Педагогика мен этнопедагогиканың арақатынасы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І-тарау. Мектепте халық педагогикасын пайдаланудың теориялық негіздері

1. 1. Халық педагогикасының мәні, мазмұны мен құрылымы . . . 6

1. 2. Қазақ этнопедагогикасы педагогика ғылымының бөлігі ретінде . . . 13

ІІ-тарау. Мектептің оқу-тәрбие үрдісінде халық педагогикасын пайдаланудың жолдары

2. 1. Оқыту үрдісінде халық педагогикасын пайдалану . . . 18

2. 2. Сыныптан тыс жұмыста халық педагогикасын пайдаланудың

формалары мен әдістері . . . 35

Қорытынды . . . 47

Қолданылған әдебиет тізімі . . . 49

Кіріспе

Адамзат баласының ежелден келе жатқан ортақ мүддесінің бірі - ұрпақ тәрбиесі. Осы мақсатта әрбір халықтың сан-алуан ой - пікірлері мен іс-тәжірибелері ғасырлар бойы жинақталып отырған. Адамзат баласына ортақ рухани қазынаның құрамдас бір бөлігі болып саналатын бұл жетістіктерді халықтың тәлімгерлік тәжірибесі дейміз.

Қазақ халқының да сан-ғасырлық тарихи-мәдени жетістіктерінің жемісін, рухани байлығын, жанына біткен еңбексүйгіштік, имандылық, бауырмалдық, балажандық, қонақжайлық, т. б. қасиеттерін танытатын тәлімгерлік тәжірибесі бар. Онда кешегі өткен данғой қариялар, ғұлама ойшылдар, би-шешендер және ақын-жыраулардың саналық болжамдарының, психологиялық пайымдаулары мен педагогикалық тұжырымдарының өшпес ізі жатыр.

Еліміздің президенті Н. Назарбаев «Қазақстанның болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде» атты еңбегінде: «Қоғамдық ойдың тағы бір бағыты дәстүрге, халықшылыққа сүйенеді. Шынында да, бұрынғы қасаң қағидалар жарамсыз болып қалған кезде неге назар аудару керек. Сірә, қарапайым әрі түсінікті, сонымен бірге әр халықтың өміріндегі терең имандылық пен рухани негіздерге, дәстүрлерге назар аудару керек. », -деп көрсетуі бұл проблеманың көкейкестілігін айқындай түседі. (26; 18) .

Осы орайда республикамызда халықтық дәстүрді жинақтап зерттеу, саралап игеру, оларды жастар тәрбиесіне кеңінен ендіру, жаңғырту үлкен міндет болып табылады. Өмір талабымен бұл өмірге қайта оралған халықтық педагогиканың озық дәстүрлері бұл күнде отбасы, мектеп тәжірибесінен лайықты орын ала бастады.

Бұл мәселеге мемлекет тарапынан да қамқорлық көрсетілуде. Қазақстан Республикасының қазақ тілінің әлеуметтік маңызын арттыру жөніндегі іс-шаралары, ғылым мен мәдениеттің өрістеуін қамтамасыз ететін Конституциясы, еліміздің мәдени-әлеуметік дамуына бағытталаған тұжырымдамасы жастарға жалпы адамзаттық және ұлттық игіліктер негізінде адамгершілік, эстетикалық тәрбие, мәдени білім беру ісін жаңа деңгейге көтеруге ықпал етеді деген сенімдеміз.

Мұндай игі бастама қазірдің өзінде білім мазмұны мен әдістеріне, оқу жоспарларына жаңалықтар мен өзгерістер әкелуде.

Белгілі педагогика классиктерінің өздері де халқының тәлімгерлік тәжірибесінен үйреніп, оны зерттеулеріне арқау болса, бұл мәселелерге

қазақ ағартушылары Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаевтардан басқа А. Байтұрсынов, Ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, Ш. Құдайбердиев, т. б. үлкен мән берген.

Бүгінде Қ. Бөлеев, Қ. Жарықбаев, С. Ұзақбаева, С. Қалиев, т. б. көптеген қазақ зерттеушілері осы дәстүрді жалғастырып, халық педагогикасы тарихын, оның ауыз әдебиеті мен ақын-жыраулар поэзиясындағы көріністерін, орта ғасыр ойшылдарының педагогикалық ой-пікірлерін жан-жақты қарастырып келеді.

Осындай жетістіктеріміз болса да педагогикалық әдебиетте, баспасөзде жазылып, мектеп тәжірибесінен көрініс беріп, жүрген талғамсыздық, сыңаржақтық, ұраншылдық, мәселенің ішкі мазмұнына емес, сыртқы көрінісіне әуестенушілік секілді келеңсіз құбылыстар бой көрсетуде. Мұның өзі уақыт талабына сай оқыту үрдісінде халық педагогикасын пайдаланудың қажеттілігі мен педагогика теориясы мен практикасындабұл мәселенің жеткілікті зерттелмеуі арасында қарама-қайшылықты тудырады.

Осыған орай, зерттеу проблемасы оқыту үрдісінде халық педагоггикасын пайдаланудың педагогикалық-психологиялық негізін қарастыру, педагогикалық жолдарын айқындау, осының негізінде ғылыми-әдістемелік нұсқау дайындау қажеттілігінде болып отыр.

Бұл қайшылықты шешу дипломдық жұмысымның тақырыбын «Халық педагогикасын оқыту үрдісінде пайдалану» деп таңдауға мүмкіндік берді.

Зерттеудің мақсаты - халық педагогикасының мазмұны мен құрылымын теориялық тұрғыдан қарастырып, оны мектептің оқыту үрдісінде пайдаланудың тиімді жолдарын айқындау.

Зерттеу объектісі - жалпы білім беретін мектептегі оқыту үрдісі.

Зерттеу пәні - жалпы білім беретін мектептегі оқыту үрдісінде халық педагогикасын пайдалану жүйесі.

Зерттеу болжамы - оқыту үрдісінде халық педагогикасын пайдалану тиімді болуы мүмкін, егерде оқыту үрдісінің мазмұны мен әдістемесі оқушылардың сана-сезіміне, сенімін, еркін, қарым-қатынасын және мінез-құлқын ұлттық тәлім-тәрбиелік мақсаттылықпен қалыптастыруға бағытталған жүйемен қамтамасыз етілсе.

Зерттеу міндеттері:

- халық педагогикасының теориялық негіздерін қарастыру;

- халық педагогикасын мектептің оқыту үрдісіндегі тәрбиелік мүмкіншіліктерін ашып көрсету;

- озық үлгілерін оқыту үрдісіне ендірудің нақты жолдарын көрсету.

Зерттеу көздері - халық педагогикасына байланысты тарихшы-этнографтардың, философтардың, психолгтардың және педагогтардың еңбектері, Қазақстан Республикасының ресми құжаттары; зерттеу проблемасы бойынша жазылған ғылыми педагогикалық еңбектер; жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің озат тәжірибесі; автордың педагогикалық тәжірибесі.

Зерттеу әдістері: тарихи-этнографиялық, философиялық, психологиялық, педагогикалық және оқу-әдістемелік әдебиеттерге теориялық талдау жасау, оқушылардан сауал-сұрақ алу, интервью алу, әңгімелесу, педагогикалық бақылау арқылы озат педагогтық іс-тәжірибені зерттеу, оны қорытындылау, метематикалық әдістер.

Зерттеу базасы. Алмазов атындағы ЖББМ (Шыңғырлау ауд., Алмазов ауылы) .

І-тарау. Мектепке халық педагогикасын пайдаланудың теориялық негіздері

1. 1. Халық педагогикасының мәні, мазмұны мен құрылымы.

Қазіргі уақытта бүкіл тарихи, мәдени адамгершілік, рухани құндылықтарымыз жаңа заман тұрғысынан қайта бағаланып отыр. Сонымен қатар төл мәдениетіміз, салтымыз, дәстүріміз, тіліміз, ұлттық намысымыз, табиғи ортамыз, ұлттық мәдениетіміз бекіп, жаңғырып, дамып келе жатырған кезінде «әр халықтың ұлттық өзгешелігін, ерекшелігін зерттеп біліп, тауып, шешіп қамту керек» деген талапты жүзеге асру әбден қажет.

Уақыт талабымен өмірге қайта оралған халықтық педагогиканың озық дәстүрлері бұл күнде отбасы, мектеп тәжірибесінен лайықты орын алал бастады. Халықтық педагогика, этнопедагогика мәселелерін этнография, этнопсихология, педагогика ілімдерімен қатар этнология, шығыстану, этнолингвистика ғылымдарымен де тығыз байланысты. Сол себепті халық педагогикасының бұлақ бастауы - көне наным-сенімдердің тәрбиелік сипаты басты назарға алынады. Оның асыл арналарын қоғамдық сананың түрлері мен категориялары арқылы жүйелеудің маңызы зор. Қоғамдық дамудың алғашқы сатыларында тәрбиелік ой - сана көне наным-сенімдермен аралас көрінеді. Оны ғылым тілінде халық педагогикасының синкреттік (толық дамыған жағдайы) белгісі деп атаймыз. Халықтың тәлімгерлік тәжірибесі өзінің синкреттік белгілеріне қарай екі салаға жіктеледі. Олар: идеологиялық және жанрлық синкретизм. (20, 14)

Мұның алғашқысы тәрбиелік ой-сананың мифтік ұғымдардан ажырамай, рулық - тайпалық деңгейдегі көрінісін білдірсе, келесі түрі оның көне ұғымдардан бөлініп, әдет-ғұрып, салт-дәстүр, ырым, кәде, жол-жоралғы т. б. жанрлық салаларға жіктеле бастағанын байқатады.

Түркі тайпаларының сол ұғымдары саралана келіп былайша жіктеледі:

1. Халықтың тәлімгерлік - тәжірибесінің қоғамдық сананың мифологиялық сатысындағы көріністері.

2. Тарихи (реалдық ) сатысындағы деңгейі.

Қоғамдық сананың даму кезеңдерін негізгі екі салаға бөліп қарастыру арқылы түрлі мифтік ұғымдарды жіктеу, саралау мүмкіндіктері туады. Мұндағы алғашқы сатыға мифологиялық, космогониялық, демонологиялық ұғымдар, ал екіншісіне тотемдік, анемистік т. б. нанымдар жатқызылды. Бұл мәселелерді Э. Б. Тайлер, Дж. Фрэнер, Мэри Бойс, Н. А. Алексеев, С. А. Токарев, мифология мектебінің көрнекті өкілдері - Кун, Шварц, Миллер басқа да ғалымдар әлеуметтік-пәлсапалық тұрғыдан зерттеген.

Көне наным-сенімдердің қазақ халқының тұрмыс - тірішілігі мен фольклор мұраларындағы көріністері В. Радлов, Г. Потанин, Ш. Уәлиханов, Ә. Марғұлан, Ә. Қоңыратбаев, С. Қасқабасов, т. б. еңбектерінде, ал тарихи-этнографиялық, әлеуметтік-пәлсапалық мәселелері Қ. Шүленбаев, С. Адатаев, Р. Мұстафина т. б. зерттеулерінде сөз болған.

Көне түркі жазбаларының бірі - «Күлтегін». Онда ежелгі түркі тайпаларының мифтік ұғымдарының бірі - Ұмай ана бейнесі көрінген. Әйел тәңірісі Ұмай әйел мен нәрестелер тірі ғана емес, сонымен қатар тайпа батырларына айрықша рух беріп, жеңістерге жетелейтін құдіретті күш.

Бұл тұста Ұмай ана кейпіндегі мифтік бейненің тәрбиелік сипаты байқалады. Ежелгі түркі тайпаларынан қазақ халқының кейінгі тұрмыс-тіршілігіне өткен мифтік, космогониялық, демоногониялық ұғымдар оғыз-қыпшақ дәуірлерінде туған «Оғызгнама», «Қорқыт ата кітабы» басқа да мұралардан көрініс тапқан. Енді бір үлгілері бүгінгі рухани өрісімізге жаңадан мағынада еніп, қасиетті таным, ырым, әдет, қанатты сөздер түрінде бой көрсетті. Педагогикалық тұрғыдан келсек осы ұғымдардың адамның ойлау, сөйлеу, әрекет жасау, тіршілікке бейімделу, күресу, қорғану қабілеттерін, сана-сезімін жетілдіріп, рухани шыңдалуына себепші болғаны байқалады.

Қоғамдық сананың тарихи сатысындағы тәрбиелік ұғымдардың маңызы да елеулі. Түркі тайпаларының тотемдік және шамандық нанымдары қоғамдық сананың осы кезеңінде туып қалыптасқан. Оның іздері қазақ халқының кейінгі тұрмыс - тіршілігінен де көрініс тапқан. Мысалы, балаға ат қою, жы қайыру, мүшел, жер- су, күнтізбе, төрт - түлік пірлері, ата-баба дәстүрлерін ардақтау, құда түсу, қалыңдық айттыру, үйлену, той жасау, қонақ күту, өлген адамды жерлеу, жоқтау, бата беру, т. б. салттары, түрлі сөз тіркестері мен қанатты сөздер, толып жатырған ырым, ұғым, әдет, кәде, жоралғылар соның айғағы.

Заманның талабына сай соңғы уақытта халық педагогикасын байланысты зерттеулер көбеюде. Соларға сүйене отырып «Халық педагогикасы», «Этнопедагогика» атауларын қарастырайық. Педагогикалық әдебиетте халық тәрбиесі, халық педагогикасы және этнопедагогика ұғымдарына, олардың арақатынасына байланысты көптеген пікірілер бар. Жергілікті педагог - ғалым Н. Даулетовтің пікірінше «Халық тәрбиесі», «Халық педагогикасы», «Этнопедагогика» деген ұғымдар осы кезге дейін өзіндік ғылыми түсінігі сараланып, нақтыланбай келеді.

Н. Дәулетов халықтық тәрбиені белгілі бір ұлттың жеке адамға, соның ішінде балаға тәрбиелік ықпал етуінің тарихи қалыптасқан жүйесі деп түсінеді. (9) Академик Г. Н. Волковтың пікірінше халық педагогикасына қарағанда халық педагогикасы әлдеқайда біртекті. Халық педагогикасымен халық тәрбиесінің арасында, тәрбиелеу өрісіндегі идея мен шындықтың арасында педагогикалық ой мен педагогикалық практиканың арасында тікелей бір мағыналы сәйкестік жоқ.

Осыдан келіп шығатын қортынды «Халық тәрбиесі - бұл педагогикалық практика, тәрбиелеу өрісіндегі өмір, шындық, ал халық педагогикасы - бұл халық білімінде жүзеге асқан идея, педагогикалық ой. » (6) .

Ал, «халық педагогикасымен» қатар «этнопедагогика» дейтін де ұғым бар. Осы екеуінің арақатынасы қандай бұлар синоним ұғымдар ма, әлде қайсысы білім қайсысы ғылым, әлде басқаша ма деген сауалдар туындайды.

Еліміздің белгілі педагог - ғалымы Қ. Жарықбаев академик Г. Н. Волковтың осы екі ұғымының ара жігін анықтап көрсеткен ойларын қостайды. (12) .

Г. Н. Волковтың пікірінше халық педагогикасы дегеніміз әр этностың отбасылық тәрбиесінің жиынтығы, ол әлі ғылыми жүйеге нақты түспеген, атаулары мен принциптері анықталмаған ілім білімдерінің қарапайым саласы. (5) .

Қ. Жарықбаевтың пікірінше «халық педагогикасы» - бұл тәлім-тәрбиелік ғылымының алғашқы баспалдағы, ол тәрбие туралы ілім-білімдердің, ой-пікірлердің жиынтығы. (13)

Ол жеке өз алдына ғылым бола алмайды, өйткені оның өрісі тар, әрі теориялық астары жоқтың қасы, ол қарапайым тәжірибенің деңгейінде тұрған феномен. Ал этнопедагогика болса - бұл ғылыми педагогиканың жеке бір саласы, мұның өзіндік ғылыми атаулары, белгілі принциптері бар.

Қ. Жарықбаев «халық педагогикасы» ұғымының синонимдеріне «халықтық тәрбие», «халық тәлімі», «қазақ тағылымы», «ұлттық тәлім-тәрбие» т. б. осы тәріздес ұғымдарды салыстырып пайдалануға қарсы. Оның пікірінше «халық педагогикасын» жоғарыда келтірген ұғымдардың баламасы деу қате. Бұларда өзіндік мағынасы бар. «Тәрбие» ұғымының қолданылу аясы «тәлім», «тағылым» ұғымдарынан әлдеқайда ауқымды, яғни логика ғылымының тілімен айтсақ тәрбие кең мағыналы текті ұғым да, ал қалғандары одан мән-мағынасы бар түрлі сипаттағы ұғымдар.

Қ. Жарықбаев «халық педагогикасы» деп оңды-солды айта да, жаза да бермей «этнопедагогика» ұғымына қарай бой ұрғанды абзал деп есептейді. (12) .

Енді педагогикалық әдебиетте «халық педагогикасы» «этнопедагогика» ұғымына қандай анықтама берілгенін қарастырайық.

Халық педагогикасына академик А. Э. Измайлов мынадай анықтама береді: «Халық педагогикасы - ұрпақтан ұрпаққа көбінесе ауызша түрде жалғасып келе жатырған халықтың тарихи және әлеуметтік тәжірибесі жемісінің жинақталып және іс жүзінде тексерілген білімінің, мағлұматының, дағдылардың жиынтығы. »

Халық педагогикасының ескерткіштері халық ертегілерінде, аңыздарында, жырларында, мақал-мәтелдерінде сақталып, ұлттық салттары, дәстүрлері арқылы өзіндік көрінісін беріп отыр.

Ал, халық педагогикасын зерттеуде орасан зор үлес қосқан ғалым-педагог Г. Н. Волков халық педагогикасы ұғымына мынадай анықтама береді: «Халық педагогикасы - халықтың ауыз әдебиетінде, салттарында, әдет-ғұрыптарында, ырымдарында, балалардың ойындары мен ойыншықтарында мәңгі сақталып қалған білім, педагогикалық мағлұматтар мен тәрбиелеу тәжірибесінің жиынтығы. Бұ әдетте, ауызша таралады. Халық педагогиаксы - халыққа қажет қасиеттерді қалыптастыру үшін пайдаланатын педагогикалық мақсатының, міндеттерінің, мазмұнының, әдіс-құралдарының, тәсілдерінің жиынтығы мен өзара байланысы» (5) .

«Халық педагогикасы» ұғымымен бірге «этнопедагогика» ұғымы да бар. Бұл ұғымды педагогикалық әдебиетке ең бірінші болып академик Г. Н. Волков енгізді. «Этнопедагогика - халықтың жасөспірім тәрбиелеу тәжірибесі туралы, олардың педагогикалық көзқарастары туралы, тұрмыс, отбасы, ру, тайпа, ұлт педагогикасы туралы ғылым. Этникалық педагогика тарихи жағдайда қалыптасқан ұлттық мінездегі ерекшеліктерді зерттейді. Сөйтіп, егер педагогикасы тәжірибеге және оны баяндауға қатысты болса, ал этнопедагогика теориялық ойлаудың, ғылымның өрісіне қатынасты болады. »

Қазақ халқының педагогикасының тереңінен тамыр тартқан арналарын зерттеген Қ. Жарықбаев «этнопедагогиканы» ұлттар мен ұлыстардың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырған тәлімгерлік тәжірибесін зерттейтін ғылым ретінде таныса, С. Қалиев «халық педагогикасы» деп сол халықтардың ғасырлар бойы жинақтаған ұрпақ тәрбиесі жөніндегі ой-пікір, білім, тәжірибелердің жиынтығын айтады.

К. Қожахметова «этникалық» деген ұғымды тәрбиелеу және оқыту саласында дәстүр, тіл этникалық сана-сезім ерекшелігінде материалданған, этноерекшеліктерге, белгілерге зейін қою деп есептейді. (19; 162) .

Қазақ «этникалық педагогикасы» дегенде қазақ этносының нақты этноерекшелік жағдайының өмір сүруіне тарихи қалыптасқан, қазақ этникалық тәрбиесінің ерекшелігін зерттейтін саланы түсінеді. Келесі тарауда қазақ этнопедагогикасының мәселесі қарастырылады.

- Педагогикалық әдебиетте халық педагогикасының ерекшеліктері айқындалған;

- Халық педагогикасы ғылыми педагогикадан бұрын ежелгі дәстүрде қалыптасып халықпен бірге жанасып келеді;

- Ертеде қалыптасқан сөз шеберлігі бәрінен бұрын халықтың көркемөнер шығармаларында - ертегілерінде, аңыздарында, жырларында, мақал-мәтелдерінде іске асқан;

- Халық педагогикасы ғылыми педагогиканың ерекшеліктері мен заңдылықтарының қалыптасуына ықпал жасаған.

- Халық педагогикасы бүгінгі күні ғылыми зерттеудің тек қана объектісі емес, сонымен қатар ол педагогикалық теорияны, әсіресе, отбасындағы тәрбиенің дамуына әсері зор.

- Халық педагогикасының негізін халықтық аңғырт - реалистік, стихиялық-материалистік философияның көзқарастары қалайды. Халық көзқарасында атейзм элементтерінің бар екені соның дәлелі.

- Ортаның тәрбиеге ықпалы туралы халықтың өз көзқарасы болған, ол тұқымқуалаушылыққа сенбеген.

- Халық балалардың психологиялық ерекшеліктерін өте жақсы зерттеп білген.

- Халық педагогикасында нақты заңдар мен жүйеленген білім, ғылыми ұғымдар жоқ. Халық даналығының терминологиясында жергілікті диалектілер, ырым-жоралар таңба болып қалған.

- Халық педагогикасының шығармашылық негізі - оның ұжымдылығы: фольклор, халықтық тәрбие туралы нақыл сөздері жеке адамның емес бүкіл халықтың ұжымдық шығармашылығы;

- Өнермен, тәжірибемен тығыз байланысты;

- Қоғам педагогикалық мәдениетінің ең асылын өзіне сіңірген:үлкенді сыйлау, қонақжайлық, кішіпейілділік, т. б.

- Рухани мәдениеттің басқа салаларындағыдай халық педагогикасы өзі де әсерленуге және өзі ықпал жасауға бейім.

- Халықтың көптеген шығармаларында ұлттық шекарадан аттап интернационалдық сипат алып кетті.

1. 2. Қазақ этнопедагогикасы педагогика ғылымының құрамдас бөлігі ретінде

Педагогика әдебиетте этнопедагогиканы педагогика ғылымының құрамдас бөлігі ретінде қарастырады. Этнопедагогиканың педагогикадан кейбір айырмашылығының болатындығы, оның компоненттік құрамымен шартталып отыр.

К. Қожахметова қазақ этнопедагогикасын педагогика ғылымының құрамдас бөлігі ретінде көрсету үшін мына схеманы қолданады: педагогикалық ғылым - жалпы, этнопедагогика - ерекше, қөазақ этнопедагогикасы - жекелік болады. (19, 149) .

Педагогикамен салыстыра отырып этнопедагогиканың логикалық структурасын анықтау үшін К. Қожахметова структуралық - аналитикалық тұрғыны пайдаланады. Педагогика мен этнопедагогиканың арақатынасын қарастыра отырып, этнопедагогиканың компоненттерін таблицамен көрсетеді.

Салыстырмалы талдау этнопедагогиканың ғылыми статусының бар екенін көрсететтін негізгі компоненттерін байқатты.

Қазақ этнопедагогикасын анықтау үшін К. Қожахметова әр түрлі ғылыми саладағы әдебиетті талдай келіп мынадай қортындыға келді: педагогика - жалпы, оның заңдары этнопедагогика саласына да әсер етеді; этнопедагогика - ерекше, яғни барлық этникалық топтарға, этнос формаларына тән, этникалық ерекшелік астарларды педагогикада бөліп шығарады; қазақ этнопедагогикасы - бұл жекелік, мұнда тілде, дәстүрде, салттарда, дінде көрінісін тапқан этникалық мәдениеттің өзіндік беті арқылы пайда болған ерекшеліктерін көреміз. Бұл ерекшелік ортаның, тұрмыстың, шаруашылық іс-әрекеттің, этникалық психологияның әсерімен тарихи қалыптасқан этникалық дүние танудың өздігінен пайда болып отыр. Міне, олардың бәрі педагогикада өзінің ұштасу нүктелерін табады. (19; 150)

Қазақ этнопедагогикасының объектісін, пәнін, т. б. анықтау үшін К. Қожахметова оның білімнің басқа салаларымен байланысын қарастырады

Кейін ғалым-педагог құрылымдық - талдау тұрғысын пайдаланып, этнопедагогиканы педагогикамен салыстыра келіп, оның логикалық құрылымдық компоненттерін, яғни мақсаты мен міндеттерін, объектісін, пәнін, функцияларын, әдістерін, категорияларын, заңдарын, заңдылықтарын, теорияларын анықтайды. (кесте - 1) . Этнопедагогиканың компоненттерін анықтауға Г. Н. Волковтың еңбектері кеңінен пайдаланылған.

Салыстырмалы талдау этнопедагогиканы ғылыми педагогиканың құрамдас екенін көрсетті, себебі құрылымдық таладу тұрғысынан қарастырғанда білім жүйесінің ғылыми екендігін көрсететін негізгі компоненттері бар екенін анықталды.

Этнопедагогика ғылымының көптеген салаларымен байланысты (1-кесте) . Педагогика мен этнопедагогиканың байланысы ішкі пәнаралық байланысқа жатады, себебі этнопедагогика педагогиканың құрамдас бөлігі. Ал, этнопедагогика мен этнопсихологияның байланысы ұлттық сананы, ұлттық мінезді, ұлттық сезімді, т. б. мәселелерді зерттеу байланысында этномәдениет жетекші роль атқарады, себебі ол этнопедагогиканың мазмұнына, құралдарына тікелей әсер етеді.

Көптеген ғылыми талдаудан кейін К. Қожахметова қазақ этнопедагогикасына мынадай анықтама береді: қазақ этнопедагогикасы - қазақ философиясының, этникалық мәдениеттің, этнографияның қиылысында қалыптасқан педагогика ғылымының құрамдас бөлігі, оның саласы. Оның пәні бүкіл өмір бойы отбасында, халық ағарту мекемелерінде үздіксіз жүзеге асырылатын қазақ этникалық тәрбиенің жүйесі болып табылады. (19; 163)

Этнопедагогика арқылы этникалық ерекшелік есепке алынып педагогикалық білім нақтыланады. К. Д. Ушинский бір халық екінші халықтың үлгісі бойынша өмір сүре алмайтынын көрсетіп, әрбір елде халықтың мүддесіне, мақсатына сәйкес өзіндік білім және тәрбие беру жүйесінің қажет екендігін айтты. Шынында да, әрбір халық қайталанбас тәрбие жүйесіне ие. Сол ерекшелігі, яғни психологиялық құрылым ерекшелігімен, тілмен, ұлттық мінезбен, ұлттық өзіндік санамен, салт-дәстүрмен, дінмен т. б. байланысты қазақ этносына тән, ерекше қазақ этнопедагогикасын зерттейді.

К. Қожахметова қазақ этнопедагогикасының құрылымдық-логикалық моделін пайдаланған. (19; 164-166) Кесте - ІІ.

Кесте - 1. Этнопедагогика. Педагогика мен этнопедагогиканың арақатынасы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.