Таспалы шөмішті элеватор

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 42 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
АҢДАТПА
АНОТАЦИЯ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.1 Элеватордың жалпы құрылысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.2 Негізгі түрлері және қолдану саласы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.3 Шөміштің толу тәсілдері және жүктеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.4 Шөміштердегі жүкті түсіруің негізгі критерилері ... ... ... ... ... ... ..14
1.4.1 Шөміштен жүкті түсіру траекториясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 1 6
1.5 Элеватор элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1 6
1.5.1 Тарту элементі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...17
1.5.2 Жетек ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
1.5.3 Керу құрылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1 8
1.5.4 Сақтандыру
құрылғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .18
2 Есептеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19
2.1 Таспалы шөмішті элеваторды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
2.2 Барабанның жетекші білігін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
2.2.1Өлшемдерді жуықтап анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
2.2.2 Білікті тексеру есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
2.2.3 Тежеуішті есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
3 Технологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...35
3.1 Бөлшекті механикалық өңдеу технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... 35
3.2 Буат ұясының тереңдігін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36
3.3 Білік дайындаудың технологиялық
үрдісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... .37
3.4 Кесу тәртібін есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
3.5 Буат ұясын фрезерлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39
4 Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
4.1 Жұмысшылар мен қызметкерлердің саны және жалақылардың
қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
4.1.1 Жұмысшылардың санын анықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...40
4.1.2 Қызметкерлер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .40
4.1.3 Жалақы қорын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 41
4.2 Негізгі жалақы қорын есептеу әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 42
4.3 Өзіндік құнды есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...44
5 Көліктік техниканың
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
46
5.1 Ауыр машина жасау зауыты Акционерлік Қоғамындағы
техникалық реттеу мен еңбек қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..46
5.2 Жұмысшыларға қойылатын талаптар.Техника қауіпсіздігі ... ... ... ..46
5.2.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... 46
5.3 Өндірістік
санитария ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..47
5.3.1 Өндірістік
жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .48
5.3.2 Өндірістік
шаң ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...48
5.3.3 Өндіріс ғимаратың
микроклиматы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 48
5.3.4 Өндірістік
шу ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 48
5.3.5 Өндірістік
желдету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 49
5.4 Қауіпсіздік
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .50
5.4.1 Электр
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .51
5.4.2 Қорғаныс жерлендіргіш
есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .51
5.5 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..52
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...55

КІРІСПЕ

Кез келген өндірісте, құрылыста, зауытта шикізат өндіруден бастап
дайын өнімдерді адамдарға тұтынуға жеткізгенге дейін көтеріп тасымалдаудың
бірнеше әдістері қолданылады. Көтеру тасымалдау машиналары ерте заманнан
адамдар өздерінің ауыр еңбектерін жеңілдету үшін әртүрлі әдістерді ойлап
табудың негізінен құралады. Үлкен жүктемелерді орналастыру жане көтеру
ұқсамалық қондырғылары бар екені таяу шығыста мәлім болған. Құрылыс
жұмыстары, көтеру жане үлкен жүктемелерді араластыру үшін жане жүк көтергіш
механизмдерді қолданылды. Өте ертеде Египет пирамидасын тұрғызуда кеңінен
пайдалынған. Салмағы 90 тонналық тасты тасымалдап пирамида тұрғызған.

Вавилонда ертедегі Римде алғаш рет жүкті көтерудің тәсілдерін
қолданған. Одан бері Грецияда жүкті көтеріп-тасымалдаудың тәсілдерін ойлап
тапты. Б.з.д 2 ғасырда қол жетекті, тісті берілісті жане шынжырлы бұрамдық
пайда болды. 14 ғасырдың аяғында 15 ғасырдың басында жүкті көтеріп
тасымалдаудың тәсілдері Ресейде өте жоғары қарқынмен қолға алынады. 1764
жылы орыс механигі Е.Г. Кузнецов көп күректі шынжырлы су көтергіш ойлап
тапты. Соңынан ол көтеру тасымалдау машиналар көмегімен породаны көтеруді
жаңалап жабдықтады. Алтайдағы земногорский руднигінде жұмыс істеген
гтдротехник жане механизатор К.Д. Фролов 1768 жылы алғаш рет шойын құятын
ыдысты көтеріп тасымалдаудың әдісін ойлап тапты. Алғашқы көтеру
тасымалдау машиналарды шығаруды 1900 жылы Брянский, Краматорский жане
Путиковский зауыттарында қолданылды. Көтеріп-тасымалдаудың дамуына орыс
механиктерінің үлесі өте зор.
Жүк көтеру машиналары – дегеніміз жұмыс істеу барысында яғни жүкті
көтеріп тасымалдағанда үзіліспен жұмыс істейтін машиналарды яғни жұмыс
істеу уақытымен арасындағы үзілістері кезектесіп отырады. Мұндай
машиналарды циклді машиналар тобына жатқызады. Мұндай машиналар жүкті
тік жоғары көтереді.
Үздіксіз тасымалдау машиналары дегеніміз – жұмыс істеу барысында
тоқтамайтын яғни бір жағынан жүкті тиеп жатса екінші жағынан
түсіріп жататын машиналарды айтамыз.
Мұндай машиналарды тасымалдаудан басқа құрастыру жұмыстарында да
қолданады. Мұндай машиналарға жататындар:конвейерлер, гидроқондырғылар,
пневмоқондырғыштар және элеваторлар.
Өз кезегінде екі түрге бөлінеді: тарту элементі бар және тарту
элементі жоқ конвейерлер.
Тарту элементі бар конвейерлерге жататындар: таспалы
конвейерлерге жататындар: таспалы конвейерлер, шынжырлы, қырғыш, шөмішті
және аспалы конвейерлер.
Тарту элементі жоқ конвейерлерге: бұрамалы, роликті, көлбеулі,
дірілдеуік, адымдайтын конвейерлер.
Элеваторлар және арнайы конвейерлер дегеніміз – әдейі бір жүкке
арналып жасалынған машиналар. Бұған жататындар: шөмішті элеватор,
таспалы элеватор, шөмішті шынжырлы элеватор, эскалатор.
Жүкті тиеп-түсіретін машиналарға қоймаларда сырттан келген жүкті
түсіретін немесе сыртқа жіберетін жүкті салатын машиналар жатады.

1. Жалпы бөлім

1.1 Элеватордың жалпы құрылысы
Үздіксіз майда жүктерді орналастыруға арналған машиналар мен
қондырғылар, даналық жүктерді белгілі интервалмен тасымалдайтындарды
үздіксіз қозғалыстағы тасымалдаушы машиналар деп атайды. Олар көтеріп
тасымалдаулардың машиналар арасында маңызды орын алады. Олардыңнегізгі
сипаттамасы тиелу мен жүкті түсіруі жұмыс мүшесінің үздіксіз қозғалысында
жүзеге асырылады. Тасымалдаушы машиналарды завотарда, фабрикаларда, таукен
өндірісінде, құрылыста, ауыл шаруашылығында, жане басқа да төгілмелі (
көмір, руда, агломерат, цемент, құм, ұсақ тас, грунт, астық жане даналық
кірпіш, пиломатериалда, бөлене, құбырлар, машина бөлшектері жане т.б.)
жүктерді тасымалдауға арналған. Үздіксіз тасымалдау машиналары тиеу жане
жүкті түсіру жане өндірістік процесстердің негізгі кешендік механизациясы
болып табылады. Олар жұмыс өнімділігін жане өндіріс сапасын көтереді.
Шөмішті элеваторлардың артықшылығы: кіші габаритті өлшемдері,
жүкті үлкен биіктікке көтеруі (60 метрге дейін), өнімділігінің жоғарлығы (5-
500 м3сағ).Шөмішті элеваторлардың кемшілігі; жүктемеге сезімталдығы және
жүктің бір қалыпты салынуы.
Элеватордың жетегі серпімді төлкелі – саусақты қосқыш және
стандартты бәсеңдеткіш арқылы қысқа тұйықталған электр қозғалтқышпен
жүргізіледі.
Керу құрылғысы – керілу жүрісіндегі бұрама түрінде (0,03...0,05)
Н, болады, мұндағы: Н – элеватордың көтеру биіктігі (жетекші және
керуші атанақ осьтерінің арасындағы арақашықтық).
Таспада шөміштердің орналасуына байланысты элеваторлар арасы
алшақ шөмішті . Қарапайым, мұндағы – шөміштерді орнату
адымы, шөміштер биіктігі және жиі үздіксіз шөмішті элеватор,
,болып табылады.
Тарту элементіне байланысты элеваторлар келесі түрлерге бөлінеді
таспалы және шынжырлы бір және екі шынжырлы.Қозғалу бағыты бойынша шөмішті
элеваторлар тік (1.2 а - сурет), көлбеу (1,2 ә - сурет). Ал соңғылары кері
элементті және бос іліну арқылы (1,2 в – сурет ) немесе ұстамалы болады.
Стандарт бойынша таспалы элеваторлар үшін шөміштердің келесі
негізгі түрлері құрастырылған: - құрғақ жеңіл төгілетін жүктер түрі –
Г (1.2 а- сурет) үшін түбі терең

- ылғалды және нығыздалған жүктер түрі – М (1.2 ә – сурет) үшін түбі
ұсақ.
- ақырын жүретін элеваторларда жақсы төкпелі жүктер үшін – О (1.2 б –
сурет) үшін түбі ернеулі бағыттаушысы өткір бұрышты болып келеді.
Шөміштің негізгі параметрлері: ені , иіні , биіктігі
және сыйымдылығы ,болып табылады.

а) ә) б)
1.2 – сурет. Элеватордың түрлері

Элеватордың өнімділігі:

(1.1)
мұндағы : шөміштің толу коэфиценті (шөміштің түріне, тарту органының
жылдамдығы және төкпелі жүктің сипатына байланысты, деп алынады.
жүктің төкпелі тығыздығы тм3, тасымалдау жылдамдығы, мс.
Шөмішті тиеу (батырып алынатын) (ұсақ түйіршікті, образивті емес
жүктер, жылдам жүрісті элеваторлар) немесе шөмішті жүкпен толтырумен
(образивті ірі кесекті жүктер, баяу жүрісті элеваторлар) жүргізіледі.
Центрден тепкіш өздігінен ағу бағыттағыштар және ерікті өздігінен ағу
шөмішті жүктен босатқыштар қолданылады.

1.Керуші атанақ
2.Келте құбыр
3.Таспа
4.Шөміш
5.Құйғыш
6.Жетекші атанақ
7.Бастиек

1.1– сурет. Элеватор сұлбасы

1.2 Негізгі түрлері және қолдану саласы
Элеваторлар майда және дара жүктерді вертикальды немесе көлбеу
тасымалдауға арналған. Осыған байланысты олар екі түрге бөлінеді:
вертикальды және көлбеу. Жүк тасымалдауына байланысты элеваторлар шөмішті,
сөрелі және люлкалы.
Шөмішті элеваторлар майда жүктерді – шаң тәрізді, астық тәрізді,
бөлшекті заттарды (мысалы, цемент, әртүрлі химикаттар, құм, астық, ұн,
көмір, торф) химиялық өнеркәсіпте, металлургиялық және машина жасау
өндірісінде (құю цехтарында) құрылыс материалдары өндірісінде, көмір қазу
зауыттарында, астық сақтау орындарында, тамақ өңдеу комбинаттарында
тасымалдау үшін кеңінен қолданылады. Оларды тек жүктерді бастапқы жерден
соңғы пунктке жеткізу үшін қолданылады.
Шөмішті элеваторлар екіге бөлінеді: жылжымайтын және жылжымалы
(соңғысы жүк көтеру машиналарында қойылған) көліктік және технологиялық
өндірісте мысалы, су босататын жерлерде, мұнда жүк тасымалдау процесінде
судан босайды. Ерекше конструкциялы элеватор орталық жүкті көтеру және
түсіру фасонды шөмішті болып келеді. Люлкалы және сөрелі элеваторлар жеке
жүктерді тасымалдау үшін арналған, мысалы қаптарды, жәшіктерді, қоймадағы
жеке бөлшектерді әртүрлі салаларда кеңінен таралған.
Люлкалы және сөрелі элеваторлар жүктерді көтеру және түсіру (мысалы
бір қабаттан екінші қабатқа) арналған. Ерекше топтағы арнайы, вертикальды,
люлкалы элеваторлар (конвейер) қабатаралық, кітаптарды тасуға, үлкен
кітапханаларда орнатылған.
Вертикальды және көлбеу бағытталған элеватор майда және жеке дара
жүктерді тасымалдау үшін екі таспалы, конвейерлер – элеваторлар
қолданылады. Өздігінен ағу бағытталған бағыттауышты өткір бұрышты
шөміштерді элеваторларда қолданылады.

1.3 Шөміштердің толу тәсілдері және жүктеу

Шөміштерді толтыру жүктеу элеватордың жүктеу элеватордың төменгі
бөлігінен алыну арқылы жүзеге асырылады. Практикада шөміштерді бірінші және
екінші әдіспен қолданылады. Іліп алу әдісімен шөміштерді толтыру таспалы
және шынжырлы элеваторларда жақсы сырғитын, шаң тәрізді, майда кесекті
жүкті тасымалдау үшін (мысалы көміршаңы, фрезерлі-торфты, астықты,
цементті, топырақты, құмды, ұнтақталған көмірді т.б) арналған.
Бұл жүктерді іліп алу процессі ешбір кедергісіз өтеді және
шөміштердің қозғалу жылдамдығы (0,8...4 мс). Үлкен кесекті жүктерді
(гравий, теміррудасы, кесекті көмір) іліп алу шөмішпен қиынға түседі.
Осының нәтижесінде шөміштің үзілуі немесе жүк көтеру элементінің істен
шығуы мүмкін. Шөміштерді үлкен кесекті жүктермен толтыру үшін шөміштерге
жүкті салу арқылы жүзеге асады. Бұл әдістердің қолданылуы тек шөміштердің
үдемелі және қозғалмалы процесінде қозғалыс жылдамдығы (1 мс) төмен
болады.
Шөміштерден жүкті түсіру ортадан тепкіш еркін ағатын болып (1.3 – а,
ә, б суреттер) келеді. Жүкті шөміштен түсіру ортадан тепкіш әдісінде
орталық күштің әсері кезінде шөміштің барабан арқылы немесе жұлдызша арқылы
өткен кезінде жүзеге асады.
Ортадан тепкіш жүк түсіру жылдам қозғалатын (таспалы, кейде шынжырлы)
элеваторларда қолданылады. Элеватордың шөміштерінің қозғалу жылдамдығы
әдетте 1-4 мс болады. Шөміштердің арасындағы арақашықтықты жылдам
қозғалатын элеваторда шөміштен түсірілген жүк алдындағы шөмішке түспеу үшін
есептеп алған.
Еркін ағатын жүк түсіру (1.3 б – суретке) шөміштердің еркін қозғалу
есебінде жүреді және жүктің ауырлық күші арқылы жүзеге асады. Бұл жүк
түсірудуң түрі нашар сырғитын дымқыл, мақталы және сулы жүктерді (мысалы,
көміршаңы, борды, әртүрлі химикаттарды, сулы хожды) тасымалдау үшін қажет.
Вертикальды элеваторда еркін сырғитын жүк түсіру қосымша бағыттаушы
жұлдызшалар, роликті батареялар немесе бағыттаушы дөңгелектер арқылы
қолданылады.
Көлбеу бағытталған элеватордың еркін жүк түсіруі элеватордың
көлбеулігімен қамтамассыз етіледі сондықтан кейбір жағдайда вертикальды
элеватордың шөміштерінің жоғарғы бөлігін төмендеу жасайды. Бұл жағдай
қосымша кедергі және шынжырлар мен бағыттаушы дөңгелектердің жылдам тозуына
әкеліп соғады. Еркін сырғитын жүк түсіру арнайы екі шынжырлы орталық ішкі
шөмішті (1.3 ә-сурет) элеваторда болады. Бұл кезде шөміштердің жүк түсіру
жылдамдығы (0,6...0,8 мс) болады.
Еркін сырғитын бағыттаушы жүк түсіру вертикальды және төмен
бағытталған элеваторларда (таспалы және шынжырлы) шөміштердің бір қалыпты
жұмыс істеуіне себеп болады. Жоғарғы барабан қисайғанда шөміштегі жүк
ауырлық күші арқылы келесі шөміштің бортына әсер етіп, жүк элеватордың
құбырына түседі. Бұл жүк түсіру әдісі шөміштердің ақырын қозғалу жылдамдығы
0,4...0,8 мс кесекті ауыр жүктерді (гравий, руда, шлак) тасымалдауға
арналған.
Орталық жүктеу және жүк салу Шенк (ФРГ) фирмасының элеваторында
қолданылады.
Центрден тепкіш түсіру жеңіл төкпелі жүктерді ірілік түйірлігі 60
тан...100 мм-ге дейін тасымалдау үшін шөмішті тез жүрісті таспалы
элеваторларда ( мс) қолданылады. Бұл жағдайда шөміштер адымы шөмішпен
алынған жүк алдында кетіп бара жатқан шөмішке түспеу жағдайын ескереді.

1.4 Шөміштердегі жүкті түсірудің негізгі критерилері.

Вертикальды элеватордың шөміші барабанға жеткенге дейін тік және
бірқалыпты қозғалады, ал ішіндегі жүк тек ауырлық күші арқылы бірқалыпты
(1.3 а-сурет) болады. Шөміш ішіндегі жүкпен барабанға жақындаған
кезде оның тепкіш кұші әсер етеді.

(1.2)
мұнда: шөміштегі жүктің массасы, шөміштегі жүктің ауырлық
орталығының жылдамдығы, айналу радиусы.
Біркелкі әсер ететін күш және күштері шөміш айналған
кезде, ұзындығы және бағыты бойынша өзгереді. АВО және авс үшбұрыштары үшін

(1.3)
мұнда полюсті қашықтық

(1.4)
мұнда мәнін қойып

мұнда: барабанның айналу жиілігі айнмин, полюсті қашықтық
барабанның айналу жиілігіне тәуелді болады.
Егер барабанның айналу жиілігі үлкейсе полюсті қашықтық кішірейіп
ортадан тепкіш күш ауырлық күшіне қарағанда артады. Егер барабанның айналу
жиілігі төмендесе ауырлық күшінің жүк түсіруге байланысты әсер етуі ортадан
артады және мәні үлкейеді. Сондықтан да шөміштің жүк түсіруіне
байланысты барабанның полюсті қашықтығы және оның радиусына байланысты
болады.

(1.5)
жоғарыда келтірілген формуладан мына формуланы аламыз:

(1.6)
мұнда: элеватор жылдамдығы аумақтық. Бұл әдісте байқағандай
элеватордың шөмішінің жүк түсіруі оның абсолютті мәнінің жылдамдық пен
барабан диаметрінің қатынасы арқылы анықталады.
Н.К.Фадаев барабан диаметрінің келесі қатынастарын ұсынады. Жылдам
қозғалатын элеватор шөміштерінің орталық жүк түсіруге байланысты:
:
(1.7)
жылдам қозғалатын элеватордың орталық жүк түсіруі және сырғитын жүк
түсіруге арналған:
:
жай қозғалатын элеватордың сырғитын жүк түсіруінің формуласы:
:

а) ортадан тепкіш

ә) еркін ағатын
б) аралас

1.3-сурет. Полюсті арақашықтықты анықтау.

1.4.1 Шөміштен жүкті түсіру траекториясы

Жоғары барабанның шөміштегі жүк бөлігі айналған кезде шөміштің
ішіндегі жүкке ауырлық күші, ортадан тепкіш күш және инерция күші әсер
етеді. Бұл Нориалистің жылдамдығы мен шөміштің ішіндегі меншікті сырғанауға
байланысты болады. Жүк бөлігінің қозғалыс теңдеуін есептегенде оның бағыты
және сырғанау жылдамдығы ні табамыз. Жүк бөлігінің абсолютті бөлігінің
жылдамдығы аумақтың геометриялық жылдамдығының суммасымен және
сырғанау жылдамдығымен анықталады. Шөміштен түскен жүк бөлігі парабола
бойынша қозғалады. Оның құлап түсуі жүк түсіргенге байланысты болады.
Орталық жүк түсіру кезінде шөміштегі жүктің қозғалуы соңғы бұрышы
болғанда жүзеге асады . Жүктің қозғалуына траекториясына орай жоғарғы
бөлігінің жобасы көрсетіледі.

а) Бөлшекті жүктің жылдамдығын құраушы сызба

ә) Еркін ағатын жүк

1.4-сурет. Шөміштен жүк түсіру траекториясының сызбасы.

1.5 Элеватор элементтері

Шөміштің негізгі параметрлері – оның геометриялық өлшемі (ені В,
биіктігі Н, ұзындығы L) және көлем. Шөміштің конструкциясы (типі)
тасымалданатын жүктің және шөміштің жүк түсіруімен және жүк салуына
байланысты болады. МЕСТ 2036-77 вертикальды элеватордың төрт түрі
қарастырылған: терең, ұсақ, дөңгелектелген (цилиндр тәрізді) түбімен,
шөміштің борттың бағыттаушы, өткір бұрышты және дөңгелектелген түбі болады.
Үлкейтілген көлемді трапецияланған шөміштердің алдыңғы беткі
бөлігіндегі кескіш және тереңдетілген ұзындығы болады. Олар құрғақ оңай
себілетін астық тұқымдас және майда-кесекті жүктерді тасымалдау үшін қажет.
Терең шөміштерді шеткі қабырғаға екі шынжырмен бекіткенде және еркін
сырғитын жүк тасымалдау (1.4 а-сурет) кезінде майда жүктерге қолданылады.
Ұсақты шөміштердің алдыңғы бетінің (1.4 ә-сурет) қисық кескіші және
кішкене терең болады, бұл жүк түсіруде үлкен роль атқарады. Сондықтан
мұндай шөміштер ылғалды және шаң тәрізді, астық тәрізді және майда-кесекті
жүктерді түсіруге қолайлы.
Цилиндірлік түпті терең және майда шөміштердің жүк түсіруі жақсы.
Секциялы шөміштер яғни түбі бар және түбі жоқ шөміштер жүк тасымалдау
кезінде қолайлы. Мұндай шөміштерді беттік болаттан қалыңдығы 1-6 мм
дәнекерлеп жасайды.
Борттық бағыттаушы шөміштер үшкір түпті ақырын қозғалатын шынжырлы
элеваторларда шаң тәрізді, астық тәрізді, кесек жүктерді тасымалдау үшін
қажет. Кейбір элеватордың шөміштерінде су ағатын тесігі болады.

1.5.1 Тарту элементі

Шөмішті элеватордың тарту органдары болып таспа немесе шынжыр (бір
немесе екі) қолданады. Конвейерлі таспа резиналы болып келеді. Шөміштерді
таспаға арнайы болтпен бекітеді. Жүк бөлігінің артқы қабатымен таспаның
арасында тұрып қалмас үшін резиналы аунақшалар қолданылады.
Таспаның екі шөміштерінің енінен 25-150 мм-ге дейін үлкен болуы
керек. Таспадағы аунақша саны тарту есебі бойынша таспаның беріктігі
анықталады.
Шөміш дұрыс бекітілуі үшін таспадағы прокладка саны 4-тен аз болмауы
керек. Резиналы арқанды таспалардың саны үлкен ұзындықты және енді шөмішті
элеваторларда көп қолданылады.
Көбіне роликті, втулкалы, аунақшалы таспалары көлбеу элеваторларда
шынжырлы МЕСТ 588-81 қадамы 100-600 мм дәнекерленген домалақ буынды
дөңгелек диаметрлі болаттан 16-28 мм МЕСТ 2319-70 термиялық өңдеуден өткен
буындар қолданылады. Шынжырдың түрі әдетте жүкке байланысты болады.
Шаңтәрізді, астықтұқымды және химиялық өндіріс заттарын тасымалдаған кезде
металл коррозияға ұшырауы мүмкін. Мұндай кезде стандартты пластиналы
шынжырдың таспасы тозып айналмай қалады. Осыны болдырмас үшін валик пен
шынжыр арасында 0,4-0,6 мм кішкене тесік болады. Дөңгелек буынды
шынжырлардың ашық топсасы болады. Шынжырды шөміштерге бұрыштама бойынша
немесе фасонды буын арқылы болтпен бекітеді.
Шөміштердің ені 250 мм болғанда тарту шынжыры шөміштің орталық
қабатына бекітіледі.

1.5.2 Жетек.

Бәсеңдеткіш жетек элеватордың жоғарғы бөлігінде орналасады. Аз
қуатта (10 кВт) қозғалтқыш – бәсеңдеткіш қолданылады. Шынжырлы биік
элеваторда түзу сызықты аралық жетек қолданылады. Таспалы элеваторда
барабанның диаметрін шөміштің жүк түсіруіне байланысты алады, олардың
таспадағы саны бойынша МЕСТ 2036-77. Домалақ буынды элеватор
шынжырларында функционды жетек орамасы бар жетектер – блоктар қолданылады.
Шөміштер қозғалысы қайта айналып кетпес үшін элеватордың жетегінде
тоқтатқыштар қолданылады.
Шетел конструкцияларында қозғалтқыш пен бәсеңдеткіш гидромуфта
орнатады. Ауыр түрдегі элеваторларда тоқтатқыш ретінде, кейде
электромагнитті тежегіш қолданылады.

1.5.3 Керу құрылғысы.

Әдетте бұрамалы, бұрамалы-серіппелі немесе жүктік керу құрылғысы
қолданылады. Керу құрылғысының түрі тарту элементінің жетегі және
элеватордың ұзындығы бойынша алынады. Керу құрылғысы барабанның төменгі
бөлігіне немесе элеватордың екі жақ бөлігіне орнатылады. Таспалы элеваторда
керу барабанды, торлы орамасымен жүк жабыспас үшін арналған.

1.5.4 Сақтандырғыш құрылғысы.

Элеватордың жүріс бөлігіндегі шынжыр үзілмес үшін арнайы сақтандырғыш
қолданылады. Шынжырлы элеваторда шынжырлы аунағыш таспалы элеваторларда,
шөміштің екі жақ қабатында болатты, арқандар қолданылады. Созылмалы
барабандарда (немесе жұлдызшаларда) жылдамдық релесі орнатылады. Бұл тарту
құрылғысы істеншыққан кезде элеватор қозғалтқышының жетегін іске қосады.

2 Есептеу бөлім.

2.1 Таспалы шөмішті элеваторды есептеу.
Берілгені
Өнімділігі П=60 м3с
Көтеру биіктігі Н=8 м
Тасымалдайтын жүк – майда топырақ
Тығыздығы = 1,45 тсм3

а) ә)

а)
ә)

2.1-сурет. Таспалы шөмішті элеватордың есептеу
сұлбасы.
Таблица бойынша алғанда майда топырақ таситын тасымалдайтын бағытта
тез жүретін таспалы элеваторды таңдаймыз. Шөміштің түрі таспаның бойына әр
жерге бір қатармен орналасқан терең шөміш. Таспаның қозғалу жылдамдығы
деп қабылдаймыз.
Бастапқы барабанның таспаны орау диаметрі

(2.1)

Жетекші барабанның диаметрін =500 мм деп қабылдаймыз. (қосымша
LXXYVII).
Барабанның айналу жиілігі

(2.2)

Полюстің аралығы

(2.3)

Шөміштің жалпы сыйымдылығы

(2.4)
м3сағ
шөміштің орналасу қадамы
шөміштің толу коэффиценті
терең сыйымдылықты шөміш , шөміштің ені , шөміштің
орналасу қадамы , шөміштің көтерілуі , шөміштің биіктігі .
(80-кесте бойынша)
Төсешелер саны

(2.5)

Таспаның жалпы салмағы

(2.6)

Таспаны шөміштерімен қоса есептегенде салмағы

(2.7)

- шөміштің салмағы
Элеватордың жүріс бөлігінің жалпы салмағы

(2.8)

коэффицент, (мәні 78 – кестеден алынған)
Көтеретін жүктің жалпы ауырлығы

(2.9)

Жұмыс тармағының жалпы ауырлығы

(2.10)

a)
ә)

а) Таспалы шөмішті элеватордың сүлбесі
ә) Тарту таспаның диаграммасы

2.2 – сурет. Таспалы шөмішті элеватор
Тарту есебі. Жетекші барабанның айналуы 2-ші нүктенің тарту бағытында
болады. (2.2 ә-сурет) болады.
3 нүктесінде керілу

(2.11)

Үлкейту коэффиценті керу таспасы барабанда иілгенде

(2.12)

жүкті көсеп алу кедергісі
көсеу коэффиценті
4 нүктедегі керілу

(2.13)

1 нүктедегі керілу

(2.14)

Фрикциялық жетектің ыңғайлы байланысы үшін

(2.15)
Ылғалды ауа кезінде таспа мен болат барабанның арасы . Жетекші
барабанның таспаны орау бұрышы

Жүкті қалыпты жағдайда көсеген кездегі таспаның ең аз керілуі
төмендегі жағдайды қанағаттандыру керек.

(2.16)

деп аламыз.
Таспаның керілу қалпы жоғарылағанда жетектің тарту қабілетінің
мүмкіндігі бірнеше есеге артады.

(2.17)

(2.18)

(2.19)

Таспадағы төсемелердің санын барынша айқындай түсеміз.

(2.20)

Таспаның беріктік қорын көлбеу конвейердегідей етіп таңдаймыз
(65 – кесте бойынша) таспаға арналған төсемшелер бельтингтен
жасалған, Б-820, төсемшелер саны .
Бельтинті таспа үшін керу барабанының жүрісі

(2.21)

Ақырғы барабанға қолданылған керілу күші

(2.22)

Барабанның жетекші білігіндегі тарту күші (барабанның меншікті
айналуына кеткен күшті қосқанда)

(2.23)

Қозғалтқыштың есептеу қуаты

(2.24)

Қозғалтқыштың қуатының орнатылуы

(2.25)

Электро қозғалтқышты каталог бойынша таңдаймыз. АО2-72-6 ,

Элеватор жетегінің редукторының беріліс саны

(2.26)

Каталог бойынша үздіксіз режимде жұмыс істейтін редуктор таңдаймыз,
РЭМ-400. Беріліс саны
Барабанның білігінің тежеу моменті

(2.27)

Жылдам жүрісті біліктің тежеу моменті

(2.28)

Қозғалтқыш жетегіне келтірілген элеаптордың барлық қозғалыстағы
массаларының инерция моменті. Қозғалтқыштың жүк көтергендегі іске қосылуын
тексеру.

(2.29)

бұл жерде
Элеватордың ілгерілемелі қозғалыстағы бөлшектері мен төгілмелі жүктің
массасы

(1.30)

таспалы элеватор үшін деп қабылдаймыз.
Қозғалтқыш білігіне келтірілген іске қосу кезіндегі статистикалық
момент.

(2.31)

Орташа іске қосу моменті

(2.32)

Элеватордың іске қосылу уақыты

(2.33)

Іске қосылу кезіндегі таспадағы динамикалық максималды күш (шамамен)

(2.34)

Іске қосылу кезіндегі таспадағы максималды күш

(2.36)

Таспаның күш түскендегі моменті

(2.37)

Редуктордың жылдам жүрісті білігіндегі момент

(2.38)

бұл жерде
(2.39)

Күш түскендегі коэффицент

(2.40)

Іске қосу уақытындағы қозғалысқа кедергі

(2.41)

Элеватордың іске қосылу кезеңіндегі жүгірмелі тармағындағы таспаның
керілуі

(2.42)

2.2 Барабанның жетекші білігін есептеу.

2.2.1 Өлшемдерін жуықтап анықтау.
Барабан білігіне келетін бұраушы момент 10867 Нм. Таспа керілуінен
білікке әсер ететін иілу моменті 4347 Нм-ге тең.

2.3 – сурет. Біліктің жүктелуі.

Білік тіректеріндегі жүктеме қабылданған есептік күшке және сұлбаға
сәйкес келесідей болады.

(2.43)

Есептік қима ретінде А тірегінің сол жағында орналасқан I-I қимасы I-
I және барабанға бекітілген II-II қима алынады.
II-II қимадағы ең үлкен иіуші момент келесіге тең.

(2.44)

Келтірілген бұраушы момент

(2.45)

мұндағы бұралу және иілу жұмсалатын кернеу циклдарының сипатының
айырымын ескере отырып алынатын коэффицент.
Симметриялық цикл және материал бекемділік иегі кезіндегі
рұқсат етілген кернеу.

(2.46)

мұндағы механизм мен машина жетектерін есептеу кезінде алынатын
беріктік қор коэффиценті.
беті өңделген тегіс болат білік үшін алынатын коэффицент,
Қажетті білік диаметрі келесі формуламен анықталады.

(2.47)

бұралу кезіндегі материалдың бекемдік шегі. Симметриялық цикл
кезіндегі бұралуға жіберілетін кернеу.

(2.48)

Біліктің ең кіші рұқсат етілген диаметрі келесі формуламен
анықталады.

(2.49)

Құрылымдық сипатына қарай білік диаметрі 0,1 м-ге тең қабылданады.
2.2.2 Білік тексеру есебі

Біліктің қабылданған өлшемдеріне қарай екі жағдайда ескере отырып
тексереміз: бірінші жұмыстың жүктеме әсері кезінде немесе орташа және ең
үлкен қозғалтқыштың қосу моменті кезінде, екіншісі шектік жүктеме әсер
еткен кезде.
Тексерулер максимум кернеу орналасқанжерлерге жүргізіледі. Ол қималар
I-I, II-II деп қарастырамыз.
Бұралу кезіндегі кернеу

(2.50)

Бұл жағдайда кернеу симметриялық цикл кезінде азайып отырады деп
аламыз. Қарастырылып отырған қималардағы циклдің базалық саны мен қажу
қисықтығы кесте бойынша не тең.
Есептік жүктелу саны болып иілу бұралу кезіндегі
кезіндегі саннан жоғарылары алынады.
Есептелінетін қималарда тиімді концентрация кезінде иілу бұралу
кезінде кестеден алынады.
және
бұралу кезінде. Бет жиілігі немесе масштабты коэффицентті
ескерсек, онда

(2.51)

мұндағы: қажуға беріктікке есептеу кезіндегі масштабты коэффицент.
Иілу кезіндегі шыдамдылық шегі

(2.52)

Бұралу кезінде

(2.53)

Қажулық бүлінудің беріктік шегі келесі формуламен анықталады.
Иілу кезінде

(2.54)

Бұралу кезінде

(2.55)

Келтірілген беріктік қоры келесі формуламен анықталады:

(2.56)

11 кесте бойынша жіберілген беріктік қоры =1,3-ке тең.
Біліктің таңдалып алынған өлшемдерімен қозғалтқыштың ең үлкен қосу
моменті әсер еткен кезде қосымша статикалық моментке тексереміз. Біліктегі
бұраушы момент . Динамикалық коэффицентті ескере отырып есептік
моментті анықтаймыз.

(2.57)

Бұл момент кезіндегі кернеу.
Иілу кезінде

(2.58)

Бұралу кезінде

(2.59)

Келтірілген беріктік қоры

(2.60)

мұндағы: бұралу кезіндегі материалдың аққыштық шегі.
масштабты коэффицент
Екінші есептік жағдайда шектік момент әсер ететін кезде, бұл
кезде , келтірілген беріктік қоры болады. Рұқсат етілген
беріктік қоры кесте бойынша тең.
I-I қимада білік тек қана бұралуға жүмыс істейді. Бірінші есептік
жағдайда есептік есептік моменті деп алынады және ол қозғалтқыштың ең
үлкен қосу моментіне сәйкес болады.
Қабылданған білік диаметрі, кезінде есептеліп отырған қимадағы
кернеу келесідей болады.

(2.61)

Ступицаны білікке отырғызу – пресс арқылы болып қабылданғын. Ступица
түбіндегі тиімді концентрациялық кернеу коэффиценті

(2.62)

(2.63)

Келесі есептеулерде деп қабылдаймыз.
Қажу арқылы бүлінуде қор коэффиценті келесі формуламен есептелінеді.

(2.64)

моменті кезінде динамикалық коэффиценті ескере отырып
аққыштық шегіне сәйкес қор коэффицентін анықтаймыз.

(2.65)

Бұл жағдайда ең үлкен рұқсат етілген беріктік қоры кесте бойынша
деп алынады.

2.2.3 Тежеуішті есептеу

Тежеуіш бәсеңдеткішінің тез жүретін білігіне орнатылады.
Есептік моменті.

(2.66)

мұндағы қор коэффиценті. Гостехнадзор ережесі бойынша орташа режим
үшін
тежеу кезіндегі қозғалтқыш білігіндегі статикалық момент.

(2.67)

Кесте бойынша екі қалақты түрі ТСТ-300, ең үлкен тежеу моменті
тең тежеуішті таңдап аламыз.
Элеватордың тежеу уақыты

(2.68)
мұндағы тежеу кезінде тежегіш білігіне келтірілген механизмнің
қозғалатын массаларының инерция моменті.
Тежеу уақыты

(2.69)
мұндағы тежеу кезінде тежеу бідігіне келтірілген элеватордың
қозғалатын массаларының инерция моменті.

(2.70)

Кесте бойынша жасалған құйма маркасы 45Л тежегіш шкивін таңдап аламыз.
Тежегіш қалақшалары фрикционды таспа түрі Б (МЕСТ 1198-69) қапталған.
Рұқсат етілген қысым және олардың арасындағы үйкеліс коэффицентін кесте
бойынша таңдап аламыз.
Тежеуш шкивінің ең кіші диаметрі келесідей анықталады.

(2.71)
мұнда қалақша мен шкив арасындағы рұқсат етілген қысым.
1 – үйкеліс коэффиценті
Қалақша мен шкив арасындағы үйкеліс күші

(2.72)

Қалақшалы шкивке қату күші

(2.73)

Қалақша ығысқан кездегі тежеу жұмысы

2.74)

мұндағы
қалақша мен шкив арасындағы радиалды саңылау, бұл алынған тежеуіш
0,001 м-ден аспауы қажет.
рычагты жүйенің пайдалы әсер коэффийенті.
Кесте бойынша түрі МО-300Б жұмыстың электромагнит түрі
электорқозғалтқышты таңдап аламыз. Тежеу жұмысы шток иіні
штоктың орын ауыстыруы , якорь салмағының болатын момент бұрылу
бұрышы .
Тежеу кезіндегі штокқа келетін күш

(2.75)

Тежеуіштің рычагты жүйесінің беріліс саны

(2.76)

Құрылымдық жұмыстардан кейін ең қысқа иін ұзындығы тең деп
аламыз.
Иін ұзындығы

(2.77)

Құрылымдық деп қабылданған.

(2.78)

мұндағы
нақты беріліс саны.
Тежеу қалақшаларының ұзындығы

(2.79)

деп қабылдаймыз, бұл қалақшаны шкивтің орау бұрышына сәйкес
келесі .
Шарт бойынша қалақша ені шкив бетіне қысымның тең таралуынан
анықталады.

(2.80)

деп қабылдаймыз.
Негізгі серіппенің есептік күші

(2.81)

мұндағы
көмекші серіппе күші, аралығында қабылдаймыз.
якорь салмағының моментін қабылдау керекті күш.

(2.82)

Серіппе үшін 6012А болат қабылдаймыз, бұралу кезіндегі аққыштық шегі

Серіппе толық қосылған кездегі серіппе есебі

(2.83)

мұндағы
қор коэффиценті

Бұралу кезіндегі деформация шартынан серіппе сымдарының диаметрін
анықтаймыз.

(2.84)

мұндағы
қисықтық коэффиценті.
Шектік күш кезіндегі жіберілген кернеу.

(2.85)

Кесте бойынша пружинаны, пруток диамертімен қабылдаймыз 0,008 м.
Серіппенің орташа диаметрі.

(2.86)

Қысқа жүрісті тежегіште серіппенің жұмыстық ұзындығы келесідей
болады.

(2.87)

деп қабылдаймыз.
Жұмыс жағдайында орам арасындағы ең үлкен саңылау

(2.88)

деп қабылдаймыз.
Серіппе орамдарының жұмыстық адымы.

(2.89)

Жұмыстың орамдарының саны.

(2.90)

Серіппе келетін полистпаста ұзындығы

(2.91)

Еркін жағдайдағы серіппе ұзындығы

(2.92)

Жүктелмеген серіппе орамдарының адымы

(2.93)

Ол негізінде (0,5...0,3) аралығында қабылданады. Серіппенің
әрбір жағынан 0,75 орам қалдырылып отырады, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.