Ойлау қабілетіне анықтама

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе 3

1 Педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде ойлау

қабілеттері мәселелерінің зерттелуі 6

1. 1 Ойлау ұғымы. Ойлау қабілетіне анықтама 6

1. 2 Төменгі сынып оқушыларының ойлау процестері 14

2. Дүниетану сабақтарында ойлау қабілетін арттыру жолдары 21

2. 1 Озат мұғалімдердің іс-тәжірибесінен 21

2. 2 Дүниетану сабақтарында ойын элементтері арқылы,

оқушылардың ойлау қабілеттерін арттыру 25

2. 3 Дүниетану пәні бойынша 1-сыныпқа арналған

бағдарламаны талдау 32

2. 4 1-сыныпта дүниетану сабағында ойлау қабілеттерін

арттыру мақсатында ойын элементтерін қолдануға

байланысты эксперимент 40

Қорытынды 50

Әдебиеттер тізімі 52

Түсіндірме сөздік 55

Тіркеме 57

КІРІСПЕ

Балалар біздің болашағымыз. «Бала - адамның бауыр еті» деген мақал, тегіннен тегін айтылмаса керек. Баланың қырық қылығы, тәтті тілі болмаса, бұл өмірде одан артық қызық та, бақыт та болмас сірә. Баланың әрбір қылығы, әрбір жүріс-тұрысы үлкен бақыт, асқан қуаныш дер едім. Баланың өсіп, адам болып, өмірден өз орнын табуы, ата-ананың тәрбиесіне байланысты дейміз. Бұл туралы қазақтың ұлы данышпаны Абай атамыз: «Адам ата-анадан туғанда есті болмайды, есті көріп, ұстап, татып ескерсе ғана дүниедегі жақсы жаманды таниды дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады», - деп тегін айтпаса керек [16. 36] .

Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың Жолдауы - егемендіктің кілтін ұстар жастардың жарқын болашағына апарар алтын сүрлеу. Таптаурын болған ескі сүрлеуден бұл сүрлеудің арасы жер мен көктей.

Жас ұрпақ - ел тірегі, ертеңіміздің кепілі. Президентіміздің халыққа Жолдауында айтқандай, мектепте оқушыларды отан сүйгіштікке, шығармашылыққа баулу, сапалы білім, саналы тәрбие беру, ойлау қабілеттерін жан-жақты дамыту міндеті көзделген.

“Қазақстан - 2030” даму стратегиясында да балаларды сауатты етіп шығару бағыты баса айтылған. Осыған орай, балаларды мектепке тартып, оларға көптеген жағдайлар жасалуда. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 26 маусымындағы 1173 қаулысына сәйкес республика мектептерін өзіміздің төл оқулықтарымызбен, жаңа буын оқулықтарымен, оқу-әдістемелік кешендерімен қамтамасыз етудің мақсатты бағдарламасы қабылданып,, осыған сәйкес 1997-1998 оқу жылынан бастап республиканың барлық мектептері жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендеріне көше бастады.

“Халықтың кемеліне келіп, өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет” деген еді ұлы ғұлама Шоқан Уәлиханов. Ахмет Байтұрсынов: “Біз өзіміздің елімізді сақтау үшін - мәдениетке, білімге ұмтылуымыз керек”, - деген. Кез келген қоғамдағы білім беру жүйесінің түпкі мақсаты - жас жеткіншектің біліктігі мен білімін, мәдени деңгейін көтеру, сол арқылы халықты өмірлік мұратқа жетелеу [6. 11] .

Оқушыларға жүйелі және күрделі оқытудың тиімді үлгілерін үйрете отырып, жан-жақты дамытып, ойлау қабілеттерін арттыру - бүгінгі күннің ең көкейтесті мәселелерінің бірі.

“Білімдіден шыққан сөз - талаптыға болсын кез” - деп, халқымыздың ұлы ғұлама-ойшылдарының айтқан сөздері мен мемлекет басшыларының бастамасына сай, білім саласындағы әріптестерімді еліміздің дамуына белсенді іс-әрекетпен үлес қосып, жас ұрпақты тәрбиелеуде жан-жақты жұмыс жүргізуге шақырамын.

Бұл тақырыптың басты мақсаты-бастауыш сынып оқушыларының, дүниетану сабақтарында, ойын элементтерін қолдану арқылы, ойлау қабілеттерін арттыру жолдарын анықтау.

Зерттеу нысанасы: Оқушылардың ойлау іс-әрекеті.

Зерттеу пәні: 1 сынып оқушыларының ойлау қабілеттерін дамыту үрдісі.

Зерттеу міндеттері:

1 Педагогикалық, психологиялық әдебиеттерде ойлау ұғымына анықтама беру.

2 Ойлау ұғымы, ойлау түрлерін ажырату мәселесінің әдебиеттерде жіктелуін анықтау.

3 Әдебиеттер мен мұғалімдер тәжірибесіне сүйене отырып, 1-ші сыныптың дүниетану пәніне арналған жұмысы бойынша, дүниетану сабақтарында ойлау қабілеттерін арттыру мақсаттарында, ойын элементтерін қолдануға нұсқау жасау.

Зерттеу әдістері:

1 Педагогикалық, психологиялық әдебиеттерді талдау.

2 Бастауыш мектеп мұғалімдерінің озық іс-тәжірибелерімен танысып, зерттеп байқау.

3 Педагогикалық эксперимент жүргізу, әңгіме, сауал-сұрақтар бойынша жұмыс жүргізу.

Зерттеу болжамы:

Егер мұғалім дүниетану сабақтарында ойын элементтерін қолданса, онда оқушылардың ойлау қабілеттері артады деп ойлаймыз.

Тәжірибенің маңыздылығы:

Бастауыш мектеп мұғалімдеріне, студенттерге методикалық құрал, нұсқау ретінде пайдалануға болады.

Апробация: Шығыс Қазақстан облысы, Күршім ауданы Оң-Жақ-Қалжыр ауылы Халық Мұғалімі Құмаш Нұрғалиев атындағы көп салалы орта мектебінің бастауыш сыныбында (1 сынып) жүргізілді.

2001-2002 жылы осы зерттеу бойынша студенттердің ғылыми конференциясында баяндама оқылып, мақала жарық көрді.

Бітіру жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, әдебиеттер тізімінен, түсіндірме сөздіктен, тіркемелерден тұрады.

Көлемі 73 бет.

1 ПЕДАГОГИКАЛЫҚ, ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ӘДЕБИЕТТЕРДЕ ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТТЕРІ МӘСЕЛЕЛЕРІНІҢ ЗЕРТТЕЛУІ

1. 1 Ойлау ұғымы. Ойлау қабілетіне анықтама

Сыртқы дүниені толық тануға түйсік, қабылдау, елестер жеткіліксіз болады. Біз тікелей біле алмайтын заттар мен құбылыстарды тек ойлау арқылы ғана білеміз. Түйсік, қабылдау процестерінде сыртқы дүниенің заттары мен құбылыстары жайлы қарапайым қорытындылар жасалады. Бірақ қарапайым қорытындылар сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының ішкі құрылысын, оның қажетті қатынастары мен байланыстарын жөнді ашып бере алмайды. Адамның ой-әрекеті әсіресе түрлі мәселелерді бір-біріне жанастыра отырып шешуде өте жақсы көрінеді.

Ойлау дегеніміз сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының байланыс-қатынастарының миымызда жалпылай және жанама түрде сөз арқылы бейнеленуі. Ойлау, қабылдау, елестермен тығыз байланысты. Түйсік пен қабылдау танымның бірінші баспалдағы болғандықтан, олардан тыс ешбір ойлау болмайды. Ойлау сезім мүшелері арқылы мәліметтерді өңдейді. Ойлау сезімдік мағлұматтардың негізінде ғана мүмкін болатын нәрсе. Елестерде жалпылағыш элементтер мол болғанымен, оның таным мүмкіндігі ойлаудан әлдеқайда төмен. Ойлаудың қамтитын шеңбері өте кең.

Адамның ойы әрқашанда сөз арқылы білдіріледі. Біреу екінші біреуге пікірін білдіргенде өзін естісін деп дауыстап сөйлейді. Ол толық сөз күйінде білдірілгенде ғана айқындалып, дәйектелініп дәлелдене түседі. Ойлау мен сөйлеу бірдей нәрсе деп, бұлардың арасына теңдік белгісін қою дұрыс емес.

Ой сыртқы дүниені бейнелеудің ең жоғарғы формасы, сөз- ойды басқа адамдарға жеткізетін құрал. Ойдың сөз арқылы бейнеленуі арқасында адам өзінен бұрынғы ұрпақтар жинаған тәжірибе мен білімді сақтап қала алады, ойды, өмірді онан әрі жақсарту мақсаттарына пайдаланады.

Бала тілі шықпай тұрған кезде де ойлай алады. Нәресте айналасындағы дүниені бірінші сигнал жүйесінің қызметі арқылы танып біледі. Ойлаудың бұл түрі оның танымын онша кеңіте алмайды. Баланың тілі шығып, сөз арқылы үлкендермен қарым-қатынасқа түскенде ғана оның ойлау шеңбері кеңейетін болады.

Сөйлеумен тығыз байланысты жүріп отыратын ойлау процесі тек адам баласының психикасына ғана тән процесс болып табылады. Кейбір психологтардың (Л. Леви-Брюль т. б. ) айтатынындай, мәдени дамудан артта қалған халықтардың ойлауы төмен, логикасы шарқақ дейтін теориялар ғылыми жағынан дәйексіз болып есептелінеді. Адам ойлауының эволюциялық даму жолы өте ұзақ. Ойлаудың ішкі мазмұны қоғам дамуымен өзгеріп отырады.

Ойлау - өзіндік ішкі қарама-қарсы қайшылықтарға толы, аса күрделі психикалық процесс. Оны зерттеумен бірнеше ғылым айналысады.

Ойлаудың физиологиялық негіздері И. П. Павловтың бірінші және екінші сигнал жүйесі жөніндегі іліміне байланысты түсіндіріледі. Ойлау - ми қабығының күрделі формадағы анализдік - синтездік қызметінің нәтижесі, мұнда екінші сигнал жүйесінің уақытша нерв байланыстары жетекші рөл атқарады [8, 144] .

Ойлау дегеніміз - әлеуметтік жағдаймен ұштасқан, тілмен тығыз байланысты психикалық процесс, сол арқылы болмыстың, дүниедегі нәрселердің жалпы және жанама бейнеленуі. Бұл бейнелеу адам ойының талдау және біріктіру әрекеттері арқылы танылады. Бір сөзбен айтқанда, ойлау сыртқы дүниедегі болмыстың жалпы жанама жолмен біздің санамыздағы ең биік сатыдағы бейнесі.

Ойлау адамның өмір тәжірибесі мен практикалық іс-әрекеттері нәтижесінде пайда болып, тікелей сезім процесінің шеңберінен әлдеқайда асып түседі.

Дүниетану тікелей сезімдік процестер - түйсіну, қабылдау, пайымдаудан басталып, одан әрі ойлануға қарай өрбиді [1; 224] .

Ойлау - баланың таным әрекетінің ең жоғарғы түрі. Ойлау арқылы оқушылар көзге көрінбейтін заттар мен құбылыстардың арасындағы күрделі себептік байланыстарды, заңдылықтарды ұғады. Ойлау, сөйлеу әрекеті роқылы іске асады. Ойлау - нақты сұрақтар қоюдан, соларға жауап іздеуден басталады. Ойлау - белгілі міндетті, теориялық немесе практикалық мәселелерді шешуге бағытталады. Баланың ойлау әрекеті өзінен-өзі қалыптаспайды. Ойлау әрекетін ойдағыдай дамыту үшін тиімді тәсілдер қолданып, арнайы жұмыстар жүргізу қажет [24; 25] .

Ұлы ойшыл - ғұлама Әбу Насыр әл-Фараби: “Ойлау дүниені әр қырынан тануға, мәселені тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Ойлау сөйлеумен тығыз байланысты, ол жалпы адамзатқа тән құбылыс” - дейді [9; 90]

Аристотель, Декарт, әл-Фараби тағы басқа ойшылдар да ойлауға, ой-ға ден қойған.

Декарт: “Мен ойлансам ғана бармын” дейді.

Әл-Фарабише: “жазу-тілге, тіл-ойлануға, ойлау-объектілердің сырын ашуға меңзейді [25; 166]

Бастауыш мектептегі балаларды оқыту үрдісіндегі интеллектуалдық құрылымын анықтауда, бірінші орында олардың танымдық іс-әрекеті, оның ішінде ойлау мен есте сақтау алады. Психологтар Л. С. Рубинштейн, Н. А. Менчинская, З. М. Калмыкова еңбектерінде ойлау іс-әрекеті мынадай ойлау үрдісінен құралады: жалпылау мен талдап қорытудан, жаңа материалдың ережесі мен негіздерін ашудың заңдылықтарын ашудан тұрады. Сонымен, зерттелуші үшін ойлау іс-әрекет ретінде қолданылады, зерттеуші ойлауды үрдіс ретінде оқиды.

Теориялық ойлауды талдауға байланысты С. Л. Рубинштейн былай деп бекітті. “Ойлау, жоспарлау функциясын өзіне қабылдайды”.

Психологтардың пікірін қолдай отырып, ойлауға маңызды мінездеме берген В. С. Библер болды: “Ойлау бұл дегеніміз “ақылда” шындықтағы заттың жобасын құрастыру және ойлап табу: Ал бастауыш мектептегі ойлау іс-әрекеті оқыту үрдісінде бірнеше зерттеу мақсатын қояды. Оны мынадай негізгі түрге бөліп қарастырамыз. Оқыту үрдісінде есте сақтау мен ойлау әрқашанда бірге әрекет жасайды. Оқыту әсерінен дамыған ойлау әрекеті танымдық міндеттерді шешуге негіз болады. Оқушылар әрекетінің жалпылануы және олардың танымдық іс-әрекетінің нәтижелері ақыл-ой әрекетінің жалпыланған тәсілдерін жасауды жеделдетеді, жаңа танымдық міндеттерді шешу шеберліктерін арттырады [7; 26]

Оқыту ақыл-ой тәрбиесінде жетекші болып табылады, өйткені интеллектуалдық және белсенді танымдық қызмет үшін керекті ақыл-ойдың бірде-бір бағалы қасиеті жүйеге келтірілген білімдердің қорынсыз дами алмайды [13; 58] .

Ойлау деп - мәселені шешудегі толғану процесін айтады. Ойлану - дамушы құбылыс және ол адам басында үнемі жұмыс күйінде кездеседі. Ойлану процесінің жүзеге асу шартына адамның бұрынғы тәжірибесі мен бағыты және ойлануға итермелеуші себебі жатады.

Адамның ойлану процесін тұңғыш тәжірибе жасап зерттеген. “Вюрцбург мектебінен”шыққан француз психологтары (Ах Л. Секей т. б. ) болған [2; 73] .

Ойлау процесінің айналасындағы мәселеде софистер алғашқы болып пікір қозғағанымен, олар өздеріне дейінгі, әсіресе Демокрит философиясының деңгейінде қалып қойды. Сондықтан грек философтары Сократ пен Платон ойлаудың диалектикалық даму негізін аша отырып, оның жалпы қоғамдық мәнін, адамдардың іс-әрекетін, алдымен адамгершілік, ізгілік категориясымен анықтап берді, осыдан келіп ойдың, ойлаудың қоғамдық, әлеуметтік негізі айқындала бастады [4; 70] .

Б. Спиноза: “Ойлау - табиғат субстанциясының атрибуты. Ойлаудың табиғаты белгілі бір дененің, оның іс-әрекетінің өзгешелігінде ғана емес, керісінше, оның нақты түрде іс-қимыл қабілетінде жатыр. Ендеше, дененің ойлау қабілетіне ие болуы оның іс-әрекетінің дүниедегі денелер жиынтығының әмбебап қажеттілігінен келіп шығатынын бейнелеуінде” - дейді [4; 155] . Ойланудың физиологиялық негізі-үлкен ми сыңарлары қыртысында құралатын уақтылы нерв байланыстары (шартты рефлекстер) .

Бұл шартты рефлекстер екінші сигналдардың (сөздер мен ойлаудың) әсерінен туады, екінші сигналдар реалдық шындықты бейнелейді, бірақ сөзсіз бірінші сигнал системасы (түйсіктер, қабылдаулар, ұғымдар) негізінде пайда болады. И. П. Павлов былай деп жазды: Сөйлеу органдарынан ми қыртысына баратын кинестезиялық тітіркендіргіштер екінші сигналдар болып табылатын, сигналдардың сигналы. Олар шындықтан дерексіздену, қорытынды жасалу, мұның өзі біздің артық, арнаулы, адамдық жоғарғы ойлау болып табылады [23; 2] .

Анализ бен синтез ойлаудың аса маңызды әдістері. Ойлаудың көптеген әдіс үрдістері оларды қолданады.

Адамның ой әрекеті, академик Павлов айтқандай, аналитикалық-синтетикалық әрекет. Заттардың жеке сапаларын ойша бөлектеп бөлу (анализ), сондай-ақ жеке элементтерді бір бүтінге біріктіру (синтез) заттарды және құбылыстарды бірімен-бірін салыстыруға мүмкіндік береді. Ойлау үрдісінде салыстырудың маңызы зор.

К. Д. Ушинский: “Салыстыру-барлық ұғынудың, барлық ойлаудың негізі, дүниедегінің бәрін біз тек салыстыру арқылы ғана білеміз”-деді [24; 1] .

Ойлаудың таным сатысы ретіндегі айрықша ерекшелігінің бірі-оның сөзге қатысы болып табылады. Бала ойлаудан бұрын сөйлеуге үйренеді, деген жалған пікір. Педагог бұл пікірдің дұрыс еместігін білу қажет. Баланың алғашқы ойлауын, алғашқы былдырлап сөйлеуімен байланыстырады. Оның ойлану әрекеті екінші болады. Бұл жөнінде Л. С. Выготский былай деген: «Первое мышление ребенка связывается с его первыми нечленораздельными еще звуками. Его мышление имеет вторичное происхождение» [7; 1] .

Ойлау әрқашан бір мәселені шешуге бағытталады. Мәселені шеше отырып, адам бір нәрсені білгісі, түсінгісі келеді деген пікірді Л. С. Выготский де айтқан.

Ойлаудың мәселе шешуге бағытталуы оған проблемалық, ізденгіштік сипат береді. Бұл-ой үрдісінің ең елеулі белгісі. Егер адам одан сұрайтын нәрсені білетін болса, онда ол ойланбайды. Ол есіне сақталған, бұрыннан бар білімін пайдаланады. Ойлау үрдісі бірнеше кезеңдерден өтеді. Ол қажеттіліктен немесе бірден түсіну, тану, түсіндіру керектігінен басталады. Бұл-ойлау әрекетінің бірінші кезеңі. Ол адамның түрлі материалдық, рухани қажеттіліктерінен тууы мүмкін. Тіпті, адам қанағаттандыруға ұмтылатын табиғи қажеттіліктер де ойлау үрдісін тудыра алады.

Н. А. Менчинская: “Ойлау операциялары орындалуының жоғарғы дәрежесін меңгеру-оқушылар ақыл-ойы дамуының маңызды бір жағын құрастыра отырып, оның дамуын тікелей сипаттайды деп санауға негіз бар”-деп жазды [17; 2] .

Ойлауды мынадай жүйемен топтастыруға болады (сурет 1. 1) .

Творчестволық ойлау-бұрын орындалмаған, жаңа міндетті жүзеге асыру, жаңа ой айту үшін толғануды айтады.

Абстрактылы ойлау-елеулі емес екінші дәрежелі белгілерден аулақтануға, жалпы және елеулілерін бөліп алуға, сөйтіп осы негізде абстрактылы ұғымдарды тұжырымдауға, адамның іскерлігін көздейді.

Индуктивтік ойлау-жеке пәндер немесе құбылыстар туралы білімдер негізінде осы кластың барлық пәндері немесе құбылыстары туралы жалпы қорытындыға келе білуді көздейді.

Дедуктивтік ойлау-бұрын белгіленген мәлім жалпы ережені жеке фактілерді, немесе жеке құбылыстарды зерттеп үйрене білуге қолдануды көздейді (сурет 1. 1) [13; 58] .

Қабілеттілік-табиғаттың әрбір адамға сыйлайтын ғажайып сыйы. Біреуге көбірек, біреуге азырақ. Ал ұзақ уақыт бойы “өз басында ешбір қабілеттілік жоқ”-деп санап жүрген үшінші біреу өз бойынан ерекше қасиетті байқайды [21; 143]

Қабілеттілік-бұл оқушының жеке психологиялық ерекшелігі. Қабілеттіліктің қалыптасуына адамның өзінің позициясы, тәртібі, алған бағыты әсер етеді [18; 58]

Кей адамның өнертапқыштық қабілеті, не сурет салуға бейімділігі, не ақылдың, не ойлау дарыны болуы мүмкін.

Қабілет деп-әр адамның белгілі бір іс-әрекет түріне икемділігін айтады немесе қабілет дегеніміз-мақсатқа бағытталған, тәлім-тәрбие жұмысына байланысты адамның бір іс-әрекетке ұйымдасқан түрде бейімделуі және оны нәтижелі етіп атқаруы.

Қабілеттілік-адамдағы жеке дара өзіндік ерекшелік, яғни бір адамның екінші адамнан айырмашылығын көрсететін психологиялық сипат.

Сурет 1. 1 Ойлауды топтастыру жүйесі

Қабілеттің мұндай сипаттарын былайша түсіндіруге болады. Мысалы: саусақтарының салалы болуы-көбінесе музыканттарға, ал бойшаң болып келу-баскетболшы-спортшыларға тән қасиет, ерекшелік.

Кез-келген адамның 2-3 түрлі іс-әрекетті атқаруға бейімділігі болады. Бұл-адам қабілетінің жалпы түрі, өмір сүруі мен тіршілік етуге деген икемі және әрекетшіл көрінісі. Жалпы, қабілет адамның жеке басының әрекетімен байланысты түрде жүзеге асады. Адамның даралық ерекшеліктерінен оның арнаулы қабілеті де аңғарылады.

Қабілеттің арнаулы түрі белгілі бір істі үздік орындаудан, оған деген ықылас-ынтадан, дағды мен икемділіктен айқын көрінеді. Бір сөзбен айтқанда, адам қабілеті мен оның түрлі деңгейде дамып өрістеуінің негізгі факторы-еңбек [1; 224] .

Қабілеттілік-кісінің жинақталған бірнеше істі меңгеру шамасын байқататын бір қасиеті. Қабілеттілігінің артуына қарай кісінің дарындылығы мен данышпандылығы айқындалады. Мысалы: Юлий Цезарь мен Александр Македонский 2 солдаттың атын білген, түсін таныған. Парсы патшасы Кир де сондай қабілетке ие болған. Аты шулы Фемистокл грек астанасының 2 тұрғынының түрін, түсін білген. Дарынды математик Леонард Эйлер есепті есте сақтауда, Сенека бір-біріне байланысы жоқ, бір рет қана айтылған 2000 сөзді қайталап айтуда елді таңқалдырған екен.

Қабілет деген-асыл мұра, бойымызға біткен зор қасиет қой. Әркімде бір ерекше көзге түсетін қасиет болады [22; 13] .

“Ал ойлау қабілеті - тек жалпы адамзаттық мәдениетті, білімді меңгерумен бірге пайда болады”-деп атап көрсетті совет философы Э. В. Ильенков [12; 48] .

Ойлау қабілеті-бала ойынында да, еңбекте де дамиды. Көптеген нәрсе адамның өзіне, оның белсенділігіне байланысты. Ойлауға ерінбеудің, күрделі міндеттерді шешуде бейнеттен қаймықпаудың мәні бар [20; 30] .

Сурет 1. 2 Қабілеттің құрылымы

1. 2 Төменгі сынып оқушыларының ойлау процестері

Балалық шақта ойлаудың дамуы шектелуді көтермейтін, өзара тығыз байланысты бірнеше сатыдан тұрады.

Оқушының жас кезінде көрнекі образды ойлау және ойланып сөйлеу басым бола бастайды.

Мұнда заттар мен олардың бейнелері сөзбен байланыста болады. Мектеп оқуының басталуымен, оқушының жұмыс процесінде тиесілі ұғымдарға негізделген ұғымдық ойлауы тез дами бастайды.

Ойлау процесінің дамуында оқытудың алар орны ерекше, ол оқушының елестете алуы мен білімін кеңейтеді. Оқушының ойлау процесінде әрекетпен (ойын, сурет салу) байланысты нақтылы тапсырманы шешу бағыты басым түседі. Оқушы оқи бастағанда, алғашқы кезде құбылыстардың көптеген байланысу себептері түсінікті болғанымен, оның бұл түсінігі азғантай өмір тәжірибесінен көбіне ұзап шыға алмайды.

Мектепке дейінгі балалардың ой-қызметінің ерекшелігі мынада: олардың білімі заттар мен құбылыстардың өзара қатынасы мен байланысын білуден емес, айналадағы болмыс объектілеріне қызығушылықтан жинақталады. Мектепте жүйелі түрде оқып, білім алуы бала іс-әрекетінің ерекше түріне жатады.

Төменгі сынып оқушыларының ойлау процесі әдетте әрекетпен тығыз байланысты. Олардан тікелей алатын әсердің орны ерекше, бұл кейде нақтылы көрінгеннен көңіл аударуды, абстракциялық ұғымдарды түсінуді қиындатады. Жазушы В. Г. Красенконың айтуына қарағанда: Оқушылар кейбір әсерлердің бір-бірімен байланысын аңғару үшін, олар тікелей әсерге шын беріліп кетеді. Төменгі сынып оқушыларының пікірі мен ой қорытындылауы бірте-бірте ақылға қонымды бола түседі. Балалар мектепке дейін бір нәрсе дұрыс емес деп турасын айтуы мүмкін. Оқу процесінде олар мұндай қылықтан бірте-бірте арылады. Олардың сөзінде мектепке дейінгі балаларға тән емес, шартты, болжамды пікірлер пайда бола бастайды.

Мектептегі оқу дәрежесіне қарай және өмір тәжірибесі молая келе, оқушылардың ұғымы да, ойлау қабілеттері де дамып, ол неғұрлым дұрысырақ бола бастайды. Бұған қазіргі кездегі ғылыми жетістіктер, прогресс үлкен ықпалын тигізеді.

Төменгі сынып оқушыларының, біздің айналамыздағы болмыс құбылысының себебін түсінуі жыл сайын өсе түседі.

Төменгі сынып оқушыларының түсініктері едәуір мол, бірақ олар ғылыми емес, күнделікті тұрмыстан алынған сөздер болып табылады.

Дерексіз абстракты ұғымдарды түсіну төменгі сынып оқушыларына оңай емес. Олар сөз бен сөйлемнің астарын, алигорияны көбінесе түсіне алмайды. Міне, сол себепті, олар мақал-мәтелдерді, мысал өлеңдерді дұрыс түсіне бермейді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.