Мультимедиалық жүйелік дыбыстар
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Информатика және қолданбалы математика кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ ___________ 2010 ж.
кафедра меңгерушісі,
тех.ғ.к., доцент
_____________ Г.И.Салғараева
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНДЕРДІ
ҚОЛДАНУ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
050602- Информатика мамандығы бойынша
(сырттай бөлім 3 жылдық 3-курс)
Орындаған Саимбетова
Галия
Ғылыми жетекшісі,
тех.ғ.к., доцент.
Г.И.Салғараева
Алматы, 2010 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШКЕНДІ
ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ..5
1.1 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер көмегімен информатика пәнін
оқытудың өзекті
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..11
1.2 Білім беру үдерісінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.3 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолданудың құрылымдық-мазмұндық
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.4 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді қолдану – оқытудың тиімді
құралы
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
ІІ. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНДЕРДІ ДАЙЫНДАУ
ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..37
2.1 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен және оның құрылымы ... ... ... ..38
2.2 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын
талаптар ... ... ... ..42
2.3 Информатика пәнінен мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен жасау
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 59
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың қалыптасқан
дәстүр бойынша 2007 жылғы 28-ші ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауында
Республикадағы әлеуметтік, саяси-мәдени жағдайларға кеңінен талдау жасап,
елдің негізгі даму басымдықтарын атап көрсетті. Қол жеткен нәтижелер –
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына
қосылуына мүмкіндік туғызатыны анық. Жоғары білім беру қызметкерлері үшін
алтыншы міндеттің маңызы ерекше, онда Білім беру реформасының ойдағыдай
жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен білік алған еліміздің әрбір
азаматы әлемнің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай
деңгейге көтерілу-деп атап айтты.
Қазіргі мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің қарқынды даму
кезеңінде орта білім беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі
болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті
ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетте
кеңінен қолдана білу іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп
мұғалімдерінің кәсіби дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы
орайда жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенлар мен бағдарламалық құралдарды
қолдануға ғана емес, осы құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып
табылады.
Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті
әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін,
әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде. Бұл үдеріс білімнің
жаңа аймақтарына енудің қажеттілігі мен оны жеке тұлғаның толық көлемде
меңгеруінің қиыншылықтары арасындағы қарама-қайшылықтары ретінде белең алып
отыр. Осыған орай, бүгінгі ғаламдық білім беру кеңістігіне сай білім беру,
танымды, ойлауды дамыту, өзінше ғылыми тұжырым жасауға, олардың қажетіне
қарай ғылым жетістігін сұрыптауға, студенттің өзінің іс әрекетінің
субъектісі болуына мүмкіндік туғызу - көкейкесті мәселе болып табылады.
Өйткені, тек жоғары білімді маман ғана қоғамның экономикалық, әлеуметтік
және мәдени өркендеуінің көшбасшысы бола алады.
Мультимедиалық технологиялар мультимедиа өнімдерінің жасалу
үрдісімен байланысты яғни, электрондық кітаптар, мүмкіндігінше
энциклопедиялар, компьютерлік фильмдер. Бұл өнімдердің өзіндік
ерекшеліктері мәтіндік, графикалық, аудио-бейне, ақпараттық анимацияның
бірігуі болып табылады. Мультимедиа технологиясы компьютерді тең дәрежедегі
әңгіме-дүкен құрушыға айналдырып қана қойған жоқ, оқушыға сыныптан үйден
шықпай-ақ үлкен ғалымдар мен педагогтердің дәрістеріне қатысуына, өткен
және қазіргі тарихи оқиғаларға куә болуына, әлемнің ең белгілі мұражайлары
мен мәдени орталықтарына, жер шарының ең алыс және қызық түкпірлеріне сапар
шегуіне мүмкіндік жасады.
Гипермедиялық технологиялар мәтінмен жұмыс істеудің және олрдың
бір-біріне хабар жіберуін ұйымдастырудың ыңғайлы мүмкіндіктерін жасайтын
гипермәтіндік технологияларды дамыту болып табылады.Барлық қазіргі заман
ақпараттық-анықтамалық жүйелер гипермедиа технологиясында жүзеге асады. Оқу
мақсатындағы гипермедиа өнімдері үлкен көлемді материалды оқуға ғана емес,
тыңдау, көру, материалды іріктеу, керекті жерін жазып алу, қажет
рефераттарды дайындауға да мүмкіндік береді.
Жүйелік технологиялау- жалпы қоғамды ақпараттық бүтіндей және
жекелеп алғанда білім беруді ақпараттандыруда қарқынды дамып келе жатқан
бағыт. Телеканалдық технологиялау оқушылар мен оқытушылар үшін жаңа
мүмкіндіктер ашты. Компьютерлік жүйемен жұмыс оқушылардың әлеуметтік
қоғамның мүшесі болу қажеттілігін арттыра түседі.Білім беруде
телекоммуникацияны қолдану оқу үрдісіне электронды поштаны енгізуден
басталды. Электронды поштаны қолдану арқылы оқу үрдісіне арнайы
жоспарланған және ұйымдастырылған болуы тиіс, себебі, оны сыныптық-сабақтық
жүйеге сыйғызу өте күрделі. Сондай-ақ электронды поштаны үнемі әдіс болып
табылады,себебі, компьютер қашықтан оқыту формасы кезінде оқытушы мен
оқушылар арасындағы байланыс үшін кең қолданылады.
Оқытудың компьютерлік әдіс-тәсілдердің тиімділігінің бағасы әдетте
дәстүрлі әдіс-тәсілдердіинновациялық әдістермен салыстыру арқылы беріледі.
Оқытудың дәстүрлі әдіс-тәсілдері пәндік білімнің жеткілікті түрде игерілуін
қамтамасыз етуге жол ашады. Инновациялық әдіс-тәсіл алдыңғы орынға оқыту
үрдісінде әр оқушының жеке ойлауын дамытуды қояды.Егер инновациялық
оқытудың әр кезеңінде оқушының жоғары белсенділік деңгейі сақталатын өзара
іс-қимыл формасы басты рөл атқарады. Сонымен Кешегі, бүгінгі және ертеңгі
Қазақстандағы білім беру әр ұстаздың тәжірибесінде деп өз ойымды аяқтағым
келеді.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік рухани, азаматтық, басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Өзін- өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін
тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.
Білім берудің қазіргі жаңа құрылымымен оқу- әдістемелік мазмұнының
өзгеруі- мұғалімнің өз кәсіби шеберліктерін шыңдауды, жаңартуды талап
етеді. Ел президенті Н.Назарбаев Қазіргі заманда жастарға ақпаратты
техникамен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте
қажет деп атап көрсеткеніндей инновациялық әдіс- тәсілдерді кеңінен
қолдану жаңаша білім берудің бір шарты.
І. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШКЕНДІ
ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Мультимедиалық жобаларды құру. Жоба бастамалары.
Көбінесе мультимедиалық және Web-жобаларды бірнеше этаптарда орындау
керек. Бір бөлімін басқасы басталғанға дейін дейін аяқтау керек, кейбіреуін
жіберіп, біріктіруге болады. Мультимедиалық жобаны құрудың 4 негізгі этапын
атап өтейік.
Өзіндік тұрақтылығы бойынша жоспарлау.
Жоба әрқашанда бір ойдан немесе құралдан басталады: жобаның мақсаты
анықталады, ол пайдаланушыға дейін жету керек. Авторлық жүйе бойынша әр
мақсатты анықтау керек. Біріншіден қандай жазушылық ғылымдар, суреттер,
музыкалық және бейне-объектілер және басқа мультимедиялық құралдар және
білім керек екенін жоспарлап, содан кейін жобаны жасауға кірісу керек.
Пайдаланушыларға шығармашылық және графикалық түрден қарағанда, қандай
жағдайды қажет ететінін, жаңашылдық жүйенің құрылымын құру, жобаның
мәтіндік мазмұнын оқытуды қарастыру керек. Осыған қанша уақыт кететінін
анықтау керек. Қысқа (prototype) макетін талдау немесе алғашқы жазбаны
(proof-of-concept) талдау керек. Жаңадан құрылған жобалар жеңілдікпен
жасалып, келеңсіздікке әкеліп туғызады. Жобаның мазмұнын дұрыс анықтаса, ол
тез құрылып, аз өзгертулерді қажет етеді.
2. Талдау және өндірістік. Жоспарланған мәселелерді орындап соңғы бөлігіне
дейін құру керек. Бұл бастамада тапсырыс берушілермен тығыз байланыста болу
керек.
3.Тестілеу. Әрқашанда бағдарламаны тестілеуді ұмытпау керек және жобаның
мақсаты өз дәрежесіне жеткенін, базалық платформаларда дұрыс жұмыс
істейтінін анықтау керек.
4.Жеткізу. Жобаны қаптап оны пайдаланушыға жеткізу. Мультимедиалық объект
құру үшін өңдеу, бағдарламалық қамтамасыздандыру, керемет ойлар қажет. Ал
жақсы мультимедиалық жобаны құру үшін білім мен іскерлік қажет.
Қарапайымнан басталатын мультимедиалық объекті талдау үшін команда қажет:
суретті мамандар график бойынша салады, бейнені бейнелегіштер, дауысты
дауыс режиссерлары, программалауды программалағыштар орындайды.
Өңдеу
Қазіргі кезде көптеген пайдаланушыларда графикалық интерейс арқылы
компьютерлік платформалар және өңдеулер мультимедианы құру және таратылуда
жасалған. Детальданған және анимацияланған мультимедиалық объектілер
арнайы жұмыс станцияларында, фирмаларда, мейнфреймдерде құрылады, бірақта
Macintosh және Windows PC олардың қатарында емес, олар материалдық жоспар-
лауда, бағдарламалық жабдықтауда әр кезде қолданылады. Жөнелтудің
тәуелсіздігіне байланысты – компьютерде және телеарнада көптеген
бағдарламалық жабдықтар Macintosh және РС операциялық жүйелерінде
қолданылады. 1995 жылдың август айында Microsoft Windows 3.1-ді Windows
95 –ке , Windows 98, Windows МЕ, Windows 2000 Windows 98, Windows МЕ,
Windows 2000 және Windows ХР жүйесіне ауысты. Өңдеу және қосымша
құрылғылары: мониторлар, жүйеліблок, сканерлер және желілік
құрылғылар,аудиоқұрылғылар, видео.
Компьютердегі Macintosh және РС жүйелерінде мультимедиалық
элементтерді құру және редакторлеудің негізгі принцптері бірдей орындалады.
Графикалық бейнелеу – бұл графикалық бейнелеу, цифрлық дыбыс – бұл
цифрлық дыбыс, қандай әдіс немесе құралдар оның құрылуына тәуелді емес.
Көптеген бағдарламаларда суретті өңдеу, дыбыс немесе басқа
мультимедиалық файл Macintosh және Windows форматтарының файлдары және
керісінше белгісіз форматтар немесе екілік кодтың файлдары ешқашан
өңделмейді.
Шығармашылық қабілеттілік
Мультимедиалық жобаны бастау үшін, оның құрылымы мен мазмұнын дұрыс
құрастыру қажет. Қандай әдістерді қолдану керектігін ойлану керек.
Шығармашылық қабілеттілік–мультимедиалық шеберліктегі ең үлкен құрал
болып табылады.
Мультимедиа бойынша іздену жұмысы. Мультимедиалық қоректі құру үшін,
білімнің әр-түрлі жағы қарастырылады: компьютерді дұрыс білу, мәтін,
график, дыбыс, видео бойынша жұмыс істей білу керек. Осындай қажетті
білімділікті бір адамнан, бірнеше адамнан немесе жұмысшы командасынан
табуға болады. Қарапайым командада өздерінің әр түрлі қабілеттіліктеріне
қарай мульти-медиалық компакт-дискілер немесе Web сайты түрлендірулер
бойынша жұмыс істейді. Өте жиі кездесетіні команданың бір мүшесі бірнеше
рольді ойнайды: графикалық дизайнерлер интерфейс бойынша жұмыс істей алады,
бейнені сканирлеп өңдей алады. Жобаның менеджері немесе продюсері
режиссер-қоюшы бола алады. Седарвилльск университетінің профессоры
мультимедианы талдауда 18 әр түрлі рольдерге команда бойынша адамдарды
бөлді:
- орындаушы продюсер
- продюсер жобаның менеджері
- креативті директор мультимедиа дизайнері
- суретші редактор графикалық интерфейс дизайнері
- суретші
- интерфейсті талдаушы
- ойын дизайнері
- жобаның тақырыбы бойынша эксперттеуші
- білімдік компонент жағынан талдаушы
- сценарист
- аниматор
- дыбыс режиссері
- композитор
- режиссер-қоюшы
- мультимедиа программисті
- HTML программисті
- заңгер
- коммерциялық директор.
Мультимедиалық жүйелік дыбыстар
Дыбыс – толқын тәрізді энергия. Өте қатты дыбыс жұқа қабылданған
механизмді бұзады, барабанның қасындағы дыбыс 6 Гц болғанда естілмейді.
Дыбыстың қаттылығы ырғағынан білінеді.
Акустика – ырғақтың қаттылығы және жоғарлауы емес, одан да үлкен
болады. Windows жұйесінде дайын қолданылатын дыбыстар бар, операциялық
жүйені орнатқаннан кейін дыбыстық сигналдар, ескертуге арналған дыбыстар
орындалады. Windows Media-ның ішкі каталогы Windows жүйелік дыбыстық файл
WAV болады. Кең таралған дыбыстар - start.wav, chimes.wav, chord.wav,
ding.wav, logoff.wav, notifi.wav, recycle.wav, tada.wav sound.wav.
Дыбыстарды Windows жүйесіндегі ақпаратпен байланыстыруға болады. Дыбыстық
схеманы құрып және дайын схеманы көңіл-күйіңе қарай таңдауға, өзімізге
керек дыбыстық файлды қосуға болады және оны жүйедегі ақпаратпен
байланыстыру үшін мынандай әрекеттерді орындауға болады: WAV каталогындағы
дыбыстық файлдарды Windows Media-ға орналастырып, басқару тақтасы
бойынша дыбыстарды таңдау керек. Егер қандай да бір поатформамен жұмысты
бастау керек болса, мультимедиалық дыбысты қолданудың бірінші тәжірибесі
бойынша басқару тақтасында жүйелік дыбыстарды тестілеу керек.
Дербес компьютерде дыбыстық ақпаратты енгізу
Микрофон – бұл дербес компьютерде дыбыстық ақпаратты енгізуге
арналған құрал. Микрофонның жұмыс істеу принцпі дыбыстың өңделу кезінде
орындалады.
Микрофон келесі талаптарға жауап береді:
- жұмыстық көрсеткіш кезінде микрофон электрлік сигналды орындап, өзіндік
электрлік дыбысты жеткілікті өлшемде орындайды;
- орындалған сигнал пайда болған кедергілерді орындамау керек;
- микрофон дыбысты практика жүзінде өзгеріссіз аппарат ауқымына жеткізу
керек.
Микрофон электрлік тербелістегі дыбыс қысымындағы дыбыстық
тербелістің пайда болуына қарай ажыратылады. Осыған орай микрофонның
мынандай түлері болады: электродинамикалық, электромагниттік,
электростатикалық, бұрыштық және жартылай сымды микрофондар.
Электродинамикалық микрофондар катушкалық және ленталық болып бөлінеді.
Кәсіби мақсатта қолданылатын электростатикалық микрофон-дардарға
конденсаторлық және электреттік түрлері жатады. Соңғы екі тобы бұрыштық
және жартылай сымды микрофондар талаптың кез-келген әрекеттерін орындайды.
Әр типтегі мирафондардың әрекеттері дыбыстардың тербелуіндегі өңделу
әдістерімен байланысады: микрофонның мембрана (диафрагма) элементтегі
дыбыстық қысымның тербелуін қабылдап, тасымалдап, олардың өңделуін
электрлік сигнал түрінде береді.
Бір контактілік белгісі бар дыбыстық картада микрофонды қосудың бір
бөлімін табуға болады. Олай болса, дыбыстық картада бір ғана микрофон
қосуға болады.
Дербес компьютерде дыбыстық ақпаратты шығару
Акустикалық жүйелер (колонкалар) – бұл дербес компьютердегі
дыбыстық ақпаратты шығаруға арналған қосымша құрылғылар. Акустикалық
жүйелер белсенді және белсенді емес болады. Белсенді емес жүйеде ток
күшейткіші пайдаланылмайды. Ол өзінің тоқ күшейткіші бар (4-ваттық, арнаға
2 ваттан) дыбыстық платаға жалғанады. Әдетте, белсенді емес акустикалық
жүйе компьютерде энергияны, дыбыстың күштілігін, баяулығын қамтамасыз
етеді.
Белсенді күшейткіш жабдығы дыбыстық платадан USB портына сызықтық
шығу болып табылады. Соңғы кезде дыбыс колонкаға цифрлік түрде беріліп,
оның дикодирленгені бойынша дыбыстық картаның орнына колонканың өзінде
орналастырылған аздаған чип қолданылады.
Колонкадағы ток күшейткіштің ішіндегі қатарлардың қоректенуі болып
ішкі акмулятор немесе қоректену блогы ішкі, сыртқы болып табылады. Дауыстың
ырғағына қарай белсенді калонкалар қарапайым және 3 жолды эквалайзер
болады. Дыбыстық платаның сызықтық шығуына байланысты аудиокомплекстің тоқ
күшейткішіне сызықтық шығу қосылған. Колонканың негізгі сипаттамасы –
ваттағы өлшенген қуат. Колонканың нақты қуаты 10-50 Вт аралығында болады.
Сапалығына қарай өзіндік сипаттамалары болады. Әдетте дауыс ырғағы 40-60 Гц
шамасында орындалады. Колонканың техникалық паспортында диапозон бойынша
дыбыстың орындалуы 50 Гц аралығында орындалса жеткілікті болады.
Мультимедиалық жобаға дыбысты енгізу.
Macintosh, Windows жүйелерінде мультимедиалық жобаға дыбысты енгізу
үшін, төмендегі әрекеттерді орындау керек:
1. Жүйеде дыбысты өңдеудің қандай құралдары бар екенін анықтау керек.
2. Дыбыстың қандай типі бар екенін анықтау (мысалы, түстік музыкалық
құралдар, дыбыстық спецэффектілер және диалогтар);
3. MIDI дегі мәліметтерді және дыбыстық дыбыс жазбаларды қалай қолдану
керектігін анықтау;
4. Дыбысты жазу үшін дыбысты редакторлеу керек;
5. Дыбыстағы бейнені синхронизирлеу үшін, дыбысты тестілеу қажет. Ол
үшін, 1-4 әрекеттерді қайталап орындау керек.
ХХІ - ғасырдың басы жоғарғы бiлiм берудi дамыту үшiн жаңа кезеңдi ашты.
Бiлiм берудегі мультимедиалық оқу-әдістемелік кешеннің ролi соңғы уақытта
сөзсiз өсіп, барлық бiлiм беру процесiне айтарлықтай ықпал етуде.
Компьютерлiк технология оқу процесiнiң тиiмдiлiгiн және сапасын көтередi.
Ол кез-келген ақпаратты жылдам әрi тиiмдi алуға, оқытудың жаңа әдiстерiн
еңгiзуге, сонымен қатар зерттеу жұмыстары үшiн жаңа мәлiметтер бередi. 2004
жыл бiлiм беру саласындағы реформаның жаңа кезеңi болып табылады. Қазақстан
республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi 2015 жылға дейiнгi бiлiм берудiң
даму тұжырымдамасын жасап шығарды. ЕҰУ-де кредиттiк технологияға көшу
жөнiндегi тұжырымдама жасалынды. Халықаралық тәжiрибе көрсеткендей,
Ұлыбританияның бiлiм жүйесiнде қолданылып жүрген кредиттiк технология
жүйесi бiзге қолайлы болып табылады.
Кредиттiк жүйе (credit system) АҚШ-та және көптеген Еуропа жоғарғы оқу
орындарында соңғы 10 жылда үлкен орын алды. Педагог кадрларды ағылшын тiлi
және инновациялық технология бiлiмiмен дайындауға үлкен мән берiлуде.
Университетiмiзде кейбiр мамандықтар бойынша оқу пәндерiнiң ағылшын тiлiнде
өте бастауы ағылшын тiлi оқытушыларына деген талапты күшейте түседi.
Кредиттiк технологияға көшу жағдайында жоғарғы оқу орындарының оқытушылары
тек студентке сабақ берiп ғана қоймай, онда терең түрде өздiк жұмыстары
дағдыларын, аналитикалық ойлауды қалыптастыру, сонымен қатар кеңесшi,
педагог-жетекшi болып табылуы керек. Қазiргi уақыттағы университеттерде
ағылшын тiлiн оқыту барлық гуманитарлық және жаратылыстану салалары бойынша
мамандарды дайындаудың приоритеттi бағыттарының бiрi болып табылады.
Халықаралық бiлiм беру кеңiстiгiндегi интеграция процесi ағылшын тiлi
бiлiмiнiң жоғарғы деңгейде жаңа ақпарат технологиясымен үйлесiмдi болуын
талап етедi.
Электрондық кiтапхана, энциклопедия, сөздiктер және аудармашылар жан-
жақты ақпараттық толықтыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi. Информатиканы
оқытуда мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолдану тиiмдiлiгi үшiн
бiздiң көзқарасымызша жан-жақты техникалық жабдықтау, компьютерлер
(hardware), бағдарламалық қамтамасыз ету (software) және әлемдiк
компьютерлiк сеть қажет. Кез-келген студентті ең ақпаратты және пайдалы
кешендi лингвистикалық ресурстары бар сайттар, олар әртүрлi бөлiмдерде
жүйеленген: бiлiм беру жаңалықтары, курстар, репититорлар, on-line
сабақтары, сөздiктер, аудармалар, оқу материалдары, емтихандар, шетелде
оқу, түжiрибе алмасу, форум, баспа және тағы басқаларымен қамтамасыз ету
басты міндет болып табылады.
Үй компьютерi жалпы қауымға тек қана арман болған уақыт өттi. Қазiр бұл
өмiрде де, iсте де маңызды көмекшi екендігі белгілі. Компьютердiң қолданылу
шеңберi өте кең: ойыннан бастап әлемнiң кез-келген нүктесiмен Internet
әлемдiк сетi арқылы байланыс жасауға болады. Компьютерлер әртүрлi мәселердi
шешуде де маңызды құрал болып табылады. Компьютерлерде сонымен қатар бiлiм
беретiн және энциклопедиялық бағдарламалар бар.
Мәлімет жинақтауыш CD-ROM – компакт-дискілерге арналған оптикалық
дискіжетек
(CD) компакт дискілері – бұл, лазерлік сәуленің көмегімен
жоғарғы жағына ақпарат жазылған оптикалық және лазерлік дискілер. Бұл
дискілер жоғарғы жағынан жұқа алюминий қабатымен қапталған органикалық
материалдан құралған. Қазіргі кезде лазерлік дискілер ақпаратты тасмалдауыш
құрал ретінде кеңінен таралған. Габарит (диаметр-120мм) флоппи-дискілермен
құралған (диаметр-89мм ) қазіргі компакт дискінің тығыздығы дискеттен 500
рет артық. Лазерлік дискінің тығыздығы 650 Мбайт-тан тұрады, бұл 450 кітап
бойынша және 74 минуттық дыбыстық файлдың ақпаратына сәйкес келеді.
Ақпаратты лазерлік сәуленің көмегімен қолдану ұзақ мерзімге дейін
сақталып, қолайлы түрде болады. Магниттік дискіден лазерлік дискінің
айырмашылығы спираль бойынша бір жолдан тұрады. Ақпараттың орындалу
кезінде әлсіз лазерлік сәулемен шағылып және (1) арқылы орындалып, (0)
арқылы қабылданады.
Оптикалық дискілерде жадыны қолдану үшін, CD-ROM мәлімет
жинақтауышына арналған дискіқозғағыш қажет.
Жақсы мәлімет жинақтауыш CD-ROM берілген форматтарды көп
қамтамасыз етеді. Форматтың көптүрлілігі дискіде ақпараттың әр түрін сақтай
алады: программа кодтары, мәтін, дыбыс, видео, графиктер, адам өзіне
кездестіретін ақпараттың бірнеше түрлерін сақтай алады. 1990 ж. ұсақ Sony,
Matsushita және Mitsumi фирмаларында, лазерлік дискілерде жазылған,
мәліметтерді оқуға арналған біріңғай стандарт CD- ROM-құрылғылары жасалды.
CD- ROM түрлері мен типі
Оптикалық дискіқозғағыштар 4 түрмен ажыратылады: CD-ROM, CD-R, CD-
RW, DVD-ROM.
CD-ROM – оқуға арналған компакт-дискі құрылғысы, олардың көмегімен
ақпаратты жазуға болмайды. CD-ROM (ағылшын тілінен аударғанда Compact Disk
Read Only Memory – оқуға арналған компакт-диск). Ақпаратты жазбау себебі,
әлсіз лазерлік сәуле орналасып, күштілігі ақпаратты оқуға арналған. Егер,
ақпарат лазерлік дискісіден CD-RW-ға жазылса, CD-ROM оны оқымайды.
Дискіқозғағыш CD-R (Recordable) оқу үшін арналған емес, компакт-
дискіге ақпаратты жазады. Дискіқозғағыштың осындай оптикалық жүйесі
лазерлік сәуленің күшті түрін иелененіп, компьютердің дискіқозғағышының
жазбасынан басқа, жоғарғы жағынан қапталған микроскоптық тереңдікті
иеленеді.
CD-R –ге ақпаратты жазудың жылдамдығы 20 шамаға жетеді.
Дискіқозғағыштың маркирленген жылдамдығы бойынша 4х, 8х, 10х, 12х, 14х, 16х
дискілер таңдалынады. 8-шама бойынша жылдамдықта жазылған диск қолайлы
болады. Ескерту: CD-R жазылған дискілері бір-бірінен сырт жағындағы түсі
арқылы ажыратылады.
CD-RW – дискіжетегі CD-R технологиясына қарағанда өте жақсы жазба
түрінде қолданылады. Осы технологияның көмегімен ақпаратты қалай дискіге
жазу керектігі қолданылады. Осыған орай CD-RW дискіқозғағышы дискілермен
жеңіл басқарылып қоймай, CD-ROM және CD-R дискілерімен жеңіл
басқарылады.Жылдамдық сипаттамасы бойынша дискіқозғағыштың аты көрсетіледі,
мысалы, 12х8х32 кіші жылдамдық CD-RW жазбасына сәйкес келеді, жоғарғы
жылдамдығы оқуға сәйкес келеді. Бұл дискілер DVD дискілерін оқуға көмек
береді.
CD-ROM қандай жерде қолданылады
Компьютерде CD-ROM жинақтауышы не үшін қоланылады?, 5-6 жыл
бұрын бұл сұрақ қарастырылған. 2-3 жыл бұрын үйдегі жүйелі блокта CD-RW
жинақтауышы қолданылса, қазір ол төмен түсті. СD-R (жазба дискісі)
ақпаратты тасымалдауда қолданушылардың нәтижесі бойынша кең таралған. 3,5
дюймдік дискетінің қолданылуы төменгі дәрежеде.
Мicrosoft Windows XP операциялық жүйесінің басқаруымен орындалатын бұл
мультимедиалық құрал Intel Pentium 4 базасында орналастырылған. Ол қиын-
дықсыз бір қабатты және екі қабатты оптикалық дискілер бойынша орындайды.
DVD-R, DVD-RW, CD-R, CD-RW, CD-DA (Аудио CD), CD-ROM (Модель 1 и 2), CD-ROM
XA, Video CD, Photo CD ,(CD-EXTRA (CD PLUS), Hybrid CD және CD-Text. Бейне
материалдар мынандай форматтар бойынша қойылады
MPEG-2, DivX, H.264 (MPEG-4 Part 10) немесе VC-1 (WMV-HD), Dolby Digital
(включая EX), DTS немесе DTS-ESTM Extended Surround (DTS 6.1 Matrix и DTS
6.1 Discrete) технологияларының қолданылуы бойынша орындалады..
1.1 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер көмегімен информатика пәнін
оқытудың өзекті мәселелері
Білім берудің өзекті мәселелері – кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту,
біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту,
оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы
оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою,
білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі
үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман
техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.
Ш.Амонашвилидің Мұғалім өз сабағын сүймесе, оған өзі сүйсіне білмесе,
ол шәкірт бойына да сүйіспеншілік дарыта алмайды. Тек көркем шығарманы өзі
жан-тәнімен сүйген, қабылдай білген,оның сиқырлы сырына қанық, адамды өзіне
баурап, тәңірісін таныған ұстаз ғана оқушыларын көркем сөз өнеріне
ынталандыра, құлшындыра алады. Шығарма мәтінінің тереңіне, астарлы бейнелі
ойына, жан сүйсіндірер, ынтықтырар сәттеріне толғана ой жүгірткен, сондай
жерлерін таңдап таба білген мұғалім шәкіртті шығарма оқуға қызықтыра,
ынтықтыра алмақ деген пікірінен жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта
оқытуда мұғалімге қойылатын талаптың маңыздылығын анық байқауға болады
дегендей ұстаз өз ісінің шебері болуы керек. Қазақстан Республикасында
2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы өз бетімен ала алатын
және алған білімін өмірдің түрлі жағдайларында қолдана білетін жеке
тұлғаның қалыптасуына қамтамасыз ететін оқытудың жаңарған технологияларына
көшу талабын қойып отыр. Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерге сай оқытудың
сапасын арттыру мәселесі жаңа оқыту технологияларын өз дәрежесіне сай
қолдануға да тікелей байланысты.
Мұны Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010
жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасындағы мынадай жолдар ... білім
беруді дамыту үшін оқытудың озық жүйелері мен технологияларын әзірлеу мен
енгізу талап етіп отыр.
Мектепте, жоғары оқу орнында сапалы оқу бағытын айқындайтын жаңа
жолдардың бірі-пәндерді модулдік технология арқылы оқыту екендігі теориялық
және тәжірибелік жағынан дәлелденуде. Бұл мәселені ғалымдар Дж. Рассель,
П.Юцявичене, М. Жанпейісова т.б дәлелдеп келеді. Модул ұғымының
этимологиялық мәні білімді қолданысқа, меңгеруге ыңғайлы етіп жүйелеу,
шоғырландыру, жинақтау болып табылады. Модулдік технологиялармен қатар жаңа
технологиялардың бірнеше түрін сабақ жүйесінде қолдануға болады.Қазіргі
уақытта сабақ жүйесінде компьютерлік технология көп қолданылып жүр.
Компьютерлік графика мен визуалды білім мүмкіндіктерімен байланысты
еңбектер дамытылды. Оқыту бағдарламасында компьютерлік графиканы қолдану
шығармашылық жеке адамды тәрбиелеуді жүзеге асырады,себебі,оң жарты шармен
ойлауды синтетикалық, бейнелі,интуитивті жағдай бойынша қамтамасыз
етеді.Бұл вербалды-логикалық сол жарты шармен ойлауды дамыту мен тарихи
байланысты дәстүлі оқытудың бір осал нүктесін жеңуге мүмкіндік береді.
Сондықтан жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі
студентті болашақ мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту,
кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман
дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсенділендіру,
оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет. Оқу үдерісін
белсенділендіру – берік те тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру,
студенттердің шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау, оларды
келешек мамандығына қызықтыра алу, оқу үдерісін ғылыми негізде ұйымдастыру
және т.б.
Болашақ мұғалімдерді ақпараттық–компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде даярлау үшін оларда ең алдымен практикалық іс -
әрекет барысында пайда болатын мәселелерді формальды сипаттау дағдыларын,
яғни ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әдістері туралы
кәсіби білім, білік және дағдылар жүйесін қалыптастыруды қажет етеді.
Сонымен бірге негізгі алгоритмдік құрылымдарды, бағдарламалау
технологияларын білу және бұл білімдерді есептерді математикалық моделдері
бойынша шешу, ЭЕМ-мен, оның құрылғыларымен, мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешен құралдарымен жұмыс істеу және құрылған алгоритм бойынша
ЭЕМ-ге арнап бағдарламалау тілдерінің көмегімен бағдарлама құру және
компьютерлік моделін жасау үшін қолдана алады.
Замани ақпараттық жүйелерді қолдану дағдылары және олардың көмегімен
кәсіби практикалық есептерді шешу іскерліктері мен практикалық маңызды
есептерді ЭЕМ көмегімен шешу нәтижелерін сауатты интерпретациялау іскерлігі
және оның нәтижелерін кәсіби практикалық іс-әрекеттерде қолдану дағдылары
болашақ мұғалімнің бойында қалыптастыру басты назарда болады.
Бұл талаптардың осы көлемде жүзеге асырылуы болашақ мұғалімдердің
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен бойынша сауаттылығының жоғары деңгейде
қалыптасуын қамтамасыз етеді. Осы келтірілген анықтамадан байқайтынымыз
АКММ түсінігі ақпараттық мәдениеттілік ұғымына компьютерлік сауаттылықтың
компоненттерін кеңейту арқылы және жаңа түсініктерді енгізу арқылы пайда
болады, яғни барлық жаңа түсініктер ЭЕМ көмегімен есептерді шешу үшін
ақпараттық – компьютерлік және математикалық модельдеу әдістерін қолдану
мәселелеріне арналады.
Ақпараттық проблеманың пайда болуы, ең алдымен, әлеуметтік-
экономикалық факторларға байланысты және бұл проблемаларды техникалық
құралдармен де, жеке адамның, топтасқан қауымның қоршаған ортаға
көзқарасын, қатынасын қайта бағдарлау жолымен де шешуге болады. Осы тұрғыда
болашақ мұғалімдердің ақпараттық ой-өрісін, мәдениетін дамыту және олардың
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенларды меңгерумен қатар оларды жасау
іскерлігін, дағдыларын қалыптастыру проблемасының көкейкестілігі күннен-
күнге арта түсуде.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар
еңбектер жарық көрді. Оларда – университеттерде информатикамен ұштасқан
профиль мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру
(Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде информатиканы
оқытуды жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде
информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру
(Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде
компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі.
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп
келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану
жағдайында оқушылардың танымдык белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев
компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын
дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешенді пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов
компьютерлік оқытудың бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін,
әдістері мен құралдарын жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешенлардың даму жағдайында мамандарды инженерлік-сызба
дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде информатиканы және информатикалық
пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін
қалауға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жұмыстарда болашақ мұғалімдерді
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде кәсіби дайындау жеткілікті
зерделенбеген.
Жоғары оқу орындарының педагог мамандықтарындағы оқу бағдарламалары
мен оқулықтарын зерделеу, оқу үдерісіне жасаған талдау да бұл проблеманың
бірегей жүйеге келтірілмегендігін, болашақ педагог мамандарының кәсіби
білімін ақпараттық-компьютерлік модельдеу арқылы жетілдіру мазмұнының дұрыс
жүзеге аспайтындығын дәлелдейді.
1.2 Білім беру үдерісінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді қолдану
Қазақстан Республикасының Евразиялық аймаққа кіруі, ХХІ ғасырға аяқ
басуы ел Президентінің Қазақстан-2030 атты стратегиялық бағдарламасына
сәйкес жаңа техника мен технология үдерістерінің дамуы келешекте жоғары оқу
орындарында білім беру қандай бағытта өрбуі керек деген өзекті мәселе
туғызады.
Заманның жаңа даму сатысында білім беру жүйесі қоғамның жаңа
экономикалық саясат, әлеуметтік және интеллектуалдық деңгейіне сай келуі
тиіс. Осыған орай білімнің мақсаты, мазмұны және оны оқыту тәсілдері қайта
қаралып, оқу жүйесін реттеу, ұйымдастыру мәселелері зерттеліп, өз шешімін
табуды қажет етеді.
Жаңа адамды тәрбиелеу мен оқытуда жоғары мектептің алатын орны ерекше.
Оның қызметі үнемі дамуда. Жаңа заман талаптарына сәйкес жоғары мектептің
дамуы көптеген қоғамдық- әлеуметтік мәселелерді шешуді қамтамасыз етуі
керек. Жоғарғы мектептің алдына қойған ең бірінші мақсаты- қоғамға қажетті
жоғары білімді мамандарды даярлау.
Мамандардың пікірінше ХХІ ғасырда тиімді білім беру жүйесін жасайтын
жас ұрпақтың ақыл ой және рухани потенциалын барынша дамытуға мүмкіндігі
бар ұлт қана озат бола алады. ХХ ғасыр аяғы мен ХХІ ғасырдың басында ғылыми
техникалық прогрестің және ақпарат көлемінің өсуі жоғары оқу орындарындағы
алынған білім қорының белсенді кәсіби іс-әрекетінің барлық кезеңіне емес,
тек қысқа уақытқа ғана кәсіпкер мұқтаждығын қанағаттандыратындығын
көрсетті. Болашақ мамандардың кәсіби міндеттерді шешу үшін өз бетінше
ізденуге және білімді игеруге даярлау қажеттігі туындайды.
Жоғары мектептің маңызды міндеттерінің бірі - мамандарды даярлаудағы
фундаментальды орны мен ролін жоғарылатудан келіп шығатын білім беруді
ізгілендіру. Осындай даярлықпен шыққан жоғары мектеп түлегі ақпараттар
ағымын жылдам игеріп, өз іс-әрекетін дұрыс жолға қояды, яғни дұрыс
пайдалана алады.
Қазіргі таңда Қазақстанда білім беру жүйесін дамыту стратегиясының
мақсаттары мен міндеттері 2030 жылға дейін білімді дамыту стратегиясының
негізгі қағидаларына байланысты іске асырылуда. Оның мақсаты дүние жүзілік
тарихтың, түркі халықтарының, көшпелі өркениеттің, Орталық Азия елдерінің
тарихы тұлғасында ғылымның, мәдениет пен ағарту жүйесінің дүние танымдық
синтезі негізінде жас ұрпаққа жоғары сапалы білім мен тәрбие бере алатын
жоғары білімнің жаңа, шын мәніндегі тұңғыш ұлттық моделін қалыптастыру
болып табылады.
Жоғары білімнің мынандай басты мақсаттары мен міндеттері бар:
- ол адам құқықтарын, демократия, бейбітшілікті нығайту мақсатында барлық
адамдардың бүкіл өмір бойы дара дамуы мен әлеуметтік әрекетіне қажетті
мүмкіндіктерді қамтамасыз етуі тиіс.
- ғылым мен технологияны дамыту жолымен қоғамның мәдени, әлеуметтік
экономикалық дамуына сүбелі үлес қосу;
- өзі үшін жауап бере алатын жоғары білікті мамандарды, азаматтарды
даярлауды бір мезгілде жүзеге асыру;
- тұтас алғанда қоғамның, оның ішінде білім жүйесінің дамуы мен
жақсаруына үлес қосу.
Қазақстан Республикасында жоғары білім жүйесін реформалау жоғары оқу
орындарының қызметін ұйымдастыруға, білімнің мазмұнына, сондай-ақ оқыту
технологиясына да өзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Білім мазмұнын жаңарту жоғары мектеп реформасының негізгі
мәселелерінің бірі болып табылады. Республикамыздың жоғары оқу орындары
үшін мемлекеттік білім стандартының концепциясын жасауда ол республиканың
біртұтас білім кеңістігінің моделін айқын анықтауға мүмкіндік береді.
Жоғары оқу орындарының міндетін, қажетті білім деңгейінің кепілдігін
дүниежүзілік мәдени ағарту кеңістігіне интеграциялануды қамтамасыз ету
секілді маңызды проблемаларды шешу болып табылады.
Білімді дамытудың алғашқы негіздері: жаңа білім философиясы; қоғам
және адам туралы ғылымдар (білім психологиясы, әлеуметтану және тағы
басқалар); тәжірибе теориясы (педагогика білімі менеджменті және жобалау.)
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында жоғары білім берудің мақсаты-қоғамның, мемлекеттің және
тұлғаның сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір
адамға оқытудың мазмұнын, нысанын және мерзімдерін таңдауға кеңінен
мүмкіндік беру-деп атап көрсетілген.
Жаңа ғасырға қадам басқан біздің еліміз үшін қоғам өміріндегі қазіргі
өзгерістер, экономиканың, саясаттың, әлеуметтік-саяси саланың дамуы
қоғамдағы негізгі фактор болып табылатын жеке тұлғаның жалпы даму деңгейіне
байланысты болмақ. Ал ол қоғамдағы білім беру талаптарын түбегейлі
өзгертуге алып келді. Қоғамдық өмірдегі өзгерістер оқытудың жаңа
технологияларын қолдануды, жеке тұлғаның жан-жақты шығармашылық тұрғыдан
дамуына жол ашуды көздеп отыр. Бұл міндеттерді жүзеге асырушылар білім беру
жүйесінің күрделі мәселелерін шешуші кәсіби – педагогикалық шеберлігі
жоғары ұстаздар болмақ.
Міне, осы орайда ҚР Білім және Ғылым Министрлігі әзірлеген ҚР жоғары
педагогикалық білім тұжырымдамасы мен ҚР жаңа тұрпатты педагогінің
үздіксіз педагогикалық білімі тұжырымдамаларында жаңа қоғамдағы мұғалім
моделінің үлгілері көрсетіліп беріледі. Жоғары педагогикалық білімді
мұғалімдерге қойылатын талаптар қазіргі қоғам қажеттілігінен туындайды.
Жаңа қоғам мұғалімі тек кәсіби шеберлігі жоғары адам ғана емес, рухани
дамыған, шығармашыл, мәдениетті, білім құндылығын түсінетін, педагогикалық
технологияларды меңгерген, ғылым мен техника жетістіктері негізінде кәсіби
даярланған болуы тиіс.
ЖОО-ғы педагогтің кәсіби даярлығы оқу жылдары кезінде кәсіби
шеберлікке мақсатты даярлаумен қоса, педагогикалық шығармашылық қызметке
дайындаумен тікелей астарласуы тиіс. Ол болашақ мұғалімнің жалпы мәдени
(өмірге көзқарас), методологиялық (психологиялық-педагогикалық), пәндік
блоктарды меңгеруін қамтамасыз етеді.
ҚР-ң жоғары педагогикалық білім тұжырымдамасында Болашақ маман тек өз
пәнін жетік меңгеріп қана қоймай педагогикалық процеске қатысушының
әрқайсының орнын көре біліп, оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыра білуі,
оның нәтижелеріне көз жеткізіп, ауытқушылықтарын реттей білуі тиіс. Мұндай
нәтижеге жету үшін жоғары оқу орындарындағы мұғалім даярлау сатылы түрде
жеке тұлға ретінде қалыптастыру мақсатында жүргізілуі керек деп атап
көрсетілген.
Оқу үдерісіне жаңа бағыт беріп, оның даму жолдарын ХХІ ғасырдың
талабына сәйкес айқындау үшін білімнің әр түрлі салаларына білім және
ғылым, білім және адам құқы, білімнің қоғам дамуындағы әсері, білім беру
барысындағы жаңа технология т.б. талдау жасалып қорытындылану қажет.
Педагогикалық ғылымның жаңа бағытта өрбуі, білім беру жүйесінде жоғары
дәрежелі, жан-жақты сапалы біліммен қамтамасыз ету арқылы ұлттық,
мемлекеттік саяси, экономикалық және ел мүддесі тұрғысынан туындаған
мәселелерді шеше алатын жоғары дәрежелі мамандарды даярлауды талап етеді.
Қазіргі қоғамдағы қалыптасқан нарықтық қатынастар, ғылым мен
техниканың даму қарқыны, өндіріске шет елдік жаңа технологиялар мен
әдістердің көптеп енгізілуі оқу-ағарту жұмыстарын ұйымдастырудың барлық
сатысына жоғары талаптар қоюда.
Білім беруді ақпараттандыру үдерісі, компьютерді оқу үдерісінде
пайдалануы - халыққа білім беру жүйесі реформасының негізгі буынының бірі.
Қазіргі қоғамның қажеттілігіне сай оқытудың әдісі мен формасын, білім
берудің мазмұнын түбірімен өзгертуді компьютердің мүмкіндігін ескермей
жүзеге асыру мүмкін емес деп есептейміз.
Жалпы ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін атап айтқанда
ғылымның материяға, микродүниеге, материяның элементарлық және өлі
табиғатты зерттеуде, молекулалық, субмолекулалық, атомдық дәрежеге көшуі,
ғылымның ең жоғарғы нәтижесінде табиғаттың ғылыми көрінісі айтарлықтай
өзгерді.
Ғылыми-техникалық революциямен бірге өмірге келген ақпараттанудың
ғылыми салалары, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенлардың дамуындағы ішкі
заңдылықтары мен логикасын, оны өндіргіш күшке айналу үдерісін зерттейді.
Жаңа технологияларды оқу процесінде қолдануда жаңа оқу пәндерінің
пайда болуы, оқытудың жаңа формалары мен тәсілдерін қарастыру бүгінгі
күннің өзекті мәселесі болып отыр.
Болашақ мұғалім даярлауда оқыту мазмұны мен формаларын, оқу құралдары
мен әдістерін іріктеуде дидактикада кейінгі кезде айтылып жүрген кәсіби
мақсатты көздеу ұстанымын негізге алудың маңызы зор.
Оқу үдерісінде болашақ мұғалімнің теориялық даярлығын жетілдіруде
кәсіби мақсатты көздеу ұстанымын ескерудің өзіндік ерекшеліктері бар. Білім
мазмұнын анықтауда, ақпараттық модельдеуге оқыту туралы ғылыми курстарды
меңгертуде оқу материалдарының студенттің әдістемелік-кәсіби шеберлігін
жетілдіруге бағытталып құралған жөн. Осы тұрғыда пәнаралық байланысты
жүзеге асырып отырудың рөлі ерекше.
Сонымен, бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі сабақ беру әдісіне
компьютердің, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің жаңаша өзгеріс пен
жаңа идеялар қосқаны баршаға мәлім.
Қоғамды, білім беруді ақпараттандыру жағдайында бүгінгі күнде
ақпараттық-компьютерлік технологияларды тиімді де нәтижелі пайдалану үшін
біріншіден, жалпы білімділік және кәсіби сауаттылық қажет. Олай дейтініміз,
ЭЕМ-мен жұмыс жасағанда, қандай да болсын (табиғи тіл қатынасында да)
сөйлем қателіктерін түсінбейтінін ескеру керек. Ол тек өзіне арналған
арнайы бағдарламалау тілдерінің алфавитінде жазылған алгоритм-бағдарламаны
ғана орындайды. Сонымен бірге қолданушы бағдарламалардың көмегімен шектеулі
амалдарды атқару мүмкіндігіне ие. Ал ақпараттық-компьютерлік технологиялар
көмегімен бұл міндеттерді дұрыс шешу үшін объектінің, құбылыстың моделін
дұрыс құра білу керек. Бүл кезде біздіңше мәселенің математикалық,
ақпараттық, компьютерлік модельдерін құру мақсатқа сай келеді. Сондықтан
болашақ мұғалімдерге мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде білім
бере отырып даярлау бүгінгі күн сұранысынан туындап отырғандығын
айғақтайды.
Білім беру үдерісінде компьютерлердің, мультимедиалық оқу-әдістемелік
кешендердің кеңінен қолданылуы интерактивті жүйе құруға алып келді.
Интерактивті жүйе жеке компьютерді пайдалану, сондай-ақ бейне дискілі құрал
және теледидар кешендері негізінде құрылады. Мұндай қазіргі заманғы
кешендер интерактивті оқытуда аса қымбат тұрғанымен, көрнекілік пен кері
байланысты қамтамасыз етеді.
Ақпараттық-компьютерлік оқыту бағдарламалары оқу үдерісін талдау
мүмкіндігін кеңейтеді, яғни ол теориялық негіздерін құрайтын бағдарланған
оқытудың мынадай жалпы ұстанымдарын қолдануға ыңғайлы:
Бірінші ұстаным - өзара тығыз байланысты материалдарды үзінді-
блоктарға бөлу (қадамдарға). Бағдарламаны автордан оқу материалын тиянақты
талдауды, мәтін бөліктері арасындағы байланыстың тығыз қисыны мен мазмұнын
анықтауды талап етеді.
Екінші ұстаным – алгоритмдерді (бағдарланған мәтіндерді) оқып үйренуге
білімгерлер белсенділігін арттыру, яғни жеке қадамдар мазмұны үйренушіде
терең талдаулар дағдысын қалыптастыруға бағытталады.
Үшінші ұстаным – білімгердің әрбір жауабына артынша баға беру, яғни
студенттің жауабына бағасын тез арада хабарлап, дұрыс жауап берген болса
келесі қадамға өтуіне рұқсат береді.
Төртінші ұстаным - оқудың қарқыны мен мазмұнын дараландыру, яғни
ұтымды оқу қарқынын дараландыруды қамтамасыз етеді.
Бесінші ұстаным – бағдарланған мәтіндердің эмпирикалық сенімділігін
тексеру, бағдарламашы авторға әрбір студенттің мүмкіндігіне орай қиындық
дәрежесін реттеуді міндеттейді.
Оқытушы студенттердің компьютерлік сауаттылығына сүйене отырып
оқытудың әдіс-тәсілдерін қолданады. Бұл үшін жекелеген пәндерді оқытудың
сапасын көтеруге, екіншіден, компьютерлік сауаттылықты дамытуға,
студенттердің компьютерлік мәдениетін қалыптастыруға ұмтылады. Ақпараттық-
компьютерлік технологияларды оқу үрдісіне енгізуде студенттердің
психологиялық-педагогикалық мүмкіндіктері міндетті түрде ескеруі тиіс. Бұл
ұстанымдар студентті кәсіби біліммен байытуға, жалпы білімдік міндеттер мен
пән туралы білім идеяларын жүзеге асыруға, оқыту мен тәрбиелеудің кешенді
мәселелерін есепке ала отырып, сабақты жүргізудің вариативті әдістерін
қолдануға жол ашады.
Зерттеу барысында байқалғаны оқыту үдерісінде арнайы мамандық пәндерді
оқытуда ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын қолдана отырып
ақпараттық-компьютерлік моделдеу негізінде білім беру электронды оқулықтар,
мультимедиялы және ақпараттық-компьютерлік құралдарды да өздері жасау
керектігін білдірді.
Қазақстан Республикасының Жоғары білім беру туралы заңының 9 бабында
Жоғары оқу орны мамандар даярлауда білімді, ғылым мен білімді ұштастыру,
оқытудың белсенді әдістері, жаңа мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер
кешенін қолдана отырып даярлау негізінде студенттердің шығармашылық және
практикалық қабілеттерін де дамыту, қалыптастыру және дамыту үшін
мүмкіндіктер туғызу арқылы жүзеге асырылады,- делінген.
Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік жеделдету қажеттілігін
анықтайтын негізгі факторлар: бірінші фактор – ЭЕМ-ді пайдалану аймағындағы
жоғары білікті мұғалімдерді кәсіби даярлаудың сапасын арттыру, жалпылама
ақпараттық-компьютерлік оқытулар жүргізуді қамтамасыз ету; Екінші фактор –
жалпылама математикалық, ақпараттық-компьютерлік модельдеу бойынша
сауаттылық мәселесін жетілдіру қажеттілігімен; Үшінші фактор –
педагогикалық ғылымдардың логикалық дамуын анықтайтын, білім жүйесінің ішкі
қажеттіліктерімен анықталады.
Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік модельдеу әр түрлі педагогикалық
міндеттерді шешу үшін мультимедиялы электронды оқулықтар базасында
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді пайдалану және оны жасаумен
байланысты мәселелерді шешетін педагогикалық-психологиялық әлеуметтік-
экономикалық, ғылыми-технологиялық деңгейде қарастырылады.
Білім беру үдерісіне мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен технологиясын
енгізу арқылы зерттеу және тәжірибе жүргізетін мәселелердің үлкен ортасы
бірінші кезекте білім беру практикасына қажетті мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендерді құру концепциясын жасауды талап етеді.
Жоғары білім беру үдерісінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді
қолдану негізінде болашақ мұғалімдерді дайындаудың тұжырымдамасын жүзеге
асыру-ұзақ, әрі күрделі үдеріс және ол келесі кезеңдерден тұрады:
1) мамандық пәндерді оқыту үдерісінде қолданылатын мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендің құралдарын игеруге және оны жасауға; кәсіби білім беру
мазмұнында оқу жұмысын ұйымдастыру түрі мен жаңа әдістерін игеру туралы
зерттеу жұмыстарын жүргізу;
2) дәстүрлі оқу пәндерін оқытуда қолданылатын мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешен негізінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен құралдарын
жасау және оны белсенді түрде оқу үдерісіне енгізу; осының негізінде
педагогтардың оқу жұмысының жаңа әдістері мен ұйымдастыру түрін жалпылама
игеру; білім беру мазмұнын, оқу-тәрбие жұмысы әдістері мен дәстүрлі
формасын түбегейлі қайта қарастыру, оны оқу-тәрбие үдерісінде практикалық
жүзеге асыру;
3) үздіксіз білім беру мазмұнын оның барлық деңгейінде түбегейлі қайта
құру; мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен құралдарын қолдануға сәйкес
келетін білімді мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде оқытудың
әдістемесін толықтыру.
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін әрі қарай
дамыту ақпараттық ресурстар болып табылатын оқытуға арналған бағдарламалық
құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың атқаратын
қызметтері және ауқымы да өте кең және оған мыналар жатады:
аутоматтандырылған және сараптамалық жүйелер, Мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендер және мультимедиялық бағдарламалық құралдар.
Осылайша қазіргі кезде ғылым мен техниканың жетістіктерін кәсіби маман
даярлау үрдісінде пайдалану маңызды екендігі, ал бірақ сол негізде болашақ
мамандарға білім беру әлі де жеткіліксіз екендігі айқындалды. Бұл бағытта
арнайы тұжырымдамалардың негізін анықтап арнайы модельді ұсыну қажеттігі
туады. Болашақ мұғалімді жалпы кәсіби дайындау моделі – қоғамның әлеуметтік
тапсырысын, мұғалімдерді дайындаудағы мемстандарттың талаптарын, мұғалім
дайындау мақсаттарын және студенттердің жалпы кәсіби іс-әрекеттерді меңгеру
деңгейлерін қамтиды.
Оқыту мен тәрбиенің дидактикалық, педагогикалық-психологиялық мақсаттарын
жүзеге асыруға бағытталған оқытудың мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен
технологияларын қолдану мынадай қажеттіліктерге алып келеді, яғни:
1) қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында білімгердің кәсіби тұлғалық
міндеттеріне сай келетін оқыту мен тәрбиенің мазмұнын, әдістерін және
ұйымдастыру формаларын таңдау стратегиясының әдіснамасын тұрақты түрде
жетілдіру;
2) мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен саласынан замани мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендердің күн санап артып отырған мүмкіндіктерін ескеретін
оқыту және кәсіби даярлау әдістемесін жасау;
3) болашақ мұғалімнің интелектуалды, тұлғалық потенциялын дамытуға
өздігінен кәсіби білімнің жетілдіру іскерліктерін қалыптастыруға
бағдарланған және ақпаратты өңдеу бойынша өзіндік әрекеттің бірнеше түрін
жүзеге асыра алатын кәсіби маман моделін жасау;
4) қазіргі заманғы мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер мен компьютерлік
педагогикалық құралдарды қолдануға сүйенетін оқытудың әдістемелік жүйесін
жасау.
Қазіргі заманғы мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенлар ЭЕМ қолдануға
негізделген. Замани ЭЕМ-дер формальданған білімдерді өңдеу мен бейнелеу
үшін үлкен есептеу мүмкіндіктеріне ие және білімді ұйымдастырудың мейлінше
жетілдірілген формаларын жасау және оларды оқытуда қолдану үшін жағдай
туғызады. Дегенмен біздің анықтауымыз бойынша ЖОО оқу үдерісі білімді
формальдау әдістеріне оқытуға толық дайын еместігі анықталды. Бұл
студенттерге болашақ кәсіби іс-ерекетінде қазіргі заманғы мультимедиалық
оқу-әдістемелік кешенларды тиімді қолдану мүмкіндігін бермей отыр.
Сондықтан қазіргі кездегі оқыту әдістемелерінде, маман даярлауда ЭЕМ
мүмкіндіктері толық жеткілікті түрде қолданылмауда, бұл аз кезегінде
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің дамуының қол жеткен деңгейімен,
осы кезде қалыптасқан оқыту әдістемелері мен технологияларының арасында
қарама-қайшылықтың пайда болуына алып келеді.
Бұл қайшылықты шешу үшін педагогика ғылымы мен оқыту теориясынан терең
ойластырылған, дербес білім беру міндеттерін шешуге бағытталған жаңа
инновациялық білім беру технологияларын құру қажет болады.
Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің даму деңгейі мен оларды
мамандық пәндерді, информатиканы оқытуда қолдану деңгейінің арасында қарама-
қайшылықтың болуына байланысты туындаған жағдайдың шешімі өз кезегінде
неғұрлым тиімді болатын білім беру технологиясын іздеу мәселесін алдыңғы
қатарға шығарады. Осы мәселені шешудің бір жолы математикалық және
ақпараттық-компьютерлік модельдеу негізінде білімдерді формальдау
әдістеріне оқыту технологиясын құрумен байланысты болып табылады.
Ақпараттық модель-бұл сезімдік және теориялық ойлауға сүйенетін табиғи
немесе арнайы тілдердің көмегімен оқып-үйренетін пәнді дәл, нақты сипаттау.
Компьютерлік модель - ақпараттық-компьютерлік-ақпараттық модель арқылы
ұсынылған пәндер мен құбылыстар туралы нақты білімдерді жалпылау нәтижесі
ретінде қарастырылады. Объектілердің сыртқы түрі мен құрылымын компьютерлік
модельдеу деп:
1) өзара байланысқан компьютерлік суреттер, кестелер, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті
Информатика және қолданбалы математика кафедрасы
Қорғауға жіберілді
____ ___________ 2010 ж.
кафедра меңгерушісі,
тех.ғ.к., доцент
_____________ Г.И.Салғараева
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНДЕРДІ
ҚОЛДАНУ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ
050602- Информатика мамандығы бойынша
(сырттай бөлім 3 жылдық 3-курс)
Орындаған Саимбетова
Галия
Ғылыми жетекшісі,
тех.ғ.к., доцент.
Г.И.Салғараева
Алматы, 2010 ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШКЕНДІ
ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ ... ... ... ... ..5
1.1 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер көмегімен информатика пәнін
оқытудың өзекті
мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..11
1.2 Білім беру үдерісінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді
қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.3 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолданудың құрылымдық-мазмұндық
моделі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 22
1.4 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді қолдану – оқытудың тиімді
құралы
ретінде ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...33
ІІ. МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНДЕРДІ ДАЙЫНДАУ
ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..37
2.1 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен және оның құрылымы ... ... ... ..38
2.2 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенге қойылатын
талаптар ... ... ... ..42
2.3 Информатика пәнінен мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен жасау
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .58
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 59
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың қалыптасқан
дәстүр бойынша 2007 жылғы 28-ші ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауында
Республикадағы әлеуметтік, саяси-мәдени жағдайларға кеңінен талдау жасап,
елдің негізгі даму басымдықтарын атап көрсетті. Қол жеткен нәтижелер –
Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елінің қатарына
қосылуына мүмкіндік туғызатыны анық. Жоғары білім беру қызметкерлері үшін
алтыншы міндеттің маңызы ерекше, онда Білім беру реформасының ойдағыдай
жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен білік алған еліміздің әрбір
азаматы әлемнің кез-келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай
деңгейге көтерілу-деп атап айтты.
Қазіргі мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің қарқынды даму
кезеңінде орта білім беретін оқу орындарының оқу үдерісінің тиімділігі
болашақ мұғалімнің кәсіби дайындығына тікелей қатысты. Сол себепті
ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын педагогикалық іс-әрекетте
кеңінен қолдана білу іскерліктерінің жоғары деңгейде қалыптасуы мектеп
мұғалімдерінің кәсіби дайындығына қойылатын талаптар қатарына енеді. Осы
орайда жоғары оқу орындарында болашақ мұғалімдерді педагогикалық үдерісте
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенлар мен бағдарламалық құралдарды
қолдануға ғана емес, осы құралдарды жасауға дайындау өзекті мәселе болып
табылады.
Еліміздегі әлеуметтік-экономикалық өзгерістер мен бүкіл өркениетті
әлемдегі ақпараттық даму білім берудің дәстүрлі қалыптасқан жүйесін,
әдістері мен технологиясын қайта қарауды талап етуде. Бұл үдеріс білімнің
жаңа аймақтарына енудің қажеттілігі мен оны жеке тұлғаның толық көлемде
меңгеруінің қиыншылықтары арасындағы қарама-қайшылықтары ретінде белең алып
отыр. Осыған орай, бүгінгі ғаламдық білім беру кеңістігіне сай білім беру,
танымды, ойлауды дамыту, өзінше ғылыми тұжырым жасауға, олардың қажетіне
қарай ғылым жетістігін сұрыптауға, студенттің өзінің іс әрекетінің
субъектісі болуына мүмкіндік туғызу - көкейкесті мәселе болып табылады.
Өйткені, тек жоғары білімді маман ғана қоғамның экономикалық, әлеуметтік
және мәдени өркендеуінің көшбасшысы бола алады.
Мультимедиалық технологиялар мультимедиа өнімдерінің жасалу
үрдісімен байланысты яғни, электрондық кітаптар, мүмкіндігінше
энциклопедиялар, компьютерлік фильмдер. Бұл өнімдердің өзіндік
ерекшеліктері мәтіндік, графикалық, аудио-бейне, ақпараттық анимацияның
бірігуі болып табылады. Мультимедиа технологиясы компьютерді тең дәрежедегі
әңгіме-дүкен құрушыға айналдырып қана қойған жоқ, оқушыға сыныптан үйден
шықпай-ақ үлкен ғалымдар мен педагогтердің дәрістеріне қатысуына, өткен
және қазіргі тарихи оқиғаларға куә болуына, әлемнің ең белгілі мұражайлары
мен мәдени орталықтарына, жер шарының ең алыс және қызық түкпірлеріне сапар
шегуіне мүмкіндік жасады.
Гипермедиялық технологиялар мәтінмен жұмыс істеудің және олрдың
бір-біріне хабар жіберуін ұйымдастырудың ыңғайлы мүмкіндіктерін жасайтын
гипермәтіндік технологияларды дамыту болып табылады.Барлық қазіргі заман
ақпараттық-анықтамалық жүйелер гипермедиа технологиясында жүзеге асады. Оқу
мақсатындағы гипермедиа өнімдері үлкен көлемді материалды оқуға ғана емес,
тыңдау, көру, материалды іріктеу, керекті жерін жазып алу, қажет
рефераттарды дайындауға да мүмкіндік береді.
Жүйелік технологиялау- жалпы қоғамды ақпараттық бүтіндей және
жекелеп алғанда білім беруді ақпараттандыруда қарқынды дамып келе жатқан
бағыт. Телеканалдық технологиялау оқушылар мен оқытушылар үшін жаңа
мүмкіндіктер ашты. Компьютерлік жүйемен жұмыс оқушылардың әлеуметтік
қоғамның мүшесі болу қажеттілігін арттыра түседі.Білім беруде
телекоммуникацияны қолдану оқу үрдісіне электронды поштаны енгізуден
басталды. Электронды поштаны қолдану арқылы оқу үрдісіне арнайы
жоспарланған және ұйымдастырылған болуы тиіс, себебі, оны сыныптық-сабақтық
жүйеге сыйғызу өте күрделі. Сондай-ақ электронды поштаны үнемі әдіс болып
табылады,себебі, компьютер қашықтан оқыту формасы кезінде оқытушы мен
оқушылар арасындағы байланыс үшін кең қолданылады.
Оқытудың компьютерлік әдіс-тәсілдердің тиімділігінің бағасы әдетте
дәстүрлі әдіс-тәсілдердіинновациялық әдістермен салыстыру арқылы беріледі.
Оқытудың дәстүрлі әдіс-тәсілдері пәндік білімнің жеткілікті түрде игерілуін
қамтамасыз етуге жол ашады. Инновациялық әдіс-тәсіл алдыңғы орынға оқыту
үрдісінде әр оқушының жеке ойлауын дамытуды қояды.Егер инновациялық
оқытудың әр кезеңінде оқушының жоғары белсенділік деңгейі сақталатын өзара
іс-қимыл формасы басты рөл атқарады. Сонымен Кешегі, бүгінгі және ертеңгі
Қазақстандағы білім беру әр ұстаздың тәжірибесінде деп өз ойымды аяқтағым
келеді.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік рухани, азаматтық, басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді. Өзін- өзі дамытып, оқу- тәрбие үрдісін
тиімді ұйымдастыруға көмектеседі.
Білім берудің қазіргі жаңа құрылымымен оқу- әдістемелік мазмұнының
өзгеруі- мұғалімнің өз кәсіби шеберліктерін шыңдауды, жаңартуды талап
етеді. Ел президенті Н.Назарбаев Қазіргі заманда жастарға ақпаратты
техникамен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру өте
қажет деп атап көрсеткеніндей инновациялық әдіс- тәсілдерді кеңінен
қолдану жаңаша білім берудің бір шарты.
І. ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШКЕНДІ
ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Мультимедиалық жобаларды құру. Жоба бастамалары.
Көбінесе мультимедиалық және Web-жобаларды бірнеше этаптарда орындау
керек. Бір бөлімін басқасы басталғанға дейін дейін аяқтау керек, кейбіреуін
жіберіп, біріктіруге болады. Мультимедиалық жобаны құрудың 4 негізгі этапын
атап өтейік.
Өзіндік тұрақтылығы бойынша жоспарлау.
Жоба әрқашанда бір ойдан немесе құралдан басталады: жобаның мақсаты
анықталады, ол пайдаланушыға дейін жету керек. Авторлық жүйе бойынша әр
мақсатты анықтау керек. Біріншіден қандай жазушылық ғылымдар, суреттер,
музыкалық және бейне-объектілер және басқа мультимедиялық құралдар және
білім керек екенін жоспарлап, содан кейін жобаны жасауға кірісу керек.
Пайдаланушыларға шығармашылық және графикалық түрден қарағанда, қандай
жағдайды қажет ететінін, жаңашылдық жүйенің құрылымын құру, жобаның
мәтіндік мазмұнын оқытуды қарастыру керек. Осыған қанша уақыт кететінін
анықтау керек. Қысқа (prototype) макетін талдау немесе алғашқы жазбаны
(proof-of-concept) талдау керек. Жаңадан құрылған жобалар жеңілдікпен
жасалып, келеңсіздікке әкеліп туғызады. Жобаның мазмұнын дұрыс анықтаса, ол
тез құрылып, аз өзгертулерді қажет етеді.
2. Талдау және өндірістік. Жоспарланған мәселелерді орындап соңғы бөлігіне
дейін құру керек. Бұл бастамада тапсырыс берушілермен тығыз байланыста болу
керек.
3.Тестілеу. Әрқашанда бағдарламаны тестілеуді ұмытпау керек және жобаның
мақсаты өз дәрежесіне жеткенін, базалық платформаларда дұрыс жұмыс
істейтінін анықтау керек.
4.Жеткізу. Жобаны қаптап оны пайдаланушыға жеткізу. Мультимедиалық объект
құру үшін өңдеу, бағдарламалық қамтамасыздандыру, керемет ойлар қажет. Ал
жақсы мультимедиалық жобаны құру үшін білім мен іскерлік қажет.
Қарапайымнан басталатын мультимедиалық объекті талдау үшін команда қажет:
суретті мамандар график бойынша салады, бейнені бейнелегіштер, дауысты
дауыс режиссерлары, программалауды программалағыштар орындайды.
Өңдеу
Қазіргі кезде көптеген пайдаланушыларда графикалық интерейс арқылы
компьютерлік платформалар және өңдеулер мультимедианы құру және таратылуда
жасалған. Детальданған және анимацияланған мультимедиалық объектілер
арнайы жұмыс станцияларында, фирмаларда, мейнфреймдерде құрылады, бірақта
Macintosh және Windows PC олардың қатарында емес, олар материалдық жоспар-
лауда, бағдарламалық жабдықтауда әр кезде қолданылады. Жөнелтудің
тәуелсіздігіне байланысты – компьютерде және телеарнада көптеген
бағдарламалық жабдықтар Macintosh және РС операциялық жүйелерінде
қолданылады. 1995 жылдың август айында Microsoft Windows 3.1-ді Windows
95 –ке , Windows 98, Windows МЕ, Windows 2000 Windows 98, Windows МЕ,
Windows 2000 және Windows ХР жүйесіне ауысты. Өңдеу және қосымша
құрылғылары: мониторлар, жүйеліблок, сканерлер және желілік
құрылғылар,аудиоқұрылғылар, видео.
Компьютердегі Macintosh және РС жүйелерінде мультимедиалық
элементтерді құру және редакторлеудің негізгі принцптері бірдей орындалады.
Графикалық бейнелеу – бұл графикалық бейнелеу, цифрлық дыбыс – бұл
цифрлық дыбыс, қандай әдіс немесе құралдар оның құрылуына тәуелді емес.
Көптеген бағдарламаларда суретті өңдеу, дыбыс немесе басқа
мультимедиалық файл Macintosh және Windows форматтарының файлдары және
керісінше белгісіз форматтар немесе екілік кодтың файлдары ешқашан
өңделмейді.
Шығармашылық қабілеттілік
Мультимедиалық жобаны бастау үшін, оның құрылымы мен мазмұнын дұрыс
құрастыру қажет. Қандай әдістерді қолдану керектігін ойлану керек.
Шығармашылық қабілеттілік–мультимедиалық шеберліктегі ең үлкен құрал
болып табылады.
Мультимедиа бойынша іздену жұмысы. Мультимедиалық қоректі құру үшін,
білімнің әр-түрлі жағы қарастырылады: компьютерді дұрыс білу, мәтін,
график, дыбыс, видео бойынша жұмыс істей білу керек. Осындай қажетті
білімділікті бір адамнан, бірнеше адамнан немесе жұмысшы командасынан
табуға болады. Қарапайым командада өздерінің әр түрлі қабілеттіліктеріне
қарай мульти-медиалық компакт-дискілер немесе Web сайты түрлендірулер
бойынша жұмыс істейді. Өте жиі кездесетіні команданың бір мүшесі бірнеше
рольді ойнайды: графикалық дизайнерлер интерфейс бойынша жұмыс істей алады,
бейнені сканирлеп өңдей алады. Жобаның менеджері немесе продюсері
режиссер-қоюшы бола алады. Седарвилльск университетінің профессоры
мультимедианы талдауда 18 әр түрлі рольдерге команда бойынша адамдарды
бөлді:
- орындаушы продюсер
- продюсер жобаның менеджері
- креативті директор мультимедиа дизайнері
- суретші редактор графикалық интерфейс дизайнері
- суретші
- интерфейсті талдаушы
- ойын дизайнері
- жобаның тақырыбы бойынша эксперттеуші
- білімдік компонент жағынан талдаушы
- сценарист
- аниматор
- дыбыс режиссері
- композитор
- режиссер-қоюшы
- мультимедиа программисті
- HTML программисті
- заңгер
- коммерциялық директор.
Мультимедиалық жүйелік дыбыстар
Дыбыс – толқын тәрізді энергия. Өте қатты дыбыс жұқа қабылданған
механизмді бұзады, барабанның қасындағы дыбыс 6 Гц болғанда естілмейді.
Дыбыстың қаттылығы ырғағынан білінеді.
Акустика – ырғақтың қаттылығы және жоғарлауы емес, одан да үлкен
болады. Windows жұйесінде дайын қолданылатын дыбыстар бар, операциялық
жүйені орнатқаннан кейін дыбыстық сигналдар, ескертуге арналған дыбыстар
орындалады. Windows Media-ның ішкі каталогы Windows жүйелік дыбыстық файл
WAV болады. Кең таралған дыбыстар - start.wav, chimes.wav, chord.wav,
ding.wav, logoff.wav, notifi.wav, recycle.wav, tada.wav sound.wav.
Дыбыстарды Windows жүйесіндегі ақпаратпен байланыстыруға болады. Дыбыстық
схеманы құрып және дайын схеманы көңіл-күйіңе қарай таңдауға, өзімізге
керек дыбыстық файлды қосуға болады және оны жүйедегі ақпаратпен
байланыстыру үшін мынандай әрекеттерді орындауға болады: WAV каталогындағы
дыбыстық файлдарды Windows Media-ға орналастырып, басқару тақтасы
бойынша дыбыстарды таңдау керек. Егер қандай да бір поатформамен жұмысты
бастау керек болса, мультимедиалық дыбысты қолданудың бірінші тәжірибесі
бойынша басқару тақтасында жүйелік дыбыстарды тестілеу керек.
Дербес компьютерде дыбыстық ақпаратты енгізу
Микрофон – бұл дербес компьютерде дыбыстық ақпаратты енгізуге
арналған құрал. Микрофонның жұмыс істеу принцпі дыбыстың өңделу кезінде
орындалады.
Микрофон келесі талаптарға жауап береді:
- жұмыстық көрсеткіш кезінде микрофон электрлік сигналды орындап, өзіндік
электрлік дыбысты жеткілікті өлшемде орындайды;
- орындалған сигнал пайда болған кедергілерді орындамау керек;
- микрофон дыбысты практика жүзінде өзгеріссіз аппарат ауқымына жеткізу
керек.
Микрофон электрлік тербелістегі дыбыс қысымындағы дыбыстық
тербелістің пайда болуына қарай ажыратылады. Осыған орай микрофонның
мынандай түлері болады: электродинамикалық, электромагниттік,
электростатикалық, бұрыштық және жартылай сымды микрофондар.
Электродинамикалық микрофондар катушкалық және ленталық болып бөлінеді.
Кәсіби мақсатта қолданылатын электростатикалық микрофон-дардарға
конденсаторлық және электреттік түрлері жатады. Соңғы екі тобы бұрыштық
және жартылай сымды микрофондар талаптың кез-келген әрекеттерін орындайды.
Әр типтегі мирафондардың әрекеттері дыбыстардың тербелуіндегі өңделу
әдістерімен байланысады: микрофонның мембрана (диафрагма) элементтегі
дыбыстық қысымның тербелуін қабылдап, тасымалдап, олардың өңделуін
электрлік сигнал түрінде береді.
Бір контактілік белгісі бар дыбыстық картада микрофонды қосудың бір
бөлімін табуға болады. Олай болса, дыбыстық картада бір ғана микрофон
қосуға болады.
Дербес компьютерде дыбыстық ақпаратты шығару
Акустикалық жүйелер (колонкалар) – бұл дербес компьютердегі
дыбыстық ақпаратты шығаруға арналған қосымша құрылғылар. Акустикалық
жүйелер белсенді және белсенді емес болады. Белсенді емес жүйеде ток
күшейткіші пайдаланылмайды. Ол өзінің тоқ күшейткіші бар (4-ваттық, арнаға
2 ваттан) дыбыстық платаға жалғанады. Әдетте, белсенді емес акустикалық
жүйе компьютерде энергияны, дыбыстың күштілігін, баяулығын қамтамасыз
етеді.
Белсенді күшейткіш жабдығы дыбыстық платадан USB портына сызықтық
шығу болып табылады. Соңғы кезде дыбыс колонкаға цифрлік түрде беріліп,
оның дикодирленгені бойынша дыбыстық картаның орнына колонканың өзінде
орналастырылған аздаған чип қолданылады.
Колонкадағы ток күшейткіштің ішіндегі қатарлардың қоректенуі болып
ішкі акмулятор немесе қоректену блогы ішкі, сыртқы болып табылады. Дауыстың
ырғағына қарай белсенді калонкалар қарапайым және 3 жолды эквалайзер
болады. Дыбыстық платаның сызықтық шығуына байланысты аудиокомплекстің тоқ
күшейткішіне сызықтық шығу қосылған. Колонканың негізгі сипаттамасы –
ваттағы өлшенген қуат. Колонканың нақты қуаты 10-50 Вт аралығында болады.
Сапалығына қарай өзіндік сипаттамалары болады. Әдетте дауыс ырғағы 40-60 Гц
шамасында орындалады. Колонканың техникалық паспортында диапозон бойынша
дыбыстың орындалуы 50 Гц аралығында орындалса жеткілікті болады.
Мультимедиалық жобаға дыбысты енгізу.
Macintosh, Windows жүйелерінде мультимедиалық жобаға дыбысты енгізу
үшін, төмендегі әрекеттерді орындау керек:
1. Жүйеде дыбысты өңдеудің қандай құралдары бар екенін анықтау керек.
2. Дыбыстың қандай типі бар екенін анықтау (мысалы, түстік музыкалық
құралдар, дыбыстық спецэффектілер және диалогтар);
3. MIDI дегі мәліметтерді және дыбыстық дыбыс жазбаларды қалай қолдану
керектігін анықтау;
4. Дыбысты жазу үшін дыбысты редакторлеу керек;
5. Дыбыстағы бейнені синхронизирлеу үшін, дыбысты тестілеу қажет. Ол
үшін, 1-4 әрекеттерді қайталап орындау керек.
ХХІ - ғасырдың басы жоғарғы бiлiм берудi дамыту үшiн жаңа кезеңдi ашты.
Бiлiм берудегі мультимедиалық оқу-әдістемелік кешеннің ролi соңғы уақытта
сөзсiз өсіп, барлық бiлiм беру процесiне айтарлықтай ықпал етуде.
Компьютерлiк технология оқу процесiнiң тиiмдiлiгiн және сапасын көтередi.
Ол кез-келген ақпаратты жылдам әрi тиiмдi алуға, оқытудың жаңа әдiстерiн
еңгiзуге, сонымен қатар зерттеу жұмыстары үшiн жаңа мәлiметтер бередi. 2004
жыл бiлiм беру саласындағы реформаның жаңа кезеңi болып табылады. Қазақстан
республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi 2015 жылға дейiнгi бiлiм берудiң
даму тұжырымдамасын жасап шығарды. ЕҰУ-де кредиттiк технологияға көшу
жөнiндегi тұжырымдама жасалынды. Халықаралық тәжiрибе көрсеткендей,
Ұлыбританияның бiлiм жүйесiнде қолданылып жүрген кредиттiк технология
жүйесi бiзге қолайлы болып табылады.
Кредиттiк жүйе (credit system) АҚШ-та және көптеген Еуропа жоғарғы оқу
орындарында соңғы 10 жылда үлкен орын алды. Педагог кадрларды ағылшын тiлi
және инновациялық технология бiлiмiмен дайындауға үлкен мән берiлуде.
Университетiмiзде кейбiр мамандықтар бойынша оқу пәндерiнiң ағылшын тiлiнде
өте бастауы ағылшын тiлi оқытушыларына деген талапты күшейте түседi.
Кредиттiк технологияға көшу жағдайында жоғарғы оқу орындарының оқытушылары
тек студентке сабақ берiп ғана қоймай, онда терең түрде өздiк жұмыстары
дағдыларын, аналитикалық ойлауды қалыптастыру, сонымен қатар кеңесшi,
педагог-жетекшi болып табылуы керек. Қазiргi уақыттағы университеттерде
ағылшын тiлiн оқыту барлық гуманитарлық және жаратылыстану салалары бойынша
мамандарды дайындаудың приоритеттi бағыттарының бiрi болып табылады.
Халықаралық бiлiм беру кеңiстiгiндегi интеграция процесi ағылшын тiлi
бiлiмiнiң жоғарғы деңгейде жаңа ақпарат технологиясымен үйлесiмдi болуын
талап етедi.
Электрондық кiтапхана, энциклопедия, сөздiктер және аудармашылар жан-
жақты ақпараттық толықтыру мүмкiндiгiн қамтамасыз етедi. Информатиканы
оқытуда мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолдану тиiмдiлiгi үшiн
бiздiң көзқарасымызша жан-жақты техникалық жабдықтау, компьютерлер
(hardware), бағдарламалық қамтамасыз ету (software) және әлемдiк
компьютерлiк сеть қажет. Кез-келген студентті ең ақпаратты және пайдалы
кешендi лингвистикалық ресурстары бар сайттар, олар әртүрлi бөлiмдерде
жүйеленген: бiлiм беру жаңалықтары, курстар, репититорлар, on-line
сабақтары, сөздiктер, аудармалар, оқу материалдары, емтихандар, шетелде
оқу, түжiрибе алмасу, форум, баспа және тағы басқаларымен қамтамасыз ету
басты міндет болып табылады.
Үй компьютерi жалпы қауымға тек қана арман болған уақыт өттi. Қазiр бұл
өмiрде де, iсте де маңызды көмекшi екендігі белгілі. Компьютердiң қолданылу
шеңберi өте кең: ойыннан бастап әлемнiң кез-келген нүктесiмен Internet
әлемдiк сетi арқылы байланыс жасауға болады. Компьютерлер әртүрлi мәселердi
шешуде де маңызды құрал болып табылады. Компьютерлерде сонымен қатар бiлiм
беретiн және энциклопедиялық бағдарламалар бар.
Мәлімет жинақтауыш CD-ROM – компакт-дискілерге арналған оптикалық
дискіжетек
(CD) компакт дискілері – бұл, лазерлік сәуленің көмегімен
жоғарғы жағына ақпарат жазылған оптикалық және лазерлік дискілер. Бұл
дискілер жоғарғы жағынан жұқа алюминий қабатымен қапталған органикалық
материалдан құралған. Қазіргі кезде лазерлік дискілер ақпаратты тасмалдауыш
құрал ретінде кеңінен таралған. Габарит (диаметр-120мм) флоппи-дискілермен
құралған (диаметр-89мм ) қазіргі компакт дискінің тығыздығы дискеттен 500
рет артық. Лазерлік дискінің тығыздығы 650 Мбайт-тан тұрады, бұл 450 кітап
бойынша және 74 минуттық дыбыстық файлдың ақпаратына сәйкес келеді.
Ақпаратты лазерлік сәуленің көмегімен қолдану ұзақ мерзімге дейін
сақталып, қолайлы түрде болады. Магниттік дискіден лазерлік дискінің
айырмашылығы спираль бойынша бір жолдан тұрады. Ақпараттың орындалу
кезінде әлсіз лазерлік сәулемен шағылып және (1) арқылы орындалып, (0)
арқылы қабылданады.
Оптикалық дискілерде жадыны қолдану үшін, CD-ROM мәлімет
жинақтауышына арналған дискіқозғағыш қажет.
Жақсы мәлімет жинақтауыш CD-ROM берілген форматтарды көп
қамтамасыз етеді. Форматтың көптүрлілігі дискіде ақпараттың әр түрін сақтай
алады: программа кодтары, мәтін, дыбыс, видео, графиктер, адам өзіне
кездестіретін ақпараттың бірнеше түрлерін сақтай алады. 1990 ж. ұсақ Sony,
Matsushita және Mitsumi фирмаларында, лазерлік дискілерде жазылған,
мәліметтерді оқуға арналған біріңғай стандарт CD- ROM-құрылғылары жасалды.
CD- ROM түрлері мен типі
Оптикалық дискіқозғағыштар 4 түрмен ажыратылады: CD-ROM, CD-R, CD-
RW, DVD-ROM.
CD-ROM – оқуға арналған компакт-дискі құрылғысы, олардың көмегімен
ақпаратты жазуға болмайды. CD-ROM (ағылшын тілінен аударғанда Compact Disk
Read Only Memory – оқуға арналған компакт-диск). Ақпаратты жазбау себебі,
әлсіз лазерлік сәуле орналасып, күштілігі ақпаратты оқуға арналған. Егер,
ақпарат лазерлік дискісіден CD-RW-ға жазылса, CD-ROM оны оқымайды.
Дискіқозғағыш CD-R (Recordable) оқу үшін арналған емес, компакт-
дискіге ақпаратты жазады. Дискіқозғағыштың осындай оптикалық жүйесі
лазерлік сәуленің күшті түрін иелененіп, компьютердің дискіқозғағышының
жазбасынан басқа, жоғарғы жағынан қапталған микроскоптық тереңдікті
иеленеді.
CD-R –ге ақпаратты жазудың жылдамдығы 20 шамаға жетеді.
Дискіқозғағыштың маркирленген жылдамдығы бойынша 4х, 8х, 10х, 12х, 14х, 16х
дискілер таңдалынады. 8-шама бойынша жылдамдықта жазылған диск қолайлы
болады. Ескерту: CD-R жазылған дискілері бір-бірінен сырт жағындағы түсі
арқылы ажыратылады.
CD-RW – дискіжетегі CD-R технологиясына қарағанда өте жақсы жазба
түрінде қолданылады. Осы технологияның көмегімен ақпаратты қалай дискіге
жазу керектігі қолданылады. Осыған орай CD-RW дискіқозғағышы дискілермен
жеңіл басқарылып қоймай, CD-ROM және CD-R дискілерімен жеңіл
басқарылады.Жылдамдық сипаттамасы бойынша дискіқозғағыштың аты көрсетіледі,
мысалы, 12х8х32 кіші жылдамдық CD-RW жазбасына сәйкес келеді, жоғарғы
жылдамдығы оқуға сәйкес келеді. Бұл дискілер DVD дискілерін оқуға көмек
береді.
CD-ROM қандай жерде қолданылады
Компьютерде CD-ROM жинақтауышы не үшін қоланылады?, 5-6 жыл
бұрын бұл сұрақ қарастырылған. 2-3 жыл бұрын үйдегі жүйелі блокта CD-RW
жинақтауышы қолданылса, қазір ол төмен түсті. СD-R (жазба дискісі)
ақпаратты тасымалдауда қолданушылардың нәтижесі бойынша кең таралған. 3,5
дюймдік дискетінің қолданылуы төменгі дәрежеде.
Мicrosoft Windows XP операциялық жүйесінің басқаруымен орындалатын бұл
мультимедиалық құрал Intel Pentium 4 базасында орналастырылған. Ол қиын-
дықсыз бір қабатты және екі қабатты оптикалық дискілер бойынша орындайды.
DVD-R, DVD-RW, CD-R, CD-RW, CD-DA (Аудио CD), CD-ROM (Модель 1 и 2), CD-ROM
XA, Video CD, Photo CD ,(CD-EXTRA (CD PLUS), Hybrid CD және CD-Text. Бейне
материалдар мынандай форматтар бойынша қойылады
MPEG-2, DivX, H.264 (MPEG-4 Part 10) немесе VC-1 (WMV-HD), Dolby Digital
(включая EX), DTS немесе DTS-ESTM Extended Surround (DTS 6.1 Matrix и DTS
6.1 Discrete) технологияларының қолданылуы бойынша орындалады..
1.1 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер көмегімен информатика пәнін
оқытудың өзекті мәселелері
Білім берудің өзекті мәселелері – кәсіптік даярлаудың сапасын жақсарту,
біліммен қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік жүйесін түбегейлі жаңарту,
оқытудың формалары мен әдістерінің түрлерін өзгерту, ондағы алдыңғы қатарлы
оқу-тәрбие тәжірибелері мен қазіргі қоғамның сұраныстарының алшақтығын жою,
білімдегі жаңашылдықты саралау, білімді жетілдіру үдерісіндегі
үздіксіздікті қамтамасыз етуде оның ролін арттыру және қазіргі заман
техникасы мен технологиясын жоғары деңгейде қолдана білу.
Ш.Амонашвилидің Мұғалім өз сабағын сүймесе, оған өзі сүйсіне білмесе,
ол шәкірт бойына да сүйіспеншілік дарыта алмайды. Тек көркем шығарманы өзі
жан-тәнімен сүйген, қабылдай білген,оның сиқырлы сырына қанық, адамды өзіне
баурап, тәңірісін таныған ұстаз ғана оқушыларын көркем сөз өнеріне
ынталандыра, құлшындыра алады. Шығарма мәтінінің тереңіне, астарлы бейнелі
ойына, жан сүйсіндірер, ынтықтырар сәттеріне толғана ой жүгірткен, сондай
жерлерін таңдап таба білген мұғалім шәкіртті шығарма оқуға қызықтыра,
ынтықтыра алмақ деген пікірінен жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін дамыта
оқытуда мұғалімге қойылатын талаптың маңыздылығын анық байқауға болады
дегендей ұстаз өз ісінің шебері болуы керек. Қазақстан Республикасында
2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы өз бетімен ала алатын
және алған білімін өмірдің түрлі жағдайларында қолдана білетін жеке
тұлғаның қалыптасуына қамтамасыз ететін оқытудың жаңарған технологияларына
көшу талабын қойып отыр. Қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерге сай оқытудың
сапасын арттыру мәселесі жаңа оқыту технологияларын өз дәрежесіне сай
қолдануға да тікелей байланысты.
Мұны Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010
жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасындағы мынадай жолдар ... білім
беруді дамыту үшін оқытудың озық жүйелері мен технологияларын әзірлеу мен
енгізу талап етіп отыр.
Мектепте, жоғары оқу орнында сапалы оқу бағытын айқындайтын жаңа
жолдардың бірі-пәндерді модулдік технология арқылы оқыту екендігі теориялық
және тәжірибелік жағынан дәлелденуде. Бұл мәселені ғалымдар Дж. Рассель,
П.Юцявичене, М. Жанпейісова т.б дәлелдеп келеді. Модул ұғымының
этимологиялық мәні білімді қолданысқа, меңгеруге ыңғайлы етіп жүйелеу,
шоғырландыру, жинақтау болып табылады. Модулдік технологиялармен қатар жаңа
технологиялардың бірнеше түрін сабақ жүйесінде қолдануға болады.Қазіргі
уақытта сабақ жүйесінде компьютерлік технология көп қолданылып жүр.
Компьютерлік графика мен визуалды білім мүмкіндіктерімен байланысты
еңбектер дамытылды. Оқыту бағдарламасында компьютерлік графиканы қолдану
шығармашылық жеке адамды тәрбиелеуді жүзеге асырады,себебі,оң жарты шармен
ойлауды синтетикалық, бейнелі,интуитивті жағдай бойынша қамтамасыз
етеді.Бұл вербалды-логикалық сол жарты шармен ойлауды дамыту мен тарихи
байланысты дәстүлі оқытудың бір осал нүктесін жеңуге мүмкіндік береді.
Сондықтан жоғары мектеп педагогикасының күрделі де маңызды бір мәселесі
студентті болашақ мамандығына оңтайландыру, кәсіптік біліктілігін дамыту,
кәсіби бағдар берудің жаңа жүйесін жасау, іскер және құзіретті маман
дайындау. Мұндай маман дайындау үшін білім беру үдерісін белсенділендіру,
оқытудың жаңа формалары мен әдіс-тәсілдерін жетілдіру қажет. Оқу үдерісін
белсенділендіру – берік те тиянақты білім берудің жолдарын қарастыру,
студенттердің шығармашылық ойлауына, ізденуіне мүмкіндік жасау, оларды
келешек мамандығына қызықтыра алу, оқу үдерісін ғылыми негізде ұйымдастыру
және т.б.
Болашақ мұғалімдерді ақпараттық–компьютерлік және математикалық
модельдеу негізінде даярлау үшін оларда ең алдымен практикалық іс -
әрекет барысында пайда болатын мәселелерді формальды сипаттау дағдыларын,
яғни ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдеу әдістері туралы
кәсіби білім, білік және дағдылар жүйесін қалыптастыруды қажет етеді.
Сонымен бірге негізгі алгоритмдік құрылымдарды, бағдарламалау
технологияларын білу және бұл білімдерді есептерді математикалық моделдері
бойынша шешу, ЭЕМ-мен, оның құрылғыларымен, мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешен құралдарымен жұмыс істеу және құрылған алгоритм бойынша
ЭЕМ-ге арнап бағдарламалау тілдерінің көмегімен бағдарлама құру және
компьютерлік моделін жасау үшін қолдана алады.
Замани ақпараттық жүйелерді қолдану дағдылары және олардың көмегімен
кәсіби практикалық есептерді шешу іскерліктері мен практикалық маңызды
есептерді ЭЕМ көмегімен шешу нәтижелерін сауатты интерпретациялау іскерлігі
және оның нәтижелерін кәсіби практикалық іс-әрекеттерде қолдану дағдылары
болашақ мұғалімнің бойында қалыптастыру басты назарда болады.
Бұл талаптардың осы көлемде жүзеге асырылуы болашақ мұғалімдердің
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен бойынша сауаттылығының жоғары деңгейде
қалыптасуын қамтамасыз етеді. Осы келтірілген анықтамадан байқайтынымыз
АКММ түсінігі ақпараттық мәдениеттілік ұғымына компьютерлік сауаттылықтың
компоненттерін кеңейту арқылы және жаңа түсініктерді енгізу арқылы пайда
болады, яғни барлық жаңа түсініктер ЭЕМ көмегімен есептерді шешу үшін
ақпараттық – компьютерлік және математикалық модельдеу әдістерін қолдану
мәселелеріне арналады.
Ақпараттық проблеманың пайда болуы, ең алдымен, әлеуметтік-
экономикалық факторларға байланысты және бұл проблемаларды техникалық
құралдармен де, жеке адамның, топтасқан қауымның қоршаған ортаға
көзқарасын, қатынасын қайта бағдарлау жолымен де шешуге болады. Осы тұрғыда
болашақ мұғалімдердің ақпараттық ой-өрісін, мәдениетін дамыту және олардың
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенларды меңгерумен қатар оларды жасау
іскерлігін, дағдыларын қалыптастыру проблемасының көкейкестілігі күннен-
күнге арта түсуде.
Информатиканы оқыту теориясы мен әдістемесі саласында бірқатар
еңбектер жарық көрді. Оларда – университеттерде информатикамен ұштасқан
профиль мамандарын информатикаға оқытудың әдістемелік жүйесін жетілдіру
(Е.Ы.Бидайбеков), жалпы білім беретін орта мектептерде информатиканы
оқытуды жетілдіру (С.Қариев), мектептер мен университеттерде
информатика мен экономиканы біріктіріп оқыту жүйесін жетілдіру
(Б.Бекзатов), мәліметтердің иерархиялық құрылымдары негізінде
компьютерлендірілген оқытуды ұйымдастыру В.В.Гриншкун жан-жақты зерттеледі.
Көптеген ғалымдар компьютерлік оқыту мәселесіне ерекше мән беріп
келеді. Мысалы, Ж.А.Қараев оқытудың компьютерлік технологияларын пайдалану
жағдайында оқушылардың танымдык белсенділігін арттыру, А.Ә.Шәріпбаев
компьютерлердің бағдарламалық және ақпараттық құралдарының дұрыстығын
дәлелдеу, С.М.Кеңесбаев болашақ мұғалімдердің жаңа мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешенді пайдалана білу мәселелерін, М.Ф.Баймұхамедов
компьютерлік оқытудың бейімделген технологиясын құрастырудың модельдерін,
әдістері мен құралдарын жасау мәселелерін Ж.Ж.Жаңабаев мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешенлардың даму жағдайында мамандарды инженерлік-сызба
дайындықтарын жетілдіру туралы қарастырған.
Жоғарыда аталған жұмыстар, елімізде информатиканы және информатикалық
пәндерді оқыту теориясы мен әдістемесі бойынша ғылыми ізденістер негізін
қалауға мүмкіндік береді. Алайда, бұл жұмыстарда болашақ мұғалімдерді
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде кәсіби дайындау жеткілікті
зерделенбеген.
Жоғары оқу орындарының педагог мамандықтарындағы оқу бағдарламалары
мен оқулықтарын зерделеу, оқу үдерісіне жасаған талдау да бұл проблеманың
бірегей жүйеге келтірілмегендігін, болашақ педагог мамандарының кәсіби
білімін ақпараттық-компьютерлік модельдеу арқылы жетілдіру мазмұнының дұрыс
жүзеге аспайтындығын дәлелдейді.
1.2 Білім беру үдерісінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді қолдану
Қазақстан Республикасының Евразиялық аймаққа кіруі, ХХІ ғасырға аяқ
басуы ел Президентінің Қазақстан-2030 атты стратегиялық бағдарламасына
сәйкес жаңа техника мен технология үдерістерінің дамуы келешекте жоғары оқу
орындарында білім беру қандай бағытта өрбуі керек деген өзекті мәселе
туғызады.
Заманның жаңа даму сатысында білім беру жүйесі қоғамның жаңа
экономикалық саясат, әлеуметтік және интеллектуалдық деңгейіне сай келуі
тиіс. Осыған орай білімнің мақсаты, мазмұны және оны оқыту тәсілдері қайта
қаралып, оқу жүйесін реттеу, ұйымдастыру мәселелері зерттеліп, өз шешімін
табуды қажет етеді.
Жаңа адамды тәрбиелеу мен оқытуда жоғары мектептің алатын орны ерекше.
Оның қызметі үнемі дамуда. Жаңа заман талаптарына сәйкес жоғары мектептің
дамуы көптеген қоғамдық- әлеуметтік мәселелерді шешуді қамтамасыз етуі
керек. Жоғарғы мектептің алдына қойған ең бірінші мақсаты- қоғамға қажетті
жоғары білімді мамандарды даярлау.
Мамандардың пікірінше ХХІ ғасырда тиімді білім беру жүйесін жасайтын
жас ұрпақтың ақыл ой және рухани потенциалын барынша дамытуға мүмкіндігі
бар ұлт қана озат бола алады. ХХ ғасыр аяғы мен ХХІ ғасырдың басында ғылыми
техникалық прогрестің және ақпарат көлемінің өсуі жоғары оқу орындарындағы
алынған білім қорының белсенді кәсіби іс-әрекетінің барлық кезеңіне емес,
тек қысқа уақытқа ғана кәсіпкер мұқтаждығын қанағаттандыратындығын
көрсетті. Болашақ мамандардың кәсіби міндеттерді шешу үшін өз бетінше
ізденуге және білімді игеруге даярлау қажеттігі туындайды.
Жоғары мектептің маңызды міндеттерінің бірі - мамандарды даярлаудағы
фундаментальды орны мен ролін жоғарылатудан келіп шығатын білім беруді
ізгілендіру. Осындай даярлықпен шыққан жоғары мектеп түлегі ақпараттар
ағымын жылдам игеріп, өз іс-әрекетін дұрыс жолға қояды, яғни дұрыс
пайдалана алады.
Қазіргі таңда Қазақстанда білім беру жүйесін дамыту стратегиясының
мақсаттары мен міндеттері 2030 жылға дейін білімді дамыту стратегиясының
негізгі қағидаларына байланысты іске асырылуда. Оның мақсаты дүние жүзілік
тарихтың, түркі халықтарының, көшпелі өркениеттің, Орталық Азия елдерінің
тарихы тұлғасында ғылымның, мәдениет пен ағарту жүйесінің дүние танымдық
синтезі негізінде жас ұрпаққа жоғары сапалы білім мен тәрбие бере алатын
жоғары білімнің жаңа, шын мәніндегі тұңғыш ұлттық моделін қалыптастыру
болып табылады.
Жоғары білімнің мынандай басты мақсаттары мен міндеттері бар:
- ол адам құқықтарын, демократия, бейбітшілікті нығайту мақсатында барлық
адамдардың бүкіл өмір бойы дара дамуы мен әлеуметтік әрекетіне қажетті
мүмкіндіктерді қамтамасыз етуі тиіс.
- ғылым мен технологияны дамыту жолымен қоғамның мәдени, әлеуметтік
экономикалық дамуына сүбелі үлес қосу;
- өзі үшін жауап бере алатын жоғары білікті мамандарды, азаматтарды
даярлауды бір мезгілде жүзеге асыру;
- тұтас алғанда қоғамның, оның ішінде білім жүйесінің дамуы мен
жақсаруына үлес қосу.
Қазақстан Республикасында жоғары білім жүйесін реформалау жоғары оқу
орындарының қызметін ұйымдастыруға, білімнің мазмұнына, сондай-ақ оқыту
технологиясына да өзгерістер енгізуді талап етіп отыр.
Білім мазмұнын жаңарту жоғары мектеп реформасының негізгі
мәселелерінің бірі болып табылады. Республикамыздың жоғары оқу орындары
үшін мемлекеттік білім стандартының концепциясын жасауда ол республиканың
біртұтас білім кеңістігінің моделін айқын анықтауға мүмкіндік береді.
Жоғары оқу орындарының міндетін, қажетті білім деңгейінің кепілдігін
дүниежүзілік мәдени ағарту кеңістігіне интеграциялануды қамтамасыз ету
секілді маңызды проблемаларды шешу болып табылады.
Білімді дамытудың алғашқы негіздері: жаңа білім философиясы; қоғам
және адам туралы ғылымдар (білім психологиясы, әлеуметтану және тағы
басқалар); тәжірибе теориясы (педагогика білімі менеджменті және жобалау.)
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасында жоғары білім берудің мақсаты-қоғамның, мемлекеттің және
тұлғаның сапалы жоғары білім алуға деген мүдделерін қанағаттандыру, әрбір
адамға оқытудың мазмұнын, нысанын және мерзімдерін таңдауға кеңінен
мүмкіндік беру-деп атап көрсетілген.
Жаңа ғасырға қадам басқан біздің еліміз үшін қоғам өміріндегі қазіргі
өзгерістер, экономиканың, саясаттың, әлеуметтік-саяси саланың дамуы
қоғамдағы негізгі фактор болып табылатын жеке тұлғаның жалпы даму деңгейіне
байланысты болмақ. Ал ол қоғамдағы білім беру талаптарын түбегейлі
өзгертуге алып келді. Қоғамдық өмірдегі өзгерістер оқытудың жаңа
технологияларын қолдануды, жеке тұлғаның жан-жақты шығармашылық тұрғыдан
дамуына жол ашуды көздеп отыр. Бұл міндеттерді жүзеге асырушылар білім беру
жүйесінің күрделі мәселелерін шешуші кәсіби – педагогикалық шеберлігі
жоғары ұстаздар болмақ.
Міне, осы орайда ҚР Білім және Ғылым Министрлігі әзірлеген ҚР жоғары
педагогикалық білім тұжырымдамасы мен ҚР жаңа тұрпатты педагогінің
үздіксіз педагогикалық білімі тұжырымдамаларында жаңа қоғамдағы мұғалім
моделінің үлгілері көрсетіліп беріледі. Жоғары педагогикалық білімді
мұғалімдерге қойылатын талаптар қазіргі қоғам қажеттілігінен туындайды.
Жаңа қоғам мұғалімі тек кәсіби шеберлігі жоғары адам ғана емес, рухани
дамыған, шығармашыл, мәдениетті, білім құндылығын түсінетін, педагогикалық
технологияларды меңгерген, ғылым мен техника жетістіктері негізінде кәсіби
даярланған болуы тиіс.
ЖОО-ғы педагогтің кәсіби даярлығы оқу жылдары кезінде кәсіби
шеберлікке мақсатты даярлаумен қоса, педагогикалық шығармашылық қызметке
дайындаумен тікелей астарласуы тиіс. Ол болашақ мұғалімнің жалпы мәдени
(өмірге көзқарас), методологиялық (психологиялық-педагогикалық), пәндік
блоктарды меңгеруін қамтамасыз етеді.
ҚР-ң жоғары педагогикалық білім тұжырымдамасында Болашақ маман тек өз
пәнін жетік меңгеріп қана қоймай педагогикалық процеске қатысушының
әрқайсының орнын көре біліп, оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыра білуі,
оның нәтижелеріне көз жеткізіп, ауытқушылықтарын реттей білуі тиіс. Мұндай
нәтижеге жету үшін жоғары оқу орындарындағы мұғалім даярлау сатылы түрде
жеке тұлға ретінде қалыптастыру мақсатында жүргізілуі керек деп атап
көрсетілген.
Оқу үдерісіне жаңа бағыт беріп, оның даму жолдарын ХХІ ғасырдың
талабына сәйкес айқындау үшін білімнің әр түрлі салаларына білім және
ғылым, білім және адам құқы, білімнің қоғам дамуындағы әсері, білім беру
барысындағы жаңа технология т.б. талдау жасалып қорытындылану қажет.
Педагогикалық ғылымның жаңа бағытта өрбуі, білім беру жүйесінде жоғары
дәрежелі, жан-жақты сапалы біліммен қамтамасыз ету арқылы ұлттық,
мемлекеттік саяси, экономикалық және ел мүддесі тұрғысынан туындаған
мәселелерді шеше алатын жоғары дәрежелі мамандарды даярлауды талап етеді.
Қазіргі қоғамдағы қалыптасқан нарықтық қатынастар, ғылым мен
техниканың даму қарқыны, өндіріске шет елдік жаңа технологиялар мен
әдістердің көптеп енгізілуі оқу-ағарту жұмыстарын ұйымдастырудың барлық
сатысына жоғары талаптар қоюда.
Білім беруді ақпараттандыру үдерісі, компьютерді оқу үдерісінде
пайдалануы - халыққа білім беру жүйесі реформасының негізгі буынының бірі.
Қазіргі қоғамның қажеттілігіне сай оқытудың әдісі мен формасын, білім
берудің мазмұнын түбірімен өзгертуді компьютердің мүмкіндігін ескермей
жүзеге асыру мүмкін емес деп есептейміз.
Жалпы ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін атап айтқанда
ғылымның материяға, микродүниеге, материяның элементарлық және өлі
табиғатты зерттеуде, молекулалық, субмолекулалық, атомдық дәрежеге көшуі,
ғылымның ең жоғарғы нәтижесінде табиғаттың ғылыми көрінісі айтарлықтай
өзгерді.
Ғылыми-техникалық революциямен бірге өмірге келген ақпараттанудың
ғылыми салалары, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенлардың дамуындағы ішкі
заңдылықтары мен логикасын, оны өндіргіш күшке айналу үдерісін зерттейді.
Жаңа технологияларды оқу процесінде қолдануда жаңа оқу пәндерінің
пайда болуы, оқытудың жаңа формалары мен тәсілдерін қарастыру бүгінгі
күннің өзекті мәселесі болып отыр.
Болашақ мұғалім даярлауда оқыту мазмұны мен формаларын, оқу құралдары
мен әдістерін іріктеуде дидактикада кейінгі кезде айтылып жүрген кәсіби
мақсатты көздеу ұстанымын негізге алудың маңызы зор.
Оқу үдерісінде болашақ мұғалімнің теориялық даярлығын жетілдіруде
кәсіби мақсатты көздеу ұстанымын ескерудің өзіндік ерекшеліктері бар. Білім
мазмұнын анықтауда, ақпараттық модельдеуге оқыту туралы ғылыми курстарды
меңгертуде оқу материалдарының студенттің әдістемелік-кәсіби шеберлігін
жетілдіруге бағытталып құралған жөн. Осы тұрғыда пәнаралық байланысты
жүзеге асырып отырудың рөлі ерекше.
Сонымен, бұрыннан қалыптасқан дәстүрлі сабақ беру әдісіне
компьютердің, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің жаңаша өзгеріс пен
жаңа идеялар қосқаны баршаға мәлім.
Қоғамды, білім беруді ақпараттандыру жағдайында бүгінгі күнде
ақпараттық-компьютерлік технологияларды тиімді де нәтижелі пайдалану үшін
біріншіден, жалпы білімділік және кәсіби сауаттылық қажет. Олай дейтініміз,
ЭЕМ-мен жұмыс жасағанда, қандай да болсын (табиғи тіл қатынасында да)
сөйлем қателіктерін түсінбейтінін ескеру керек. Ол тек өзіне арналған
арнайы бағдарламалау тілдерінің алфавитінде жазылған алгоритм-бағдарламаны
ғана орындайды. Сонымен бірге қолданушы бағдарламалардың көмегімен шектеулі
амалдарды атқару мүмкіндігіне ие. Ал ақпараттық-компьютерлік технологиялар
көмегімен бұл міндеттерді дұрыс шешу үшін объектінің, құбылыстың моделін
дұрыс құра білу керек. Бүл кезде біздіңше мәселенің математикалық,
ақпараттық, компьютерлік модельдерін құру мақсатқа сай келеді. Сондықтан
болашақ мұғалімдерге мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде білім
бере отырып даярлау бүгінгі күн сұранысынан туындап отырғандығын
айғақтайды.
Білім беру үдерісінде компьютерлердің, мультимедиалық оқу-әдістемелік
кешендердің кеңінен қолданылуы интерактивті жүйе құруға алып келді.
Интерактивті жүйе жеке компьютерді пайдалану, сондай-ақ бейне дискілі құрал
және теледидар кешендері негізінде құрылады. Мұндай қазіргі заманғы
кешендер интерактивті оқытуда аса қымбат тұрғанымен, көрнекілік пен кері
байланысты қамтамасыз етеді.
Ақпараттық-компьютерлік оқыту бағдарламалары оқу үдерісін талдау
мүмкіндігін кеңейтеді, яғни ол теориялық негіздерін құрайтын бағдарланған
оқытудың мынадай жалпы ұстанымдарын қолдануға ыңғайлы:
Бірінші ұстаным - өзара тығыз байланысты материалдарды үзінді-
блоктарға бөлу (қадамдарға). Бағдарламаны автордан оқу материалын тиянақты
талдауды, мәтін бөліктері арасындағы байланыстың тығыз қисыны мен мазмұнын
анықтауды талап етеді.
Екінші ұстаным – алгоритмдерді (бағдарланған мәтіндерді) оқып үйренуге
білімгерлер белсенділігін арттыру, яғни жеке қадамдар мазмұны үйренушіде
терең талдаулар дағдысын қалыптастыруға бағытталады.
Үшінші ұстаным – білімгердің әрбір жауабына артынша баға беру, яғни
студенттің жауабына бағасын тез арада хабарлап, дұрыс жауап берген болса
келесі қадамға өтуіне рұқсат береді.
Төртінші ұстаным - оқудың қарқыны мен мазмұнын дараландыру, яғни
ұтымды оқу қарқынын дараландыруды қамтамасыз етеді.
Бесінші ұстаным – бағдарланған мәтіндердің эмпирикалық сенімділігін
тексеру, бағдарламашы авторға әрбір студенттің мүмкіндігіне орай қиындық
дәрежесін реттеуді міндеттейді.
Оқытушы студенттердің компьютерлік сауаттылығына сүйене отырып
оқытудың әдіс-тәсілдерін қолданады. Бұл үшін жекелеген пәндерді оқытудың
сапасын көтеруге, екіншіден, компьютерлік сауаттылықты дамытуға,
студенттердің компьютерлік мәдениетін қалыптастыруға ұмтылады. Ақпараттық-
компьютерлік технологияларды оқу үрдісіне енгізуде студенттердің
психологиялық-педагогикалық мүмкіндіктері міндетті түрде ескеруі тиіс. Бұл
ұстанымдар студентті кәсіби біліммен байытуға, жалпы білімдік міндеттер мен
пән туралы білім идеяларын жүзеге асыруға, оқыту мен тәрбиелеудің кешенді
мәселелерін есепке ала отырып, сабақты жүргізудің вариативті әдістерін
қолдануға жол ашады.
Зерттеу барысында байқалғаны оқыту үдерісінде арнайы мамандық пәндерді
оқытуда ақпараттық-компьютерлік технологиялар құралдарын қолдана отырып
ақпараттық-компьютерлік моделдеу негізінде білім беру электронды оқулықтар,
мультимедиялы және ақпараттық-компьютерлік құралдарды да өздері жасау
керектігін білдірді.
Қазақстан Республикасының Жоғары білім беру туралы заңының 9 бабында
Жоғары оқу орны мамандар даярлауда білімді, ғылым мен білімді ұштастыру,
оқытудың белсенді әдістері, жаңа мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер
кешенін қолдана отырып даярлау негізінде студенттердің шығармашылық және
практикалық қабілеттерін де дамыту, қалыптастыру және дамыту үшін
мүмкіндіктер туғызу арқылы жүзеге асырылады,- делінген.
Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік жеделдету қажеттілігін
анықтайтын негізгі факторлар: бірінші фактор – ЭЕМ-ді пайдалану аймағындағы
жоғары білікті мұғалімдерді кәсіби даярлаудың сапасын арттыру, жалпылама
ақпараттық-компьютерлік оқытулар жүргізуді қамтамасыз ету; Екінші фактор –
жалпылама математикалық, ақпараттық-компьютерлік модельдеу бойынша
сауаттылық мәселесін жетілдіру қажеттілігімен; Үшінші фактор –
педагогикалық ғылымдардың логикалық дамуын анықтайтын, білім жүйесінің ішкі
қажеттіліктерімен анықталады.
Білім берудегі ақпараттық-компьютерлік модельдеу әр түрлі педагогикалық
міндеттерді шешу үшін мультимедиялы электронды оқулықтар базасында
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді пайдалану және оны жасаумен
байланысты мәселелерді шешетін педагогикалық-психологиялық әлеуметтік-
экономикалық, ғылыми-технологиялық деңгейде қарастырылады.
Білім беру үдерісіне мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен технологиясын
енгізу арқылы зерттеу және тәжірибе жүргізетін мәселелердің үлкен ортасы
бірінші кезекте білім беру практикасына қажетті мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендерді құру концепциясын жасауды талап етеді.
Жоғары білім беру үдерісінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендерді
қолдану негізінде болашақ мұғалімдерді дайындаудың тұжырымдамасын жүзеге
асыру-ұзақ, әрі күрделі үдеріс және ол келесі кезеңдерден тұрады:
1) мамандық пәндерді оқыту үдерісінде қолданылатын мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендің құралдарын игеруге және оны жасауға; кәсіби білім беру
мазмұнында оқу жұмысын ұйымдастыру түрі мен жаңа әдістерін игеру туралы
зерттеу жұмыстарын жүргізу;
2) дәстүрлі оқу пәндерін оқытуда қолданылатын мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешен негізінде мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен құралдарын
жасау және оны белсенді түрде оқу үдерісіне енгізу; осының негізінде
педагогтардың оқу жұмысының жаңа әдістері мен ұйымдастыру түрін жалпылама
игеру; білім беру мазмұнын, оқу-тәрбие жұмысы әдістері мен дәстүрлі
формасын түбегейлі қайта қарастыру, оны оқу-тәрбие үдерісінде практикалық
жүзеге асыру;
3) үздіксіз білім беру мазмұнын оның барлық деңгейінде түбегейлі қайта
құру; мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен құралдарын қолдануға сәйкес
келетін білімді мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде оқытудың
әдістемесін толықтыру.
Қазақстан Республикасындағы білімді ақпараттандыру жүйесін әрі қарай
дамыту ақпараттық ресурстар болып табылатын оқытуға арналған бағдарламалық
құралдарды дайындамай жүзеге асыру мүмкін емес. Олардың атқаратын
қызметтері және ауқымы да өте кең және оған мыналар жатады:
аутоматтандырылған және сараптамалық жүйелер, Мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендер және мультимедиялық бағдарламалық құралдар.
Осылайша қазіргі кезде ғылым мен техниканың жетістіктерін кәсіби маман
даярлау үрдісінде пайдалану маңызды екендігі, ал бірақ сол негізде болашақ
мамандарға білім беру әлі де жеткіліксіз екендігі айқындалды. Бұл бағытта
арнайы тұжырымдамалардың негізін анықтап арнайы модельді ұсыну қажеттігі
туады. Болашақ мұғалімді жалпы кәсіби дайындау моделі – қоғамның әлеуметтік
тапсырысын, мұғалімдерді дайындаудағы мемстандарттың талаптарын, мұғалім
дайындау мақсаттарын және студенттердің жалпы кәсіби іс-әрекеттерді меңгеру
деңгейлерін қамтиды.
Оқыту мен тәрбиенің дидактикалық, педагогикалық-психологиялық мақсаттарын
жүзеге асыруға бағытталған оқытудың мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен
технологияларын қолдану мынадай қажеттіліктерге алып келеді, яғни:
1) қоғамды ақпараттандырудың қазіргі жағдайында білімгердің кәсіби тұлғалық
міндеттеріне сай келетін оқыту мен тәрбиенің мазмұнын, әдістерін және
ұйымдастыру формаларын таңдау стратегиясының әдіснамасын тұрақты түрде
жетілдіру;
2) мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен саласынан замани мультимедиалық оқу-
әдістемелік кешендердің күн санап артып отырған мүмкіндіктерін ескеретін
оқыту және кәсіби даярлау әдістемесін жасау;
3) болашақ мұғалімнің интелектуалды, тұлғалық потенциялын дамытуға
өздігінен кәсіби білімнің жетілдіру іскерліктерін қалыптастыруға
бағдарланған және ақпаратты өңдеу бойынша өзіндік әрекеттің бірнеше түрін
жүзеге асыра алатын кәсіби маман моделін жасау;
4) қазіргі заманғы мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендер мен компьютерлік
педагогикалық құралдарды қолдануға сүйенетін оқытудың әдістемелік жүйесін
жасау.
Қазіргі заманғы мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенлар ЭЕМ қолдануға
негізделген. Замани ЭЕМ-дер формальданған білімдерді өңдеу мен бейнелеу
үшін үлкен есептеу мүмкіндіктеріне ие және білімді ұйымдастырудың мейлінше
жетілдірілген формаларын жасау және оларды оқытуда қолдану үшін жағдай
туғызады. Дегенмен біздің анықтауымыз бойынша ЖОО оқу үдерісі білімді
формальдау әдістеріне оқытуға толық дайын еместігі анықталды. Бұл
студенттерге болашақ кәсіби іс-ерекетінде қазіргі заманғы мультимедиалық
оқу-әдістемелік кешенларды тиімді қолдану мүмкіндігін бермей отыр.
Сондықтан қазіргі кездегі оқыту әдістемелерінде, маман даярлауда ЭЕМ
мүмкіндіктері толық жеткілікті түрде қолданылмауда, бұл аз кезегінде
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің дамуының қол жеткен деңгейімен,
осы кезде қалыптасқан оқыту әдістемелері мен технологияларының арасында
қарама-қайшылықтың пайда болуына алып келеді.
Бұл қайшылықты шешу үшін педагогика ғылымы мен оқыту теориясынан терең
ойластырылған, дербес білім беру міндеттерін шешуге бағытталған жаңа
инновациялық білім беру технологияларын құру қажет болады.
Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешендердің даму деңгейі мен оларды
мамандық пәндерді, информатиканы оқытуда қолдану деңгейінің арасында қарама-
қайшылықтың болуына байланысты туындаған жағдайдың шешімі өз кезегінде
неғұрлым тиімді болатын білім беру технологиясын іздеу мәселесін алдыңғы
қатарға шығарады. Осы мәселені шешудің бір жолы математикалық және
ақпараттық-компьютерлік модельдеу негізінде білімдерді формальдау
әдістеріне оқыту технологиясын құрумен байланысты болып табылады.
Ақпараттық модель-бұл сезімдік және теориялық ойлауға сүйенетін табиғи
немесе арнайы тілдердің көмегімен оқып-үйренетін пәнді дәл, нақты сипаттау.
Компьютерлік модель - ақпараттық-компьютерлік-ақпараттық модель арқылы
ұсынылған пәндер мен құбылыстар туралы нақты білімдерді жалпылау нәтижесі
ретінде қарастырылады. Объектілердің сыртқы түрі мен құрылымын компьютерлік
модельдеу деп:
1) өзара байланысқан компьютерлік суреттер, кестелер, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz