Информатикада интерактивті оқыту әдістерді қолдану
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТЕОРИЯСЫ
1.1 Инновациялық әдіс түрлері, оларды таңдау ерекшеліктері
... ... ... ...
1.2 Білім беру жүйесіндегі жаңаша оқыту
технологиялары ... ... ... ... ... . ..
2. ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ ҚҰРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН ПРОГРАММАЛАР ОРТАЛАРЫ
2.1 ActivStudio Professional Edition
ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...
2.2 Macromedia Flash бағдарламалық ортасы
2.3 Объектілі- бағытталған Delphi бағдарламалық ортасы
3. ИНФОРМАТИКАДАН ЭЛЕКТИВТІК КУРСТАР ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
1. Әдістемелік жүйе
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
3.2 Қолданушыға
нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМША(ЛИСТИНГ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТЕОРИЯСЫ
1. Инновациялық әдіс түрлері, оларды таңдау ерекшеліктері
Информатиканы оқытудың тұжырымдамалық негіздері 1979 жылы
А.П.Ершовтың ғылыми басшылығымен Новосибирск қаласында жасалған
"Компьютерлендірудің ұлттық бағдарламасында" төмендегідей негізгі міндеттер
айкындалған:
Оқушыларға ғылымның негіздерін терең меңгерту мен оларды практикалық
іскерлікке дайындау мақсатында оқушылардың компьютерлік сауаттылығын
қалыптастыру және одан әрі дамыту.
Жаңа ақпараттық технологияның элементтерін есептеуіш техниканы
мектептердегі барлық пәндерге және сыныптан тыс жұмыстарда кеңінен
пайдалану негізінде білім беру және тәрбиелеу жүйесінің тиімділігін
арттыру.
Халыққа білім беруді басқару жүйесін жетілдіру мақсатында компьютерлік
технологияны жан-жакты пайдалану. Бұған ғылыми-педагогикалық ақпараттың
автоматтандырылған жүйесін жасау мен ғылыми-техникалық ақпараттың жалпы
мемлекеттік жүйесі енеді.
Алайда, бағдарламада көрсетілген міндеттерді шешу мектептерде
информатика пәнін енгізумен ғана шектелді, яғни бұл жоғарыда аталған 1-ші
міндетті жартылай ғана шешуге жағдай жасады. Әрине, бұл істелген жұмыс
басты бағыт болып саналмайды, себебі мектепте білім беру жүйесін қайта кұру
екінші және үшінші міндеттердің орындалуына ғана байланысты.
Информатика курсын окытудағы мақсаттардың негізгі сипаттамасына
компьютерлік сауаттылық ұғымы енеді. Бұл туралы академик А.П.Ершов былай
деп жазған: "Информатиканы оқытудың жалпы мақсаты - "компьютерлік
сауаттылыққа ұмтылу". "Компьютерлік сауаттылық" ұғымының мазмұны неден
тұрады деген сауалға академик Е.П.Велихов былай деген: "Информатика пәнін
оқытудың мақсатын оқушыларды компьютерлік сауаттандыру деп өрнектеуге
болады. Компьютерлік сауаттылықка информатика курсының алғашқы түсініктері,
қарапайым программаларды компьютерде орындай білу, ЭЕМ-ның мүмкіндіктері
мен қолданылу салаларын үйрену, компьютерлендірудің әлеуметтік салалары
туралы мағлұматтар енеді".
1985 жылдан бастап жалпы білім беретін мектептерде "Информатика мен
есептеуіш техника негіздері" пәнін енгізгендегі негізгі мақсат - ақпарат
туралы алғашқы мағлұматтар беру, есептеуіш техникасының мүмкіндіктерімен
және қолданылу саласымен таныстыру, ЭЕМ-ды пайдаланушыны дайындау болып
табылды.
Бұл мақсатты іске асыру үшін мектептерді есептеуіш техникаларымен,
сәйкес оқу-әдістемелік материалдарымен, педагогикалық программалық
пакетімен қамсыздандыру қажет болды. Осы мақсатқа байланысты академик
А.П.Ершов пәнді оқытудың теориялық тұжырымдамасын жасауда төмендегідей
шарттарды ескеруді ұсынды:
1. Информатика мен есептеуіш техника негіздері пәнін оқытудың негізгі
кұралы - ЭЕМ, ал ЭЕМ - бұл оқытудың техникалық кұралы ғана емес, сонымен
қатар танымдық факторлардың кұралы ретінде қолданылуы қажет:
ЭЕМ-мен жұмыс жасау кезінде пернетақтаның пернелерін бас, нәтижесін ал деп
айту жеткіліксіз. Программалап оқытуда үйрету программаларын пайдалану
пәнді жан-жақты меңгеруге мүмкіндік бермейді. Ал, шын мәнінде компьютер
оқушының шығармашылық іс-әрекеті мен белсенділігін арттыруға мүмкіндік
беруі қажет;
ЭЕМ-мен оқушының жеке жұмыс жасағаны тиімді;
4. Мектеп информатикасы оқушыларды компьютермен жұмыс жасай білуге
дағдыландырып қана коймай, оны басқа пәндерге (математика, физика және
т.б.)
пайдалану икемділігін де қалыптастыруы қажет. Тұжырымдамада информатика
пәнін компьютерлендіріп оқыту көзделген. Бірақ бұл пән алғаш мектептің оқу
бағдарламасына енгізілген кезде "машинасыз" вариантта оқытылуына байланысты
А.П.Ершовтың жасаған теориялык тұжырымдамасы курсты оқытудың мазмұнын,
кұрылымы мен міндеттерін толыктай аша алмады және мектептегі оқыту үрдісіне
айтарлыктай әсер ете алмады. Дегенмен де, тұжырымдаманың пәнді оқытудың
болашағына тигізер ықпалы болды, атап айтқанда, ЭЕМ-мен танысуды бастауыш
сыныптан бастау мен компьютерді барлық пәндерді оқыту үрдісіне пайдаланудың
тиімділігін толықтай көрсетіп берді. Аталған мәселелер біздің жасайын деп
отырған тұжырымдаманың негізгі бағыттарынын бірі болып енгізілді.
Осы айтылған мәселелермен қатар академик А.П.Ершов келешекте пәнді
оқытудың төмендегідей нетізгі бағыттарын ұсынды:
Пәннің мазмұны ғылыми пән ретінде анықталуы керек. Оны оқыту іргелі
білім деңгейін беруі қажет, яғни оқушылардың әр түрлі салалардағы болашақ
кәсіби қызметіне дайындығын қамтамасыз етуі керек. Бұл мақсат пәннің
практикалық мақсатын айқындайды.
Пәнді оқытудың түсініктілік және жалпы білім беру мақсатына сай
информатика пәніндегі берілген материалдар оқушылардың ойлау қабілетінің
денгейіне, білімдеріне, икемділіктері мен дағдыларына сай болуы қажет және
де оларды одан әрі дамытуға жағдай жасалуы керек.
Тұжырымдамада информатика пәнінің негізгі мазмұны қазіргі заман ғылымының:
ақпарат - алгоритм - ЭЕМ деген іргелі ұғымына негізделеді. Оқушылардың
меңгеруіне міндетті болатын теориялык дайындықтың көлегей осы ұғымдар
жүйесі арқылы анықталады.
Алғашқы кезеңде (1985-1986 оқу жылы) информатика пәнін мектепте
оқытудың негізгі мақсаты - оқушыларда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастыру болып табылды. Алайда шетелдік және отандық тәжірибелер оқу
мақсатын бұлайша анықтаудың жеткіліксіз екенін көрсетті. Өйткені,
біріншіден, компьютерлік сауаттылық (арнаулы ЭЕМ көмегімен сурет салу,
жазу, есеп шығару) басқа пәндерді үйренуде оқушыда қалыптасатын жалпы
сауаттылықтың кұрамды бөліктерінің бірі болып табылады, екіншіден, мұнда
технологиялык дамытуға әкеліп соғатын "оқушының алгоритмдік даму
парадигмасы негізге алынған еді.
Белгілі ғалым А.А.Кузнецов информатиканы оқытудың төмендегідей әдістемелік
жүйесін ұсынды:
1.оқытудың мақсаты;
2.оқытудың мазмұны:
3. оқытудың әдістері;
4. оқытуда пайдаланылатын техникалық кұралдар мен көрнекі кұралдар;
5. оқытудың ұйымдастырушылық формасы.
Аталған жүйенің информатика пәні үшін қалай жүзеге асыруға болатынын атап
көрсеткен.
А.А.Кузнецовтың пікірінше, информатика курсының түпкі мақсаты -
оқушыларды компьютерлік сауаттылықты, яғни оқушының информатика пәнінен
алған білімі, дағдысы мен икемділігін оқу үрдісінің барлық салаларында
қолданумен қатар кәсіби мамандыққа баулу қызметтерінде де ЭЕМ-ды пайдалану
мүмкіндіктерін қалыптастыру болып табылады.
Оның пікірінше, информатика курсының негізгі мазмұны бір-бірімен тығыз
байланыстағы теория мен практика бөлімдерінен тұруы қажет.
Курстың теориялық бөлімі оқушыларда алгоритмдік мәдениеттіліктің
калыптасуына, яғни есептерді талдау дағдысы, орындау алгоритмі, алгоритм
құрылымы, шама түрлері және т.б. ұғымдармен танысуға бағытталған болса, ал
курстың практикалық бөлімі дайын программалар пакетімен жұмыс жасауға және
нактылы бір программалау тілдерінде (Бейсик, Паскаль және т.б.) программа
жазу дағдысын қалыптастыруға бағытталғаны жөн.
Бұл аталған тұжырымдамада информатика пәнінің даму болашағы бірнеше
кезеңдерге бөлінген:
1-кезең (1985-1990 жж.). Оқушыларда компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру.
Бұл кезең 9-10 сыныптарда факультативтік сабақтарда және оқу-өндірістік
комбинаттарында пәнді оқыту арқылы жүзеге асырылады.
2-кезең (1990-1995 жж.). Толык емес орта мектептердің 5-7 сыныптарына пәнді
оқытуды көшірумен байланыстырылды. Информатиканы төменгі сыныпқа көшірудегі
қажетті шарт, ол мектептерді жаппай компьютерлік техникамен және сәйкес
программалар пакетімен қамсыздандыруға байланысты болды.
Жоғарғы сыныптарда (10-11) оқыту белгілі бір бағдарланған бағытта
(физика-математика, химия-биология және т.о.) жүретін болғандықтан бұл
сатыда оқушылардың таңдап алуына тереңдетілген курстарды өткізу қажет
болды. Атап айтканда, "Информатика мен есептеуіш техника негіздері" пәнінен
ұйымдастырылған тереңдетілген курстардан оқушы программалаушы (белгілі бір
дәрежедегі) кепілдемесін, "Информатика және экономика элементтері" курсынан
экономика жөнінде білім алуы тиіс. Оқытудың осы сатысында терендетіліп
оқытылатын математика және физика курстары да информатикамен тығыз
байланыстырылуы қажет.
3-кезең (1995-2000 жж.). Бұл кезең жаңа ақпараттық технологияны
пайдаланумен байланысты. Мұнда жай оқыту әдістемесін өзгертумен емес, бүкіл
оқу үрдісін түбегейлі қайта құрумен сипатталды. Сонымен бірге, оқытудың
әдістемелік жүйесіне елеулі өзгерістер енгізілді, атап айтқанда, оқулықпен
қосымша оқу кұралдарының және т.б. өзара үлестік қатынасы мәелесін маңызды
етіп алды.
А.А. Кузнецовтың
жасаған тұжырымдамасында төмендегідей мәселелер:
пәнді орта буыннан бастап оқыту;
пәнді терендетіп оқыту;
пәнді экономика, математика, физика және т.о. басқа пәндермен байланыстырып
оқыту;
окыту үрдісіне жаңа акпараттық технологияны пайдалану тиімділігін анықтай
отырып, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруды түбегейлі кайта кұру және т.б.
сипатталды.
Бірақ тұжырымдаманың мазмұнына үңіліп қарайтын болсақ, онда білім
беруді ізгілендіру мен демократияландыруда, саралауда информатика курсын
оқытудың мазмұнын, құрылымын және әдістерін қайта кұру мәселесі
қарастырылмаған.
М.П.Лапчик тұжырымдамасында информатика пәнін оқытудың құрылымы мен болашақ
осы курстың мұғалімдерін жоғары оқу орындарында даярлаудың үлгілері
келтірілген.
Бұл тұжырымдама бойынша мектепте "Информатика мен есептеуіш техника
негіздері" пәнін оқытудың құрылымы төмендегі көрсетілген кезендерден
тұрады:
1-кезең. 1-4 сынып оқушыларына информатика курсының алғашқы мағлұматтарын
үйрет. Мұнда компьютерлік техникамен жұмыс жасаудың алғашқы мағлұматтары,
ЭЕМ-ның көмегімен нысандарды басқару мен бейнелеуді ойын формалары түрінде
үйрету, математика, тіл, бейнелеу және т.б. пәндермен байланыстыра отырып,
қарастырылады.
2-кезең. Негізгі мектептің 5-9 сыныптарында информатика пәнін оқыту. Бұл
кезеңнің 5-6 сыныптарында компьютерлік техниканы оқу құралы ретінде
қарастыра отырып, атқарушылармен - роботпен жұмыс жасай білуге
дағдыландыру. 7-9 сыныптарда программалау элементтері курсы жүргізілді.
Мұнда информатика курсының коғамдағы әлеуметтік аспектілері: ақпараттарды
мемлекетгің қызметтеріне сәйкестендіріп, түрлендіру, компьютерге құқык
бұзушылар тізімін енгізу және т.б. Осы кезеңде информатика курсын оқытудың
негізгі міндеті - бұл компьютерлік техниканы барлық пәндердің оқытылуына
пайдалана отырып, оқушылардың білімін жүйелеу.
3-кезең. Орта мектептердің 10-11 сыныптарында "Информатика мен есептеуіш
техника негіздері" пәнін оқыту. Бұл кезеңде оқушыларға жоғарғы дәрежедегі
программалау тілдері үйретіледі. Қоғамның кажеттілігіне байланысты қуатты
программалық кұралдары пайдаланылған: экономикада, бизнесте және
коммерцияда, мемлекеттік қамсыздандыру жүйелерінде, әлеуметтік салаларда
және т.б.
И.П.Лапчик информатика пәнін оқытудың құрылымын ұсына отырып, пәнді
оқушыларға жан-жақты меңгерту негізінде мұғалімдерден төмендегідей
мәселелерді оқыту барысында жүзеге асыруды талап етті:
а) қазіргі талапқа сай информатика курсынан терең білімі бар жоғарғы
дәрежелі маман болу;
ә) жаңа педагогикалык технологияны информатиканы оқытуға пайдалану. Бұл
көрсетілген талаптар уақыттың өзгеруінен туындап отыр.
И.П.Лапчик информатика пәні мұғалімдерін жоғарғы оқу орындарында
дайындаудың негізгі бағыттарын ұсынды:
Пәнді жаңа акпараттық технология негізінде оқыту.
Оқу-тәрбие үрдісінде компьютерлік техниканы пайдаланудың негізгі
мәселелерін жүзеге асыру.
3. Информатика пәнін оқытудың әдістемесін қазіргі күннің талабына сәйкесті
анықтап, оқу үрдісінде қолдану.
И.П.Латик жасаған тұжырымдаманың негізгі мақсаты - ол '"Информатика мен
есептеуіш техника негіздері" пәнін оқытудың тиімділігін арттыру үшін өз
мамандығын терең білетін мүғалімдерді дайындау. Бұл өте орынды көтерілген
мәселе. Ұсынылып отырған тұжырымдаманың басқа жоғарыда айтылған
тұжырымдамалардан ерекшелігі де осында болып отыр.
Я.Марголис ұсынған тұжырымдаманың негізгі идеясы оқыту үрдісінде
компьютерлік технологияны пайдалану арқылы оқушыларды шығармашыпыққа, өз
бетімен жұмыс жасау қабілетін дамытуға бағытталған.
Тұжырымдамада оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты информатиканы
үздіксіз оқытудың мазмұны, кұрылымы және программалық қамсыздандырылуын
бейнелейтін кесте берілген.
Оқыту кезеңдері, мақсаты, мазмұны және программалық қамсыздандыру
№3- кесте
оқыту оқыту мақсаты оқыту мазмұны Программалық
кезеңдері қамсыздандыру
мен тізімі
оқушыларды
ң жас
ерекшелігі
4-кезең, Табиғат Физика, химия, биологияда РЗЬ
13-15 жас кұбылыстарын өлшеу және талдау (перс, научи.
5-кезең. зерттеу ақпараттарын жедел түрде лаб.)
16-17 жас кұралы -өңдеу ТР, ЭТ: ЭП
компьютер. және телекоммуникация. ОМБ (СУБД)
Баскарудың 1
әр түрлі
типтеріне
пайдаланатын
кұралы -
компьютер
Кестедегі көрсетілген деректерге талдау жасайтын болсақ, онда тек баланың
жас ерекшелігі ғана ескерілген. Сонымен қатар баланың ойлау қабілетіне
байланысты берілген есептер көрсетілген. Жалпы информатика курсын үздіксіз
оқытудың мазмұны компьютерді практикалық қызметтің кұралы ретінде қарастыра
отырып, оқушылардың компьютерлік сауаттылығы мен ақпараттық мәдениетін
қалыптастыруға негізделген. Тұжырымдаманың жалпы кұрылымын жасауда
С.Пейперттің идеясы мен шетел тәжірибелері негізге алынған. Қорыта
айтканда, Я.Марголис информатика курсын үздіксіз оқытудың 1-11 сыныптарға
арналған бағдарламасын ұсынды. Тұжырымдаманың өзіндік ерекшелігі осы
мәселемен негізделді.
Аталған тұжырымдамаларды негізге ала отырып, Қазакстан Республикасының
мектептерінде білім беруді ақпараттандыру тұжырымдамасы Ж.А.Қараевтың
ғылыми басшылығымен жасалған болатын. Енді осы тұжырымдаманың мазмұнына
қысқаша тоқталып өтейік. Тұжырымдамада информатика курсын 5 сыныптан бастап
оқыту мәселесі қарастырылған. Сонымен бірге, информатика курсын 5-11
сыныптарда оқыту мазмұны мына түрде сипатталды:
1. курстың теориялық бөлімі оқушылардың, алгоритмдік және ақпараттық
мәдениетін, өз бетінше белсенді жұмыс жасау қабілетін, пәндік міндеттерді
талдай білу мен оларды модельдеу дағдыларын қалыптастыруға және ақпарат,
аткарушы, алгоритм, ақпарат пен алгоритм кұрылымы, программалау тілі,
компьютердің құрылысы сияқты түсініктермен таныстыруға бағыттау;
2. курстың практикалық бөлімі дайын программаларды пайдаланып жұмыс істеу
дағдыларын дарытумен (мысалы, ЛОГО оқыту құралымен). белгілі бір
программалау тілінде программалар жазуды үйретумен сипатталды.
Бұл тұжырымдамада білім беруді ақпараттандыру мәселесі негізге алынған.
Сонымен қатар, информатика мен математика пәндерін байланыстыра оқыту
оқушының білімді жан-жақты меңгеруіне игі әсерін тигізетінін айта келіп,
оқытуда компьютерлік технологияны пайдалану барысында оқушының танымдық
белсенділік іс-әрекетінің артатынына тоқталды.
Жоғарыда аталған тұжырымдамалардан Ж.А.Қараевтың ғылыми басшылығымен
жасалған тұжырымдаманың ерекшелігі:
информатика пәнін 5 сыныптан бастап енгізуде оқыту мазмұны мен құрылымын
басқа пәндермен сабақтастық негізде қарастырған;
информатиканы оқыту оқушылардың танымдық белсенділігін, шығармашылық
қабілетін дамытуға бағытталған;
оқыту құралы ретінде компьютер қарастырылған.
Аталған ерекшеліктермен қатар орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру бағытында 1998 жылы профессор
Ж.А.Қараевтың ғылыми басшылығымен информатика пәнін 7-11 сыныптарда
оқытудың тұжырымдамасы жасалды.
Информатика пәнін 7 сыныптан бастап оқытудың қажеттілігін төмендегі
берілген мәселелер төңірегінде түсіндіруге болады:
1. Іс-қимыл құрылымын жоспарлау, ақпаратты іздестіру. қарым-қатынас
құрылымын жасау, ақпараттық модельдерді кұрастыру, қызметті кұралдармен
жабдықтау ретінде іргелі дағдылар мен іскерліктердің жиынтығы түрінде
қарастырылатын оқушылардың оперативті ойлау мәнерін қалыптастыру
-информатика курсының маңызды міндеттерінің бірі. Ал жоғарғы сынып
оқушыларының ойлау мәнері қалыптасып калғандыктан, олар жаңа формаларын
қиындықпен қабылдайды.
2. Оқушыларды ЭЕМ-ды ақпаратпен практикалық жұмыс жасауға үйретуі тиіс.
Төменгі сыныптарда компьютерде жұмыс жасауды меңгергеннен кейін, оны өз
қызметтерінде құрал ретінде пайдалана білу икемділіктерін қалыптастыру.
Жоғарғы сыныптарда мұндай жұмысқа икемделген оқушы әр түрлі курстарды
өткенде алған білімдерін (ақпаратпен жұмыс істеу тәсілдері, мәселелер
шешуді жоспарлау т.с.с.) шеберлікпен пайдалана алады.
Информатика пәнін оқытудың мақсаттары:
оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру және қолдану үрдістері туралы білімдерді
меңгерту;
оқушылардың оқу үрдісінде компьютерлік технологияны өзіндік даму мен оны
іске асыру кұралы ретінде, сонымен бірге кәсіптік қызметтерге пайдалану
дағдыларын қалыптастыру.
Информатика пәнін оқытудың міндеттері:
1. оқушы санасында әлемнің ақпараттық келбетін қалыптастыру (бұл міндет
информатиканы жаратылыстану ғылымдарының қатарына қояды);
2. математика курсындағы алгоритмдік бағытты жүйелеу және аяқтау;
3. ақпарат түрлерінің қызметін ұғыну дағдыларын қалыптастыру;
4. бірегей атқарушы ретінде компьютер туралы түсініктер қалыптастыру;
5.компьютерлік сезімталдықты қалыптастыру, әрекет кұралы ретінде
компьютерді пайдаланудың мүмкіншіліктерін білу және оны тиісті жерлерде
колдана білу;
6. негізгі алгоритмдік құрылымдар білімін қалыптастыру және осы
білімдерді есептердің математикалық модельдері бойынша алгоритмдерін
кұруға қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
7. ЭЕМ құрылысы мен жұмысы туралы түсініктерді және құрылган алгоритм
бойынша жоғарғы деңгейлі программалау тілдерінің бірінде компьютерге
бағдарлап қарапайым программа жаза білу дағдыларын қалыптастыру;
8. бағдарланған деңгейде күрделі алгоритмдер құрастырып, оған
программалар жаза білу дағдыларын калыптастыру;
9.практикалық әрекет барысында туатын және ЭЕМ-ның көмегімен
шешугеарналған есептің сауатты қойылу дағдыларын қалыптастыру;
10.есептің құрылымдық дағдыларын қалыптастыру;
11.оперативті ойлау мәнерін қалыптастыру: есепті құрастыра білу; ондағы
логикалык тәуелсіздік бөліктерді атап көрсету; осы бөліктердің өзара
байланысын анықтау және компьютерде шыққан нәтижеге талдау
жасауға үйрену;
12.компьютерді пайдалану арқылы оқушылардың программаны
құрастыру, оны компьютерде редакторлеу және нәтижесін зерттеу дағдыларын
қалыптастыру.
Біздің тұжырымдамамыз бойынша информатика мазмұны мынадай екі үлкен
дидактикалық мәселені шешуге бағытталуы керек: 1) компьютер - оқыту
объектісі; 2) компьютер - әмбебап таным құралы. Оқушы таным субъектісі
болған кезде бұл екі мәселе бірін-бірі толықтыра отырып курстың негізгі
мазмұнын құрайды.
Сонымен информатика курсының негізгі мектептегі мазмұнының құрылымы
мынадай үш кешенді мәселелердің төңірегіне шоғырланған: біріншісі
-компьютерлік техникамен танысу, оның негізгі элементтерінің құрылымы мен
жұмыс істеу кағидаларымен танысу; екіншісі - алгоритмдеу және программалау
негіздерін оқып, үйрету; үшіншісі - информатиканың қолдану шеңберін анықтау
(бұған оқушылардың өз бетімен компьютер арқылы жүргізген
танымдық
әрекеттері де енеді).
Информатиканың мазмұнын анықтауда оны іріктеудің дәстүрлі талаптарымен
қоса компьютердің дидактикалық мүмкіндіктерін ескеру; оқытудың
педагогикалық технологиясының талаптарын ескеру және ұлттық, аймактық
ерекшеліктерді ескеру талаптары да қамтылды.
Мазмұнға қойылатын процессуалдық талаптан шығатын шарттар оқытудың
компьютерлік технологиясын ендіруді қажет етсе, ол өз кезегінде деңгейлік
саралауға қажет есептер мен тапсырмалар жүйесін құрудың, оқытудың жаңа
моделімен жұмыс істеуді қажет етеді. Оқыту моделі оқушының жеке тұлғасын
дамытуға бағытталған, мақсат - мотив - қызмет - рефлексия -теориялық білім
өрнегімен анықталатын түрі таңдап алынды.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында информатиканың мазмұны
мына бағыттарда өзгертілді.
1. Теориялық информатика. Ақпарат - материяның семантикалық қасиеті
(ретінде) ақпарат тірі және өлі табиғатта. Информатика теориясының жалпы
бастамасы. Ақпаратты өлшеу әдістері. Макро жөне микро ақпарат.
Математикалық және ақпараттық модельдер. Алгоритмдер теориясы.
Информатикадағы стохастикалық әдістері. Есептеу эксперименті ғылыми зерттеу
әдіснамасы ретінде. Информатика және білім. ' Ақпараттық жүйе және
интеллектуалдық процестің семантикалық аспектісі жасанды ақпараттық жүйе.
Білімді ұсыну (беру, көрсету) әдістері. Ақпараттық процесс. Таным және
шығармашьшық. Технология және ақпараттық жүйені жобалау әдістері мен
теориясы.
Құрал. Техникалық өңдеу, бейнелеу және деректер беру. Дербес компьютер.
Жұмыс станциялары. Ақпаратты бейнелеу және енгізу-шығару кұрылғысы. Аудио-
видео жүйелер, мультимедиа жүйелері. ЭЕМ желілері. Компьютерлік
телекомуникациялық жүйелер және байланыс құралы.
Жүйелік. Программалау тілдері және операциялық жүйелер. Сервистік қоршам.
Пайдаланушы интерфейс жүйесі. Компьютер аралық байланыс программалық
құралдары (телеқатынау жүйесі), есептеуіш және информациялық орта.
Әмбебаптағы. Мәтіндік және графикалық редакторлар. Деректер базасын басқару
жүйесі. Электрондық кестелер процессоры, нысандарды моделъдеу қүралы.
Кәсіптік бағдар. Баспа жүйесі. Деректерді өңдеу, жобалау,
автоматтандырылған есептеу технологияларын жүзеге асыру жүйесі. (Есепке
алу, жоспарлау, басқару, анализ, статистика және т.б.).
Ақпараттық технологиялар. Деректерді өндеу және сақтау, жинау, енгізу-
шығару. Техникалық құжаттама, графикалық және мәтіндік кұжаттарды дайындау.
Түрлі ақпараттық ресурстарды, ұжымдық пайдалану және интеграция. Ақпаратты
қорғау. Программалау, жобалау, модельдеу, оқыту, диагностика, нысандарды,
кұбылыстарды және жүйелерді басқару.
Әлеумеметтік информатика. Ақпараттық ресурстар қоғамның әлеуметтік-
экономикалық және мәдени дамуының факторы (есебінде). Ақпараттық қоғам -
заңдылықтар, орнықтыру (тұрғызу) және даму мәселелері (проблемалары).
Қоғамның ақпарараттық құрылымы. Ақпаратты қауіпсіздендіру мәселесі.
Ақпараттық қоғамда жеке тұлға дамуының жаңа мүмкіндктері.
Жолдары. Ақпараттық мәдениет және жеке тұлғаны ақпараттық жағынан
қауіпсіздендіру.
Көрсетілген (келтірілген) бөлімдерді оқушылардың жас ерекшелігін және БОЖ
есепке ала отырып, мектептің материалды-техникалық базасына сәйкес
дидактика бойынша оқытылады.
Информатиканы оқытудың негізгі нысандарына ақпараттық жүйелер
мен олардың әдістері және генерация құралдары, сақтау, тасымалдау
және әртүрлі жағдайда ақпаратты қолдану жатады. Кейінгі жылдары
бұлар кең мағыналы ақпараттық ортаны анықтайды, яғни
информатиканы зерттеу нысандарына:
– ақпарат;
– ақпараттық ресурстар;
– әртүрлі табиғат жүйесіндегі ақпараттық процестер;
– ақпараттық технологиялар және ақпараттандыру құралдары
жатады.
Қазіргі кезде информатиканы жеке ғылым ретінде нақтыланған проблемалык
(мәселе) аймағын ғана емес, өзінің зерттеу әдістері де бар. Бұл әдістердің
қатарына ақпараттық жақындау (икемдеу, әдіс, ыңғай) және де зерттеліп
отырған құбылысты ақпараттық моделъдеу әдісі жатады.
Осы әдістерді қазіргі кезде қолдану бізді қоршаған ортаның әлеуметтік
және табиғи зандылықтарын, көптеген іргелі қасиеттерін талдау жасауға,
байқауға мүмкіндік береді.
"Информатика" оқу пәні міндетті жалпы білім минимумын қамтамасыз етеді
(бекітеді). Базалық курс бағдарламасы төмендегідей 4 аспектіні көрсетеді
(бейнелейді):
– әлеуметтік көзқарас, тірі табиғат, қоғам, техниканы басқарудағы
ақпараттық процестің біржақты жалпы көрінуі, жүйелі ақпараттық әлем
бейнесін қалыптастырумен байланысты;
алгоритмдік, алгоритм туралы түсінікті олардың берілу және орындалу
тәсілдерін қалыптастыру, ойлау қабілетін дамытумен байланысты
– технологиялық, компьютерлік сауаттылықты және ақпараттық мәдениеттілікті
қалыптастырумен, оқушыларды білімін жалғастыруды қолдану ретінде
практикалық қызметке (әрекетке) дайындау мен компьютер туралы әмбебап
ақпараттық машина түсінікті қалыптастырумен байланысты;
– зерттеушілік, оқушылардың ізденушілік, шығармашылық
қасиеттерін қалыптастырумен байланысты.
.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында жас ұрпақты әлемдік-
ақпараттық-білімдік кеңістікке енуге тәрбиелеуіміз қажет. Сондықтан
"Информатика" пәнін оқытуда екі үлкен үрдіс байқалады:
Бірінші үрдісте информатика "ақпаратты жинактау, өндеу және сақтау
әдістері" туралы пән ретінде қарастырылады. Ол білімді "ақпаратқа"
толығымен айналдыратын технократтық тәсілмен сипатталады. Мұнда
информатиканың мазмұны ретінде алгоритмдеу және программалау бөлімдері
қарастырылады. Аталған бөлімдерге шамадан тыс сағаттың бөлінуі адамның
нақты қоршаған ортамен байланысының бірте-бірте жойылып, оның “жорамал”
өмірге енуіне әкеліп соғады. Бұл оның негізгі кемшіліктерінің бірі болып
табылады, әрі бұл практика жүзінде де дәлелденіп отыр.
Екінші үрдіс "акпараттық бірліктердің" білімге айналуымен сипатталады. Ол
әлемнің жүйелік-ақпараттық бейнесін оқушылардың шығармашылық қабілеттері
және құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтін, адамның
дүниетанымының құрамды бөлігі болып табылатын интеллектуалды дамуын
қалыптастырудың қажетті жолы. Аталған үрдіс адам мен ақпараттық ортаның
("мұғалім - компьютер - оқушы"; "оқушы - компьютер - оқушы") арасындағы
өзара жеке тұлғалық бағыттағы қарым-қатынасты зерттеуді қажет етеді.
Осы процестер мен компьютердің көпфункционалды мүмкіндігінен
туындайтын, информатиканың басқа пәндермен сабақтастық байланыстылығын
ерекшелейтін аралық "үрдіс" те бар. Бұл үрдіс орта білім беру жүйесін
ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының негізгі міндеттерінің біріне
енген. Ал информатиканың синтездеуші мазмұн ретінде ақпараттық қоғам
жағдайында оқушының өзіндік танымдық кабілеттерін дамытуына мүмкіндік
береді.
"Информатика" пәнін "гуманитарлық парадигма" тұрғысынан оқытуда және
оқу-тәрбие процесінде компьютерлік техниканы тиімді пайдалануды іске
асыруда білім беру жүйесін технологияландыру маңызды роль атқарады.
Сондықтан аталған пәннің мазмұны оқытудың педагогикалык талаптарына сай
болуы қажет.
Информатиканы орта білім беру жүйесінде оқытудын мақсаттары:
– оқушыларға ақпараттарды беру, өндеу, сақтау, жеткізу және оны қолдану
процестері туралы білімдерді меңгерту, басқаша айтқанда, оқушыны акпараттық
біліммен қаруландыру;
– оқушылардың оқу үрдісінде компьютерлік техниканы өзіндік даму мен оны
іске асыру кұралы ретінде, сонымен қатар, кәсіптік қызметтерге пайдалану
дағдыларын қалыптастыру;
– оқушының логикалык-құрылымдық және алгоритмдік-шығармашылық ойлау
қабілеттерін дамыту, ынта-ықыластары мен шығармашылық бейімділіктерін
қалыптастыру.
Информатикада интерактивті оқыту әдістерді қолдану
Интерактивті оқыту әдісі дегеніміз не? Оны қалай қолдануға болады?
Деген сұрақтар бүгінгі күні көптеген оқытушыларды толғандыратыны сөзсіз.
Әрине, белгілі бір деңгейде бұл әдіспен таныс оқытушылар да жеткілікті.
Бірақ, соған қарамастан, біз бұл әдіске, оны нақты саяси ғылымды оқытуда
қалай қолдануға болатынына тоқтағанды жөн көрдік. Бұл, бір жағынан, оқу
орындарында оқытушылар құрамын толықтырып отыратын жас оқытушыларға
арналса. Екінші жағынан, сапалы білім беруге ұмтылатын шығармашылық адамдар
тобына арналған. Тағы бір маңызды аспект, ол оқушылар талабынан туындап
отыр. Қазіргі заманауи оқушыларды бұдан 20 жыл бұрынғы, тіптен 10 жыл
бұрынғы оқушылармен салыстыруға келмейді. Уақыт талабы, заман талабы
оқытушыны да, оқушыны да өзгертіп отыр.
Сондықтан, әр оқытушыға оқушының оқуға деген көзқарасын өзгерту
үшін, біздің өзіміз өзгеруіміз қажет дер едім Енді қарым-қатынас оқытушы –
оқушы емес, оқытушы оқушы болуы керек. Яғни, бір жақты (оқытушы-оқушы)
байланыс болуы тиіс. Себебі, бір жақты машина жолдарындағыдай, оқытушы-
оқушы қарым-қатынасында оқушы оқытушыны тыңдаушы, ақпарат алушы, оның
айтқанын орындаушы рөлін ғана атқарады. Ал екі жақты, оқытушы – оқушы қарым-
қатынасында ақпарат тек оқытушыдан ғана емес, оқушыдан да келуіне
байланысты өзара ақпарат алмасуға, өзара байланысқа негізделеді.
Бірақ интерактивті оқыту әдісіне деген көзқарас әрқалай. Бір топ
интерактивті әдісті қолдану барлық мәселені шешеді деген сенімде болса, ал
екінші бір топ дәстүрлі білім беру жүйесіне қосымша құрал ретінде
бағалайды. Әрине, қандай көзқарастың болмасын өмір сүруге хақысы бар. Ең
бастысы интерактивті оқыту әдісі шындықты тану үрдісін түрлендіреді. Яғни,
студенттерге әлемді ақ-қара деп екі түспен ғана емес, түрлі-түсті қызыл,
жасыл т.т. түрлермен сипаттауға мүмкіндік беру дер едік.
Сонымен, интерактивті оқыту дегеніміз нені білдіреді? Интерактивті
оқыту әдісін талдамастан бұрын, интерактив дегеніміз не деген сұраққа жауап
берелік. Ағылшын тілінен аударғанда interactive дегеніміз өзара қарым-
қатынас дегенді білдіреді. Шетелдік әлеуметтану мен әлеуметтік
психологиядағы теориялық-методологиялық бағыт интеракционизм идеясына көңіл
бөлуіміз керек. Интеракционизмнің негізін қалаушы американдық әлеуметтанушы
және психолог Дж. Мид қоғам әлеуметтік индивидтің дамуын ажырамас тұтас
бөлік ретінде қарастырады. Менің шығу тегін әлеуметті, оның ең басты
сипаты өзін-өзі бақылау объектісі болу қабілеттілігі. Ал кеш интеракционизм
өкілдері М.Кун, Т.Шибутани әлеуметтік үрдістер табиғатын зерттей отырып,
олардың негізінде әлеуметтік мәндерді қалыптастыру мен өзгертуді көреді.
Сонымен, келесі зерттеушілер пікірінше интерактив дегеніміз
объектілердің бір-біріне өзара ықпал ету үрдісі емес, айқын әлеуметтік
бағыты бар арнайы ұйымдасқан танымдық қызмет. Интерактивті әдісті қолдану
нәтижесінде қатысушыларда осы үрдіс барысында немесе оның нәтижесі ретінде
жаңа білімнің қалыптасуы тиіс.
Интерактивті әдіс шеңберінде жүзеге асырылатын негізгі принциптер:
- өзара әрекет ету;
- оқушылардың белсенділігі;
- топтық тәжірибеге сүйену;
- кері байланыс.
Интерактивті оқыту әдісін қолданудың келесі артықшылықтарын
көрсетуімізге болады:
➢ қоршаған ортаны қабылдауды бақылау, өзіндік тәжірибе негізінде
сезімдік қабылдау ерекшеліктерін түсіну мен талқылау;
➢ араласу дағдыларын қалыптастыру мен дамыту, топтық тәжірибе
маңыздылығын түсіну;
➢ ұжымдық жұмыс дағдыларын дамыту, топ ішінде қалыптасқан
құндылықтар мен ережелерді сыйлау, өзіндік пікірді негіздей алу,
оны қорғай білу;
➢ дайын білімді пайдалану емес, тікелей тәжірибе көмегімен
алынатын білімді игеру;
➢ білімге қол жеткізу дағдылары мен қабілеттіліктерді дамыту.
Интерактивті әдісті қолдану студенттердің шығармашылығын, олардың
жаңа білімді игеруге ұмтылысын дамытуға, ізденімпаздыққа итермелейді. Әрі
оқушылар басқа адамдармен өзара қарым-қатынасы негізінде өзін-өзі
жетілдіруге ұмтылады.
Интерактивті оқытудың басты принцптерінің бірі біржақты бағаламау.
Себебі, дәстүрлі білім беруде оқулықта берілген дұрыс жауапқа негізделу
бар. Сонда сұрақтарға қалыптасқан дайын ғылыми жауаптардың болуы оқытушының
рөлін оқушыларға ақиқатты жеткізумен шектейді. Интерактивті оқытуда
оқушылармен бірге оқытушы бірнеше жауаптардан ортақ пікірді қалыптастыруға
мүмкіндігі бар. Мұндай оқыту жүйесінде оған қатысушының әрқайсысы мәселеге
қатысты өзіндік түсінігін бере алады. Интерактивті оқыту оқушыларға нақты
мәселе бойынша әртүрлі көзқарастарды, пікірлерді қабылдау қабілетін
қалыптастыра отырып, өзіндік пікірін, позициясын қалыптастыруға мүмкіндік
жасайды. Білім берудің интерактивті жүйесінде оқушылар өз білімін өздері
жетілдіре алады. Оқушы оқу үрдісінде тұтынушы ретінде өзіне қандай білім
қажет екенін өзі анықтайды.
Интерактивті оқытудың негізгі принциптері Интерактивті оқытудың негізгі
принциптері: оқушының өзінің тәжірибесінің қолдану мен бірігіп оқу. Пән
қандай сыныпта оқылатынына қарамастан, кез келген оқушының өзінің жеке
тәжірибесі мен білімі болатындығын есепке алуымыз керек. Мінеки осы
тәжірибемен білімді оқытушы әрі қарай жетілдіріп, өзінің сабақ беру
үрдісінде тиімді пайдалана алуы керек. Әрі соған сүйенуі тиіс. Жеке
тәжірибені пайдалану принципі американдық зерттеуші Д.Колбпен тәжірибе
көмегімен оқыту циклі теориясы шеңберінде негізделген Бұл модельге сәйкес
оқу циклі төрт өзара байланысты кезеңдерден тұрады:
➢ Нақты тәжірибе кезеңі;
➢ Шартты түрде бақылау кезеңі;
➢ Абстрактылы тұжырымдау кезеңі;
➢ Белсенді эксперимент жасау кезеңі.
Бірінші кезеңде оқушылар өздерінде бар жеке тәжірибені пайдаланулары
керек немесе арнайы ұйымдастырылған өзара қарым-қатынас барысында осы
тәжірибеге ие болады.
Екінші кезең тәжірибені жинақтауға қатысты оқушылардың сыни бақылауы
мен өздерінің бақылауы мен өздерінің бақылау нәтижелерін талқылауды
білдіреді. Оқытушы оқушылар рефлексін туындататын жағдайларды жасауы тиіс.
Абстрактылы тұжырымдау кезеңінде қатысушылардың біріккен рефлексиясы
нәтижесі ретінде жаңа білім туындайды. Бұл білім құндылығы біріге отырып
талқылау барысында туындауында. Ал сипаты тұрғысынан ақпараттық емес,
шығармашылық болып табылады. Білім қатысушылардың өзара қарым – қатынас
үрдісінде алынғандықтан ұжымдық сипатта болады. Мұндай өзара қарым-қатынас
нәтижесі қатысушылар жинаған қорытындылардан көрініс табады. Бұл кезеңде
оқушы түсініктерді қалыптастыру, бақылауды қорытындылауға қабілетті болуы
керек.
Соңғы төртінщі кезеңде қалыптастырылған қорытындыларды тексеру жүзеге
асырылады. Бұл кезеңде оқушы өзінің теориялық түсініктерін шешімдер
қабылдауда, мәселелерді шешуде қолдана білуі қажет.
Интерактивті оқытудың келесі принципі бірігіп оқу, оның негізін
әлеуметтік өзара тәуелділік теориясы, когнитивті – дамытушы теория мен
бихевиористік теория құрайды.
Әлеуметтік өзара тәуелділік теориясының өкілдері өзара қарым-
қатынасты тұтас қарастырумен қатар, жеке тұлғалар қалай өзара қарым-
қатынасты жасайды, әрі бұл өзара қарым-қатынас нәтижесіне қалай ықпал
ететінін де қарастырады. Өзара бірігу жеке тұлғалар мақсаттарының жеке
тәуелділігінің оң нәтижесі. Топ ішінде жеке бір мүше жағдайының өзгеруі
басқа мүшелердің жағдайына да әсер етеді.
Когнитивті-дамытушы теория өкілдері өзара қарым-қатынасты когнитивті
даму үшін қажет элемент ретінде қарастырады. Өзара қарым-қатынас әр түрлі
перспективалдарды реттеу нәтижесінде туындайды. Сонда жеке тұлғалар ортақ
мақсатқа жету үшін жұмыс жасайды. Қоршаған ортамен индивидтердің өзара
қарым-қатынасынан тиімді әлеуметтік – когнитивті дау-жанжалдар туындауы
мүмкін. Бірақ мұндай дау-жанжалдар когнитивті дамуды және болашақты ойлауды
дамытады. Жалпы қабілетті әріптестер мен оқытушылармен бірігіп жұмыс жасау
когнитивті дамуға және интеллектуалды тұрғыдан өсуге мүмкіндік береді.
Оқытудың бихевиористік теория өкілдері пікірінше, оқушылар өздеріне
марапаттау әкелетін тапсырмаларды ғана орындауға тырысады, ал басқа
жағдайда тапсырмаларды орындамаулары мүмкін.
Бірігіп оқу топ мүшелеріне топта жұмыс жасауға стимул жасайды.
Сонымен, бірігіп оқыту тиімділігін негіздей отырып жоғарыда
келтірілген теория өкілдері жеке оқудан гөрі бірігіп оқу нәтижелі екенін
көрсетеді. Жалпы бірігіп оқыту тиімділігі келесі элементтер мен анықталады:
➢ Позитивті өзара тәуелділік;
➢ Жеке жауапкершілік;
➢ Өзара қарым-қатынасқа қызықтырушылық;
➢ Әлеуметтік дағдылар;
➢ Топтық жұмыс жасау үрдісі.
Оқытушы әр оқушының топтағы орнын түсіндіруі тиіс. Топтың
табысқа жетуі оның әр мүшесінен тәуелді. Егер бірі өз жұмысын орындамаса,
онда ортақ нәтижеге жету де екіталай.
Позитивті өзара тәуелділік дегеніміз - әр кім материалды оқуға
жауапты екенін сезінуі. Оқытушы ортақ табысқа жету көңіл күйін
қалыптастыруы тиіс. Оқушылар нәтиже оң болса да теріс болса де бірге
екендеріне сенуі керек.
Оқытушы оқушылардың жеке жауапкершілігін тестпен бағалау арқылы құруы
қажет. Әр оқушы өзінің тобындағы мүшеге өзінің оқығанын айтып береді. Топ
мүшелерінің ортақ жұмысқа қосқан үлесін анықтау мақсатында әр топ
бақыланады. Бірігіп оқудың мақсаты әр оқушы пікірін немесе позициясын
күшейту.
Сонымен бірге, оқытушы оқушылардың бірін бірі қолдауын қамтамасыз
етуі тиіс. Осылай когнетивті үрдіс шеңберінде мәселені қалай шешу, өз
білімі мен топтастары мен қалай бөлісу және оқу үрдісін өткен сабақпен
қалай байланыстыру керектігі түсіндіріледі. Топ мүшелерінің сөзбен немесе
сөзсіз реакциялары оқушы қызметіндегі кері байланысты орнатады. Бірігіп оқу
арқылы оқушылар өздерін жеке тұлғалық деңгейімен қатар, кәсіби деңгейде де
тануға мүмкіндік алады.
Оқытушы оқушыларды әлеуметтік дағдыларға үйретіп, оларды пайдалануын
қамтамасыз етеді. Бірігіп оқыту тұлғалық және топтық дағдыларды
қажетсінеді. Әрі оқытушы оқушылардың топта жұмыс жасауына жағдай жасайды.
Ол үшін өткен тәжірибе мен бөлісу қолданылады: тиімді жұмысшы өзара қарым –
қатынасты қамтамыз етуде қандай әрекеттер тиімді, ал қандай әрекеттер
тиімсіз болғанын сипаттау, топтың барлық мүшелері зөз мақсаттарына жете
алдыма.
Топтық жұмыстың нәтижесінде:
➢ Оқу үрдісін қарапайымдыландыруға бағыттау;
➢ Кәсіби емес іс - әрекеттерден арылу;
➢ Оқушылардың командада жұмыс істеу дағдыларын тұрақты жетілдіру;
➢ Топ мүшелеріне өз табыстарын атап өтуге мүмкіндік беру.
Оқытушы бірігіп оқытуды ұйымдастыруда келесі мәселелерді ескеруі
қажет:
➢ кез келген пәнде бірігіп оқуды ұйымдастыруға болады;
➢ бірігіп оқытуды оқушылар талабына, ерекше жағдайларға
байланысты икемдеуге болады;
➢ топ жұмысында сәтсіздік болған жағдайда оның жұмысына араласу.
Бәрімізге белгілі дәстүрлі білім беру жүйесінде оқу үрдісі барысында
ақпарат алмасу мен ақпарат алуды ұйымдастыру монолог флормасында жүзеге
асырылады. Оқытушы монолог түрінде білімді оқушыға жеткізеді, содан кейін
оқушы бұл білімді оған қайтарады. Бұл жағдайда да біржақты байланыс, яғни
біржақты коммуникация.
Ал интерактивті оқыту білім беру қызметіндегі коммуникация түрлерін
өзгертеді. Енді монолог емес, полилог немесе біржақты коммуникациядан
көпжақты коммуникайияға өтуді білдіреді. Болашақ саясаттанушылар үшін бұл
өте маңызды. Себебі, қызмет ерекшеліктеріне байланысты
саясаттанушыларбіржақты байланыстан гөрі көпжақты байланысқа дайын болулары
тиіс. Саяси өмірдегі өзгерістерді талқылау, шоларға баға беру
саясаттанушылардан ашықтықты, белсенділікті талап етеді. Сондықтан, бұл
бөлім студенттері үшін интерактивті оқыту таптырмайтын тәжірибе.
Интерактивті әдісті қолданудың алғы шарттары
Интерактивті оқытуды оқу үрдісінде кеңінен қолдануда келесі факторлар ықпал
етеді:
➢ материалдық – техникалық фактор: сабақ өтетеін аудитория
жағдайы ( аудиторияның кең, ашық, орынның жеткілікті болуы,
жарық және т.б.) сабаққа қажетті қағаз, желім, техникалық
құралдар сияқты материалдардың болуы.
➢ Ақпараттық – техникалық фактор: әдістемелік әдебиет пен пән
бойынша әдебиетпен қамтамасыз етілуі деңгейі; интернет желісіне
еркін қосыла алу; компьютерлік техниканы қолдана алу.
➢ Әдістемелік фактор: оқытушының жаңа технологиялар және оқытудың
инновациялық әдісі туралы білімінің болуы; оқытушының
интерактивті режимде сабақ беру тәжірибесінің болуы.
➢ Әлеуметтік фактор: факультет, кафедраның интерактивті әдісті
сабақ беруде қолдануға дайындығы; студенттік аудитория көңіл –
күйі, оның жаңа оқыту әдісіне ашық болуы, оқушылар тәжірибесінің
деңгейі.
➢ Тұлғалық фактор: оқытушының оқу үрдісіне интерактивті әдісті
ендіруге құлшынысының болуы.
Сапалы оқытушы – сапалы білім
Жоғары оқу орындарында сабақ беру жылдан – жылға күрделенуде. Оқытушы өзі
сабақ беретін пән саласында тек ақпаратты студенттерге жеткізуші ғана емес,
сонымен бірге жан – жақты білімді, уақыт талабына сай ойлайтын адам болуы
керек. Ең маңызды мәселе оқытушы оқушыларды дербес жұмыс жасауға үйрете
алуы керек. Яғни, оқушыларды ақпаратты тауып, ой елегінен өткізіп, оған
талдау жасауға және ақпаратты белгілі бір деңгейде шешім қабылдауға
пайдалана білуге үйрету қажет. Оқушыларды өзіндік жұмыс істетуге үйрету.
Осы орайда, интерактивті әдіс таптырмайтын құрал. Оқушылар оқу
үрдісіне белсене қатысу арқылы алынған материалдарды жеңіл түсініп,
естеріне жақсы сақтайды. Қазіргі жоғары оқу орындарында оқытушы үш салада
қызмет жасай алады:
➢ Оқытушы өзінің материалын жақсы білетін, басты мәселені
басқаларынан ажырата алатын, пәнді оқытуға қарапайым маман
ретінде көрсететін пәндік сала;
➢ Оқытушы әртүрлі сабақ беруді қолданатын, материалды түсінікті
беретін оқу саласын ұйымдастырушы ретінде көрсететін әдістемелік
– дидактикалық сала;
➢ Оқытушы өзін сабақта оқушылар мәселесін түсінетін, топта
ықпалдастық пен тұрақтылықты қамтамасыз ету стратегиясын
жүргізетін партнер ретінде көрсететін тұлға араоық сала.
Оқу үрдісінде оқытушы рөлі түбірімен өзгергенін айтуымыз керек.
Оқытушы тек лектор ғана емес, ол – суретші. Суретшінің әрбір туындысы оның
қиялы мен шығармашылығының нәтижесі. Ол суретшіден үлкен ізденімпаздық пен
сүйіспеншілікті қажет етеді.мүмкін бұл әзірге шағын ғана оқытушылар тобының
арманы болар, дегенмен әр оқытушы оны өз мақсатына айналдырса алынбайтын
қамал жоқ дер едік.
Оқытушы міндеті оқыту прагдимасы емес, оқушылармен бірге һоқу
прагдимасы. Кеңес заманында оқытушы мен оқушы бір-бірінен тәуелсіз және
жеке жұмыс жасады. Қазіргі кезеңде бірігіп жұмыс жасуды талап етеді.
Оқытушы мен оқушы ортақ мақсатқа қызмет жасайды. Ортақ мақсатты көздейді.
Мұндай жағдайда оқытушы әр оқушы қабілетін дамытуға, дарынын ашуға
көмектеседі. Оқуға көмектесу оқытушыдан әдістемелік дайындық пен тәжірибені
талап ететін өте күрделі үрдіс.
Оқу үрдісіне интерактивті әдісті өндіруде оқытушының жеке стилі
шешуші фактор. Себебі, сынып бөлмесіндегі өзара қарым – қатынас деңгейін
анықтауда оқытушы стилінен тәуелді. Сынып бөлмесіндегі өзара қарым –
қатынас тек оқытушы – оқушы арасында ғана емес, оқушылар арасында да
қалыптасады. Оқытушы өзара қарым – қатынас деңгейінің қандай түрін
таңдайды, ол келесі факторлардан тәуелді:
➢ оқытушының жеке ерекшеліктері;
➢ таңдалған нақты сабақ беру әдістері;
➢ таңдалған бақылау тәсілі;
➢ тәуеклге бару немесе бармауға тәуекел етуі;
➢ оқытушының өз рөлін анықтауы.
Зерттеуші к.Г. Юнгтің психологиялық түрлер теориясы бойынша өзара
қарым – қатынастың төрт негізгі моделі бар:
➢ экстративті;
➢ интровертивті;
➢ статикалық;
➢ динамикалық.
Экстративті және интровертивті тұлғаның жеке бағыттылығын білдіреді.
Экстраверттің көңілі мен энергиясы сыртқы әлемге бағытталса, интроверт
энергиясы ішкі әлемге бағытталған. Ал қалған екеуі өмір сүру стиліне
басымдық беруді білдіреді. Статиктер ұйымшылдыққа, шешімдерді қабылдауда
жабдықтық пен өзінің өмірін жоспарлауға ұмтылады. Динамик болса әр кезде де
жаңа оқиғаларға ашық.
Оқытушының оқушылық аудиториядағы жеке стилі, оның сабақ беруде
интерактивті әдісті қолдануына ықпал етеді. Экстраверт – оқытушы өз
қызметін өзара қарым – қатынасқа негіздейді, ал интроверт – оқытушы болса
мұндай бағытты таңдауға құлшыныс білдіре қоймайды. Статик – оқытушы айқын
ұйымдастырылған және бақылауға мүмкіндік беретін топтық жұмысты қалайды,
динамикалық – оқытушы икемді бақылау түрлерін ұсынады. Бірақ бұл түрлердің
бірде – бірі интерактивті әдісті қолдануда идеалды деп айта аламыз.
Әр оқытушы өзінің стиліне сәйкес келетін, білім беру мақсатына және
оқушыларды белсенді оқу үрдісіне тартуға мүмкіндік беретін әдіс – тәсілді
таңдауы керек. Интерактивті әдісті оқу үрдісіне қолданбастан бұрын оқытушы
өз мүмкіндіктері мен басымдықтарын анықтап алуы тиіс. Себебі, интерактивті
әдісті қолдану оқытушыдан белгілі бір деңгейде жауапкершілікті,
ұйымдастырушылық қабілет пен шыдамдылықты талап етеді. Интерактивті әдіс
оқытушыларды білім беғру саласында қордаланған ( оқушылардың сабаққа
қатыспауы, семинар сабақтарына дайындалмауы, жалпы қызығушылық болмауы т.
б.) мәселелерден бірден құтқаратын жол дей алмаймыз. Интерактивті әдіс оқу
үрдісінде оқушылар белсенділігін атқаратын тиімді құралға оқытушының өзі
дайын болған кезде ғана айналады. Яғни, тек оқушылардан ғана емес,
оқытушылардан да өзгеруді талап ететін әдіс дер едік.
Мысалы, лекцияда тыныштыққа, әрі оқушылардың өзін ұйып тыңдағанына
үйренген оқытушының оқушылардың сабақ үстіндегі белсенді қозғалыстарына
үйренуі екіталай. Ал интерактивті әдісті қолдануға құлшыныс танытқан
оқытушының өзі алғашқы кезде қарапайым әдістерден бастағаны жөн. Мысалы,
топқа бөліп жұмыс жасату, кішігірім пікір таластар. Бұл оқытушыға тәжірибе
жинауына, әрі интерактивті әдісті жүзеге асыруда сенімді болуына
көмектеседі. Бірте – бірте тәжірибе негізінде сабақ барысында күрделі
әдістерді қолдануға болады.
Интерактивті әдісті оқу үрдісінде пайдалану мүмкіндіктерінің бағалау
барысында бірігіп оқытудағы оқытушы рөлі екіжақты ой туындатады. Бір
жағынан, интерактивті әдісті оқу үрдісінде пайдалану барысында оқытушы рөлі
мен оның белсенділігі маңызды емес секілді. Негізгі рөлді оқушылардың
өздері ойнайды. Бірақ оқытушының рөлін жіліктеп талдасақ, оның дайындық
кезеңінде және интерактивті әдісті жүзеге асыру барысында көптеген
функцияларды орындайтынын көреміз: қолдау, бақылау, қызықтыру. Мұның
барлығы оқытушыдан пән мазмұнын қарапайым игеруден басқа, одан әртүрлі
салалардағы біліктілікті талап етеді. Оқытушы өз функцияларын жүзеге асыру
барысында тек топты ғана емес әр оқушыны өз назарында ұстауы керек. Оқушы
қиналса оған көмектесу арқылы топтағы өз орнын табуға көмектесуі қажет.
Оқытушы қарапайым бақылаушы емес, топты қозғалысқа келтіретін қозғаушы күш.
Бірақ оқушылар өздерін тәжірибе жасаушы көжектер ретінде сезінбеуі үшін,
оқытушы сабақ басында әдісті қолдану мақсатын, не үшін қажет екенін,
міндеттерді түсіндіруі тиіс.
Интерактивті әдіске негізделген білім жеке тұлғаға бағытталған оқу
принципіне құрылады. Оқушының ұсынылған материалды қаншалықты сапалы
игергеніне көңіл бөлінеді. Мұндай ұстаным оқушылар мен жеке жұмысты,
олардың жоғары көтерілу қозғалысын, қиыншылықтары мен т.б. білдіреді.
Оқытушы білім беру үрдісін баспалдақ пен жоғары көтерілу үрдісі ретінде
қабылдағаны жөн. Оқытушы міндеті оқушыға әр баспалдақтан сүрінбей өтуіне
көмектесу, бірақ оқушы нәтижеге өзіндік жолымен жетуі тиіс.
Біздің ойымызша, пікірталастан шындық туындайды деп бекер
айтылмаған. Пікір – таластардан, күмәндер мен қарама-қайшылықтардан
туындаған ойлар іс - әрекетке айналады. Оқу стилін жүктеуге болады.
Зерттеуші Дэвид Колб оқушыларды олардың тәжірибесіне сүйене отырып төрт
түрге бөледі:
. жаңа күрделі тәжірибе алуға ұмтылатын адамдар, ал оқу үрдісі соған
қол жеткізетін жол;
. белсенді қатысудан гөрі міндетті ой елегінен өткізуді қалайтын
адамдар, олар бөгдерлер тәжірибесіне бақылау жасауды ұнатады;
. бақылауларын күрделі, бірақ логикалық теорияға айналдыратын
адамдар, бірақ олар өз тәжірибесінен гөрі, басқа адамдардың
тәжірибесіне сеніммен қарайды;
. барлық идеялар, теориялар мен техникаларды тәжірибеде тексеруге
ұмтылатын адамдар.
Келесі жүктеуді ұсынған Джжейн Льюис.
. нақты тәжірибеге негізделген белсенділік. Бұл топқа жататын
адамдар бірінші кезекте шешім қабылдап, әрекет жасайды, содан
кейін барып ойланады. Жаңа идеяларға жылдам қызығушылық
танытады, бірақ міндетті орындау үрдісін қаламайды;
. ойшыл. Бұл топқа жататын адамдар белсенді қызметтен гөрі, міндетті
ой елегінен өткізуді қалайды. Шешімді әбден таразыдан өткізіп
барып қабылдайды. Басқа адамдардың әрекетіне бақылау жасауды
ұнатады. Пікірталастарда өз пікірін айтпастан бұрын, басқа
адамдардың позициясын тыңдайды;
. теоретик. Бақылауды қорытындылап күрделі, бірақ логикалық
теорияға айландырады. Міндеттерді шешуде тиімді. Күмән
тудырмайтын фактілерге сүйенеді;
. прагматик. Бұл топқа жататын адамдар барлық идеяларын, теориялар
мен техниканы тәжірибеде тексеруге ұмтылады. Егер идея
тартымды
болса, онда олар жылдам және сенімді әрекет етеді.
Әрине барлық оқыту стилдері шартты, бірақ олар оқушылардың түсінуі
мен қабылдауында айырмашылық бар екенін көрсетеді. Осы негізде оқыту
үрдісін жекелендіруге, әр оқушыны жеке оқытуға мүмкіндік береді.
Сонымен, интерактивті сабақтарды ұйымдастыру мен өткізуде келесі
жағдайда есепке алу қажет:
. білімді өзіңнің күмәндерің мен қарама – қайшылықтарының
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТЕОРИЯСЫ
1.1 Инновациялық әдіс түрлері, оларды таңдау ерекшеліктері
... ... ... ...
1.2 Білім беру жүйесіндегі жаңаша оқыту
технологиялары ... ... ... ... ... . ..
2. ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ ҚҰРУДА ҚОЛДАНЫЛҒАН ПРОГРАММАЛАР ОРТАЛАРЫ
2.1 ActivStudio Professional Edition
ортасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ...
2.2 Macromedia Flash бағдарламалық ортасы
2.3 Объектілі- бағытталған Delphi бағдарламалық ортасы
3. ИНФОРМАТИКАДАН ЭЛЕКТИВТІК КУРСТАР ЖҮЙЕСІН ҚҰРУ
1. Әдістемелік жүйе
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...
3.2 Қолданушыға
нұсқау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМША(ЛИСТИНГ) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... .
КІРІСПЕ
1. БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНДЕ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕРІ МЕН ТЕОРИЯСЫ
1. Инновациялық әдіс түрлері, оларды таңдау ерекшеліктері
Информатиканы оқытудың тұжырымдамалық негіздері 1979 жылы
А.П.Ершовтың ғылыми басшылығымен Новосибирск қаласында жасалған
"Компьютерлендірудің ұлттық бағдарламасында" төмендегідей негізгі міндеттер
айкындалған:
Оқушыларға ғылымның негіздерін терең меңгерту мен оларды практикалық
іскерлікке дайындау мақсатында оқушылардың компьютерлік сауаттылығын
қалыптастыру және одан әрі дамыту.
Жаңа ақпараттық технологияның элементтерін есептеуіш техниканы
мектептердегі барлық пәндерге және сыныптан тыс жұмыстарда кеңінен
пайдалану негізінде білім беру және тәрбиелеу жүйесінің тиімділігін
арттыру.
Халыққа білім беруді басқару жүйесін жетілдіру мақсатында компьютерлік
технологияны жан-жакты пайдалану. Бұған ғылыми-педагогикалық ақпараттың
автоматтандырылған жүйесін жасау мен ғылыми-техникалық ақпараттың жалпы
мемлекеттік жүйесі енеді.
Алайда, бағдарламада көрсетілген міндеттерді шешу мектептерде
информатика пәнін енгізумен ғана шектелді, яғни бұл жоғарыда аталған 1-ші
міндетті жартылай ғана шешуге жағдай жасады. Әрине, бұл істелген жұмыс
басты бағыт болып саналмайды, себебі мектепте білім беру жүйесін қайта кұру
екінші және үшінші міндеттердің орындалуына ғана байланысты.
Информатика курсын окытудағы мақсаттардың негізгі сипаттамасына
компьютерлік сауаттылық ұғымы енеді. Бұл туралы академик А.П.Ершов былай
деп жазған: "Информатиканы оқытудың жалпы мақсаты - "компьютерлік
сауаттылыққа ұмтылу". "Компьютерлік сауаттылық" ұғымының мазмұны неден
тұрады деген сауалға академик Е.П.Велихов былай деген: "Информатика пәнін
оқытудың мақсатын оқушыларды компьютерлік сауаттандыру деп өрнектеуге
болады. Компьютерлік сауаттылықка информатика курсының алғашқы түсініктері,
қарапайым программаларды компьютерде орындай білу, ЭЕМ-ның мүмкіндіктері
мен қолданылу салаларын үйрену, компьютерлендірудің әлеуметтік салалары
туралы мағлұматтар енеді".
1985 жылдан бастап жалпы білім беретін мектептерде "Информатика мен
есептеуіш техника негіздері" пәнін енгізгендегі негізгі мақсат - ақпарат
туралы алғашқы мағлұматтар беру, есептеуіш техникасының мүмкіндіктерімен
және қолданылу саласымен таныстыру, ЭЕМ-ды пайдаланушыны дайындау болып
табылды.
Бұл мақсатты іске асыру үшін мектептерді есептеуіш техникаларымен,
сәйкес оқу-әдістемелік материалдарымен, педагогикалық программалық
пакетімен қамсыздандыру қажет болды. Осы мақсатқа байланысты академик
А.П.Ершов пәнді оқытудың теориялық тұжырымдамасын жасауда төмендегідей
шарттарды ескеруді ұсынды:
1. Информатика мен есептеуіш техника негіздері пәнін оқытудың негізгі
кұралы - ЭЕМ, ал ЭЕМ - бұл оқытудың техникалық кұралы ғана емес, сонымен
қатар танымдық факторлардың кұралы ретінде қолданылуы қажет:
ЭЕМ-мен жұмыс жасау кезінде пернетақтаның пернелерін бас, нәтижесін ал деп
айту жеткіліксіз. Программалап оқытуда үйрету программаларын пайдалану
пәнді жан-жақты меңгеруге мүмкіндік бермейді. Ал, шын мәнінде компьютер
оқушының шығармашылық іс-әрекеті мен белсенділігін арттыруға мүмкіндік
беруі қажет;
ЭЕМ-мен оқушының жеке жұмыс жасағаны тиімді;
4. Мектеп информатикасы оқушыларды компьютермен жұмыс жасай білуге
дағдыландырып қана коймай, оны басқа пәндерге (математика, физика және
т.б.)
пайдалану икемділігін де қалыптастыруы қажет. Тұжырымдамада информатика
пәнін компьютерлендіріп оқыту көзделген. Бірақ бұл пән алғаш мектептің оқу
бағдарламасына енгізілген кезде "машинасыз" вариантта оқытылуына байланысты
А.П.Ершовтың жасаған теориялык тұжырымдамасы курсты оқытудың мазмұнын,
кұрылымы мен міндеттерін толыктай аша алмады және мектептегі оқыту үрдісіне
айтарлыктай әсер ете алмады. Дегенмен де, тұжырымдаманың пәнді оқытудың
болашағына тигізер ықпалы болды, атап айтқанда, ЭЕМ-мен танысуды бастауыш
сыныптан бастау мен компьютерді барлық пәндерді оқыту үрдісіне пайдаланудың
тиімділігін толықтай көрсетіп берді. Аталған мәселелер біздің жасайын деп
отырған тұжырымдаманың негізгі бағыттарынын бірі болып енгізілді.
Осы айтылған мәселелермен қатар академик А.П.Ершов келешекте пәнді
оқытудың төмендегідей нетізгі бағыттарын ұсынды:
Пәннің мазмұны ғылыми пән ретінде анықталуы керек. Оны оқыту іргелі
білім деңгейін беруі қажет, яғни оқушылардың әр түрлі салалардағы болашақ
кәсіби қызметіне дайындығын қамтамасыз етуі керек. Бұл мақсат пәннің
практикалық мақсатын айқындайды.
Пәнді оқытудың түсініктілік және жалпы білім беру мақсатына сай
информатика пәніндегі берілген материалдар оқушылардың ойлау қабілетінің
денгейіне, білімдеріне, икемділіктері мен дағдыларына сай болуы қажет және
де оларды одан әрі дамытуға жағдай жасалуы керек.
Тұжырымдамада информатика пәнінің негізгі мазмұны қазіргі заман ғылымының:
ақпарат - алгоритм - ЭЕМ деген іргелі ұғымына негізделеді. Оқушылардың
меңгеруіне міндетті болатын теориялык дайындықтың көлегей осы ұғымдар
жүйесі арқылы анықталады.
Алғашқы кезеңде (1985-1986 оқу жылы) информатика пәнін мектепте
оқытудың негізгі мақсаты - оқушыларда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастыру болып табылды. Алайда шетелдік және отандық тәжірибелер оқу
мақсатын бұлайша анықтаудың жеткіліксіз екенін көрсетті. Өйткені,
біріншіден, компьютерлік сауаттылық (арнаулы ЭЕМ көмегімен сурет салу,
жазу, есеп шығару) басқа пәндерді үйренуде оқушыда қалыптасатын жалпы
сауаттылықтың кұрамды бөліктерінің бірі болып табылады, екіншіден, мұнда
технологиялык дамытуға әкеліп соғатын "оқушының алгоритмдік даму
парадигмасы негізге алынған еді.
Белгілі ғалым А.А.Кузнецов информатиканы оқытудың төмендегідей әдістемелік
жүйесін ұсынды:
1.оқытудың мақсаты;
2.оқытудың мазмұны:
3. оқытудың әдістері;
4. оқытуда пайдаланылатын техникалық кұралдар мен көрнекі кұралдар;
5. оқытудың ұйымдастырушылық формасы.
Аталған жүйенің информатика пәні үшін қалай жүзеге асыруға болатынын атап
көрсеткен.
А.А.Кузнецовтың пікірінше, информатика курсының түпкі мақсаты -
оқушыларды компьютерлік сауаттылықты, яғни оқушының информатика пәнінен
алған білімі, дағдысы мен икемділігін оқу үрдісінің барлық салаларында
қолданумен қатар кәсіби мамандыққа баулу қызметтерінде де ЭЕМ-ды пайдалану
мүмкіндіктерін қалыптастыру болып табылады.
Оның пікірінше, информатика курсының негізгі мазмұны бір-бірімен тығыз
байланыстағы теория мен практика бөлімдерінен тұруы қажет.
Курстың теориялық бөлімі оқушыларда алгоритмдік мәдениеттіліктің
калыптасуына, яғни есептерді талдау дағдысы, орындау алгоритмі, алгоритм
құрылымы, шама түрлері және т.б. ұғымдармен танысуға бағытталған болса, ал
курстың практикалық бөлімі дайын программалар пакетімен жұмыс жасауға және
нактылы бір программалау тілдерінде (Бейсик, Паскаль және т.б.) программа
жазу дағдысын қалыптастыруға бағытталғаны жөн.
Бұл аталған тұжырымдамада информатика пәнінің даму болашағы бірнеше
кезеңдерге бөлінген:
1-кезең (1985-1990 жж.). Оқушыларда компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру.
Бұл кезең 9-10 сыныптарда факультативтік сабақтарда және оқу-өндірістік
комбинаттарында пәнді оқыту арқылы жүзеге асырылады.
2-кезең (1990-1995 жж.). Толык емес орта мектептердің 5-7 сыныптарына пәнді
оқытуды көшірумен байланыстырылды. Информатиканы төменгі сыныпқа көшірудегі
қажетті шарт, ол мектептерді жаппай компьютерлік техникамен және сәйкес
программалар пакетімен қамсыздандыруға байланысты болды.
Жоғарғы сыныптарда (10-11) оқыту белгілі бір бағдарланған бағытта
(физика-математика, химия-биология және т.о.) жүретін болғандықтан бұл
сатыда оқушылардың таңдап алуына тереңдетілген курстарды өткізу қажет
болды. Атап айтканда, "Информатика мен есептеуіш техника негіздері" пәнінен
ұйымдастырылған тереңдетілген курстардан оқушы программалаушы (белгілі бір
дәрежедегі) кепілдемесін, "Информатика және экономика элементтері" курсынан
экономика жөнінде білім алуы тиіс. Оқытудың осы сатысында терендетіліп
оқытылатын математика және физика курстары да информатикамен тығыз
байланыстырылуы қажет.
3-кезең (1995-2000 жж.). Бұл кезең жаңа ақпараттық технологияны
пайдаланумен байланысты. Мұнда жай оқыту әдістемесін өзгертумен емес, бүкіл
оқу үрдісін түбегейлі қайта құрумен сипатталды. Сонымен бірге, оқытудың
әдістемелік жүйесіне елеулі өзгерістер енгізілді, атап айтқанда, оқулықпен
қосымша оқу кұралдарының және т.б. өзара үлестік қатынасы мәелесін маңызды
етіп алды.
А.А. Кузнецовтың
жасаған тұжырымдамасында төмендегідей мәселелер:
пәнді орта буыннан бастап оқыту;
пәнді терендетіп оқыту;
пәнді экономика, математика, физика және т.о. басқа пәндермен байланыстырып
оқыту;
окыту үрдісіне жаңа акпараттық технологияны пайдалану тиімділігін анықтай
отырып, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруды түбегейлі кайта кұру және т.б.
сипатталды.
Бірақ тұжырымдаманың мазмұнына үңіліп қарайтын болсақ, онда білім
беруді ізгілендіру мен демократияландыруда, саралауда информатика курсын
оқытудың мазмұнын, құрылымын және әдістерін қайта кұру мәселесі
қарастырылмаған.
М.П.Лапчик тұжырымдамасында информатика пәнін оқытудың құрылымы мен болашақ
осы курстың мұғалімдерін жоғары оқу орындарында даярлаудың үлгілері
келтірілген.
Бұл тұжырымдама бойынша мектепте "Информатика мен есептеуіш техника
негіздері" пәнін оқытудың құрылымы төмендегі көрсетілген кезендерден
тұрады:
1-кезең. 1-4 сынып оқушыларына информатика курсының алғашқы мағлұматтарын
үйрет. Мұнда компьютерлік техникамен жұмыс жасаудың алғашқы мағлұматтары,
ЭЕМ-ның көмегімен нысандарды басқару мен бейнелеуді ойын формалары түрінде
үйрету, математика, тіл, бейнелеу және т.б. пәндермен байланыстыра отырып,
қарастырылады.
2-кезең. Негізгі мектептің 5-9 сыныптарында информатика пәнін оқыту. Бұл
кезеңнің 5-6 сыныптарында компьютерлік техниканы оқу құралы ретінде
қарастыра отырып, атқарушылармен - роботпен жұмыс жасай білуге
дағдыландыру. 7-9 сыныптарда программалау элементтері курсы жүргізілді.
Мұнда информатика курсының коғамдағы әлеуметтік аспектілері: ақпараттарды
мемлекетгің қызметтеріне сәйкестендіріп, түрлендіру, компьютерге құқык
бұзушылар тізімін енгізу және т.б. Осы кезеңде информатика курсын оқытудың
негізгі міндеті - бұл компьютерлік техниканы барлық пәндердің оқытылуына
пайдалана отырып, оқушылардың білімін жүйелеу.
3-кезең. Орта мектептердің 10-11 сыныптарында "Информатика мен есептеуіш
техника негіздері" пәнін оқыту. Бұл кезеңде оқушыларға жоғарғы дәрежедегі
программалау тілдері үйретіледі. Қоғамның кажеттілігіне байланысты қуатты
программалық кұралдары пайдаланылған: экономикада, бизнесте және
коммерцияда, мемлекеттік қамсыздандыру жүйелерінде, әлеуметтік салаларда
және т.б.
И.П.Лапчик информатика пәнін оқытудың құрылымын ұсына отырып, пәнді
оқушыларға жан-жақты меңгерту негізінде мұғалімдерден төмендегідей
мәселелерді оқыту барысында жүзеге асыруды талап етті:
а) қазіргі талапқа сай информатика курсынан терең білімі бар жоғарғы
дәрежелі маман болу;
ә) жаңа педагогикалык технологияны информатиканы оқытуға пайдалану. Бұл
көрсетілген талаптар уақыттың өзгеруінен туындап отыр.
И.П.Лапчик информатика пәні мұғалімдерін жоғарғы оқу орындарында
дайындаудың негізгі бағыттарын ұсынды:
Пәнді жаңа акпараттық технология негізінде оқыту.
Оқу-тәрбие үрдісінде компьютерлік техниканы пайдаланудың негізгі
мәселелерін жүзеге асыру.
3. Информатика пәнін оқытудың әдістемесін қазіргі күннің талабына сәйкесті
анықтап, оқу үрдісінде қолдану.
И.П.Латик жасаған тұжырымдаманың негізгі мақсаты - ол '"Информатика мен
есептеуіш техника негіздері" пәнін оқытудың тиімділігін арттыру үшін өз
мамандығын терең білетін мүғалімдерді дайындау. Бұл өте орынды көтерілген
мәселе. Ұсынылып отырған тұжырымдаманың басқа жоғарыда айтылған
тұжырымдамалардан ерекшелігі де осында болып отыр.
Я.Марголис ұсынған тұжырымдаманың негізгі идеясы оқыту үрдісінде
компьютерлік технологияны пайдалану арқылы оқушыларды шығармашыпыққа, өз
бетімен жұмыс жасау қабілетін дамытуға бағытталған.
Тұжырымдамада оқушылардың жас ерекшелігіне байланысты информатиканы
үздіксіз оқытудың мазмұны, кұрылымы және программалық қамсыздандырылуын
бейнелейтін кесте берілген.
Оқыту кезеңдері, мақсаты, мазмұны және программалық қамсыздандыру
№3- кесте
оқыту оқыту мақсаты оқыту мазмұны Программалық
кезеңдері қамсыздандыру
мен тізімі
оқушыларды
ң жас
ерекшелігі
4-кезең, Табиғат Физика, химия, биологияда РЗЬ
13-15 жас кұбылыстарын өлшеу және талдау (перс, научи.
5-кезең. зерттеу ақпараттарын жедел түрде лаб.)
16-17 жас кұралы -өңдеу ТР, ЭТ: ЭП
компьютер. және телекоммуникация. ОМБ (СУБД)
Баскарудың 1
әр түрлі
типтеріне
пайдаланатын
кұралы -
компьютер
Кестедегі көрсетілген деректерге талдау жасайтын болсақ, онда тек баланың
жас ерекшелігі ғана ескерілген. Сонымен қатар баланың ойлау қабілетіне
байланысты берілген есептер көрсетілген. Жалпы информатика курсын үздіксіз
оқытудың мазмұны компьютерді практикалық қызметтің кұралы ретінде қарастыра
отырып, оқушылардың компьютерлік сауаттылығы мен ақпараттық мәдениетін
қалыптастыруға негізделген. Тұжырымдаманың жалпы кұрылымын жасауда
С.Пейперттің идеясы мен шетел тәжірибелері негізге алынған. Қорыта
айтканда, Я.Марголис информатика курсын үздіксіз оқытудың 1-11 сыныптарға
арналған бағдарламасын ұсынды. Тұжырымдаманың өзіндік ерекшелігі осы
мәселемен негізделді.
Аталған тұжырымдамаларды негізге ала отырып, Қазакстан Республикасының
мектептерінде білім беруді ақпараттандыру тұжырымдамасы Ж.А.Қараевтың
ғылыми басшылығымен жасалған болатын. Енді осы тұжырымдаманың мазмұнына
қысқаша тоқталып өтейік. Тұжырымдамада информатика курсын 5 сыныптан бастап
оқыту мәселесі қарастырылған. Сонымен бірге, информатика курсын 5-11
сыныптарда оқыту мазмұны мына түрде сипатталды:
1. курстың теориялық бөлімі оқушылардың, алгоритмдік және ақпараттық
мәдениетін, өз бетінше белсенді жұмыс жасау қабілетін, пәндік міндеттерді
талдай білу мен оларды модельдеу дағдыларын қалыптастыруға және ақпарат,
аткарушы, алгоритм, ақпарат пен алгоритм кұрылымы, программалау тілі,
компьютердің құрылысы сияқты түсініктермен таныстыруға бағыттау;
2. курстың практикалық бөлімі дайын программаларды пайдаланып жұмыс істеу
дағдыларын дарытумен (мысалы, ЛОГО оқыту құралымен). белгілі бір
программалау тілінде программалар жазуды үйретумен сипатталды.
Бұл тұжырымдамада білім беруді ақпараттандыру мәселесі негізге алынған.
Сонымен қатар, информатика мен математика пәндерін байланыстыра оқыту
оқушының білімді жан-жақты меңгеруіне игі әсерін тигізетінін айта келіп,
оқытуда компьютерлік технологияны пайдалану барысында оқушының танымдық
белсенділік іс-әрекетінің артатынына тоқталды.
Жоғарыда аталған тұжырымдамалардан Ж.А.Қараевтың ғылыми басшылығымен
жасалған тұжырымдаманың ерекшелігі:
информатика пәнін 5 сыныптан бастап енгізуде оқыту мазмұны мен құрылымын
басқа пәндермен сабақтастық негізде қарастырған;
информатиканы оқыту оқушылардың танымдық белсенділігін, шығармашылық
қабілетін дамытуға бағытталған;
оқыту құралы ретінде компьютер қарастырылған.
Аталған ерекшеліктермен қатар орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру бағытында 1998 жылы профессор
Ж.А.Қараевтың ғылыми басшылығымен информатика пәнін 7-11 сыныптарда
оқытудың тұжырымдамасы жасалды.
Информатика пәнін 7 сыныптан бастап оқытудың қажеттілігін төмендегі
берілген мәселелер төңірегінде түсіндіруге болады:
1. Іс-қимыл құрылымын жоспарлау, ақпаратты іздестіру. қарым-қатынас
құрылымын жасау, ақпараттық модельдерді кұрастыру, қызметті кұралдармен
жабдықтау ретінде іргелі дағдылар мен іскерліктердің жиынтығы түрінде
қарастырылатын оқушылардың оперативті ойлау мәнерін қалыптастыру
-информатика курсының маңызды міндеттерінің бірі. Ал жоғарғы сынып
оқушыларының ойлау мәнері қалыптасып калғандыктан, олар жаңа формаларын
қиындықпен қабылдайды.
2. Оқушыларды ЭЕМ-ды ақпаратпен практикалық жұмыс жасауға үйретуі тиіс.
Төменгі сыныптарда компьютерде жұмыс жасауды меңгергеннен кейін, оны өз
қызметтерінде құрал ретінде пайдалана білу икемділіктерін қалыптастыру.
Жоғарғы сыныптарда мұндай жұмысқа икемделген оқушы әр түрлі курстарды
өткенде алған білімдерін (ақпаратпен жұмыс істеу тәсілдері, мәселелер
шешуді жоспарлау т.с.с.) шеберлікпен пайдалана алады.
Информатика пәнін оқытудың мақсаттары:
оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру және қолдану үрдістері туралы білімдерді
меңгерту;
оқушылардың оқу үрдісінде компьютерлік технологияны өзіндік даму мен оны
іске асыру кұралы ретінде, сонымен бірге кәсіптік қызметтерге пайдалану
дағдыларын қалыптастыру.
Информатика пәнін оқытудың міндеттері:
1. оқушы санасында әлемнің ақпараттық келбетін қалыптастыру (бұл міндет
информатиканы жаратылыстану ғылымдарының қатарына қояды);
2. математика курсындағы алгоритмдік бағытты жүйелеу және аяқтау;
3. ақпарат түрлерінің қызметін ұғыну дағдыларын қалыптастыру;
4. бірегей атқарушы ретінде компьютер туралы түсініктер қалыптастыру;
5.компьютерлік сезімталдықты қалыптастыру, әрекет кұралы ретінде
компьютерді пайдаланудың мүмкіншіліктерін білу және оны тиісті жерлерде
колдана білу;
6. негізгі алгоритмдік құрылымдар білімін қалыптастыру және осы
білімдерді есептердің математикалық модельдері бойынша алгоритмдерін
кұруға қолдана білу дағдыларын қалыптастыру;
7. ЭЕМ құрылысы мен жұмысы туралы түсініктерді және құрылган алгоритм
бойынша жоғарғы деңгейлі программалау тілдерінің бірінде компьютерге
бағдарлап қарапайым программа жаза білу дағдыларын қалыптастыру;
8. бағдарланған деңгейде күрделі алгоритмдер құрастырып, оған
программалар жаза білу дағдыларын калыптастыру;
9.практикалық әрекет барысында туатын және ЭЕМ-ның көмегімен
шешугеарналған есептің сауатты қойылу дағдыларын қалыптастыру;
10.есептің құрылымдық дағдыларын қалыптастыру;
11.оперативті ойлау мәнерін қалыптастыру: есепті құрастыра білу; ондағы
логикалык тәуелсіздік бөліктерді атап көрсету; осы бөліктердің өзара
байланысын анықтау және компьютерде шыққан нәтижеге талдау
жасауға үйрену;
12.компьютерді пайдалану арқылы оқушылардың программаны
құрастыру, оны компьютерде редакторлеу және нәтижесін зерттеу дағдыларын
қалыптастыру.
Біздің тұжырымдамамыз бойынша информатика мазмұны мынадай екі үлкен
дидактикалық мәселені шешуге бағытталуы керек: 1) компьютер - оқыту
объектісі; 2) компьютер - әмбебап таным құралы. Оқушы таным субъектісі
болған кезде бұл екі мәселе бірін-бірі толықтыра отырып курстың негізгі
мазмұнын құрайды.
Сонымен информатика курсының негізгі мектептегі мазмұнының құрылымы
мынадай үш кешенді мәселелердің төңірегіне шоғырланған: біріншісі
-компьютерлік техникамен танысу, оның негізгі элементтерінің құрылымы мен
жұмыс істеу кағидаларымен танысу; екіншісі - алгоритмдеу және программалау
негіздерін оқып, үйрету; үшіншісі - информатиканың қолдану шеңберін анықтау
(бұған оқушылардың өз бетімен компьютер арқылы жүргізген
танымдық
әрекеттері де енеді).
Информатиканың мазмұнын анықтауда оны іріктеудің дәстүрлі талаптарымен
қоса компьютердің дидактикалық мүмкіндіктерін ескеру; оқытудың
педагогикалық технологиясының талаптарын ескеру және ұлттық, аймактық
ерекшеліктерді ескеру талаптары да қамтылды.
Мазмұнға қойылатын процессуалдық талаптан шығатын шарттар оқытудың
компьютерлік технологиясын ендіруді қажет етсе, ол өз кезегінде деңгейлік
саралауға қажет есептер мен тапсырмалар жүйесін құрудың, оқытудың жаңа
моделімен жұмыс істеуді қажет етеді. Оқыту моделі оқушының жеке тұлғасын
дамытуға бағытталған, мақсат - мотив - қызмет - рефлексия -теориялық білім
өрнегімен анықталатын түрі таңдап алынды.
Білім беруді ақпараттандыру жағдайында информатиканың мазмұны
мына бағыттарда өзгертілді.
1. Теориялық информатика. Ақпарат - материяның семантикалық қасиеті
(ретінде) ақпарат тірі және өлі табиғатта. Информатика теориясының жалпы
бастамасы. Ақпаратты өлшеу әдістері. Макро жөне микро ақпарат.
Математикалық және ақпараттық модельдер. Алгоритмдер теориясы.
Информатикадағы стохастикалық әдістері. Есептеу эксперименті ғылыми зерттеу
әдіснамасы ретінде. Информатика және білім. ' Ақпараттық жүйе және
интеллектуалдық процестің семантикалық аспектісі жасанды ақпараттық жүйе.
Білімді ұсыну (беру, көрсету) әдістері. Ақпараттық процесс. Таным және
шығармашьшық. Технология және ақпараттық жүйені жобалау әдістері мен
теориясы.
Құрал. Техникалық өңдеу, бейнелеу және деректер беру. Дербес компьютер.
Жұмыс станциялары. Ақпаратты бейнелеу және енгізу-шығару кұрылғысы. Аудио-
видео жүйелер, мультимедиа жүйелері. ЭЕМ желілері. Компьютерлік
телекомуникациялық жүйелер және байланыс құралы.
Жүйелік. Программалау тілдері және операциялық жүйелер. Сервистік қоршам.
Пайдаланушы интерфейс жүйесі. Компьютер аралық байланыс программалық
құралдары (телеқатынау жүйесі), есептеуіш және информациялық орта.
Әмбебаптағы. Мәтіндік және графикалық редакторлар. Деректер базасын басқару
жүйесі. Электрондық кестелер процессоры, нысандарды моделъдеу қүралы.
Кәсіптік бағдар. Баспа жүйесі. Деректерді өңдеу, жобалау,
автоматтандырылған есептеу технологияларын жүзеге асыру жүйесі. (Есепке
алу, жоспарлау, басқару, анализ, статистика және т.б.).
Ақпараттық технологиялар. Деректерді өндеу және сақтау, жинау, енгізу-
шығару. Техникалық құжаттама, графикалық және мәтіндік кұжаттарды дайындау.
Түрлі ақпараттық ресурстарды, ұжымдық пайдалану және интеграция. Ақпаратты
қорғау. Программалау, жобалау, модельдеу, оқыту, диагностика, нысандарды,
кұбылыстарды және жүйелерді басқару.
Әлеумеметтік информатика. Ақпараттық ресурстар қоғамның әлеуметтік-
экономикалық және мәдени дамуының факторы (есебінде). Ақпараттық қоғам -
заңдылықтар, орнықтыру (тұрғызу) және даму мәселелері (проблемалары).
Қоғамның ақпарараттық құрылымы. Ақпаратты қауіпсіздендіру мәселесі.
Ақпараттық қоғамда жеке тұлға дамуының жаңа мүмкіндктері.
Жолдары. Ақпараттық мәдениет және жеке тұлғаны ақпараттық жағынан
қауіпсіздендіру.
Көрсетілген (келтірілген) бөлімдерді оқушылардың жас ерекшелігін және БОЖ
есепке ала отырып, мектептің материалды-техникалық базасына сәйкес
дидактика бойынша оқытылады.
Информатиканы оқытудың негізгі нысандарына ақпараттық жүйелер
мен олардың әдістері және генерация құралдары, сақтау, тасымалдау
және әртүрлі жағдайда ақпаратты қолдану жатады. Кейінгі жылдары
бұлар кең мағыналы ақпараттық ортаны анықтайды, яғни
информатиканы зерттеу нысандарына:
– ақпарат;
– ақпараттық ресурстар;
– әртүрлі табиғат жүйесіндегі ақпараттық процестер;
– ақпараттық технологиялар және ақпараттандыру құралдары
жатады.
Қазіргі кезде информатиканы жеке ғылым ретінде нақтыланған проблемалык
(мәселе) аймағын ғана емес, өзінің зерттеу әдістері де бар. Бұл әдістердің
қатарына ақпараттық жақындау (икемдеу, әдіс, ыңғай) және де зерттеліп
отырған құбылысты ақпараттық моделъдеу әдісі жатады.
Осы әдістерді қазіргі кезде қолдану бізді қоршаған ортаның әлеуметтік
және табиғи зандылықтарын, көптеген іргелі қасиеттерін талдау жасауға,
байқауға мүмкіндік береді.
"Информатика" оқу пәні міндетті жалпы білім минимумын қамтамасыз етеді
(бекітеді). Базалық курс бағдарламасы төмендегідей 4 аспектіні көрсетеді
(бейнелейді):
– әлеуметтік көзқарас, тірі табиғат, қоғам, техниканы басқарудағы
ақпараттық процестің біржақты жалпы көрінуі, жүйелі ақпараттық әлем
бейнесін қалыптастырумен байланысты;
алгоритмдік, алгоритм туралы түсінікті олардың берілу және орындалу
тәсілдерін қалыптастыру, ойлау қабілетін дамытумен байланысты
– технологиялық, компьютерлік сауаттылықты және ақпараттық мәдениеттілікті
қалыптастырумен, оқушыларды білімін жалғастыруды қолдану ретінде
практикалық қызметке (әрекетке) дайындау мен компьютер туралы әмбебап
ақпараттық машина түсінікті қалыптастырумен байланысты;
– зерттеушілік, оқушылардың ізденушілік, шығармашылық
қасиеттерін қалыптастырумен байланысты.
.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру жағдайында жас ұрпақты әлемдік-
ақпараттық-білімдік кеңістікке енуге тәрбиелеуіміз қажет. Сондықтан
"Информатика" пәнін оқытуда екі үлкен үрдіс байқалады:
Бірінші үрдісте информатика "ақпаратты жинактау, өндеу және сақтау
әдістері" туралы пән ретінде қарастырылады. Ол білімді "ақпаратқа"
толығымен айналдыратын технократтық тәсілмен сипатталады. Мұнда
информатиканың мазмұны ретінде алгоритмдеу және программалау бөлімдері
қарастырылады. Аталған бөлімдерге шамадан тыс сағаттың бөлінуі адамның
нақты қоршаған ортамен байланысының бірте-бірте жойылып, оның “жорамал”
өмірге енуіне әкеліп соғады. Бұл оның негізгі кемшіліктерінің бірі болып
табылады, әрі бұл практика жүзінде де дәлелденіп отыр.
Екінші үрдіс "акпараттық бірліктердің" білімге айналуымен сипатталады. Ол
әлемнің жүйелік-ақпараттық бейнесін оқушылардың шығармашылық қабілеттері
және құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздейтін, адамның
дүниетанымының құрамды бөлігі болып табылатын интеллектуалды дамуын
қалыптастырудың қажетті жолы. Аталған үрдіс адам мен ақпараттық ортаның
("мұғалім - компьютер - оқушы"; "оқушы - компьютер - оқушы") арасындағы
өзара жеке тұлғалық бағыттағы қарым-қатынасты зерттеуді қажет етеді.
Осы процестер мен компьютердің көпфункционалды мүмкіндігінен
туындайтын, информатиканың басқа пәндермен сабақтастық байланыстылығын
ерекшелейтін аралық "үрдіс" те бар. Бұл үрдіс орта білім беру жүйесін
ақпараттандырудың мемлекеттік бағдарламасының негізгі міндеттерінің біріне
енген. Ал информатиканың синтездеуші мазмұн ретінде ақпараттық қоғам
жағдайында оқушының өзіндік танымдық кабілеттерін дамытуына мүмкіндік
береді.
"Информатика" пәнін "гуманитарлық парадигма" тұрғысынан оқытуда және
оқу-тәрбие процесінде компьютерлік техниканы тиімді пайдалануды іске
асыруда білім беру жүйесін технологияландыру маңызды роль атқарады.
Сондықтан аталған пәннің мазмұны оқытудың педагогикалык талаптарына сай
болуы қажет.
Информатиканы орта білім беру жүйесінде оқытудын мақсаттары:
– оқушыларға ақпараттарды беру, өндеу, сақтау, жеткізу және оны қолдану
процестері туралы білімдерді меңгерту, басқаша айтқанда, оқушыны акпараттық
біліммен қаруландыру;
– оқушылардың оқу үрдісінде компьютерлік техниканы өзіндік даму мен оны
іске асыру кұралы ретінде, сонымен қатар, кәсіптік қызметтерге пайдалану
дағдыларын қалыптастыру;
– оқушының логикалык-құрылымдық және алгоритмдік-шығармашылық ойлау
қабілеттерін дамыту, ынта-ықыластары мен шығармашылық бейімділіктерін
қалыптастыру.
Информатикада интерактивті оқыту әдістерді қолдану
Интерактивті оқыту әдісі дегеніміз не? Оны қалай қолдануға болады?
Деген сұрақтар бүгінгі күні көптеген оқытушыларды толғандыратыны сөзсіз.
Әрине, белгілі бір деңгейде бұл әдіспен таныс оқытушылар да жеткілікті.
Бірақ, соған қарамастан, біз бұл әдіске, оны нақты саяси ғылымды оқытуда
қалай қолдануға болатынына тоқтағанды жөн көрдік. Бұл, бір жағынан, оқу
орындарында оқытушылар құрамын толықтырып отыратын жас оқытушыларға
арналса. Екінші жағынан, сапалы білім беруге ұмтылатын шығармашылық адамдар
тобына арналған. Тағы бір маңызды аспект, ол оқушылар талабынан туындап
отыр. Қазіргі заманауи оқушыларды бұдан 20 жыл бұрынғы, тіптен 10 жыл
бұрынғы оқушылармен салыстыруға келмейді. Уақыт талабы, заман талабы
оқытушыны да, оқушыны да өзгертіп отыр.
Сондықтан, әр оқытушыға оқушының оқуға деген көзқарасын өзгерту
үшін, біздің өзіміз өзгеруіміз қажет дер едім Енді қарым-қатынас оқытушы –
оқушы емес, оқытушы оқушы болуы керек. Яғни, бір жақты (оқытушы-оқушы)
байланыс болуы тиіс. Себебі, бір жақты машина жолдарындағыдай, оқытушы-
оқушы қарым-қатынасында оқушы оқытушыны тыңдаушы, ақпарат алушы, оның
айтқанын орындаушы рөлін ғана атқарады. Ал екі жақты, оқытушы – оқушы қарым-
қатынасында ақпарат тек оқытушыдан ғана емес, оқушыдан да келуіне
байланысты өзара ақпарат алмасуға, өзара байланысқа негізделеді.
Бірақ интерактивті оқыту әдісіне деген көзқарас әрқалай. Бір топ
интерактивті әдісті қолдану барлық мәселені шешеді деген сенімде болса, ал
екінші бір топ дәстүрлі білім беру жүйесіне қосымша құрал ретінде
бағалайды. Әрине, қандай көзқарастың болмасын өмір сүруге хақысы бар. Ең
бастысы интерактивті оқыту әдісі шындықты тану үрдісін түрлендіреді. Яғни,
студенттерге әлемді ақ-қара деп екі түспен ғана емес, түрлі-түсті қызыл,
жасыл т.т. түрлермен сипаттауға мүмкіндік беру дер едік.
Сонымен, интерактивті оқыту дегеніміз нені білдіреді? Интерактивті
оқыту әдісін талдамастан бұрын, интерактив дегеніміз не деген сұраққа жауап
берелік. Ағылшын тілінен аударғанда interactive дегеніміз өзара қарым-
қатынас дегенді білдіреді. Шетелдік әлеуметтану мен әлеуметтік
психологиядағы теориялық-методологиялық бағыт интеракционизм идеясына көңіл
бөлуіміз керек. Интеракционизмнің негізін қалаушы американдық әлеуметтанушы
және психолог Дж. Мид қоғам әлеуметтік индивидтің дамуын ажырамас тұтас
бөлік ретінде қарастырады. Менің шығу тегін әлеуметті, оның ең басты
сипаты өзін-өзі бақылау объектісі болу қабілеттілігі. Ал кеш интеракционизм
өкілдері М.Кун, Т.Шибутани әлеуметтік үрдістер табиғатын зерттей отырып,
олардың негізінде әлеуметтік мәндерді қалыптастыру мен өзгертуді көреді.
Сонымен, келесі зерттеушілер пікірінше интерактив дегеніміз
объектілердің бір-біріне өзара ықпал ету үрдісі емес, айқын әлеуметтік
бағыты бар арнайы ұйымдасқан танымдық қызмет. Интерактивті әдісті қолдану
нәтижесінде қатысушыларда осы үрдіс барысында немесе оның нәтижесі ретінде
жаңа білімнің қалыптасуы тиіс.
Интерактивті әдіс шеңберінде жүзеге асырылатын негізгі принциптер:
- өзара әрекет ету;
- оқушылардың белсенділігі;
- топтық тәжірибеге сүйену;
- кері байланыс.
Интерактивті оқыту әдісін қолданудың келесі артықшылықтарын
көрсетуімізге болады:
➢ қоршаған ортаны қабылдауды бақылау, өзіндік тәжірибе негізінде
сезімдік қабылдау ерекшеліктерін түсіну мен талқылау;
➢ араласу дағдыларын қалыптастыру мен дамыту, топтық тәжірибе
маңыздылығын түсіну;
➢ ұжымдық жұмыс дағдыларын дамыту, топ ішінде қалыптасқан
құндылықтар мен ережелерді сыйлау, өзіндік пікірді негіздей алу,
оны қорғай білу;
➢ дайын білімді пайдалану емес, тікелей тәжірибе көмегімен
алынатын білімді игеру;
➢ білімге қол жеткізу дағдылары мен қабілеттіліктерді дамыту.
Интерактивті әдісті қолдану студенттердің шығармашылығын, олардың
жаңа білімді игеруге ұмтылысын дамытуға, ізденімпаздыққа итермелейді. Әрі
оқушылар басқа адамдармен өзара қарым-қатынасы негізінде өзін-өзі
жетілдіруге ұмтылады.
Интерактивті оқытудың басты принцптерінің бірі біржақты бағаламау.
Себебі, дәстүрлі білім беруде оқулықта берілген дұрыс жауапқа негізделу
бар. Сонда сұрақтарға қалыптасқан дайын ғылыми жауаптардың болуы оқытушының
рөлін оқушыларға ақиқатты жеткізумен шектейді. Интерактивті оқытуда
оқушылармен бірге оқытушы бірнеше жауаптардан ортақ пікірді қалыптастыруға
мүмкіндігі бар. Мұндай оқыту жүйесінде оған қатысушының әрқайсысы мәселеге
қатысты өзіндік түсінігін бере алады. Интерактивті оқыту оқушыларға нақты
мәселе бойынша әртүрлі көзқарастарды, пікірлерді қабылдау қабілетін
қалыптастыра отырып, өзіндік пікірін, позициясын қалыптастыруға мүмкіндік
жасайды. Білім берудің интерактивті жүйесінде оқушылар өз білімін өздері
жетілдіре алады. Оқушы оқу үрдісінде тұтынушы ретінде өзіне қандай білім
қажет екенін өзі анықтайды.
Интерактивті оқытудың негізгі принциптері Интерактивті оқытудың негізгі
принциптері: оқушының өзінің тәжірибесінің қолдану мен бірігіп оқу. Пән
қандай сыныпта оқылатынына қарамастан, кез келген оқушының өзінің жеке
тәжірибесі мен білімі болатындығын есепке алуымыз керек. Мінеки осы
тәжірибемен білімді оқытушы әрі қарай жетілдіріп, өзінің сабақ беру
үрдісінде тиімді пайдалана алуы керек. Әрі соған сүйенуі тиіс. Жеке
тәжірибені пайдалану принципі американдық зерттеуші Д.Колбпен тәжірибе
көмегімен оқыту циклі теориясы шеңберінде негізделген Бұл модельге сәйкес
оқу циклі төрт өзара байланысты кезеңдерден тұрады:
➢ Нақты тәжірибе кезеңі;
➢ Шартты түрде бақылау кезеңі;
➢ Абстрактылы тұжырымдау кезеңі;
➢ Белсенді эксперимент жасау кезеңі.
Бірінші кезеңде оқушылар өздерінде бар жеке тәжірибені пайдаланулары
керек немесе арнайы ұйымдастырылған өзара қарым-қатынас барысында осы
тәжірибеге ие болады.
Екінші кезең тәжірибені жинақтауға қатысты оқушылардың сыни бақылауы
мен өздерінің бақылауы мен өздерінің бақылау нәтижелерін талқылауды
білдіреді. Оқытушы оқушылар рефлексін туындататын жағдайларды жасауы тиіс.
Абстрактылы тұжырымдау кезеңінде қатысушылардың біріккен рефлексиясы
нәтижесі ретінде жаңа білім туындайды. Бұл білім құндылығы біріге отырып
талқылау барысында туындауында. Ал сипаты тұрғысынан ақпараттық емес,
шығармашылық болып табылады. Білім қатысушылардың өзара қарым – қатынас
үрдісінде алынғандықтан ұжымдық сипатта болады. Мұндай өзара қарым-қатынас
нәтижесі қатысушылар жинаған қорытындылардан көрініс табады. Бұл кезеңде
оқушы түсініктерді қалыптастыру, бақылауды қорытындылауға қабілетті болуы
керек.
Соңғы төртінщі кезеңде қалыптастырылған қорытындыларды тексеру жүзеге
асырылады. Бұл кезеңде оқушы өзінің теориялық түсініктерін шешімдер
қабылдауда, мәселелерді шешуде қолдана білуі қажет.
Интерактивті оқытудың келесі принципі бірігіп оқу, оның негізін
әлеуметтік өзара тәуелділік теориясы, когнитивті – дамытушы теория мен
бихевиористік теория құрайды.
Әлеуметтік өзара тәуелділік теориясының өкілдері өзара қарым-
қатынасты тұтас қарастырумен қатар, жеке тұлғалар қалай өзара қарым-
қатынасты жасайды, әрі бұл өзара қарым-қатынас нәтижесіне қалай ықпал
ететінін де қарастырады. Өзара бірігу жеке тұлғалар мақсаттарының жеке
тәуелділігінің оң нәтижесі. Топ ішінде жеке бір мүше жағдайының өзгеруі
басқа мүшелердің жағдайына да әсер етеді.
Когнитивті-дамытушы теория өкілдері өзара қарым-қатынасты когнитивті
даму үшін қажет элемент ретінде қарастырады. Өзара қарым-қатынас әр түрлі
перспективалдарды реттеу нәтижесінде туындайды. Сонда жеке тұлғалар ортақ
мақсатқа жету үшін жұмыс жасайды. Қоршаған ортамен индивидтердің өзара
қарым-қатынасынан тиімді әлеуметтік – когнитивті дау-жанжалдар туындауы
мүмкін. Бірақ мұндай дау-жанжалдар когнитивті дамуды және болашақты ойлауды
дамытады. Жалпы қабілетті әріптестер мен оқытушылармен бірігіп жұмыс жасау
когнитивті дамуға және интеллектуалды тұрғыдан өсуге мүмкіндік береді.
Оқытудың бихевиористік теория өкілдері пікірінше, оқушылар өздеріне
марапаттау әкелетін тапсырмаларды ғана орындауға тырысады, ал басқа
жағдайда тапсырмаларды орындамаулары мүмкін.
Бірігіп оқу топ мүшелеріне топта жұмыс жасауға стимул жасайды.
Сонымен, бірігіп оқыту тиімділігін негіздей отырып жоғарыда
келтірілген теория өкілдері жеке оқудан гөрі бірігіп оқу нәтижелі екенін
көрсетеді. Жалпы бірігіп оқыту тиімділігі келесі элементтер мен анықталады:
➢ Позитивті өзара тәуелділік;
➢ Жеке жауапкершілік;
➢ Өзара қарым-қатынасқа қызықтырушылық;
➢ Әлеуметтік дағдылар;
➢ Топтық жұмыс жасау үрдісі.
Оқытушы әр оқушының топтағы орнын түсіндіруі тиіс. Топтың
табысқа жетуі оның әр мүшесінен тәуелді. Егер бірі өз жұмысын орындамаса,
онда ортақ нәтижеге жету де екіталай.
Позитивті өзара тәуелділік дегеніміз - әр кім материалды оқуға
жауапты екенін сезінуі. Оқытушы ортақ табысқа жету көңіл күйін
қалыптастыруы тиіс. Оқушылар нәтиже оң болса да теріс болса де бірге
екендеріне сенуі керек.
Оқытушы оқушылардың жеке жауапкершілігін тестпен бағалау арқылы құруы
қажет. Әр оқушы өзінің тобындағы мүшеге өзінің оқығанын айтып береді. Топ
мүшелерінің ортақ жұмысқа қосқан үлесін анықтау мақсатында әр топ
бақыланады. Бірігіп оқудың мақсаты әр оқушы пікірін немесе позициясын
күшейту.
Сонымен бірге, оқытушы оқушылардың бірін бірі қолдауын қамтамасыз
етуі тиіс. Осылай когнетивті үрдіс шеңберінде мәселені қалай шешу, өз
білімі мен топтастары мен қалай бөлісу және оқу үрдісін өткен сабақпен
қалай байланыстыру керектігі түсіндіріледі. Топ мүшелерінің сөзбен немесе
сөзсіз реакциялары оқушы қызметіндегі кері байланысты орнатады. Бірігіп оқу
арқылы оқушылар өздерін жеке тұлғалық деңгейімен қатар, кәсіби деңгейде де
тануға мүмкіндік алады.
Оқытушы оқушыларды әлеуметтік дағдыларға үйретіп, оларды пайдалануын
қамтамасыз етеді. Бірігіп оқыту тұлғалық және топтық дағдыларды
қажетсінеді. Әрі оқытушы оқушылардың топта жұмыс жасауына жағдай жасайды.
Ол үшін өткен тәжірибе мен бөлісу қолданылады: тиімді жұмысшы өзара қарым –
қатынасты қамтамыз етуде қандай әрекеттер тиімді, ал қандай әрекеттер
тиімсіз болғанын сипаттау, топтың барлық мүшелері зөз мақсаттарына жете
алдыма.
Топтық жұмыстың нәтижесінде:
➢ Оқу үрдісін қарапайымдыландыруға бағыттау;
➢ Кәсіби емес іс - әрекеттерден арылу;
➢ Оқушылардың командада жұмыс істеу дағдыларын тұрақты жетілдіру;
➢ Топ мүшелеріне өз табыстарын атап өтуге мүмкіндік беру.
Оқытушы бірігіп оқытуды ұйымдастыруда келесі мәселелерді ескеруі
қажет:
➢ кез келген пәнде бірігіп оқуды ұйымдастыруға болады;
➢ бірігіп оқытуды оқушылар талабына, ерекше жағдайларға
байланысты икемдеуге болады;
➢ топ жұмысында сәтсіздік болған жағдайда оның жұмысына араласу.
Бәрімізге белгілі дәстүрлі білім беру жүйесінде оқу үрдісі барысында
ақпарат алмасу мен ақпарат алуды ұйымдастыру монолог флормасында жүзеге
асырылады. Оқытушы монолог түрінде білімді оқушыға жеткізеді, содан кейін
оқушы бұл білімді оған қайтарады. Бұл жағдайда да біржақты байланыс, яғни
біржақты коммуникация.
Ал интерактивті оқыту білім беру қызметіндегі коммуникация түрлерін
өзгертеді. Енді монолог емес, полилог немесе біржақты коммуникациядан
көпжақты коммуникайияға өтуді білдіреді. Болашақ саясаттанушылар үшін бұл
өте маңызды. Себебі, қызмет ерекшеліктеріне байланысты
саясаттанушыларбіржақты байланыстан гөрі көпжақты байланысқа дайын болулары
тиіс. Саяси өмірдегі өзгерістерді талқылау, шоларға баға беру
саясаттанушылардан ашықтықты, белсенділікті талап етеді. Сондықтан, бұл
бөлім студенттері үшін интерактивті оқыту таптырмайтын тәжірибе.
Интерактивті әдісті қолданудың алғы шарттары
Интерактивті оқытуды оқу үрдісінде кеңінен қолдануда келесі факторлар ықпал
етеді:
➢ материалдық – техникалық фактор: сабақ өтетеін аудитория
жағдайы ( аудиторияның кең, ашық, орынның жеткілікті болуы,
жарық және т.б.) сабаққа қажетті қағаз, желім, техникалық
құралдар сияқты материалдардың болуы.
➢ Ақпараттық – техникалық фактор: әдістемелік әдебиет пен пән
бойынша әдебиетпен қамтамасыз етілуі деңгейі; интернет желісіне
еркін қосыла алу; компьютерлік техниканы қолдана алу.
➢ Әдістемелік фактор: оқытушының жаңа технологиялар және оқытудың
инновациялық әдісі туралы білімінің болуы; оқытушының
интерактивті режимде сабақ беру тәжірибесінің болуы.
➢ Әлеуметтік фактор: факультет, кафедраның интерактивті әдісті
сабақ беруде қолдануға дайындығы; студенттік аудитория көңіл –
күйі, оның жаңа оқыту әдісіне ашық болуы, оқушылар тәжірибесінің
деңгейі.
➢ Тұлғалық фактор: оқытушының оқу үрдісіне интерактивті әдісті
ендіруге құлшынысының болуы.
Сапалы оқытушы – сапалы білім
Жоғары оқу орындарында сабақ беру жылдан – жылға күрделенуде. Оқытушы өзі
сабақ беретін пән саласында тек ақпаратты студенттерге жеткізуші ғана емес,
сонымен бірге жан – жақты білімді, уақыт талабына сай ойлайтын адам болуы
керек. Ең маңызды мәселе оқытушы оқушыларды дербес жұмыс жасауға үйрете
алуы керек. Яғни, оқушыларды ақпаратты тауып, ой елегінен өткізіп, оған
талдау жасауға және ақпаратты белгілі бір деңгейде шешім қабылдауға
пайдалана білуге үйрету қажет. Оқушыларды өзіндік жұмыс істетуге үйрету.
Осы орайда, интерактивті әдіс таптырмайтын құрал. Оқушылар оқу
үрдісіне белсене қатысу арқылы алынған материалдарды жеңіл түсініп,
естеріне жақсы сақтайды. Қазіргі жоғары оқу орындарында оқытушы үш салада
қызмет жасай алады:
➢ Оқытушы өзінің материалын жақсы білетін, басты мәселені
басқаларынан ажырата алатын, пәнді оқытуға қарапайым маман
ретінде көрсететін пәндік сала;
➢ Оқытушы әртүрлі сабақ беруді қолданатын, материалды түсінікті
беретін оқу саласын ұйымдастырушы ретінде көрсететін әдістемелік
– дидактикалық сала;
➢ Оқытушы өзін сабақта оқушылар мәселесін түсінетін, топта
ықпалдастық пен тұрақтылықты қамтамасыз ету стратегиясын
жүргізетін партнер ретінде көрсететін тұлға араоық сала.
Оқу үрдісінде оқытушы рөлі түбірімен өзгергенін айтуымыз керек.
Оқытушы тек лектор ғана емес, ол – суретші. Суретшінің әрбір туындысы оның
қиялы мен шығармашылығының нәтижесі. Ол суретшіден үлкен ізденімпаздық пен
сүйіспеншілікті қажет етеді.мүмкін бұл әзірге шағын ғана оқытушылар тобының
арманы болар, дегенмен әр оқытушы оны өз мақсатына айналдырса алынбайтын
қамал жоқ дер едік.
Оқытушы міндеті оқыту прагдимасы емес, оқушылармен бірге һоқу
прагдимасы. Кеңес заманында оқытушы мен оқушы бір-бірінен тәуелсіз және
жеке жұмыс жасады. Қазіргі кезеңде бірігіп жұмыс жасуды талап етеді.
Оқытушы мен оқушы ортақ мақсатқа қызмет жасайды. Ортақ мақсатты көздейді.
Мұндай жағдайда оқытушы әр оқушы қабілетін дамытуға, дарынын ашуға
көмектеседі. Оқуға көмектесу оқытушыдан әдістемелік дайындық пен тәжірибені
талап ететін өте күрделі үрдіс.
Оқу үрдісіне интерактивті әдісті өндіруде оқытушының жеке стилі
шешуші фактор. Себебі, сынып бөлмесіндегі өзара қарым – қатынас деңгейін
анықтауда оқытушы стилінен тәуелді. Сынып бөлмесіндегі өзара қарым –
қатынас тек оқытушы – оқушы арасында ғана емес, оқушылар арасында да
қалыптасады. Оқытушы өзара қарым – қатынас деңгейінің қандай түрін
таңдайды, ол келесі факторлардан тәуелді:
➢ оқытушының жеке ерекшеліктері;
➢ таңдалған нақты сабақ беру әдістері;
➢ таңдалған бақылау тәсілі;
➢ тәуеклге бару немесе бармауға тәуекел етуі;
➢ оқытушының өз рөлін анықтауы.
Зерттеуші к.Г. Юнгтің психологиялық түрлер теориясы бойынша өзара
қарым – қатынастың төрт негізгі моделі бар:
➢ экстративті;
➢ интровертивті;
➢ статикалық;
➢ динамикалық.
Экстративті және интровертивті тұлғаның жеке бағыттылығын білдіреді.
Экстраверттің көңілі мен энергиясы сыртқы әлемге бағытталса, интроверт
энергиясы ішкі әлемге бағытталған. Ал қалған екеуі өмір сүру стиліне
басымдық беруді білдіреді. Статиктер ұйымшылдыққа, шешімдерді қабылдауда
жабдықтық пен өзінің өмірін жоспарлауға ұмтылады. Динамик болса әр кезде де
жаңа оқиғаларға ашық.
Оқытушының оқушылық аудиториядағы жеке стилі, оның сабақ беруде
интерактивті әдісті қолдануына ықпал етеді. Экстраверт – оқытушы өз
қызметін өзара қарым – қатынасқа негіздейді, ал интроверт – оқытушы болса
мұндай бағытты таңдауға құлшыныс білдіре қоймайды. Статик – оқытушы айқын
ұйымдастырылған және бақылауға мүмкіндік беретін топтық жұмысты қалайды,
динамикалық – оқытушы икемді бақылау түрлерін ұсынады. Бірақ бұл түрлердің
бірде – бірі интерактивті әдісті қолдануда идеалды деп айта аламыз.
Әр оқытушы өзінің стиліне сәйкес келетін, білім беру мақсатына және
оқушыларды белсенді оқу үрдісіне тартуға мүмкіндік беретін әдіс – тәсілді
таңдауы керек. Интерактивті әдісті оқу үрдісіне қолданбастан бұрын оқытушы
өз мүмкіндіктері мен басымдықтарын анықтап алуы тиіс. Себебі, интерактивті
әдісті қолдану оқытушыдан белгілі бір деңгейде жауапкершілікті,
ұйымдастырушылық қабілет пен шыдамдылықты талап етеді. Интерактивті әдіс
оқытушыларды білім беғру саласында қордаланған ( оқушылардың сабаққа
қатыспауы, семинар сабақтарына дайындалмауы, жалпы қызығушылық болмауы т.
б.) мәселелерден бірден құтқаратын жол дей алмаймыз. Интерактивті әдіс оқу
үрдісінде оқушылар белсенділігін атқаратын тиімді құралға оқытушының өзі
дайын болған кезде ғана айналады. Яғни, тек оқушылардан ғана емес,
оқытушылардан да өзгеруді талап ететін әдіс дер едік.
Мысалы, лекцияда тыныштыққа, әрі оқушылардың өзін ұйып тыңдағанына
үйренген оқытушының оқушылардың сабақ үстіндегі белсенді қозғалыстарына
үйренуі екіталай. Ал интерактивті әдісті қолдануға құлшыныс танытқан
оқытушының өзі алғашқы кезде қарапайым әдістерден бастағаны жөн. Мысалы,
топқа бөліп жұмыс жасату, кішігірім пікір таластар. Бұл оқытушыға тәжірибе
жинауына, әрі интерактивті әдісті жүзеге асыруда сенімді болуына
көмектеседі. Бірте – бірте тәжірибе негізінде сабақ барысында күрделі
әдістерді қолдануға болады.
Интерактивті әдісті оқу үрдісінде пайдалану мүмкіндіктерінің бағалау
барысында бірігіп оқытудағы оқытушы рөлі екіжақты ой туындатады. Бір
жағынан, интерактивті әдісті оқу үрдісінде пайдалану барысында оқытушы рөлі
мен оның белсенділігі маңызды емес секілді. Негізгі рөлді оқушылардың
өздері ойнайды. Бірақ оқытушының рөлін жіліктеп талдасақ, оның дайындық
кезеңінде және интерактивті әдісті жүзеге асыру барысында көптеген
функцияларды орындайтынын көреміз: қолдау, бақылау, қызықтыру. Мұның
барлығы оқытушыдан пән мазмұнын қарапайым игеруден басқа, одан әртүрлі
салалардағы біліктілікті талап етеді. Оқытушы өз функцияларын жүзеге асыру
барысында тек топты ғана емес әр оқушыны өз назарында ұстауы керек. Оқушы
қиналса оған көмектесу арқылы топтағы өз орнын табуға көмектесуі қажет.
Оқытушы қарапайым бақылаушы емес, топты қозғалысқа келтіретін қозғаушы күш.
Бірақ оқушылар өздерін тәжірибе жасаушы көжектер ретінде сезінбеуі үшін,
оқытушы сабақ басында әдісті қолдану мақсатын, не үшін қажет екенін,
міндеттерді түсіндіруі тиіс.
Интерактивті әдіске негізделген білім жеке тұлғаға бағытталған оқу
принципіне құрылады. Оқушының ұсынылған материалды қаншалықты сапалы
игергеніне көңіл бөлінеді. Мұндай ұстаным оқушылар мен жеке жұмысты,
олардың жоғары көтерілу қозғалысын, қиыншылықтары мен т.б. білдіреді.
Оқытушы білім беру үрдісін баспалдақ пен жоғары көтерілу үрдісі ретінде
қабылдағаны жөн. Оқытушы міндеті оқушыға әр баспалдақтан сүрінбей өтуіне
көмектесу, бірақ оқушы нәтижеге өзіндік жолымен жетуі тиіс.
Біздің ойымызша, пікірталастан шындық туындайды деп бекер
айтылмаған. Пікір – таластардан, күмәндер мен қарама-қайшылықтардан
туындаған ойлар іс - әрекетке айналады. Оқу стилін жүктеуге болады.
Зерттеуші Дэвид Колб оқушыларды олардың тәжірибесіне сүйене отырып төрт
түрге бөледі:
. жаңа күрделі тәжірибе алуға ұмтылатын адамдар, ал оқу үрдісі соған
қол жеткізетін жол;
. белсенді қатысудан гөрі міндетті ой елегінен өткізуді қалайтын
адамдар, олар бөгдерлер тәжірибесіне бақылау жасауды ұнатады;
. бақылауларын күрделі, бірақ логикалық теорияға айналдыратын
адамдар, бірақ олар өз тәжірибесінен гөрі, басқа адамдардың
тәжірибесіне сеніммен қарайды;
. барлық идеялар, теориялар мен техникаларды тәжірибеде тексеруге
ұмтылатын адамдар.
Келесі жүктеуді ұсынған Джжейн Льюис.
. нақты тәжірибеге негізделген белсенділік. Бұл топқа жататын
адамдар бірінші кезекте шешім қабылдап, әрекет жасайды, содан
кейін барып ойланады. Жаңа идеяларға жылдам қызығушылық
танытады, бірақ міндетті орындау үрдісін қаламайды;
. ойшыл. Бұл топқа жататын адамдар белсенді қызметтен гөрі, міндетті
ой елегінен өткізуді қалайды. Шешімді әбден таразыдан өткізіп
барып қабылдайды. Басқа адамдардың әрекетіне бақылау жасауды
ұнатады. Пікірталастарда өз пікірін айтпастан бұрын, басқа
адамдардың позициясын тыңдайды;
. теоретик. Бақылауды қорытындылап күрделі, бірақ логикалық
теорияға айландырады. Міндеттерді шешуде тиімді. Күмән
тудырмайтын фактілерге сүйенеді;
. прагматик. Бұл топқа жататын адамдар барлық идеяларын, теориялар
мен техниканы тәжірибеде тексеруге ұмтылады. Егер идея
тартымды
болса, онда олар жылдам және сенімді әрекет етеді.
Әрине барлық оқыту стилдері шартты, бірақ олар оқушылардың түсінуі
мен қабылдауында айырмашылық бар екенін көрсетеді. Осы негізде оқыту
үрдісін жекелендіруге, әр оқушыны жеке оқытуға мүмкіндік береді.
Сонымен, интерактивті сабақтарды ұйымдастыру мен өткізуде келесі
жағдайда есепке алу қажет:
. білімді өзіңнің күмәндерің мен қарама – қайшылықтарының
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz