізді мезозойлық және кайнозолық жыныстарының кешені
орналасқан. Олрадың еңістеу бұрышы көп емес және олар жалпы төменде
орналасқан түзілісдердің орналасу жағдайларымен сәйкес деуге болады.
Каспиймаы ойпаыны көп бөлiгi 7 км тередiктен астам, тере
бұрғылауға болатын бөлiгi аз ғана. Іазiргi кезде болашағы бар мұнайгаздылы,
Каспиймаыны тұзасты шөгiндiлерiмен байланысты. Осыған байланысты тұзүстi
шөгiндiлерiне қызығушылық аударып, себебi одан жоғарғы сапалы мұнай
алынады.
Шұбаржылан тұзды күмбездi, брахиантиклинальды көтерiлген типтi, созылған
және көледене грабендi құрылым. Солтүстiк батыстан отүстiк шығысқа
созылған. Күмбездi дөесiнде тұзүстi шөгiндiлерi горизонтальды бағытта
орналасқан және бұзылыстармен қиылған. Олардан грабендер пайда болады. Одан
әрi күмбездердi қанаттарына жыныстарды құлауы 10-12(-қа өседi. Ал
күмбезаралық мулдаларда тегiстеледi. Мұнай тұтқыштары тектоникалық
экрандалған болып келгендiктен бор, юра, триас шөгiндiлерi және құрылымдары
жоғарғы перм шөгiндiлерiн түзiп тұзды тiк бұрыш жасап, олар қима бойынша
үлкен қалыдықты және тектоникалық үлкен алаңды алады.
1.5 Мұнай-газ белгілері мен олардың барлығын және кен орындарын ашудың
болашағы.
Каспий маңы ойпатының оңтүстік-шығыс бөлігінде мұнаймен газдың пайда
болуы әртүрлі дәрежеде және тәжірибеде барлық ашылған бұрғылау қимасында
мезозой түзілімдерінің тұз үстінде белсенді қалыптасқан.
Ауданда іздестіру жұмыстары, сонымен қатар көрші аудандарда
жүргізілген парметрлі және терең іздестіру ұңғыларында тұз үсті мен тұз
асты жыныстарында әртүрлі белсенді мұнайгаз қалыптасқан.
Тұз үсті қимасы үш литологиялық-стратиграфиялық кешендермен ашылған.
Жоғарғы пермді (яғни, күңгір-жоғарғы перм), триас, юра және төменгі бор.
Соңғы үшеуі мезозой мұнайгаз этажына қарайды.
Мұнай және газдың өндірістік қорлары литологиялық –стратиграфиялық
қимасы бойынша біртегіс таралмаған. Барлық тұз үсті өндірістік қорлары юра
өнімді кешеніне 54,2%-ті байланысты. Төменгі бор мұнайгаз кешенінде 37,9%
өндірістік қоры болып келеді. Ал триас және жоғарғы перм щөгінділеріне бары
7,9% қоры ғана тиеді. Юрадағы жоғары мұнай қанықандығына ортаңғы юра
құмтасты-сазды шөгінділеріне байланысты. Осы горизонтағы мұнай қоры, юра
жуйесінің жоғарғы және төменгі бөлігін қосқаннан да 2,5-4 есе артық. Ал
төменгі бор жуесінің 70% мұнай қоры басқа бөлімдерінен бірнеше есе көп және
терригенді жыныстармен сипатталады.
Каспий маңының шығыс бөлігіне қарай, бор жуйесінде мұнай қорлары
азайып, алюраға қарай, керісінше көбейіп отыр.
Юра шөгінділері, барлық мұнайгазды аудандарында негізгі қоры
орналасқан. Кенқияқ және Прорва аудандарында 84-100% ке дейін. Мұнай және
газ қоры осы шөгінділермен байланысты.
Басқа аудандарда юра жүйесімен 20-25%болып келеді. Триас өнімді
горизонттары Оңтүстік Эмбі, Кенқияқ және Солтүстік Эмбі (Шұбарқұдық)
мұнайгазды аудандарымен байланысты.
Жоғарғы перм өнімді кешені шоғырларында өндірістік қорлар тек қана
Кенқияқ мұнайгаз аудандарында белгіленген. Бұл кешенде бүкіл аудан бойынша
4%мұнай қоры ғана бар.
Қазіргі уақытта жоғарғы перм өнімді кешені бойынша 13,триаста-3,
юрада –5, және борда 5 өнімді горизонттары бар.
Литологиялық-стратиграфиялық қабаттары бойынша мұнайгаз кешендеріне
сәйкес келеді, өйткені онда мұнайгаз белгілері мен мұнай және газ
қалыптасқан.
Кенқияқ кен орнында бірінші өнеркәсіптік ағын 1959 жылы, екінші,
төменгі триас горизонтынан мұнай фонтанын берген К-34 құрылымды-іздеу
ұңғымасынан алынды. Сол жылы ғана К-17 құрылымды-іздеу ұңғымасынан да мұнай
байқалды. Ол ұңғы 2 орталығы юра горизонтынан саға арқылы мұнай ағынын
берді. Кезекті барлау бұрғылауымен Кенқиялық кен орнында 8 мұнай
горизонттары ашылып және олардың нұсқалары жүргізілді:
1) Жоғарғы пермде (конгомераттық)
2) Төменгі триаста (I+II төменгі триас горизонттары)
3) Ортаңғы юрада (I+II+III ортаңғы юра горизонттары)
4) Төменгі борда (баррем, готерль ярустары)
Осылардың ішінен мұнайлылығы жоғарғы II және III ортаңғы юра горизонттары.
II ортаңғы юра горизонты бірінші рет К-17, К-27, К-34 құрылымды-іздестіру
ұңғыларынан алынған керндік материал мен кәсіпшілік геофизикалық мәліметтер
бойынша белгіленді. Барлау бұрғылауы барысында горизонт 46 ұңғы көмігімен
құралды. Ағынға байқау 29 барлау ұңғыларында жүргізілді. Олардың ішінде Г-
22 және Г-25 нұсқаулық ұңғылары су берді, мұнайлылық нұсқасы шегінде
орналасқан, қалғандары мұнай және мұнау мен су ағынын берді. Горизонтты
байқау 1960 жылы басталып, 1961-1962 жылдары жалғастырылды. Содан кейін
1966-1967 жылдары пайдалану бұрғылауы барысында қайтадан басталды. Осы
жылдары II ортаңғы юра горизонты қарқынды бұрғыланды.
Литологиялық беткей құмдар және саздар қабатшалы алевролиттермен
көрсетілген. Ол қалыңдығы 10-15 м сазды қабатшаларымен ажыратылған екі
қабаттан тұрады. Кейін ұңғыларды жоғарғы және төменгі қабаттардың саздануы
байқалады, сондықтанда карталар объектіге біртұтас құралған.
Қабат жабының жату тереңдігі шоғырдың жоғарғы бөлімдерінде – оңтүстік
қанатында 65 м-ді, ал солтүстік қанатында 55 м-ді құрайды. Мұнайлылық
аумағының шекарасы солтүстік қанатында саздың шартты желісі мен 120 м
изогипс бойынша жүргізілген СМШ желісі, ал батыс бөлімінде 120 м бойынша
жүргізілген желісі болып табылады. Оңтүстік қанатта СМШ желісі шекара болып
қызмет етеді, ал ол желі бұл жерде 158-168 м тереңдікке дейін төмендейді,
шығыс бөлімінде саздардың шартты болып табылады.
III юра горизонты 1960 жылы Г-12 барлау ұңғысымен байқалды. 15 барлау
ұңғылары мен горизонтты байқау кезінде 7 ұңғы мұнай және 8 ұңғы су,
арасында эмульсия берді. Горизонттың жабыны құрылымының жоғарғы бөлімінің
солтүстік қанатында 125-140 м терңдікте, ал оңтүстік қанатында 130-160 м
тереңдікте өтеді. Максимальды тиімділік, мұнайға қаныққандық қалыңдығы 10-
12 м құрайды. Горизонттардағы газдың мұнайдағы құрамы төмен болып табылды.
Максимальды мағынасы 2,93 м3т аспайды. Осыған байланысты және де аздаған
қабаттық температурасы (max +20 0С) мен салыстырмалы аздаған қабаттық
қысымға байланысты қабаттың мұнайдың көлемдік коэффициенті аз мағынада
болады және II және III горизонттарда 1,009-ден 1,028-ге дейін өзгереді.
Сығылудың орташа коэффициенті үлкен емес, мұнайдың шөгілуі өте аз мағынада
0,008-ден 0,27-ге дейін. Газдың орташа ерігіштік коэффициенті 1,0 ден 2,5
м3м3 МПа дейін өседі.
Коллектордың қаттылығы 33%, бастапқы мұнайға қаныққандағы 72%,
өткізгіштігі 0,4 мкм2 құрайды. Мұнайы ауыр, тұтқырлы, майлы, жоғарғы
сортты: оның қабаттық жағдайындағы тығыздығы 915 кгм3, қабаттық
температурасы 20 0С жағдайдағы тұтқырлығы 2,7 106 мс. II және III ортаңғы
юра горизонттарында мұнайдың құрамындағы элементтердің проценттік сандары:
күкірттер-0,59%, асфальтендер-0,38%, парафиндер-0,64, шайырлар-8,5%.
Орташа жату тереңдігі 300 м-ді құрайды. II және III горизонттардың
жалпы қалыңдығы 28 м. Осы горизонттардың кен орнынан алынатын мұнай қорының
80%-нен астамын құрайды. Орташа тәуліктік алудың өсуі жаңа ұңғылар енгізу
және де ГТН мен бу жылулық әсер етудің бірқатар шаралар арқылы жүріп жатыр.
Кенқияқ кенорнының жанында, өндірістік игеруге Көкжиде, Құмсай,
Қаратөбе, Ақжар және Қопа кенорындары бар. Бұлар негізінен мезозой
шөгінділерінен тұрады.
Бұл кенорындар көп қабатты, әртүрлі стратиграфиялық мұнайлы
диапазонды болып келеді. Кейде жаңа ашылған кенорындар бойынша, бұрынғы
ашылған кенорындармен сәйкес келмейді. Осылардың нәтижесінде, бірдей
горизонттардың Ақжар, Кенқияқ, Қопа кенорындарында сәйкес келмейді. Бір
кенорыдарда өнімді горизонты аален ярусы болса, ал басқа кенорында байос
ярусына сәйкес келіп, олар нөмірлену реті бірдей болып келеді.
Жоғарғы перм өнімді кешені 13 мұнайлы горизонттардан тұрады. Олардың Р1
және Р11 горизонттары шұбаршы свитасына ,келесі төртеуі PIII Piv, Pv,
Pvi шеңгелші свитасының жоғарғы татар подъярусына жатады. Төменгі татар
подъярусында үшеуі жеделқұмда (PVII,, PVIII, PIX), құжарған қабатында
(PX, PXI). Ал он екінші ( PXII) мұнайгаз горизонты қазан ярусына
жатады. Он үшінші өнімді горизонт ( PXIII) күңгірдің терригенді
шөгінділеріне жатады.
( PXII) өнімді горизонт өндірістік-геофизикалық мәліметтері бойынша
анықталған. Төменгі татар өнімді горизонттары ашық кеуектілігі 34,2%.
1.8 Жер асты суларының сипаттамасы
Каспий маңы ойпатында жерасты сулары түзілімнің барлық
стратиграфиялық және өнімдік кешендеріне ұштасады. Тұз үсті кешенінің
өнімдік горизонттары қабаттың сулармен әртүрлі дәрежеде қаныққан. Сулы
горизонттардың ішіндегі Оңтүстік-Ембінің аймақтық дамуымен сипатталатын
аудан, қалыңдығы және су молдығы бойынша альб сеноман және төменгі юра
түзілімдері барынша ұстамды. Үштік және төрттік түзілімдердің сулы құмдары
аз салыстырмалы дәрежеде Каспий маңы ойпатының шығыс және батыс бөліктеріне
сәйкес бақыланады.
Жерасты суларының ағанының жалпы қозғалысында тұзды күмбез өздігінен
жергілікті сипаттағы бұзылысты көрсетеді, өйткені олар алып отырған аудан
жыныстардың қатысты жай жатуымен ажыратылатын күмбез аралық белдемдермен
салыстыру бойынша азғантай.
Ереже ретінде тұзды күмбезді құрылым арқылы өзінің қозғалысында
жерасты сулары күмбез аралық белдемдер арқылы олардың жолында кездесетін
тұзды штоктарды айналып ағады. Жерасты суларының қозғалуы барынша күрделі
сипаты сол уақытта жасырын көрінетін аудандарда бұзылған тұзды күмбездердің
учаскелерінде байқалады.
Жобалаған жұмыстардың ауданында тұз үсті түзілімдерінің
гидрогеологиялық ерекшеліктері жерасты суларының динамикасының көз
қарастарынан, олардың минералдық құрамы сияқты әлсіз зерттелген.
Пермтриасты түзілімдердегі жерасты сулары құмдармен алевриттерге
ұштасады. Бұл сулар күшті минералданған, хлоркальцилік типті. Олардың
минералдылығы тереңдікпен жоғарылайды. Олардың химиялық құрамына тұздың,
штоктың жақындығы үлкен әсер етеді. Жерасты суларының минералдылығы
тұтасымен Оңтүстік Ембі көтерілімінің оңтүсті жағына қарай азаяды.
Мезозой түзілімдерінің шөгінді қабаты көбінесе триастың, төменгі-
ортаңғы юраның, жоком, альбсеноманың құмдықты түзілімдеріне ұштасқан сулы
горизонттардың үлкен мөлшері өзіне құрайды. Жоғарғы альб түзілімдерінің
сулары жоғарғы арынды және айтарлықтай қалыңдықты иеленеді. Жоғарғы альб
түзілімдерінің сулары химиялық талдаудың мәліметтері бойынша хлоркальций
түрге жатады және 2133 мгэкв (1 метрге) минералдылықты иеленуді.
Юра түзілімдерінің жерасты сулары барлық жерлерде арынды. Олардың
деңгейі 5-тен 140 м дейін беттен төмен өздігінен төгілуге дейін
белгіленеді, минералдылығы 230-220 гл-ден 190-123 гл-ге дейін төмендейді.
Судың типі хлоркальцийлі.
Тұз үсті түзілімдерінің сулылығы бойынша біраз мәліметтер альб және
синомон түзілімдері барынша суы молды және аймақты сулы болатындығын
дәлелдейді. Судың дәмі ащы-тұзды, 3-5 Ве тұздылықпен хлоркальцийлі типті,
тек техникалық мақсаттарға ғана жарамды. Судың дебиті 800 м3тәулік сулы
горизонт ұсақ түйірлі құмдықтармен көрсетілген. Сүтірек қызметін оларды
төсейтін саздар атқарады.
Бақтығарын ауданында іздеу бұрғылаумен Г-1 ұңғымасында 1514-1604
тереңдік аралықтарында 480 м деңгейде, 61,8 м3тәулік дебитпен, 21 гсм3
үлесті салмақпенқатты судың құйылуы алынды. Судың тұздылығы 12 0Ве.
Келтірілген мәліметтер қарастырылып отырғанның өте нашар гидрогеологиялық
зерттелгендігін сипаттайды. Осыған байланысты іздеу ұңғымаларын бұрғылау
мен байқауда гидрогеологиялық зерттеуге көп көңіл бөлу керек.
Бірнеше түзілімдерге Көктөбе П-35 іздеу ұңғымаларында сулы горизонт
байқалған. Неокомның сулары 1 метрге 3800 мгэкв минералдықпен
хлоркальцийлі типті. Ортаңғы юраның қаттық сулары Көктөбеде байқалған және
олармен негізгі өнімді горизонттар байланысты. Ортаңғы юра сулы
горизонтының суларының сынамасын лабораториялық зерттеу нәтижесі бойынша
олар жоғарғы минералдылты екені белгіленді 6000 мгэкв дейін, сулары
хлоркальцийлі түрлі, ұңғыманың дебиті 4-тен 80 м3тәулік дейін ауысады.
Триас түзілімдердің сулары құмдардың, құмдақтардың және
алевролиттердің горизонттарына ұштасады. Олар үшін 1 метрге 7979 мгэкв
жететін жоғарғы минералдылық сипатты, олардың дебиті 12 м3тәуліктен
жоғарлайды.
Жаңажол ауданы Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігіндегі артезиан
бассейінінде орналасқан. Жобалаң алаңда жерасты сулары зерттелген. Көрші
алаңдардағы су қабаттарының зерттеулеріне сәйкес келеді.
Жерасты сулары кен орнында ұңғымаларды сынау кезінде алынған. Су
жоғары арынды, өздігінен құйылатын, хлоркальцийлі минералды негізде және
жоғары концентрациялы органикалық қоспалы болып келеді. Бұл жағдай
шөгінділердің өнімділігін көрсетеді. Ұңғыма сағасында судың өздігінен
құйылу өнімділігі 20-39,4 м3тәуліук оның статикалық деңгейі сағадан 55-80
м тереңдікте деп ұйғарылған.
Кен орнында техникалық сумен қамтамасыз ету мақсатында мезозой
қабаттарындағы суларына 20 су тартқыш ұңғымасы қазылып жұмыс істелуде.
Кенқияқ кен орнындағы судың химиялық құрамы төмен қима бойынша
гидрокорбонатнатрийлі түрден сульфат-натрий хлоркальцийлі түрге қарай
өзгереді. Минералдылығы тереңдеген сайын 1,37 гл-ден 210 гл-ге дейін
өзгереді. Судың химиялық құрамының өзгерісі және оның минералдығы аумақ
бойынша жүреді. II және III ортаңғы юра беткілер мұнайлылық нұсқасы маңында
құрғақ қалдықты хлорокальцийлі түрлі жоғары концентрациялық сулар
минералдылығы 36 гл-ден 101-223 гл-ге дейін болады. СМШ алыстаған сайын
олар 6-7 гл құрғақ қалдықты сульфатнатрийліге ауысады. Ортаңғы юра
шөгінділері бассейні гидрогеологиялық қатынастарда жер асты суларының
генетикалық екі түрлі белгіленген: инфильтрациялық-нұсқа сыртындағы сулылық
бөлігінде және седиментациялық-өнімді қимада. Жату сипатына қарай
орналасқан.
Қарастырылып отырған аудан көлемінде жер беті және жерасты сулары
белгілі және зерттелген. Жұмыс жүргізілетін ауданның гидрогеологиясын
сипаттау үшін көршілес алаңдардың терең ұңғымаларының, геологиялық
түсірілдерінің, құрылымдық іздеу бұрғылай мәліметтерін қолданды.
Жер беті сулары ретінде Аққұм көтерілімінің 10 км қашықтықта ағып
жатқан Темір өзенін қарастырамыз. Өзеннің суы физикалық құрамына қарай
тұздылы және химиялық құрамына қарай сульфат-натрийлітүрге жатады.
Қарастырылып отырған ауданның жерасты сулары барлық стратиграфиялық
беткейлерде белгілі және химиялық құрамы әртүрлі.
Мұндағы судың түрі – хлоркальцийлі және құрамында иодтың бромның
үлкен үлесі бар. Жоғарғы перм түзүлімдерінің жерасты сулары Аққұдұқ,
Аралсай, Бақтығарын және тағы басқа алаңдарында зерттелген. Қарастырылып
отырған түзілімнің сулары жоғары минералданған хлоркальцийлі және
хлормагнийлі түрлерге жатады. Меншікті салмағы 1085 кгм3. Қабат қалыңдығы
25 м. (Г-1 Аққұдық алаңының ұңғысы) Төменгі триас түзілімнің сулары
Аққұдық, Бақтығарын, Аралсай және алаңдарда зерттелген. Минералдығы 240
гл, судың түрі хлоркальцийлі және жоғарғы сульфатты коэффициентімен
сипатталады.
Су қаныққан горизонттың литологиялық құрамы ұсақ және орта түбірлі
құмдардан, саздардан, әктастардан тұрады. Олардың қалыңдығы 40 м.
Юра түзілімдерінің жерасты сулары әртүрлі саз қабатшалары бөліп
тұратын бірқатар су қанықты беткейден тұрады. Судың физикалық қасиеттері:
түссіз, тұщы, қаттылығы: 13 Ве, минералдануы: 151 гл, хлорлы-сульфатты,
натрийлі түрлі. Юра қабатының литологиялық құрамы құмайттастар, аргилит
және мергелуерден тұрады.
Төменгі бор түзілімдерінің жерасты сулары өткізгіштігі жоқ
жыныстармен бөлінген, көптеген суқанықты қабаттардан тұрады.
Қарастырылып отырған алаңның төменгі бор суқаныңты горизонттың кең
көлемде тараған. Литологиялық саз қабаттары бар құмтастар мен доломитті
жыныстардан тұрады.
Төменгі бор түзілімдерінің суларының физикалық қасиеттеріне:
мөлдірлігі, иіссіздіг, тұздылығы жатады.
Химиялық құрамы бойынша минералдығы 210-нан 320 гл тұрады.
Төменгі бор суларының дебиті әртүрлі. Осы кешеннің сулары қоры және дәмдік
сапасына қарай ауыз су мен техникалық қажеттілікке жарамды негізгі қоры
болып табылады.
Жоғары бор түзілімдерінің сулары бұзылысты массивті ангидриттер,
аргилметтер, саздар және әктастар жыныстармен байланысты. Олар тұздылы,
мөлдір, түссыз, иіссіз. Дебиті: азғантай, сондықтан өндірістен мағынасы
жоқ.
Келесі қорытындылар:
1. Терендеген сайын сулардың минералдығы жоғарылайды.
2. Тереңдеген сайын сулардың гидрокарбонатты және сульфат – натрилі
түрінен хлоркальцийлі түріне дейін өзгереді.
3. Терендеген сайын түзілімнің гидрогеологиялық шектелуі жақсара түседі.
4. Тереңдеген сайын судың құрамында микро-компоненттердің өсуіне
байланысты мұнай шоғырларының қалыптасуы және сақталуының
гидрогеологиялық жағдайлары жақсарады.
Ауданда жерасты суларының динамикасының жалпы жағдайларының негізінде
неоном, юра және триас горизонттарындағы жерасты суларының ағыны
солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай қөзғалыстағы бағытты иеленеді.
Осыған байланысты іздеу ұңғымаларын бұрғылау мен байқауда
гидрогеологиялық зерттеулерге көп көңіл бөлу керек. Сулы горизонтты ашуда
оларды әртүрлі режимдерде сынау және негізгі параметрлерді анықтау қажет
( дебит, сүзілуі, статикалық және динамикалық деңгейлері, арыны
минералдылығы және тағы басқа).
1.7 Мұнай және газ қорларын есептеу
Жоспарланып отырылған дипломдық жұмыстың негізгі, мақсаттары мен
міндеттері болып, жұмыс жүргізіліп отырылған аудан көлемінің мұнай және газ
кеніштері мен шоғырларын іздестіру мен олардың жалпы геологиялық және
материалдық қорларын есептеу болып табылады.
Каспий маңы ойпаңының солтүстік борт синеклизасының, жалпы аумағының
мұнайгаздылығы барлық құрылымдық қабаттарында дерлік бірдей тараған.
Жоспарланып отырған аудан көлемінде ешқандай бұрғылау жұмыстары
жүргізілмегендіктен, мұндағы құрылымдық қабаттардың мұнайгаздылық
болашақтарын, көршілес орналасқан- Кенқияқ, Қопа, Қаратөбе, Ақжар кен
орындарының мәліметтеріне сүйене отырып болжай аламыз.
Аудан көлеміндегі, мұнай және газ шоғырларының жиналулары мүмкін
болып келетін, қолайлы құрылымдық - геологиялық жағдайларының әсерлерінен,
мұндағы тұз үсті құрылымдық сатыларымен тікелей байланысты болып саналады.
Бұл құрылымдар юра және триас түзілімдерінің жабындыларымен байланысты
келеді және де “V” шағылу белдемімен сәйкес келеді.
Жоғарыда аталған аудандардың көлемінде тараған, юра және триас жүйесі
жасты, триас жасты құмтасты-сазды түзілімдері, осы кеніштердің негізгі
мұнай газдылы белдемдері болып табылады.
Сонымен жоспарланып отырылған аудан көлеміндегі негізгі мұнай газдылы
болашақтары бар түзілімдер қатарларына триас жүйесінің терригенді-сазды
комплекстері болып саналады. Себебі, аудан көлемінде жүргізілген
геологиялық - геофизикалық жұмыстардың мәліметтері мен көршілес орналасқан
кен орындарынан алынған іздестіру және барлау жұмыстарының нәтижелеріне
қарай, бұл ауданның мұнай газдылы жинақталуының қолайлы жағдайларының бірі,
ол тұз үсті комплекстерінен құралған терригенді - сазды түзілімдері болып
табылады.
Мұндағы барлық мұнай және газ болашақтары бар қабат түзілімдері
негізінен тұз үсті бор, юра және триас қабаттарымен байланысты болып
келгендіктен, ондағы қабаттарда тараған мұнай, газ шоғырларының жинақтары
бірнеше, үлкен келген аумақтарды алып жатыр деуге болады.
Жоспарланып отырылған аудан көлемінде жоспарлы және іздестіру
ұңғымалары бұрғыланбағандықтан, бұл ауданның мұнай және газ қорларын
есептеуде, көршілес орналасқан Қопа, Кенқияқ, Ақжар, Қаратөбе кеніштерінің
мәндері мен мәліметтеріне сүйене отырып жүзеге асырамыз.
Сонымен жалпы алғанда, Шұбаржылан ауданы көлеміндегі тараған мұнай
және газ шоғырларының барлығын, біз көршілес орналасқан кеніштер
мәліметтері арқылы есептеп шығарамыз. Дәлірек айтсақ Кенқияқ және Ақжар,
Қаратөбе кеніштер нәтижелеріне сүйене отырып анықтаймыз.
Ауданның көлемі-F=6000 000 м2 тең, сондықтан мұндағы газдың баланстық
қорлары мына теңдеумен анықталады:
Жалпы жоспарланып отырылған Шұбаржылан ауданының көлемі бойында мұнай
шоғырлары тараған болып есептеледі. Бұл тұжырымның анықталуы, ауданға
көршілес орналасқан Қаратөбе, Кенқияқ және Ақжаркеніштер қабаттарында
кездесетін газдылы және де мұнай газдылы шоғырлары дәлел бола алады.
Сондықтанда аудан көлеміндегі мұнай қорларын есептеу ең маңызды болып
есептеледі. Бұл жұмыс мына теңдеумен есептеледі:
яғни, көлемдік әдіспен есептейміз,
Мұнайдың балансты қоры::
V= F·h·m·β·γ∙θ
Мұнайдың алу қоры:
V= F·h·m·β·γ∙θ∙η
Мұндағы: F=6 000 000 м2 - ауданның көлемі
h=20м – мұнайға қанығу қалыңдығы
m=0,13 – ашық кеуектілігі
β=120 000 000 м3 - мұнайға қаныққан жыныстар
көлемі
γ= 0,805 гсм3 мұнай тығыздығы
θ=0,7 қайта есептеу коэффициенті
η=0,3 мұнай беру коэффициенті
Мұнайдың балансты қоры::
V= 6 000 000 м2· 20м · 0,13%·120 000 000 м3·0,805 гсм3 ·0,7=6 560
000т
Мұнайдың алу қоры:
V= 6 000 000 м2· 20м · 0,13%·120 000 000 м3·0,805 гсм3
·0,7·0,3=1 968 000 т
1.8 Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен көлемі.
1.8.1 Іздеу жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері .
Осы саптағы жұмыстардың мақсаты: мұнай және газ кендерін табу; барлау
немесе өндірісті игеру сатысындағы белгілі кендердің зерттелмеген
бөлшектерінің қималарында жаңа кеніштерді іздестіру болып есептеледі.
Көмірсутектердің шикізаттарының жинақтарын іздеу жергілікті геологиялық
объектілерді іздестіру ұңғыларын бұрғылау арқылы орындалады.
Іздеу сатысындағы шешілетін геологиялық әдістемелік міндетттердің
ішіндегі негізгілері: ұңғылармен ашылған қимадағы коллектор қабаттарды
және оларды бөлшектеген флюид тіректітерді белгілеу; кәсіптік геофизикалық
әдістермен әрбір қабаттардың мұнайгаздылығын бағалау; сынау жолымен
белгіленген болашағы бар қабаттардың қанығу сипаттамаларын анықтау және
флюидтердің физикалық, химиялық қасиеттерін белгілеу және олардың қабаттық
жағдайдағы орналасуын, табылған мұнай мен газ кеніштерін алдын ала бағалау.
Мұнай мен газ кен орындары табылған ауданда өнімді бейнесін
тұтқыштардың толу дәрежеліктерінің мәліметтерін біріктіріп болжаймыз. Кен
орындары табылмаған аудандарда, көшілес зерттелген аумақтардың мұнай және
газ белгілері бар мәліметтеріне сай болжайды.
Шұбаржылан тұзды күмбезді құрылымдарда (бор, юра, триас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 10
1 .Геологиялық бөлім 11
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары 11
1.3 Литологиялық-стратиграфиялық қима 16
1.4 Тектоника 24
1.5 Мұнай-газ белгілері мен олардың барлығын және кен орындарын ашудың
болашағы. 26
1.8 Жер асты суларының сипаттамасы 30
1.7 Мұнай және газ қорларын есептеу 35
1.8.2 Іздеу ұңғыларын орналастыру жүйесі. 39
1.9 Арнайы тарау 40
1.9.1 Мұнайлар түрінің геологиялық-геохимиялық таралу негіздері. 40
1.9.2 Мұнайлы көмірсутектердің көшуі. 46
2 ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ 49
2.1 Ұңғы бұрғылаудағы геологиялық жағдайлар. 49
2.2 Жуу сұйығының сипаттамасы 49
2.3 Геофизикалық зерттеулер 50
2.4 Ұңғы құрылымын негiздеу 50
2.4.1 Ұңғы құрылымын жобалау 50
2.4.2 Пайдалану тiзбегiн берiктiкке есептеу 58
2.4.3 Пайдалану тiзбегiн цементтеуге есептеу 61
2.6 Геологиялық, геофизикалық зерттеулер жинағы 65
2.6.1 Шламды және үлгітасты (керн) алу 65
2.6.2 Геофизикалық және геохимиялық зерттеулер 66
2.6.3 Өнімді қабаттарды сынау және байқау 66
2.6.4 Лабораториялық зерттеулер 69
3. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ 69
3.1 Еңбек ақы төлеуді ұйымдастыру 69
3.2 Материалды-техникалық жабдықтауды ұйымдастыру 71
3.3 Ұңғы құрылысын қажет мерзімде негіздеу 72
4. Техникалық-экономикалық көрсеткіштерінің негіздерін есептеу 73
4. Еңбекті және қоршаған ортаны қорғау 79
4.1 Ұңғыманы түсіру кезінде мұнайгазсудың байқалуын жою және ескерту 79
4.1.1 Өндірістік зиянды және қауіпті факторларды талдау 79
4.2 Мұнайгаз байқалғанда ескерту шаралары. 82
4.3 Қоршаған ортаны қорғау 85
Қорытынды 87
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 87
КІРІСПЕ
Каспий маңы ойпатының ең басымды болашағы мол учаскелерінің бірі оның
шығыс және оңтүстік шығыс бөлімі болады.
Осы бөлімінде бор, юра, триас, :жоғарғы перм және таскөмір жасты
түзілімдерінде қалыптасқан.
Каспий маңы ойпатының мезозой және палеозой түзілімдерінің
мұнайгаздылы ьолашағы зор болғандықтан, олар геологиялық іздеу-барлау
жұмыстарын жүргізуге ең маңызды объектілері болып есептеледі. Мұнайгаз
болашағы бар объектілердің қатарына Шілісатай, Қарағанды, Егізқара,
Шұбаржылан белдемдері де кіреді.
Сондықтан диплом алдындағы және өндірістік тәжірибесінде Ақтөбе
облысындағы Темір ауданы көлемінде орналасқан Шұбаржылан алаңы бойынша
алынған геологиялық-геофизикалық мәліметтерді қолданып, осы диплом жобасы
құрастырылды. Осы алаңның мұнайгазды болашағы бар тұз үсті құрылым
анықталған.
1 .Геологиялық бөлім
1.1 Алаңның физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары
Ауданның геологиялық жұмыстарының 1-ші мәліметтері ХIХ ғасырдың соңы
ХХ ғасырдың бас кезіне қатысты болды. 30-шы жылдардың бас кезінде тұзды
күмбездердің мұнайгаздылығының құрылымдарының болашағын анықтау мақсатында
Каспийй маңы ойпатының шығыс бөлігіне геолого-геофизикалық зерттеулер
басталды. Рельеф белгiсi үстiртiнде 200-210 м, өзеннi ағарларыны
төмендеуi 160-140 м. Зерттелушi аланы географиялық торабы негiзiнен Ойыл
өзенiнi бассейнiнен тұрады және Ащыойыл осы айтылған өзендерге көптеген
жыр және сайлар түседi. Сайлар және жыралар көктемде суға толып, жазда
кеуiп кетедi. Ауыз суына бұлақ сулары және сулы ұғылар пайдаланылады.
Техникалық суларды жеткiзу үшiн ұғыларды бұрғылап, альб және апт
горизонттарыны жерасты сулары пайдаланылады. Жұмыс территориясыны табиғи
жағдайы жартылай және шөл зонасына жайласып нағыз континенталь климат болып
аздаған маусымды (+45() жазда (-40() қыста суық. Жылдық жауын-шашын мөлшерi
150-200 мм. Жауын-шашын негiзiнен, қыста және күзде болады. Кейде күштi жел
болып, ша борандатып, ал қыста қар борандайды. Суды кемдiгiнен жануарлар
әлемi аз, негiзiнен кемiрушiлер мен бауырымен жорғалаушылар ғана бар.
Аудандағы халық егiн егумен және мал бағумен айналысады. 1940-шы жылдары
Қазақ геология басқармаларында В.К Саткиннің басшылық етуімен геологиялық
карталардың 1:1000000 М-40 қағаз бетінде баспаға дайындаумен байланысты
карта сорттау жұмыстары жүргізіле бастады. Мұндай жұмыстарды ұсақ
масштабтарда күрделі геологиялық құрлыстардың нақты аумақтарының тура қию
мүмкіндіктері болмады,сондықтанда карта өте үлгілі сипаттауды қажет етеді.
1948 жылы В.С Журавлев, Д.Н Архангельский масштабы 1:200000 М-40-ХХХII
қағаз бетіне геологиялық түсірілімдер жүргізді. Жұмыстың қорытындысында
Теке, Қардасын тағы басқа тұзды күмбездердің карта түрінде жасалған
стратиграфиясы анықталды.1960-шы жылдары “Қазақстан мұнай геофизика”
тіресті үлкен аумақтарға және ауданды зерттеуге масщтабы 1:200000 алаңдарға
гравитациялық түсірілімдер жүргізілді. Бұл жұмыстардың қорытындысында 2
мгл арқылы гравиметрлік картаның анамальды құрамы жасалды. 1960 жылдары
А.Григорян Шұбаржылан және Жидек карағанда күмбездеріне 8-9-10 МОВ және
КМПВ жер сілкіну зерттеулерін жүргізген болатын. Шұбаржылан алаңындағы
құрылымды? бұрғылауларды орналастыру үшін сейсмикалық зерттеулердің МОВ
және КМПВ материаларын және құрылымдық геология түсірілімдерінен алынған
қорытындыларын пайдалану қажет.
1.2 Ауданны геологиялық-геофизикалық зерттеулерi
Жобаланып отырған ала Каспий маы ойпаыеыi шығыс бөлiгi өткен ғасыр
орталарында зерттелiнiп басталған. жалпы геологиялық зерттеулер 1950
жылдардан басталған.
Жұмыстыµжымны аты, Жұмыс түрi және Жұмысты қысқа
өту жылыотчетты авторы методикасы, масштабынәтижелерi
1 2 3 4
1959 ж. сп I58 Ромер А.В.ґндiрiстiк Күгiр шөгiндiлерiнi
сейсмикалық барлық құрылымыны
жұмыстар, толқынны жабыныны гидрохимиялық
сынау тiсiлi, тұзды сұлбасы, құрылымы және
күзбездi құрылымдағықұрылымдық картасы
жоғарғы жетiктегi түзiлген.
сейсмикалық әдiсiнi
есептi жұмысы;
Желедiсай,
Егiзқара, Сарқұмақ,
Талдысай
1967 ж. сп 9-10-1166 МОВ, РНП, КМПВ iздеуІатардағы алты құрылымды
Игуменов В.М., т.б.және нақты жұмысы сұлбасы құрастырылған.
аладағы III, V?, Д(, Д. Тұзүстi
гравитациялық сұлбалар құрылысы П1
максимум, Хобда горизонты бойынша.
алаы, тiрек ұғысы
0-1.
1972 ж. Сп 971 Кенжалы, Шұбаржылан Іұрылымдық картасы III?
1871 және Іарағанды Бойынша, құрылымдық
ВСП Маемеров М.С. аладарында МОВ карталар құрастырылған.
және т.б. өндiрiстiк жұмысы Шартты Р? Д(( жабын
тұзыны құрылым сұлбасы
және тұзасты горизонты
П1
1973 ж. Сп 6-7 МОВ iздеу жұмысы Шағылу горизонтыны
372 және КМПВ Қарағанды 1:50000 масштабы V юра
Серенков Н.П. және алаңында тұздi түзiлiмiнi табаны
т.б. күмбезiнi соғы шартты горизонттар Р1,
детализациясы және РII, РIII тұз жабыныны
оны солтүстiк шығысқұрылымдық сұлбасы және
тұзүстi кешенi горизонтты тұзасты
құрылымы ПI
1979 ж. Сп 91078 ІазССР, Ақтөбе П горизонты бойынша
Жуйков О.А., облысы, Ойыл ауданы сұлбалар, Д шағылу
Колошин Д.А. территориясында горизонты III, V, VI
орналасқан Егiзқара горизонттары бойынша
тұзды күмбездi құрылымдық карталар
алаында МОГТ және құрастырылды.
КМПВ iздеу барлау
сейсмикалық жұмыстар
жөнiндегi отчеттар
1980 ж. сп 9-1079 ІазССР, Ақтөбе Сейсмикалық қималар
Мурсалмова Ф.Х., облысы, Хобда және тұрғызылған П1 горизонты
Колошин Д.Ш. Ойыл ауданы бойынша сұлба.
территориясында III, V, VI және шартты Д
орналасқан тұздi шағылу горизонттары
күмбездi Майлысай бойынша құрылымдық
алаында МОГТ және карталар тұрғызылды.
КМПВ сейсмобарлау
iздеу жұмыстары
туралы отчет
1980 ж. сп 779 Іаз ССР, Ақтөбе Сейсмикалық қималар III,
Федорок М.Д. облысы, Темiр ауданыV, VI және шартты S
территориясында шағылу горазонттары
орналасқан тұзды бойынша құрылымдық
күмбезi Чiлiсатай карталар құрастырылды.
алаында жүргiзiлген
сейсмобарлау
жұмыстары нәтижелерi
Кестеде берiлген мәлiметтердi көрсетуi бойынша 1970 жылға дейiн
негiзгi сейсмикалық зерттеулер жұмыстар көлемi АГФЭ, зерттелушi ауданны
батыс және отүстiк батыс бөiктерiнi тұзүстi шөгiндiлерiн зерттеуге
бағытталған. Сол кездегi кейбiр партиялар ғана тұзүстi локальды құрылымын
iздеуге тапсырмалар алған, олар тұзүстi кешенi жоспарлап зерттеуге
жеткiлiксiз. 1974 ж. Ақтөбемұнайгаз барлау экспедициясыны тематикалық
жұмыстары аяқталды. Каспиймаы ойпаыны шығыс бортыны геологияқ-
геофизикалық материалдары толықтырылды. Сол жұмыстарды тере ұғы жұмыс
нәтижелерiн сұрыптау және мұнайгазды iздеуге үлескелер бөлiнген. Каспиймаы
ойпаыны геологиялық құрылымы геофизикалық зерттеулердi геологиялық
бағалануы, ВНИИ геофизика темалары жұмысыны қорытындысында берiлiп
оптимальды кешен жұмысы болашаққа бағыттама бердi. 1975 жылы АГФЭ, МОВ
және кМПВ-ны анализ және сейсмикалық материалдарын жалпы қорытындылау үшiн
үлкен жұмыс жасалды, тағыда Каспиймаы ойпаындағы шығыс бөлiгiнде тұзүстi
кешенi шөгiндiлерiмен және тұз жабыны бойынша дөес құрылымдық карталар
құрастыру мақсат алды.
Іорытындылау нәтижесiнде шағылыс горизонты III, V шартты шағылыс
горизонты ДS жабын тұздар құрылысы схемасы, горизонтты изохрон картасы
масштабы 1:100 000 және тұзды күмбездi тектоникалық сұлбасы масштабы 1:200
000, структуралық картасы жасалды. Зерттелушi территорияны аудандастырылу
тұсүстi қабатыны толқындау картинасы мiнезедемесiмен байланысты. ВНИГНИ
жұмысына назар аударғанда, орыс платформасыны отүстiк шығыс бөлiгi және
мұнайгаз тұтқыштарыны палеогеоморфологиялық критериясында байқалады. Ескi
рельеф үстiнi үйлесiмсiздiгiн немесе палеогеоморфологиясын зерттеу мұнай
геологиясы методикасын және маызын өсiп-өнуi осы отчетта көрсетiлген.
Мұнай геологиясыны теориялық және практикалық сұраулары құрылыссыз
тұтқыштар iзденуiнде, көмiлген локальды көтерiлуiнде палеогеоморфологиялық
жобаны зерттеу керектiгiне негiзделедi. Зерттеу регионы болып Каспиймаы
ойпаы есептеледi. Егiзқара тұзды күмбез алаында 1978 жылы сп 9-1078
АГФЭ, МОГТ және КМПВ сейсмикалық iздеу тексеру жұмысы өткiзiлдi. Ал 1979
жылы сп 779 және сп 9-1079 АГФЭ. Осындай жұмыстар батыс Чiлiсатай және
Майлысай құрылысында өткiзiлдi. Жүргiзiлген жұмыс нәтижесiнен тұзүстi
қабатыны геологиялық тере түзiлiмi жабын тұздарды iс-әрекет зертелiп
және аланы қызық структуралық қарым-қатынасы байқалды. Мұнайгазды
болашағы Майлысай, Чiлiсатай, Шұбаржылан, Іарағанды, Егiзқара
құрылымдарында мұнайды тұзүстi шоғырлануын анықтау iздеу бұрғыларда
байқалады. Іазiргi кезде геологиялық-геофизикалық материалды бүтiн кешенi
берiлген.
1.3 Литологиялық-стратиграфиялық қима
Шұбаржылан зерттеу ауданыны iздеу ұғыларымен төменгi пермнен күгiр жiк
қабаты шөгiндiлерiнi кейбiр жерлерiнен, жоғарғы пермнен триастық қабатыны
бәрiнен, юралық төменгi және жоғары бор шөгiндiсiнен табылған. Литологиялық-
стратиграфиялық қима кешендерi құрылымдық iздеу бұрғылары тере iздеу және
параметрлiк ұғылар мәлiметтерi бойынша ашылған.
Төменгi перм
Төменгi пермнi күгiр жiк қабаты iздеу ұғыларымен зерттелген
территорияны көне түзiлiмдерiнде анық көрiнедi.
Күгiр жiк қабат Р1к
Каспий ойпаыны шығысында төменгi пермнi күгiр жiк қабатыны толық
қимасы көптеген ұғылармен салыстырғанда қалыдығы 3000-3500 м жетедi.
Зерттеу территориясында күгiр жiк қабаты түзiлiмiне қарағанда,
шектелiнген қалыдықта жоғарғы терригендi-сульфаты кейде галогендi қабат
кездеседi.
Галоген қабаты гидрохимиялық шөгiндiлер тұс тасымен, хлорлы және күкiрт
қышқылы тұздары, кальций және магниймен араласқан. Тұз тастар тұнық ақ
түстi, iрi кристалды және бiр тегiс текстуралы болып саздармен араласқан.
Галоген қабатыны е үлкен қалыдығы 50 м-ден аспайды.
Сульфаты-терригендi қат-қабаты негiзiнен, ангидрид пен құмды тұздардан
және саз тастардан тұрады.
Ангидридтер – көкшiл, көкшiлсұр, ақшылсҰр және Ұсақ және орта кристалды
қатты массалы текстурадан, жiiшке сазды карбонатты материалдар кездеседi.
ІҰмтастар – қою сҰр, сҰр, майда түйiршiктi, полимиктiлi, әктасты кейде
сазды, қатты перит кристалды және Ұсақ кристалды тау жыныс Ұяшасынан
гипстi жiiшке қатшасынан тҰрады.
Саз тастар – қою, сҰр, қара, слюдалы, қҰмайтты, әктасты жiiшке гипс
араласқан.
Гипстер – көкшiл, ақ, Ұсақ кристалды қабатты қалыдығы бiрнеше метрден
40-30 метрге жетедi. Сонымен күмбездi дөес бөлiгi үлкейген.
Жоғарғы перм Р2
Жоғарғы перм түзiлiмi дөесiнде ке қанатты және күмбездi аралық
зонасында орналасқан. Каспиймаы ойпаыны шығыс бөлiгiнде бұрғылау
мәлiметтерi бойынша Кеқияқ және Іаратөбе кенорындарында мұнай өндiрiсi
толық қаттамы орналасқан. Іиманы жоғарғы бөлiмiн құмтастан, құмнан және
аздаған әктастан тұрады.
Іұмдар – қызғыш сұр, сұр жасыл, сұр, әртүрлi түйiршiктi, полимиктiлi,
әктасты карбонатты және сазды тау жынысты, керiштi, темiрлi, сазды және
кремнийлi базальтты керiшi бар.
Саздар және саз тастар – қоыр қызыл, сұр жасыл, слюдалы, құмды,
әктасты сырғу айнасымен ажыратылады. Саз тастар қиманы төменгi бөлiгiнде
орналасқан.
Іұмайт тастар – қоыр қызыл, сұр, жасыл, әр түрлi түйiрлi, полимиктiлi,
әктастары сұр, жасырын кристалды, қатты.
Iздеу ұғысыны проектiсi бойынша жоғарғы пермнi қалыдығы 1200-1500
м.
Триас жүйесi Т
Триас жүйесi шөгiндiлерi осы зерттелiп отырған алада Кеқияқ,
Іаратөбе, Ақжар құрылымдық iздеу ұғыларымен көптеген тұзды күмбездерде
таралған.
Литологиясы құмтасты, сазды жыныстармен, құмтастар, құмдар,
конгломераттармен, саздар және әктастармен қабаттасқан сазтастармен
сипатталады.
Іұмтастар – сұрғылт, құмдар, қоыр, әртүрлi түйiршiктер, полимиктiлi,
аздаған әктастары бар.
Конгломераттар – қоырқызыл, жұмырланған, тасымалта құмдар және
атқылаған тау жыныстары, құмды сазды керiшпен керiштелген.
Саздар және саз тастар – қоырқызыл, жасылсұр, құмайт тасты, аздаған
әктасты, сазды тау жынысына қабаттасады.
Іұмды және сазды қабат бiрнеше метрден 10-15 метрге дейiн өзгередi.
Триас түзiлiмiнi қалыдығы күмбез дөесiнен қанаттарына қарай өсуiмен
өзгерiп отырады. Бұрғылау мәлiметтерi бойынша триас жүйесi шөгiндiлерiнi
қалыдығы 200-300 метрге дейiн өзгередi.
Юра жүйесi J
Зерттелушi ауданда юра жүйесiнi шөгiндiлерi үш бөлiмнен: эрозиялық
шайылумен, төменгi әктас шөгiндiлерiмен жабылып тұрады. Юралық түзiлiмде
стратиграфиялық бөлiмiнде үйлесiмсiздiк бар.
Төменгi юра жүйесi J1
Литологиясы – құмдарды қатты қабаттарынан, құмтастардан, арасында
саздардан, құмайтты және конгломерат қабатынан тұрады.
Іұмдар – сұр, жасылсұр, әртүрлi түйiршiктi, полимиктiлi, әктасты,
қатты, периттi, грави-кварциттi-кремнийлi, тау жыныстарынан тұрады.
Саздар – сұр, қарасұр, құмайтты-құмтасты, тығыз қабатты, өсiмдiк
қалдықтары кездеседi.
Конгломераттар – гравийлi-құмтасты, майда, тасмалталы, кремнийлi-
кварцтi, жұмыр сынықтардан және карбонат тау жыныстарынан, керiштелген
балшықты карбонатты материалдардан тұрады.
Іұмайттастар – ашық сұр, қара сұр, слюдалы, саздар күмбездi дөес
бөлiгiнде ашық жатыр. Төменгi юраны шөгiндiсi 117 метрге жетедi.
Ортағы юра жүйесi J2
ґсiмдiк қалдықтары және сұркөмiр қабаттарымен құмдысаз қалы қабаттар
бар. Ортағы юра шөгiндiсi жоғарғы бөлiгi шайылған төменгi юраны үстiнде
орналасқан.
Литологиялық қимасы құмдар кезектесiп, құмайтты, құмтастар, әктастар
сирек кездеседi, көмiр материалдарымен қабатталған. Таужынысты характерлi
белгiсi қарасұрға боялған болады.
Іұмдары сұр және құмайттар, ашық сұр, жасыл сұр, ұсақ түйiршiктi,
полимиктiлi, слюдалы қабаттары бос тығыздалған өсiмдiк қалдықтары бар.
Іұмтастар – сұр, құмайт тастар, ақшыл сұр, майда түйiршiктi, кварцты,
полимиктiлi, сазды қабатпен кальцийлi керiштелген.
Сұр көмiрлер – қоыр қара, жұқа қабаттармен қабатталған. Іұмайтты,
құмды, периттi конкрециялы.
°ктастары – сұр, жасыл сұр, қатты саздылы. Ортағы юра шөгiндiсiнi
қалыдығы 300-370 метрге дейiн өзгерiп тұрады.
Жоғарғы юра жүйесi J3
Литологиялық құрылысы – саз, құмтас, әктастан, теiз жағалауы
шөгiндiлерi қабатында болады.
Саздар – қарасұр, ұсақ түйiршiктi, кварцтi, әктасты, кальцитпен
араласқан, атылған тау жынысыны ұсақ тастары бар.
°ктастар – сұр, ұсақ кристалды, қатты, жарықшақты.
Жоғарғы юра шөгiндiлерi күмбездi қанатында қалыдығы 20 метрге дейiн.
Төменгi бор жүйесi
Төменгi бор шөгiндiсiнi жасы зерттелушi алада готерив, баррем және
альб жiк қабатымен сипатталады.
Готерив жiк қабаты – K1Н
Готерив жiк қабатыны теiз шөгiндiлерi юра түзiлiмдерiнi әртүрлi
горизонтымен стратиграфиялық үйлесiмсiз орналасқан. Саз, құмдар және
құмайттар, құм тастар қабатымен көрiнедi.
Саздар – жасылсұр, жасыл, құмтасты, слюдалы, жұмсақ өсiмдiк
қалдықтарыны фаунасы.
Іұмдар және құмайттар – жасылсұр, ашықсұр, ұсақ түйiршiктi, сазды,
слюдалы.
Іұмтастар – ашықсұр, ұсақ түйiршiктi, әктасты, қатты.
Іұмайттар – жасылсұр, сұр, тығыз сазды.
Готерив жiк қабатыны шөгiндiсiнi қалыдығы 51-69 метр.
Баррем жiк қабаты – К1br
Баррем жiк қабатыны континентальды алатүстi шөгiндiлерi готерив
шөгiндiлеiмен үйлесiмсiз орналасқан.
Литологиясы – төменгi құмды, жоғарысы ала түстi, құмды, сазды болып
бөлiнедi. Іұмды бөлiгi – құмдармен, саздар және құмтастармен қабаттасқан,
құмайттардан құралады.
Іұмдар – ашық жасыл түстi, құмайттары – көгiлдiр сұр, ұсақ түйiрлi,
кварцты-полешпатты, әктасты, қатты.
Саздары – жасыл, кейбiр жерлерде шиелi қызыл, құмайтты.
Жоғарғы бөлiгi құмдармен қабаттасқан. Іұмдармен бағынышты,
құмтастармен, құмайт тастармен және жиi әктастардан құралған.
Саздары – жасыл, қызыл кiрпiштi, ашық жасыл, құмайтты, саз тасты,
аздаған әктасты.
Іұмтастар және құмайттар ашық жасыл, қызыл қоыр, ұсақ түйiрлi
полимиктiлi, әктасты, қатты.
Іұмдары – жасыл сұр, ашық жасыл, ұсақ түйiрлi, полимиктiлi саздармен
қабаттасқан.
°ктастары сұр, жасыл, жасырын кристалды, ала сазды, қатты.
Баррем жiк қабатыны шөгiндiлерiнi қалыдығы 180 метрге дейiн, ал
құмтасты бөлiгiнi қалыдығы 40-50 м.
Апт жiк қабаты – К1ap
Апт жiк қабатыны теiз шөгiндiлерi баррем жiк қабатыны ала түстi
шөгiндiлерiмен эррозиялық үйлесiмсiздiкпен орналасқан.
Литологиялық жағынан екi будаға бөлiнедi: төменгiсi – құмтасты, ал
жоғарғысы – сазды. Төменгiсi құмтастармен, құмайттармен және құмтастарды
саздармен араласып келген. Іұмдар, құмайттар, құмтастары сұр, ашық сұр,
ұсақ түйiрлi, кварцты-полешпатты.
Саздары – қарасұр, қаралау, жұқа тақталанған, ашық сұр құмайттарды
себеленген және ұялаған глауканиттердi қабаты өсiмдiк қалдықтары және
периттi қоспалары.
Іұмтастары – сұр және ашық сұр, сұр жасыл, кварцты-полешпатты, слюдалы,
әлсiз тығыздалған. Апт жiк қабатыны жалпы қалыдығы 70-90 м.
Альб жiк қабаты – К1al
Апт шөгiндiлерi альб жiк қабатыны шөгiндiлерiмен нақты
үйлесiмсiздiкпен кезектесiп отырады.
Литологиясы – саздармен, құмдармен, құмайттардан және құмтастар
құралған.
Саздары – қарасұр, сұр, қоырсұр қабатты құмтастарда өсiмдiк қалдықтары
бар.
Кейбiр бөлiктерiнде ашық сұр, саздарды каолинделген құмдармен
араласқанын көруге болады.
Іұмдары – сұр, жасыл сұр, көгiлдiр сұр, борпа, ұсақ түйiрлi.
Іұмтастар және құмайттары – сұр, қарасұр, қоыр, ұсақ түйiрлi, кварцты,
слюдалы. °ктасты бөлiгi темiрленген тығыз, қатты. Альб шөгiндiлерi 130-300
метрге дейiн өзгерiп отырады.
Жоғарғы бор – К2
Жоғарғы бор жасты шөгiндiлерi кампан, сантон және сеноман жiк
қабаттарымен және тере грабендi күмбезаралық даму зоналарымен сипатталады.
Сеноман жiк қабаты – К2cm
Зерттелiп отырған ауданда сеноман жiк қабаты шөгiндiлерi дөес және
күмбездi көтерiлген қабаттарында жалаашталған және барлық бөлiктерiнде
дамыған.
Литологиясы – сұр, қарасұр және қоырсұр, көгiлдiр түстi, сазды
жыныстардын, құмтасты, слюдалы, жұқа қабатты, кангломерат қабаттары, сұр
және сары қоыр, ұсақ тасмалталы, табан бөлiгiнде дамыған. Сеноман жiк
қабатыны қалыдығы 50 метрден аспайды.
Сантон жiк қабаты – К2sn
Сантон жiк қабаты шөгiндiлерi күмбездi қанаттарында және грабендерiнде
дамыған. Сазды мергелдi кешенмен сипатталады.
Саздар және мергелдер – ашық сұр, көкшiл, жасыл сұр түстi, құмтасты,
тығыздалған. Сантон шөгiндiлерi қалыдығы 20-30 м.
Кампан жiк қабаты – К2cmp
Кампан жiк қабаты шөгiндiлерi мергелдi-сазды жыныстармен сипатталады.
Саздары және мергелдерi – сұр, көкшiл және жасылдау болып келген.
Құрамында перитi бар.
Саздары – әктасты, аздаған құмтасты, темiрленген, жануар қалдықтарымен
тығыздалған.
Мергелдерi – ашық сұр, көкшiл сұр, тығыз жарықшақталған және
темiрленген.
Кампан жiк қабатыны төменгi бөлiгiнде топталған ашық қызыл фосфариттi
құмтасты жалбырлары дамыған. Кампан жiк қабатыны қалыдығы 3-74 м
аралығында.
1.4 Тектоника
Каспий маңы ойпатының тектоникалық жаратылысы және Орал қатпарлы
жүйесінің оңтүстікке қарай құлдыйлауымен, сонымен қатар скиф-туран
тақтасының солтүстік шекарасымен оның қабысуы осы мезгілге дейін талқыға
салынып келді. Бұл сұрақтардың шешімі туралы Л.Я. Лавров, Р.Г. Гарецкий,
А.Е. Шлезингер, А.Н. Яшин, В.Е. Журавлев, А.К. Замаренов Н.Я. Кунин, Л.Г.
Кирюхин, Г.Ж. Жолтаев, В.П. Кан, Ю.А.Волож, Э.К. Азнабаев және тағы басқа
зерттеушілердің жұмыстары арналған.
Осы мезгілде Каспий маңы ойпатының өрбу тарихы мен құрылысы туралы
екі басымды бағыттамасы бар.
Бірінші бағыттама бойынша, Каспий маңы ойпаты жарымдар топтамалары
бойынша төмендеген Шығыс Еуропа платформасының құрылымы ретінде
қарастырылған.
Тұз асты палеозой қимасын, оның жақсы зерттелген салыстырмалы
көтеріңкі облыстарының белгілі қималарының ұқсастығы бойынша тұжырымдалған.
Екінші бағыттама бойынша Каспий маңы ойпатының құрылысы оны қоршап
тұрған Шығыс Еуропа платформасының аудандарының құрылысынан маңызы өзгеше.
Бұл жерде соңғы девон-алғашқы пермде тайызсулы теңізбассейні болған және
карбонатты шельфтік түщілімдердіңы шөгуі басымды болған. Осы мезгілде терең
бұрғылау және сейсмобарлау мәліметтері бойынша соңғы палеозойда (орта виза-
алғашқы перм) Каспий маңы ойпаты теңдесі жоқ бассейн болғаны анықталған.
Оның шеткі аумағында мол қалыңдықты шельфті түзілімдер жиналған және
ойпаттың орталығына қарай түзілімденген керпіштің топтамалары арқылы
қалыңдықтары нашар дипрессиялық сазды карбонатты түзілімдермен алмасқан.
Ең терең орналасқан аймақты деңгейі болып іргетас беткейі есептеледі.
Оның жасы болжамалы соңғы пратрозойрифей деп саналады.
Іргетастың морфологиялық беті тым күрделі.
Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің ірге тасының жер бедерінің
басымды құрылымдық элементтері келесі ірі көмпимелері болады: Биікжал,
Жарқамыс, Темір. Олардың көлемінде және олардын тыс ірге тастың бірнеше
дөңестері де анықталған (Өтебай, Тамдыкөл, Қоскөл және тағы басқа).
Барлық көмпимелер мен дөңестер ірге тас көлемінде жатыр.
Жобалау ауданы Кенқияқ және Қоздысай баспалдағы белдемдірінде
орналасқан.
Жоғарға перм қабатының тұз тектогенезінің әсерлігімен күрделенген.
Соның ішінде, алдымен олардың қалыңдықтарының таралуымен сипатталған. Тұз
көмпимесінің дөңбектерінің үстінде олардың қалыңдықтары 150-200 м-ге дейін
болады. Кейбір жерлерінде олар жойылып кеткен, көмпиме аралық белдемдерінде
олардың қалыңдықтары 2500 м және оданда көп болып сипатталады.
Жоғарға перм түзүлімдерінің үстінде стратиграфиялық және еңістеу
бұрышты үйлесімсізді мезозойлық және кайнозолық жыныстарының кешені
орналасқан. Олрадың еңістеу бұрышы көп емес және олар жалпы төменде
орналасқан түзілісдердің орналасу жағдайларымен сәйкес деуге болады.
Каспиймаы ойпаыны көп бөлiгi 7 км тередiктен астам, тере
бұрғылауға болатын бөлiгi аз ғана. Іазiргi кезде болашағы бар мұнайгаздылы,
Каспиймаыны тұзасты шөгiндiлерiмен байланысты. Осыған байланысты тұзүстi
шөгiндiлерiне қызығушылық аударып, себебi одан жоғарғы сапалы мұнай
алынады.
Шұбаржылан тұзды күмбездi, брахиантиклинальды көтерiлген типтi, созылған
және көледене грабендi құрылым. Солтүстiк батыстан отүстiк шығысқа
созылған. Күмбездi дөесiнде тұзүстi шөгiндiлерi горизонтальды бағытта
орналасқан және бұзылыстармен қиылған. Олардан грабендер пайда болады. Одан
әрi күмбездердi қанаттарына жыныстарды құлауы 10-12(-қа өседi. Ал
күмбезаралық мулдаларда тегiстеледi. Мұнай тұтқыштары тектоникалық
экрандалған болып келгендiктен бор, юра, триас шөгiндiлерi және құрылымдары
жоғарғы перм шөгiндiлерiн түзiп тұзды тiк бұрыш жасап, олар қима бойынша
үлкен қалыдықты және тектоникалық үлкен алаңды алады.
1.5 Мұнай-газ белгілері мен олардың барлығын және кен орындарын ашудың
болашағы.
Каспий маңы ойпатының оңтүстік-шығыс бөлігінде мұнаймен газдың пайда
болуы әртүрлі дәрежеде және тәжірибеде барлық ашылған бұрғылау қимасында
мезозой түзілімдерінің тұз үстінде белсенді қалыптасқан.
Ауданда іздестіру жұмыстары, сонымен қатар көрші аудандарда
жүргізілген парметрлі және терең іздестіру ұңғыларында тұз үсті мен тұз
асты жыныстарында әртүрлі белсенді мұнайгаз қалыптасқан.
Тұз үсті қимасы үш литологиялық-стратиграфиялық кешендермен ашылған.
Жоғарғы пермді (яғни, күңгір-жоғарғы перм), триас, юра және төменгі бор.
Соңғы үшеуі мезозой мұнайгаз этажына қарайды.
Мұнай және газдың өндірістік қорлары литологиялық –стратиграфиялық
қимасы бойынша біртегіс таралмаған. Барлық тұз үсті өндірістік қорлары юра
өнімді кешеніне 54,2%-ті байланысты. Төменгі бор мұнайгаз кешенінде 37,9%
өндірістік қоры болып келеді. Ал триас және жоғарғы перм щөгінділеріне бары
7,9% қоры ғана тиеді. Юрадағы жоғары мұнай қанықандығына ортаңғы юра
құмтасты-сазды шөгінділеріне байланысты. Осы горизонтағы мұнай қоры, юра
жуйесінің жоғарғы және төменгі бөлігін қосқаннан да 2,5-4 есе артық. Ал
төменгі бор жуесінің 70% мұнай қоры басқа бөлімдерінен бірнеше есе көп және
терригенді жыныстармен сипатталады.
Каспий маңының шығыс бөлігіне қарай, бор жуйесінде мұнай қорлары
азайып, алюраға қарай, керісінше көбейіп отыр.
Юра шөгінділері, барлық мұнайгазды аудандарында негізгі қоры
орналасқан. Кенқияқ және Прорва аудандарында 84-100% ке дейін. Мұнай және
газ қоры осы шөгінділермен байланысты.
Басқа аудандарда юра жүйесімен 20-25%болып келеді. Триас өнімді
горизонттары Оңтүстік Эмбі, Кенқияқ және Солтүстік Эмбі (Шұбарқұдық)
мұнайгазды аудандарымен байланысты.
Жоғарғы перм өнімді кешені шоғырларында өндірістік қорлар тек қана
Кенқияқ мұнайгаз аудандарында белгіленген. Бұл кешенде бүкіл аудан бойынша
4%мұнай қоры ғана бар.
Қазіргі уақытта жоғарғы перм өнімді кешені бойынша 13,триаста-3,
юрада –5, және борда 5 өнімді горизонттары бар.
Литологиялық-стратиграфиялық қабаттары бойынша мұнайгаз кешендеріне
сәйкес келеді, өйткені онда мұнайгаз белгілері мен мұнай және газ
қалыптасқан.
Кенқияқ кен орнында бірінші өнеркәсіптік ағын 1959 жылы, екінші,
төменгі триас горизонтынан мұнай фонтанын берген К-34 құрылымды-іздеу
ұңғымасынан алынды. Сол жылы ғана К-17 құрылымды-іздеу ұңғымасынан да мұнай
байқалды. Ол ұңғы 2 орталығы юра горизонтынан саға арқылы мұнай ағынын
берді. Кезекті барлау бұрғылауымен Кенқиялық кен орнында 8 мұнай
горизонттары ашылып және олардың нұсқалары жүргізілді:
1) Жоғарғы пермде (конгомераттық)
2) Төменгі триаста (I+II төменгі триас горизонттары)
3) Ортаңғы юрада (I+II+III ортаңғы юра горизонттары)
4) Төменгі борда (баррем, готерль ярустары)
Осылардың ішінен мұнайлылығы жоғарғы II және III ортаңғы юра горизонттары.
II ортаңғы юра горизонты бірінші рет К-17, К-27, К-34 құрылымды-іздестіру
ұңғыларынан алынған керндік материал мен кәсіпшілік геофизикалық мәліметтер
бойынша белгіленді. Барлау бұрғылауы барысында горизонт 46 ұңғы көмігімен
құралды. Ағынға байқау 29 барлау ұңғыларында жүргізілді. Олардың ішінде Г-
22 және Г-25 нұсқаулық ұңғылары су берді, мұнайлылық нұсқасы шегінде
орналасқан, қалғандары мұнай және мұнау мен су ағынын берді. Горизонтты
байқау 1960 жылы басталып, 1961-1962 жылдары жалғастырылды. Содан кейін
1966-1967 жылдары пайдалану бұрғылауы барысында қайтадан басталды. Осы
жылдары II ортаңғы юра горизонты қарқынды бұрғыланды.
Литологиялық беткей құмдар және саздар қабатшалы алевролиттермен
көрсетілген. Ол қалыңдығы 10-15 м сазды қабатшаларымен ажыратылған екі
қабаттан тұрады. Кейін ұңғыларды жоғарғы және төменгі қабаттардың саздануы
байқалады, сондықтанда карталар объектіге біртұтас құралған.
Қабат жабының жату тереңдігі шоғырдың жоғарғы бөлімдерінде – оңтүстік
қанатында 65 м-ді, ал солтүстік қанатында 55 м-ді құрайды. Мұнайлылық
аумағының шекарасы солтүстік қанатында саздың шартты желісі мен 120 м
изогипс бойынша жүргізілген СМШ желісі, ал батыс бөлімінде 120 м бойынша
жүргізілген желісі болып табылады. Оңтүстік қанатта СМШ желісі шекара болып
қызмет етеді, ал ол желі бұл жерде 158-168 м тереңдікке дейін төмендейді,
шығыс бөлімінде саздардың шартты болып табылады.
III юра горизонты 1960 жылы Г-12 барлау ұңғысымен байқалды. 15 барлау
ұңғылары мен горизонтты байқау кезінде 7 ұңғы мұнай және 8 ұңғы су,
арасында эмульсия берді. Горизонттың жабыны құрылымының жоғарғы бөлімінің
солтүстік қанатында 125-140 м терңдікте, ал оңтүстік қанатында 130-160 м
тереңдікте өтеді. Максимальды тиімділік, мұнайға қаныққандық қалыңдығы 10-
12 м құрайды. Горизонттардағы газдың мұнайдағы құрамы төмен болып табылды.
Максимальды мағынасы 2,93 м3т аспайды. Осыған байланысты және де аздаған
қабаттық температурасы (max +20 0С) мен салыстырмалы аздаған қабаттық
қысымға байланысты қабаттың мұнайдың көлемдік коэффициенті аз мағынада
болады және II және III горизонттарда 1,009-ден 1,028-ге дейін өзгереді.
Сығылудың орташа коэффициенті үлкен емес, мұнайдың шөгілуі өте аз мағынада
0,008-ден 0,27-ге дейін. Газдың орташа ерігіштік коэффициенті 1,0 ден 2,5
м3м3 МПа дейін өседі.
Коллектордың қаттылығы 33%, бастапқы мұнайға қаныққандағы 72%,
өткізгіштігі 0,4 мкм2 құрайды. Мұнайы ауыр, тұтқырлы, майлы, жоғарғы
сортты: оның қабаттық жағдайындағы тығыздығы 915 кгм3, қабаттық
температурасы 20 0С жағдайдағы тұтқырлығы 2,7 106 мс. II және III ортаңғы
юра горизонттарында мұнайдың құрамындағы элементтердің проценттік сандары:
күкірттер-0,59%, асфальтендер-0,38%, парафиндер-0,64, шайырлар-8,5%.
Орташа жату тереңдігі 300 м-ді құрайды. II және III горизонттардың
жалпы қалыңдығы 28 м. Осы горизонттардың кен орнынан алынатын мұнай қорының
80%-нен астамын құрайды. Орташа тәуліктік алудың өсуі жаңа ұңғылар енгізу
және де ГТН мен бу жылулық әсер етудің бірқатар шаралар арқылы жүріп жатыр.
Кенқияқ кенорнының жанында, өндірістік игеруге Көкжиде, Құмсай,
Қаратөбе, Ақжар және Қопа кенорындары бар. Бұлар негізінен мезозой
шөгінділерінен тұрады.
Бұл кенорындар көп қабатты, әртүрлі стратиграфиялық мұнайлы
диапазонды болып келеді. Кейде жаңа ашылған кенорындар бойынша, бұрынғы
ашылған кенорындармен сәйкес келмейді. Осылардың нәтижесінде, бірдей
горизонттардың Ақжар, Кенқияқ, Қопа кенорындарында сәйкес келмейді. Бір
кенорыдарда өнімді горизонты аален ярусы болса, ал басқа кенорында байос
ярусына сәйкес келіп, олар нөмірлену реті бірдей болып келеді.
Жоғарғы перм өнімді кешені 13 мұнайлы горизонттардан тұрады. Олардың Р1
және Р11 горизонттары шұбаршы свитасына ,келесі төртеуі PIII Piv, Pv,
Pvi шеңгелші свитасының жоғарғы татар подъярусына жатады. Төменгі татар
подъярусында үшеуі жеделқұмда (PVII,, PVIII, PIX), құжарған қабатында
(PX, PXI). Ал он екінші ( PXII) мұнайгаз горизонты қазан ярусына
жатады. Он үшінші өнімді горизонт ( PXIII) күңгірдің терригенді
шөгінділеріне жатады.
( PXII) өнімді горизонт өндірістік-геофизикалық мәліметтері бойынша
анықталған. Төменгі татар өнімді горизонттары ашық кеуектілігі 34,2%.
1.8 Жер асты суларының сипаттамасы
Каспий маңы ойпатында жерасты сулары түзілімнің барлық
стратиграфиялық және өнімдік кешендеріне ұштасады. Тұз үсті кешенінің
өнімдік горизонттары қабаттың сулармен әртүрлі дәрежеде қаныққан. Сулы
горизонттардың ішіндегі Оңтүстік-Ембінің аймақтық дамуымен сипатталатын
аудан, қалыңдығы және су молдығы бойынша альб сеноман және төменгі юра
түзілімдері барынша ұстамды. Үштік және төрттік түзілімдердің сулы құмдары
аз салыстырмалы дәрежеде Каспий маңы ойпатының шығыс және батыс бөліктеріне
сәйкес бақыланады.
Жерасты суларының ағанының жалпы қозғалысында тұзды күмбез өздігінен
жергілікті сипаттағы бұзылысты көрсетеді, өйткені олар алып отырған аудан
жыныстардың қатысты жай жатуымен ажыратылатын күмбез аралық белдемдермен
салыстыру бойынша азғантай.
Ереже ретінде тұзды күмбезді құрылым арқылы өзінің қозғалысында
жерасты сулары күмбез аралық белдемдер арқылы олардың жолында кездесетін
тұзды штоктарды айналып ағады. Жерасты суларының қозғалуы барынша күрделі
сипаты сол уақытта жасырын көрінетін аудандарда бұзылған тұзды күмбездердің
учаскелерінде байқалады.
Жобалаған жұмыстардың ауданында тұз үсті түзілімдерінің
гидрогеологиялық ерекшеліктері жерасты суларының динамикасының көз
қарастарынан, олардың минералдық құрамы сияқты әлсіз зерттелген.
Пермтриасты түзілімдердегі жерасты сулары құмдармен алевриттерге
ұштасады. Бұл сулар күшті минералданған, хлоркальцилік типті. Олардың
минералдылығы тереңдікпен жоғарылайды. Олардың химиялық құрамына тұздың,
штоктың жақындығы үлкен әсер етеді. Жерасты суларының минералдылығы
тұтасымен Оңтүстік Ембі көтерілімінің оңтүсті жағына қарай азаяды.
Мезозой түзілімдерінің шөгінді қабаты көбінесе триастың, төменгі-
ортаңғы юраның, жоком, альбсеноманың құмдықты түзілімдеріне ұштасқан сулы
горизонттардың үлкен мөлшері өзіне құрайды. Жоғарғы альб түзілімдерінің
сулары жоғарғы арынды және айтарлықтай қалыңдықты иеленеді. Жоғарғы альб
түзілімдерінің сулары химиялық талдаудың мәліметтері бойынша хлоркальций
түрге жатады және 2133 мгэкв (1 метрге) минералдылықты иеленуді.
Юра түзілімдерінің жерасты сулары барлық жерлерде арынды. Олардың
деңгейі 5-тен 140 м дейін беттен төмен өздігінен төгілуге дейін
белгіленеді, минералдылығы 230-220 гл-ден 190-123 гл-ге дейін төмендейді.
Судың типі хлоркальцийлі.
Тұз үсті түзілімдерінің сулылығы бойынша біраз мәліметтер альб және
синомон түзілімдері барынша суы молды және аймақты сулы болатындығын
дәлелдейді. Судың дәмі ащы-тұзды, 3-5 Ве тұздылықпен хлоркальцийлі типті,
тек техникалық мақсаттарға ғана жарамды. Судың дебиті 800 м3тәулік сулы
горизонт ұсақ түйірлі құмдықтармен көрсетілген. Сүтірек қызметін оларды
төсейтін саздар атқарады.
Бақтығарын ауданында іздеу бұрғылаумен Г-1 ұңғымасында 1514-1604
тереңдік аралықтарында 480 м деңгейде, 61,8 м3тәулік дебитпен, 21 гсм3
үлесті салмақпенқатты судың құйылуы алынды. Судың тұздылығы 12 0Ве.
Келтірілген мәліметтер қарастырылып отырғанның өте нашар гидрогеологиялық
зерттелгендігін сипаттайды. Осыған байланысты іздеу ұңғымаларын бұрғылау
мен байқауда гидрогеологиялық зерттеуге көп көңіл бөлу керек.
Бірнеше түзілімдерге Көктөбе П-35 іздеу ұңғымаларында сулы горизонт
байқалған. Неокомның сулары 1 метрге 3800 мгэкв минералдықпен
хлоркальцийлі типті. Ортаңғы юраның қаттық сулары Көктөбеде байқалған және
олармен негізгі өнімді горизонттар байланысты. Ортаңғы юра сулы
горизонтының суларының сынамасын лабораториялық зерттеу нәтижесі бойынша
олар жоғарғы минералдылты екені белгіленді 6000 мгэкв дейін, сулары
хлоркальцийлі түрлі, ұңғыманың дебиті 4-тен 80 м3тәулік дейін ауысады.
Триас түзілімдердің сулары құмдардың, құмдақтардың және
алевролиттердің горизонттарына ұштасады. Олар үшін 1 метрге 7979 мгэкв
жететін жоғарғы минералдылық сипатты, олардың дебиті 12 м3тәуліктен
жоғарлайды.
Жаңажол ауданы Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігіндегі артезиан
бассейінінде орналасқан. Жобалаң алаңда жерасты сулары зерттелген. Көрші
алаңдардағы су қабаттарының зерттеулеріне сәйкес келеді.
Жерасты сулары кен орнында ұңғымаларды сынау кезінде алынған. Су
жоғары арынды, өздігінен құйылатын, хлоркальцийлі минералды негізде және
жоғары концентрациялы органикалық қоспалы болып келеді. Бұл жағдай
шөгінділердің өнімділігін көрсетеді. Ұңғыма сағасында судың өздігінен
құйылу өнімділігі 20-39,4 м3тәуліук оның статикалық деңгейі сағадан 55-80
м тереңдікте деп ұйғарылған.
Кен орнында техникалық сумен қамтамасыз ету мақсатында мезозой
қабаттарындағы суларына 20 су тартқыш ұңғымасы қазылып жұмыс істелуде.
Кенқияқ кен орнындағы судың химиялық құрамы төмен қима бойынша
гидрокорбонатнатрийлі түрден сульфат-натрий хлоркальцийлі түрге қарай
өзгереді. Минералдылығы тереңдеген сайын 1,37 гл-ден 210 гл-ге дейін
өзгереді. Судың химиялық құрамының өзгерісі және оның минералдығы аумақ
бойынша жүреді. II және III ортаңғы юра беткілер мұнайлылық нұсқасы маңында
құрғақ қалдықты хлорокальцийлі түрлі жоғары концентрациялық сулар
минералдылығы 36 гл-ден 101-223 гл-ге дейін болады. СМШ алыстаған сайын
олар 6-7 гл құрғақ қалдықты сульфатнатрийліге ауысады. Ортаңғы юра
шөгінділері бассейні гидрогеологиялық қатынастарда жер асты суларының
генетикалық екі түрлі белгіленген: инфильтрациялық-нұсқа сыртындағы сулылық
бөлігінде және седиментациялық-өнімді қимада. Жату сипатына қарай
орналасқан.
Қарастырылып отырған аудан көлемінде жер беті және жерасты сулары
белгілі және зерттелген. Жұмыс жүргізілетін ауданның гидрогеологиясын
сипаттау үшін көршілес алаңдардың терең ұңғымаларының, геологиялық
түсірілдерінің, құрылымдық іздеу бұрғылай мәліметтерін қолданды.
Жер беті сулары ретінде Аққұм көтерілімінің 10 км қашықтықта ағып
жатқан Темір өзенін қарастырамыз. Өзеннің суы физикалық құрамына қарай
тұздылы және химиялық құрамына қарай сульфат-натрийлітүрге жатады.
Қарастырылып отырған ауданның жерасты сулары барлық стратиграфиялық
беткейлерде белгілі және химиялық құрамы әртүрлі.
Мұндағы судың түрі – хлоркальцийлі және құрамында иодтың бромның
үлкен үлесі бар. Жоғарғы перм түзүлімдерінің жерасты сулары Аққұдұқ,
Аралсай, Бақтығарын және тағы басқа алаңдарында зерттелген. Қарастырылып
отырған түзілімнің сулары жоғары минералданған хлоркальцийлі және
хлормагнийлі түрлерге жатады. Меншікті салмағы 1085 кгм3. Қабат қалыңдығы
25 м. (Г-1 Аққұдық алаңының ұңғысы) Төменгі триас түзілімнің сулары
Аққұдық, Бақтығарын, Аралсай және алаңдарда зерттелген. Минералдығы 240
гл, судың түрі хлоркальцийлі және жоғарғы сульфатты коэффициентімен
сипатталады.
Су қаныққан горизонттың литологиялық құрамы ұсақ және орта түбірлі
құмдардан, саздардан, әктастардан тұрады. Олардың қалыңдығы 40 м.
Юра түзілімдерінің жерасты сулары әртүрлі саз қабатшалары бөліп
тұратын бірқатар су қанықты беткейден тұрады. Судың физикалық қасиеттері:
түссіз, тұщы, қаттылығы: 13 Ве, минералдануы: 151 гл, хлорлы-сульфатты,
натрийлі түрлі. Юра қабатының литологиялық құрамы құмайттастар, аргилит
және мергелуерден тұрады.
Төменгі бор түзілімдерінің жерасты сулары өткізгіштігі жоқ
жыныстармен бөлінген, көптеген суқанықты қабаттардан тұрады.
Қарастырылып отырған алаңның төменгі бор суқаныңты горизонттың кең
көлемде тараған. Литологиялық саз қабаттары бар құмтастар мен доломитті
жыныстардан тұрады.
Төменгі бор түзілімдерінің суларының физикалық қасиеттеріне:
мөлдірлігі, иіссіздіг, тұздылығы жатады.
Химиялық құрамы бойынша минералдығы 210-нан 320 гл тұрады.
Төменгі бор суларының дебиті әртүрлі. Осы кешеннің сулары қоры және дәмдік
сапасына қарай ауыз су мен техникалық қажеттілікке жарамды негізгі қоры
болып табылады.
Жоғары бор түзілімдерінің сулары бұзылысты массивті ангидриттер,
аргилметтер, саздар және әктастар жыныстармен байланысты. Олар тұздылы,
мөлдір, түссыз, иіссіз. Дебиті: азғантай, сондықтан өндірістен мағынасы
жоқ.
Келесі қорытындылар:
1. Терендеген сайын сулардың минералдығы жоғарылайды.
2. Тереңдеген сайын сулардың гидрокарбонатты және сульфат – натрилі
түрінен хлоркальцийлі түріне дейін өзгереді.
3. Терендеген сайын түзілімнің гидрогеологиялық шектелуі жақсара түседі.
4. Тереңдеген сайын судың құрамында микро-компоненттердің өсуіне
байланысты мұнай шоғырларының қалыптасуы және сақталуының
гидрогеологиялық жағдайлары жақсарады.
Ауданда жерасты суларының динамикасының жалпы жағдайларының негізінде
неоном, юра және триас горизонттарындағы жерасты суларының ағыны
солтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа қарай қөзғалыстағы бағытты иеленеді.
Осыған байланысты іздеу ұңғымаларын бұрғылау мен байқауда
гидрогеологиялық зерттеулерге көп көңіл бөлу керек. Сулы горизонтты ашуда
оларды әртүрлі режимдерде сынау және негізгі параметрлерді анықтау қажет
( дебит, сүзілуі, статикалық және динамикалық деңгейлері, арыны
минералдылығы және тағы басқа).
1.7 Мұнай және газ қорларын есептеу
Жоспарланып отырылған дипломдық жұмыстың негізгі, мақсаттары мен
міндеттері болып, жұмыс жүргізіліп отырылған аудан көлемінің мұнай және газ
кеніштері мен шоғырларын іздестіру мен олардың жалпы геологиялық және
материалдық қорларын есептеу болып табылады.
Каспий маңы ойпаңының солтүстік борт синеклизасының, жалпы аумағының
мұнайгаздылығы барлық құрылымдық қабаттарында дерлік бірдей тараған.
Жоспарланып отырған аудан көлемінде ешқандай бұрғылау жұмыстары
жүргізілмегендіктен, мұндағы құрылымдық қабаттардың мұнайгаздылық
болашақтарын, көршілес орналасқан- Кенқияқ, Қопа, Қаратөбе, Ақжар кен
орындарының мәліметтеріне сүйене отырып болжай аламыз.
Аудан көлеміндегі, мұнай және газ шоғырларының жиналулары мүмкін
болып келетін, қолайлы құрылымдық - геологиялық жағдайларының әсерлерінен,
мұндағы тұз үсті құрылымдық сатыларымен тікелей байланысты болып саналады.
Бұл құрылымдар юра және триас түзілімдерінің жабындыларымен байланысты
келеді және де “V” шағылу белдемімен сәйкес келеді.
Жоғарыда аталған аудандардың көлемінде тараған, юра және триас жүйесі
жасты, триас жасты құмтасты-сазды түзілімдері, осы кеніштердің негізгі
мұнай газдылы белдемдері болып табылады.
Сонымен жоспарланып отырылған аудан көлеміндегі негізгі мұнай газдылы
болашақтары бар түзілімдер қатарларына триас жүйесінің терригенді-сазды
комплекстері болып саналады. Себебі, аудан көлемінде жүргізілген
геологиялық - геофизикалық жұмыстардың мәліметтері мен көршілес орналасқан
кен орындарынан алынған іздестіру және барлау жұмыстарының нәтижелеріне
қарай, бұл ауданның мұнай газдылы жинақталуының қолайлы жағдайларының бірі,
ол тұз үсті комплекстерінен құралған терригенді - сазды түзілімдері болып
табылады.
Мұндағы барлық мұнай және газ болашақтары бар қабат түзілімдері
негізінен тұз үсті бор, юра және триас қабаттарымен байланысты болып
келгендіктен, ондағы қабаттарда тараған мұнай, газ шоғырларының жинақтары
бірнеше, үлкен келген аумақтарды алып жатыр деуге болады.
Жоспарланып отырылған аудан көлемінде жоспарлы және іздестіру
ұңғымалары бұрғыланбағандықтан, бұл ауданның мұнай және газ қорларын
есептеуде, көршілес орналасқан Қопа, Кенқияқ, Ақжар, Қаратөбе кеніштерінің
мәндері мен мәліметтеріне сүйене отырып жүзеге асырамыз.
Сонымен жалпы алғанда, Шұбаржылан ауданы көлеміндегі тараған мұнай
және газ шоғырларының барлығын, біз көршілес орналасқан кеніштер
мәліметтері арқылы есептеп шығарамыз. Дәлірек айтсақ Кенқияқ және Ақжар,
Қаратөбе кеніштер нәтижелеріне сүйене отырып анықтаймыз.
Ауданның көлемі-F=6000 000 м2 тең, сондықтан мұндағы газдың баланстық
қорлары мына теңдеумен анықталады:
Жалпы жоспарланып отырылған Шұбаржылан ауданының көлемі бойында мұнай
шоғырлары тараған болып есептеледі. Бұл тұжырымның анықталуы, ауданға
көршілес орналасқан Қаратөбе, Кенқияқ және Ақжаркеніштер қабаттарында
кездесетін газдылы және де мұнай газдылы шоғырлары дәлел бола алады.
Сондықтанда аудан көлеміндегі мұнай қорларын есептеу ең маңызды болып
есептеледі. Бұл жұмыс мына теңдеумен есептеледі:
яғни, көлемдік әдіспен есептейміз,
Мұнайдың балансты қоры::
V= F·h·m·β·γ∙θ
Мұнайдың алу қоры:
V= F·h·m·β·γ∙θ∙η
Мұндағы: F=6 000 000 м2 - ауданның көлемі
h=20м – мұнайға қанығу қалыңдығы
m=0,13 – ашық кеуектілігі
β=120 000 000 м3 - мұнайға қаныққан жыныстар
көлемі
γ= 0,805 гсм3 мұнай тығыздығы
θ=0,7 қайта есептеу коэффициенті
η=0,3 мұнай беру коэффициенті
Мұнайдың балансты қоры::
V= 6 000 000 м2· 20м · 0,13%·120 000 000 м3·0,805 гсм3 ·0,7=6 560
000т
Мұнайдың алу қоры:
V= 6 000 000 м2· 20м · 0,13%·120 000 000 м3·0,805 гсм3
·0,7·0,3=1 968 000 т
1.8 Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен көлемі.
1.8.1 Іздеу жұмыстарының мақсаттары мен міндеттері .
Осы саптағы жұмыстардың мақсаты: мұнай және газ кендерін табу; барлау
немесе өндірісті игеру сатысындағы белгілі кендердің зерттелмеген
бөлшектерінің қималарында жаңа кеніштерді іздестіру болып есептеледі.
Көмірсутектердің шикізаттарының жинақтарын іздеу жергілікті геологиялық
объектілерді іздестіру ұңғыларын бұрғылау арқылы орындалады.
Іздеу сатысындағы шешілетін геологиялық әдістемелік міндетттердің
ішіндегі негізгілері: ұңғылармен ашылған қимадағы коллектор қабаттарды
және оларды бөлшектеген флюид тіректітерді белгілеу; кәсіптік геофизикалық
әдістермен әрбір қабаттардың мұнайгаздылығын бағалау; сынау жолымен
белгіленген болашағы бар қабаттардың қанығу сипаттамаларын анықтау және
флюидтердің физикалық, химиялық қасиеттерін белгілеу және олардың қабаттық
жағдайдағы орналасуын, табылған мұнай мен газ кеніштерін алдын ала бағалау.
Мұнай мен газ кен орындары табылған ауданда өнімді бейнесін
тұтқыштардың толу дәрежеліктерінің мәліметтерін біріктіріп болжаймыз. Кен
орындары табылмаған аудандарда, көшілес зерттелген аумақтардың мұнай және
газ белгілері бар мәліметтеріне сай болжайды.
Шұбаржылан тұзды күмбезді құрылымдарда (бор, юра, триас ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz