Бағалы қағаздар - қарыз міндеттемесі ретінде

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ

ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Механика-математика факультеті

Ақпараттық жүйелер кафедрасы

Бітіру жұмысы

Қазақстан Республикасындағы қор биржаларының акпараттық жүйесін құру

Орындаған 4 курс студенті Дашанбаева А. А

(қолы)

Ғылыми жетекші Дүйсебекова К. С

(қолы, күні)

Нормабақылаушы Жұманбаева А. М

(қолы, күні)

Кафедра меңгерушісінің Төкеев У. А.

рұқсатымен қорғауға жіберілді (қолы, күні)

Алматы 2010

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ. . 3

1 ҚОР БИРЖАСЫ - БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР нарығЫ6

1. 1 Қазақстан қор биржасы дамуының негізгі кезеңдері6

1. 2 Қор биржасының мәні және мақсаты . . . 9

1. 3 Қазақстан Республикасындағы қор биржаларының қалыптасу жағдайлары11

1. 4 Қазақстан қор биржасындагы бағалы кағаздарман операцияларды талдау13

2 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР НАРЫҒЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ. ……. 17

2. 1 Бағалы қағаздар - қарыз міндеттемесі ретінде17

2. 2Бағалы қағаздардың жіктелуі . . . 18

2. 3Бағалы қағаздардың негізгі және туынды турлері. Акциялар, облигациялар, вексельдер . . . . . . 20

2. 4 Бағалы қағаздардың басқа түрлері . . . 30

2. 5 Бағалы қағаздарды шығару және олардың эмиттенттері31

2. 6 Жекеменшіктендіру - бағалы қағаздар нарығын дамытудың негізі33

2. 7 Бағалы қағаздар нарығы - қаржы нарығының құрамдас бөлігі34

2. 8 ҚР заңнама бөлігіндегі Қор биржасының ұғымы35

3 БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ОҢТАЙЛЫ ПОРТФЕЛІН ҚҰРУ ҮШІН МОДЕЛЬДЕР ТАҢДАУ41

3. 1 Негізгі түсінік және тәуекел моделін құру . . . 41

3. 2 Құнды қағаздар нарығындағы Қазақстандық компаниялар44

4 МАРКОВИЧ ЕСЕБІН ҚҰРУ, ҚҰНДЫ ҚАҒАЗДАР ТИІМДІЛІГІ МЕН ҚАУПІН ЕСЕПТЕУ АЛГОРИТМІ. . 46

5 АҚПАРАТТЫҚ ЖАБДЫҚТАУ. МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫН ҚҰРУ50

6 DELPHI 7 ортасында қАЗАҚСТАН рЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ Қор биржасыныңжұмысынының моделін ҚҰРУ программасы51

ҚОРЫТЫНДЫ. . 57

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. 59

ҚОСЫМШАЛАР. 60

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасында нарықтық қатынастарды орнату, тек қана бұрыннан бар басқару әдістері мен формаларының өзгерісін ғана емес, сондай-ақ тауарлы және қаржылық нарықтың қызметтерінің технологиясының өзгеруіне, эко-номиканың барлық саласын жаңартуға алып келді. Әкімшіліктік экономика шарттарында талап етілмеген, экономикалық қызметтің кейбір түрлері, оның ішінде қор нарығы өзінің екінші рет туылуын алды.

Жоспарлы экономика шарттарында қаржылық ағындар қозғалысы тек экономикалық ведомостволарды шешумен ғана анықталды, сондықтан қор нарығына онда орын болмады. 90- шы жылдарда Қазақстан Республикасында қор нарығының қайта өрлеуі басталды. Қазіргі уақытта бұл нарық, нарықтық экономиканың басқа да сегменттерімен салыстырғанда тез қарқынмен дамуда. Қор нарығы бірінші ретті және екінші ретті болып бөлінеді. Бағалы қағаздардың екінші ретті нарығы ұйым-дық нарықпен көрсетіледі. Биржа тауарлардың белгілі бір түріне келісім жасала-тын, ұйымдық нарықты білдіреді. Биржа тауарлары ретінде төмендегі тауарлар жа-туы мүмкін :

Сатушы және сатып алушығы белгілі бір қасиеттерімен жақсы танымал, өндірістік немесе тұтынушы бағытындығы өнім (бидай, кофе, какао, қант, мұнай және мұнай өнімдері, түсті және бағалы металдар және т. б. ) ;
бағалы қағаздар;
шетелдік валюта.

Сатылатын тауар түріне байланысты, сәйкесінше, тауарлы, қор немесе валюталық биржа болуы мүмкін. Егер биржада бағалықтың бір де бір түрі болмаса, онда мұндай биржа әмбебап деп есептеледі. Биржалық сауда- саттықтың ерекшелігі, келісім әрқашан бір жерде ғана, қатаң белгіленген уақытта биржалық сеанс өткізу уақытында және нақты бекітілген, барлық қатысушыға міндетті ережелер бойыншы жасалады. Биржа айқын ұйымдық құрылымды, биржалық құндылықтармен келісімді орындау және жасаудың айқын механизмін және келісімді орындау барысында бақылаудың жоғары сенімді жүйесін құрады. Бұл тақырыптың өзектілігі қазіргі заманғы нарықтық экономика, оның ішінде қазақстандық нарықтық экономика бағалы қағаздар мен қор биржасынсыз өмір сүруі мүмкін емес, себебі олар нарықтық экономиканың бөлінбес бөлшегіне айналды. Бүгінгі таңда қор биржалары нарықтық экономикадағы тепе- теңдікті ұстауды қамтамасыз етеді.

Бұл жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы қор биржаларының қалыптасу мәселелерін қарастыру және бағалы қағаздар портфелін құрудың статистикалық әдісі және оптимизациялау процесін қарастыру болып табылады.

Қойылған мақсатқа жету үшін төмендегі мәселелерді шешу қарастырылады:

ҚР қор биржасы дамуының негізгі кезеңдерін қарастыру;
Қор биржасының мақсатын және мәнін анықтау;

3. ҚР қор биржасының қалыптасуының негізгі мәселерін айқындау;

4. Марковиц және Тобиннің моделімен шешілген бағалы қағаздар портфелінің минималды тәуекелділігі есептелді және берілген тиімділік тәуекелділігінің талдауы жасалды.

«ҚазМұнайГаз»АҚ ұлттық компаниясы үшін кәсіпорынның бағалы қағаздардың нақты биржалық катировкасы негізінде 2010-2010 жж. аралығынан оңтайлы портфель құрылымы табылды.

Бұл үшін келесі есептер шешілді:

а) Әр акция үшін математикалық күтімі және тиімділік кіріс дисперсиясы табылды.

б) Тиімділіктің математикалық коварациясы тұрғызылды.

в) Кіріс пен тәуекелдің пайдалы қатынасы анықталды.

г) Лагранж әдісімен шешілген Марковиц және Тобин моделі құрылды.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі:

Бұл тақырыптың өзектілігі қазіргі заманғы нарықтық экономика, оның ішінде қазақстандық нарықтық экономика бағалы қағаздар мен қор биржасынсыз өмір сүруі мүмкін емес, себебі олар нарықтық экономиканың бөлінбес бөлшегіне айналды. Бүгінгі таңда қор биржалары нарықтық экономикадағы тепе- теңдікті ұстауды қамтамасыз етеді.

Нарық-күрделі, әрі жан-жақты атқаратын қоғамдық қатыныстар жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет жағын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды. Соңғысы, өз кезегінде, қаржы нарығы мен қоз-ғал-майтын мүлік нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтардың өзара байланысы ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Бұл механизм несиеге негізделген. Басқаша айтқанда, нарыққа қатысушылардың басым көпшілігі акционерлік шартқа қол қойып, өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады. Бағалы қағаз нарығы субъектілерінің қатынастары, экономикалық құқықтық механизмге негізделеді. Бұл бағалы қағаздардың материалдық түрі ретінде оның маңызын дәлелдейді. Бағалы қағаздар кез-келген мемлекеттің төлем айналымында маңызды орын алады, себебі олар арқылы мемлекеттің инвестициялық қызметі жүзеге асырылады. Дәлірек айтқанда, бұл күрделі қаржы тікелей халық шаруашылығының ең үнемді саласына жіберіледі, яғни оларды нарық жүйесіндегі ең сапалы субъектілері ғана алады.

Бағалы қағаздар ақша түріндегі капиталға да заттай капиталға да меншік құқық бекітіп, тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекеттік меншікті акционерлік қоғамдардың, яғни жекеменшік иелері - халықтың меншігіне айналдыру мүмкін. Бағалы қағаздар нарығында өзіне тән қаржы институттар жүйесі қалыптасып, оларда экономикалық өрістеуде қаржы көздері шоғырланып және инвестициялық қорларды бөлу қатынастары жүзеге асады. Қәзір өндірістің жалпы құлдырап, қысқаруы кезінде мемлекеттік жалпы ұлттық өнімдегі өндірісте инвестицияның үлесін арттыру бағалы қағаздар нарығының потенциалды қорларын пайдаланбай іске асуы мүмкін емес.

1 ҚОР БИРЖАСЫ - БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАР нарығЫ

1. 1 Қазақстан қор биржасы дамуының негізгі кезеңдері

Бағалы қағаздардың көп бөлігі арнайы құрылған институт- қор биржасы арқылы құрылады. Қор биржалар желісі бағалы қағаздардың ұйымдық нарығын көрсетеді. Қор биржасының инфрақұрылымы қалай қалыптасқанын қарастырамыз.

Ең бірінші нағыз қор биржасы, XVII ғасырдың басында Амстердамда пайда болды, алайда тарихшылар Италия мен Германиядан ерте замандағы бағалы қағаздармен жасалған сауда- саттық куәліктерін табуда. Амстердам бүкіл жер жүзінен саяхатшылар келетін Еуропаның ең ірі порттарының бірі болды. Кемелер акционерлік компанияларға тиесілі болды. Биржа, егер кеме батып кеткен жағдайда банкроттан құтылу үшін, немесе корабльдің ойдағыдай келуі жағдайындағы қосымша үлесін сатып алуға, акционерлерге корабль жүгі бөлігін сатуға мүмкіндік берді. Осылайша қор биржасы- алдын ала нақты болжау арқылы баюға және болашаққа көз салатын адамдар арасындағы сауда- саттық орны өмір сүруін бастады.

Ол замандағы биржалық операциялардың айтарлықтай айырмашылығы болмады. Олардың бар жоғы екі түрі болды: бағалы қағаздардың жаңа шығарылымдарына жазылу, сонымен қатар бағалы қағазадарды нақты ақшалай сату- сатып алу болды. Қор биржаларымен жасалатын операциялар жекеленген қор бөлімшелерінде өткізілмеді. Қазақстан биржасын тауарлы және қор бөлімшелеріне бөліну XX ғасыр басында болды. Бірақ, арнайыландырылған, нағыз қор биржалары революцияға дейінгі Қазақстанда пайда болмады.

«Қазіргі таңда әлемдік қауымдастық елдерінде 150- ге жуық қор биржасы бар деп есептеледі», олардың ішіндегі ең ірілері: Нью- Йорк, Токио, Франкфурт, Тайвань, Париж, Гонконг, Лондон, Сеул қор биржалары. Қазақстан Республикасы, ТМД елдері сияқты нарықтық экономиканы, сондай- ақ оның маңызды элементтерінің бірі- бағалы қағаздар нарығын орнату және оның даму процесстерін бастан кешуде. Қазіргі кезеңге дейін Қазақстанда нарықтық экономика жүйесінің негізі қаланды деп есептеу қабылданды. Қазақстан бағалы қағаздары нарығының негізінің қалыптасуы, СССР заңнамаларының базасында акционерлік қоғамдар, брокерлік компаниялар, қор биржалары құрыла бастаған, 90- жылдардың басына жатады.

1991-1994 жылдардағы мемлекеттік кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру және акционирлеу кезеңі, көптеген акционерлік қоғамдардың және тәуелсіз тіркеушінің пайда болуына негіз болды.

1994 жылдың көктеміне дейін Қазақстан Республикасының заңнамасы қор нарығының субъектісін- эмитент, инвесторлар, делдалдар (брокерлер и дилерлер) және қор биржасы, тек қана төрт түрінің мүмкін болуын түсінді. Осы кезеңдегі қор нарығының мемлекеттік реттеу органы ретінде ҚР қаржы министрлігі болды. Ұлттық қор нарығының қажетті инфрақұрылымын және сәйкес жұмысын құруға, инфляцияның жоғарғы қарқыны, өндірістің стагнациясы, мемлекеттік сектордың басымдылығы, бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыруға, көптеген шаруашылық субъектілер қызметкерлерінің кәсіби даяр болмауы кедергі болды.

1994 жылы республиканың қор нарығын мемлекеттік реттеу бойынша атқаратын қызметтері берілетін, бағалы қағаздар бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясы құрылды(НКЦБ) . Бағалы қағаздар нарығының кәсіби қатысушылары ретінде 1997 жылы ҚР Орталық депозитарийі құрылды. Орталықтың құрылуы негізгі әлемдік талаптарға сәйкес келетін және келісімдердің сенімді орындалуын қамтамасыз ететін, базалық институционалды және техникалық инфрақұрылымның құрылуы аяқталды.

1993 жылдың 15 қарашасында Қазақстанда ұлттық валюта- теңге енгізілді. Осы оқиғадан кейінгі екінші күні 17 қараша 1993 жылы - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және жиырма үш алдыңғы қатарлы қазақстандық коммерциялық банктер валюталық биржа құру туралы шешім қабылданды, ал 17 қараша оның туылған күні болып бекітілді.

1994 жылдың 3-наурызында биржа, қолданылатын заңнамаға сәйкес болуы үшін, биржа атауы «Қазақстандық Банкаралық Валюталық Биржа» болып қайта тіркеуден өтті. Бастапқы екі жыл ішінде биржа тек қана шетелдік валюталармен сауда жасайтын ұйымдармен айналысты.

1995 жылдың 2-қазанында биржа бағалы қағаздар нарығында биржалық қызметін жүзеге асыру үшін №1 лицензиясын алды, бірақ бұл лицензияның қызметі, мемлекеттік бағалы қағаздармен ғана айналысатын сауда ұйымдарының құқығымен шектелді. Бірінші рет мемлекеттік бағалы қағаздар саудасы биржада 1995 жылдың 14-қарашасында өткізілді. Сол уақыттарда, әртүрлі себептерге байланысты, нарықтың биржалық сегменті мемлекетте аз ғана бөлігі болды, мемлекеттік облигациялар саудасы эпизодтық қалыпсыз сипатта болды, және бір жылдан кейін, 1996 жылы 20 қыркүйекте биржа бұл бағалы қағаздар саудасын тоқтатуға мәжбүр болды.

1997 жылы мемлекеттік бағалы қағаздар саудасы мүлдем өткізілмеді. Мемлекеттің міндеттерінің биржалық нарығының активизациясы, тек 1998 жылы, Қазақстанда жинақтаушы зейнетақы жүйесі пайда болғаннан басталды.

1996 жылы 12 сәуірде биржа "Казақстан қор биржасы" атауымен қайта тіркелді, ал осы жылдың 13 қарашасында бағалы қағаздар саудасын ұйымдастыруға, бағалы қағаздар бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық комиссиясынан шектеусіз лицензиясын алды.

Ұйымдасқан бағалы қағаздар нарығын дамыту бағытына салынған күштермен қатар, биржада жедел нарықты дамыту жұмыстары жүргізілді. 1996 жылдың басында жедел келісім- шарт биржалық нарығын реттейтін, нормативтік базаны құру жұмыстары жүргізілді, және осы жылдың мамыр айында валюталық фьючерстер нарығының ашылу өтті. Өкінішке орай, бұл нарықтың ашылуының бірінші әрекеті, сол уақытта өмір сүруге қабілетсіз болды және жедел келісім- шарттар саудасы 1998 жылдың ақпан айында тоқтатылды. Тек қана 1999 жылдың наурыз айында нарықтың осы секторын қайта қалыптастыру мүмкін болды. Қазақстан Республикасының «Бағалы қағаздар туралы»заңы 1997 жылдың 5- наурызында қор биржасының тек бағалы қағаздармен жұмысын шектегеннен кейін, 1997 жылдың сәуір айында, биржа акционерлерінің жиналысында биржаны қайта құруын 1997 жылдың 30 шілдесінде тіркелген, «Қаржылық құралдардың Алматылық биржасы» ЖАҚ жеке заңды тұлғасына бөлу жолы туралы шешім қабылдады.

1998 жыл бағалы қағаздар нарығының жаңа кәсіби қатысушылар тобы- заң талаптарына сәйкес тек қана ұйымдасқан қор биржасын қарауға міндетті, зейнетақы активтерін басқару бойынша компаниялардың пайда болуы есебінен, мемлекеттік бағалы қағаздар биржалық нарығының қайта қалыптасқан жылы болып белгіленді.

1999 жылдан бастап, осы жылдың 1-ақпанында биржаның арнайы тізіміне бірінші болып енген, корпоративті облигациялардың биржалық нарығының дамуы басталды. 1999 жыл сонымен қатар, 5- шілдесінен бастап мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша репо биржалық секторының іске қосылуы және 7-шілдеде мунипициальды облигацияларды орналастыруы бойынша бірінші аукционның өткізілуімен ерекшеленді.

Қазақстан Республикасының «Акионерлік қоғамдар сұрақтары бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне толықтырулар мен өзгертулер енгізу туралы » заңның күшіне енуімен байланысты 1998 жылдың 10-шілдесінде қор биржасы ұйымына шетелдік валюталар және бағалы қағаздар, қаржылық құралдармен сауда жасауға тыйым салынды, және бұл AFINEX-ті Қазақстан қор биржасына қосуға мүмкіндік берді. Бұл туралы шешім 1999 жылдың 6-қаңтарында акционерлердің жалпы жиналысында қабылданды, ал осы жылдың 16- наурызында қайта байланысқан биржаның сәйкес мемлекеттік қайта тіркелуі өтті.

1996 жылдың соңына қарай Қазақстан бағалы қағаздар нарығында жетекші және өзара бәсекелес үш қор биржасы анықталды. Қазіргі таңда «Қазақстандық қор биржасы» ЖАҚ республикадағы жалғыз қор биржасы болып табылады. 1998 жылдың жазында Қазақстан қор биржасы листинговалық емес(котировочную) сауда алаңын эксплуатацияға шығарды, осының негізінде Қазақстанда биржадан тыс котировалық жүйені құру мәселесін шешуге мүмкін болды. Дәл осы жылы жинақтаушы зейнетақы қорларын қазақстан бағалы қағаздар нарығындағы ірі институционалды инвесторлардың біріне айналдыруға ықпал еткен, зейнетақы активтерін басқару бойынша (КУПА) 8 компания пайда болды. 1999 жылы қазақстан қор биржасында муниципиальды облигациялар, ал осы жылдың қараша айында бірінші шетелдік бағалы қағаздар пайда болды. 2000 жыл қазақстандық қор биржасы үшін ұйымның жоғары эммисиондық активтілігінің- мемлекеттік емес облигациялардың эмитенттер кезеңі болды. 2001 жылдың шілде айында БҚҰК өз қызметін тоқтатты, ал оның қызметтері мен уәкілеттіктері ҚР Ұлттық Банкіне берілді. Қазақстан қор биржасының дамуы және тұрақталуын жалпы талдау, ұлттық қаржылық- несиелік жүйенің қайта қалыптасуының жоғары қарқынын белгілеуге мүмкіндік береді. Қазақстанда банктік салымдарды кепілдендіру жүйесі құрылды, Бүкіләлемдік банкке ҚР Ұлттық банкі желісінде қарыздарды мерзімінен бұрын өтеу іске асырылды, ұлттық валютаның девальвациясы салдарынан курстық жоғалуларына байланысты, банктердің және зейнетақы қорларының салымшыларына мемлекеттік өтемдерді жүзеге асырылуда.

Қазіргі таңда биржа шартты түрде төрт негізгі секторға бөлуге болатын, әмбебеап қаржылық нарықты көрсетеді, олар: шетелдік валюталар нарығы, мемлекеттік бағалы қағаздар нарығы, оның ішінде Қазақстан республикасының халықаралық бағалы қағаздары, жарна қағаздары және корпоративтік облигациялар нарығы, деривативалар нарығы.

1. 2 Қор биржасының мәні және мақсаты

Бірінші ретті нарықта бағалы қағаздарды, олардың бірінші иелеріне сату жүзеге асырылады. Бағалы қағаздардың барлық келесі қозғалысы екінші ретті нарықта болады.

Екінші ретті нарықта тек бағалы қағаздар иелерінің ауысымы болады, бағалы қағаздарды сатудан түскен қаржылар, эмитенттерге емес, бағалы қағаздардың бұрынғы иелеріне келеді. Бағалы қағаздардың бірінші ретті және екінші ретті нарығы әртүрлі қызметтер атқарады. Екінші ретті нарықтың қызметі, ең алдымен шығарылатын бағалы қағаздардың өтімділігін қамтамасыз етуден тұрады, яғни қажеттілік жағдайында олардың иелерінің сату мүмкіндігі. Сонымен қатар, бағалы қағаздардың бірінші ретті және екінші ретті нарығы бір бірімен тығыз байланысты. Бұл байланыс әсіресе, инвестирования мәселесіне инвестор жағынан қарайтын болсақ, айқын байқалады. Соңғысына ол жарна қағаздарын, облигацияларды немесе жаңадан шығарылған немесе айналымда жүрген бағалы қағаздарды сатады ма әдетте бәрібір. Инвесторларға бағалы қағаздың сенімділік, пайдалылық және өтімділік деңгейі маңызды болып табылады.

Бірінші және екінші ретті нарықта да бірдей қаржылық делдалдар болады, ал бағалы қағаздарды сатып алуға қажет қаржы бірдей шығу көздерінен түседі.

«Бағалы қағаздар нарығын, жоғарыда айтқандай, бағалы қағаздардың айналым орындарына байланысты да бөлуге болады. Бұл жағдайда биржалық және биржадан тыс нарық бөлінеді. Бағалы қағаздардың бірінші ретті эмиссиясы биржадан тыс нарық арналарымен жүзеге асырылады. Бағалы қағаздардың екінші ретті сатылуы биржалықтағы сияқты, биржадан тыс нарықта да өтеді». Дамыған елдердің биржалық нарығында барлық бағалы қағаздардың аз ғана бөлігі жүзеге асырылады. Алайда, нарықтың бұл түрінің барлық қор биржасында болып жатқан процесстерге әсері көп. «Биржалық нарықта сапалырақ бағалы қағаздар сатылады. Ұйымдасқан нарықта қалыптасып жатқан, олардың өзгеруінің беталысы және бағасы көбінесе биржадан тыс айналымдағы бағалы қағаздар курсының қозғалысын және деңгейін анықтайды. Бұдан басқа, егер сауда- саттықты жарна қағаздар ретінде алсақ, онда кейбір елдерде биржалық нарықтағы келісімдердің көлемі биржадан тыс айналымды анағұрлым жоғарылатады. » Бағалы қағаздардың ұйымдасқан нарығы қор биржасының желісі ретінде ұсынылған, сондықтан биржаның қызмет етуінің механизмін қарастырамыз. Қазақстандық заңға сәйкес қор биржасы бағалы қағаздар нарығының сату-сатып алуын ұйымдастыратын, қатысушыларына жатады. Заң бойынша, қор биржасы бағалы қағаздар саудасы ұйымы бойынша қызметін, депозитарлық және клирингтік (депозитарилар бағалы қағаздар сертификаттарын сақтау бойынша және/немесе бағалы қағаздарға жеке меншік ету құқықтарын есептеу бойынша қызмет көрсетеді, ал клирингтік ұйымдар бағалы қағазад нарығының қатысушыларына есептік қызмет көрсетуді жүзеге асырады) қызметтен басқа, басқа бағалы қағаздар нарығындағы кәсіби қызмет түрлерімен біріктіре алмайды.

Классикалық қор биржасының белгілері:

Бұл тіркелген сауда- саттық орны бар, яғни барлық сауда- саттық алаңдары бар орталықтандырылған нарық ;
Бұл нарықта нақты талаптарға (қаржылық тұрақтылық және эмитенттің ірі мөлшерлері, біртекті және стандартты тауар ретіндегі бағалы қағаздардың жаппайлығы, сұраныстың бұқаралықтығы, нақты көрсетілген бағаның ауытқымалығы және т. б. ) жауап беретін, ең жақсы тауарларды (бағалы қағаздарды) таңдау процедурасы бар;
Биржа мүшесі ретінде, нарықтың ең жақсы операторларын таңдау процедурасының бар болуы;
Бағалы қағаздар саудасының және стандартты сауда процедураларының уақытша регламентінің бар болуы;
Келісімдерді тіркеудің және оларды есептерінің орталықтандырылуы;
Арнайы (биржалық) нарық шығаруды орнатылуы;
Биржа мүшелерін қадағалау ( олардың қаржылық тұрақтылық, бизнесті қауіпсіз жүргізуі, қор нарығының әдебін сақтау ұстанымымен) .

Қор биржасы- бұл ұйымдасқан, бағалы қағаздар және басқа қаржылық құралдарды үнемі қызметін қалыптастыратын нарығы. Ол кәсіпкерлік қызметтегі ұйымдар үшін, және нарықтық экономиканы бүтіндей қызмет етуіне төтенше маңызды механизмді көрсететді. Тауарылы және валюталық биржалардың қор бөлімдері, өз бетінше құрылымдық бөлімшелері болып табылады, алайда олардың өз қызметтерінде қор биржаларынан еш айрмашылығы жоқ. Қор биржасы коммерциялық емес серіктестік түрінде құрылады. Оның қызметінің басты мақсаты: кеңмасштабты және эффективті бағалы қағаздар саудасы үшін қолайлы шарттарды құру болып табылады. Ал бұл мақсат қор биржасы жұмысының коммерциялық әрекетімен үйлеспейді. Егер оның ұйымдастырушылары түсетін жарналардың көбеюі есебінен, сыйақылар алмау, оның мүшелерінің сауда- саттыққа қатысуынан алған, және басқа да төлемдер есебінен пайда табуға тырысатын болса, онда бағалы қағаздар нарығының субъектілері ең соңында биржадан тыс саудаға қалауын береді есем пе?! Биржа табыстары, оның қалыпты қызмет етуіне және дамуын қамтамасыз ету үшін қажет жалпы қосындысымен шектеледі. Олар биржаның жарлық капиталына өз қаржыларын қосқандарға, дивиденд төлеуге пайдаланылмайды. Қор биржасының операторларына банктер, инвестициялық және қаржылық компаниялар және қорлар, брокерлік кеңселер жатады.

1. 3 Қазақстан Республикасындағы қор биржаларының қалыптасу жағдайлары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.