Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің әлеуметтік көзқарастары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе3

2. Мәшһүр Жүсiп Көпейұлы - ұлттық педагогика тарланы10

2. 1 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің тұлғалық дамуының қайнар көзідері10

2. 2 М. Ж. Көпеевтің философиялық көзқарастарындағы шығыстық сарын17

2. 3 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің әлеуметтік көзқарастары25

Қорытынды33

3. Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің педагогикалық ойларының өзегі - адамның рухани - адамгершілік тәрбиесі34

3. 1. Ғылым - білім беру мәселелері34

3. 2 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің шығармашылығындағы діни-адамгершілік және еңбек тәрбиесі. 39

3. 3 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің педагогикалық мұрасындағы51

отбасы тәрбиесі мәселелері51

3. 4 М. Ж. Көпеев - әйел тәрбиесі мәселесінде ұлттық тәрбиенің көрнекті өкілі55

Қорытынды59

Кіріспе

Зерттеудің көкейтестілігі. Педагогиканың дамуы өткен ұрпақтардың тәжірибиесіне бас бұруымен, оны тарихи-педагогикалық түсінумен байланысты. Сондықтан педагогика ғылымы барлық ертерек кезеңдердегі алдыңғы қатарлы педагогикалық ойлардың ең үздік жиынын мұқият зерттеп сын көзбен қарап қолданады. Өйткені ол өткен ұрпақтардың жұмысының қорытындысы ретінде қарастырылғанда ғана мәнді. Тарихи-педагогикалық білімді меңгеру тәрбие алаңында шығармашылық табыстарды жалғастырып, көбейтуге мүмкіндік береді. Педагогика тарихындағы ізденістер мен адасушылықтар, үміт пен түңіліс, жаңа ашылыстар және олардың замандастарына тигізген жарқын әсері, оның тежірбиешілікте іске асырылуы - осының бәрі бізді көп нәрсеге үйретеді.

Қазіргі кезеңдегі жағдайда адыңғы ұрпақтардың жинаған құнды педагогикалық тәжірибиесін сақтау мен еліміздің мектептерін дамыту жолдарын белсенді іздестірудің тиімді ара қатынасын құру мәселесі маңызды болып табылады. Мұндай мiндеттердi шешу қажеттiлiгi тарихи дамуымыздың әр кезеңдерiндегi ұлт ойшылдары мұраларын, қазақ халқының ғасырлар бойы қордаланған бай даналық мұрасын игерудi талап етедi. Сондықтан болар біздің уақытымыздың көріністерінің бірі еліміздің, жеріміздің тарихына, халқымыздың тарихи мұрасына, ұлттық құндылықтарына деген қажеттіліктің, қызығушылықтың, ынтазарлықтың уақыт өткен сайын өсіп келуі. Мұндай құбылыс көп жағдайда өтпелі және қиын- қыстау кезеңдерде байқалады. Себебі ертеректе қалып қойған не нәрсе болса да, егер ол жүрекке жылы тисе, онда одан бас тарту оңай емес. Өткенді тарихи тұрғыдан түсіну - бұл өткенде қол жеткізген табыстардың, мәдениеттің жалғасы ретіндегі қазіргі кезеңді түсінуге мүмкіндік береді.

Педагогика идеялар мен тұжырымдамалар жиынынан бiртiндеп ғылымға айналғаны белгiлi. Бұрынғы қазақ педагогикалық ойының Шоқан Уәлиханов, Ыбырай Алтынсарин, Абай Құнанбаевтан аспайтын ауқымы қатарына Шәкәрiм Құдайбердиев, Ахмет Байтұрсынов, Мiржақып Дулатов, Жүсiпбек Аймаутов, Мағжан Жұмабаевтың т. б. еңбектерi қосылып арнаулы зерттеу жұмыстары жүргiзiлiп, жарыққа шығарылуда.

Қазақстан ғалымдары халыққа білім берудің дамуы мәселелерін зерттеу бойынша ауқымды жұмыс атқарды. Бұл мәселе А. И. Сембаев, А. И. Ситдықов, Г. М. Храпченков, К. Б. Бержанов және т. б. еңбектерінде айдындалған. Бұл мәселенің тарихи аспекті Р. Б. Сүлейменов, Х. И. Бисенов сияқты Қазақстан авторларының зерттеу пәні болып табылады. Білім берудің кейбір әлеуметтік-философиялық мәселелерін А. Х. Тұрымбаев қарастырған. Революцияға дейінгі Қазақстандағы педагогикалық ойлардың тарихы (Қ. Б. Жарықбаев), кәсіптік білім берудің даму тарихы (Г. А. Уманов) және т. б. халыққа білім беруді дамыту мәселелері докторлық диссертацияларда кең орын алды.

Білім берудегі ұлттық құндылықтардың аксиологиялық приоритет ретіндегі маңызы А. Н. Ілиясова, Әлсатов Т. М., Көшенова Р. Н., Шалғынбаева Қ. Қ., Шаймерденова К., Тұрсынова А. еңбектерінде ашылып көрсетілген.

Ғасырлар өтсе де бiздiң заманымызда адамгершiлiк тәрбиесi, еркiн және белсендi жеке адам тәрбиесi мәселесiнiң маңызы азайған жоқ. Қоғамның қазiргi кездегi дамуы адам тәрбиесiнде оның барлық табиғи және дара күштерi мен мүмкiндiктерiн дамытатын, әлемге, Отанға, адамдарға сүйiспеншiлiгiн қалыптастыра алатын жаңа жолдарды үнемi iздестiрудi талап етедi. Бүгiн педагогика қоғамның бүтiн бiр қатпарларында рухани құндылықтардың тапшылығы байқалатынынан бастау алуы керек. Жас отандастар жалпыадамзаттық адамгершiлiк принциптердiң негiзiн, халық педагогикасының дәстүрлерiн, дiн оқуларын елемейдi, тарих қалыптастырған мөлшерлер мен идеялардан ұзақта. Ал сонымен бiрге кез келген халықтың рухани мәдениетiн құраушылардың бiрi - адамгершiлiк қасиетi мол игiлiктi адамның жеке басы.

ХХ ғ. соңында ғылым адамзаттың мәдениеті мен тарихында діннің маңызын қайта мойындады. Бұрынғы кеңестік зорлық-зомбылық идеологиясының күйреуіне орай қазіргі қоғамдағы діннің ролі артуда. Халықтың едәуір бөлігі дәстүрлі игіліктер мен қоғамдағы адамгершілік қалыптарды дін арқылы жаңғыртқысы келеді. Осыған байланысты тарихи-педагогикалық ғылымда діни адамгершілік тәрбиені зерттеп білу маңызды аспект болып отыр. Дінді ғылымның тежеушісі деп айыптау әділетсіздік еді. Діни сенімде тұрған талай ғалымдар болған да, бар да. Солардың ішінде ұлы педагогтар Я. А. Коменский, К. Д. Ушинский, Л. Н. Толстой т. б. Олай болса бізге ақын, фольклорист, педагог Мәщһүр Жүсіп Көпеевпен қарым-қатынас жасайтын уақыт жеткен сияқты. Кеңес дәуірі кезінде оның діни-адамгершілік тақырыптарына тиым салынды, себебі маркстік ғылым концепциясына үйлеспеді, ал бұл ақынның педагогикалық көзқарастарын оқуға теріс ықпал етті.

Қазір оның діни ізденістерін объективті ой елегінен өткізуге, оған талдау жасап, руханилығы, адамгершілігі, шығармашылығы бар адамның идеал бейнесін жасауға тамаша мүмкіндік ашылды.

ХIХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында өмiр сүрген Мәшһүр Жүсiп Көпейұлы өзiнiң кiтаптары, қолжазбалары, мақалалары түрiнде бай мұра қалдырды. Солардың iшiнде тәлiм-тәрбие саласында бала мен үлкендердiң қарым-қатынасы, әйелдерге бiлiм беру жөнiнде, әдiлдiк, iзгiлiк, адалдықты iздеушiлер өмiрiн бейнелеген еңбектері аз емес. Ақын қоғам өміріне белсенді қатысып, әдеби шығармаларын жазды, фольклор жинақтады, балаларды оқытты, мақалалар жариялады, кітаптарын бастырды. Өз жеке басының ғана пайдасын көздемей, білімге, ғылымға деген шынайы қатынасымен абыройға, құрметке ие болды. Зерттеуші ғалым У. Қалижан «Мәшһүр Жүсіп» зерттеу еңбегінде: «Мәшһүр Жүсіптің бүкіл тірлігі-жастарға үлгі, өнеге, ол мал мүлікті көзіне сүрітпеген аса жомарт, мол білім иесі, ғұлама, ағылып - төгіліп тұрған ақын, Адам Атадан бері қарай толғап кетсе - шежіреші, тарихшы, этнограф, әр нәрсенің байыбына бармай, тексермей қалам тербемейтін терең ойшыл екені даусыз. Ол бір жаратушы Алладан басқаға мойын бұрмаған діндар да еді, - аузына адам салмаған тахуа да еді», деп ақындық тұлғасына баға береді.

Мәшһүр Жүсіп Көпеев әр жақты дарынды адам еді, ұлттық мәдениет тарихында әдеби-педагогикалық мұрасымен өшпес із қалдырды. Ол тәрбие жөнінде мақалалар жазып қана қоймай балаларды оқытып, педагогикалық тәжірибемен де айналысты. Мәшекеңнің қандай дәрежедегі адам екендігі белгілі ғалым ақын Әбділдә Тәжібаев: «Мәшһүр-Жүсіп Көпеев дегенді білмейтін қазақ зиялыларында жан жоқ. Әрі ақын, әрі ақылгөй жан, ұлы Абайға ілесе шықты да осы данышпан ұстаздың ағартушылық жолын берік ұстанды. Ақындығын да өзіне мұрат етті» - дегенін айтса да жеткілікті. Ойшылдың тәрбиелік ықпалы жөнінде айтатын болсақ ол оның педагогикалық көзқарастарының көкейтестілігімен ғана анықталып қоймайды. Ақынның жеке басының ұлылығы - адам жанын тәрбиелейтін нағыз тәрбиеші - міне осы. Бұл ғажайып рухани ықпалдың табиғатын түсіну педагогика үшін оның өз педагогикалық көзқарастарын қарастырудан маңызы аз емес.

Екі ғасыр аралығындағы қазақ сөз өнерінің көрнекті тұлғаларының бірі М. Ж. . Көпейұлының шығармашылығы көп қырлы. Соған қарай дүниетанымы да өте күрделі. Оның өлең, әңгімелері мен мақалаларының арқауы-жеке адам болмысы мен қоғам өмірінің байланысы одан туындайтын алуан түрлі мәселелер.

Нақтылай айтқанда, Мәшһүр Жүсіп ұлттық идеяға құрылған таза ағартушылық бағыт ұстанды. Ұлттық сана-сезімді ояту негізінен құрылған төл туындыларында ол ар тазалығына, имандылыққа үндеді. Оның ұғымында дін адамның рухани дүниесін қалыптастырады. Құдайды тану адамшылыққа, әділікке бастау ісіне көмегін тигізеді.

Жетпіс жыл бойы қорқытса да, үркітсе де, иландырса да, алдаса да, әйтеуір, берік құрсауында ұстап келген коммунистік идеологияны тәрк еттік. Таусылмайтын даңғаза саяси шараларымен бірге комсомол ұйымы да тұғырынан тайды. Біз енді ұлттық идеологияны қалыптастырып, жастарымызды соның рухында тәрбиелейміз деп шештік. Ал ұлттық идеология қалай жүзеге асырылуы қажет? Алдымен, жастардың иманы мен дүниетанымын қалыптастыру арқылы. Мұның ең төте жолы - бұрын айтылмай келген, жазуға тиым салынған Мәшһүр Жүсіп Көпеев сынды ұлы ойшылымыздың мұрасын жаңаша кең әлеуметтік - мәдени ауқымда талдап, жастарымызға әсерлі етіп ұғындырып беру. Сонда қазіргі жастарымыз Мәшһүр Жүсіп Көпеев іліміндегі адамгершілік, төзімділік, адалдық, ізгілік, өмірдің ақиқатын ұғуға талпыну идеясының жанында кез келген «Кришна» бауырластығы далада қалатынын түсінер еді. Міне, Мәшһүр Жүсіп Көпеев мұрасын жаңаша зерттеудің қажеттілігі осында.

Ғалым Р. Бердібайдың « . . . Дүниені түбірімен жаңартамыз деген қызыл сөзбен елеуреп, ұранға малданғандар діннің мәңгілік жасайтын қымбат тұстарын көргісі де, білгісі де келмеді. Сондықтан діннің тарихы да, тағлымы да үйретілмеді. Осыған байланысты қыруар қазына архивтің терең түкпірінен орын тапты. Ал дін шарттары мен ғибраттарын түсіндіретін халық мұрасы болып кеткен аңыз-әпсаналар, ертегілер, шежірелер, көне сөздер мүлде жиналмады. Діни кітаптарды жинау былай тұрсын, олардың көзін жоғалту, тіпті өртеп жіберу әдеттегі іске айналған еді. Мешіттердің жойылуымен бірге оларда сақталған кітаптар да құрдымға жіберілді» деуі біздің жоғарыдағы пікірімізді қуаттайды.

Ғалым Мекемтас Мырзахметұлы «Бір ұрпақтың көз алдында ұлттық жазуымыздың арапшадан латыншаға, латыншадан орысшаға алмасуы өткендегі мәдени-рухани мұрадан түпкілікті түрде қол үздірудің таптырмайтын құралына айналды. Яғни ұрпақ пен ұрпақтың арасындағы рухани байланыстың дәнекеріне айналған жазу таңбаларының үш рет өзгеріске түсуі келер ұрпақты туған халқының тарихи жадынан мақұрым қалып, ұлттық менталитетін де шайқалтып кетті» деп 70 жыл ішінде жазу таңбамыздың үш рет ауысуы да рухани санамызды жою үшін жасалған әрекет екенін ашына сөз етеді. Өткен ғасырда бастарына күн туып, ұлтының қамы үшін күрескен арыс азаматтарымыздың кітаптарына қиянат жасалғаны ақиқат. Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің қолжазбалары республикалық Ұ. Ғ. А. Орталық кітапханасының арнаулы қолжазбалар қорында сақталып қалды. Басқа кітапханаларда кітаптар жойылып жіберіліп, ал арнаулы қордан ешкімге берілмейтін.

Шығыстың классикалық әдебиеті мен тарихын жетік білетін жазбагер әрі ақын Мәшһүр Жүсіп Көпеев қазақ халқының мәдени мұрасына ерекше сүйіспеншілікпен қарап, мол мұраны жинау арқылы өзіндік ғылыми ой қабілетін айқындатып, мойындатқан.

Мәшһүр Жүсіп еңбектерінің оқулық пен хрестоматияларда берілуі қалдырылған мұраның тәрбиелік қуатының жоғарылығын байқатады. “Көпеевтен қалған мол мұра ішінде әлеумет мәселесіне арналған неше алуан шағын көлемді шығармалар, ұзақ оқиғалы хиқаялар, айтыстар, шежірелер, тарихи материалдар, фольклор үлгілері бар. Ақынның араб, парсы, шағатай тіліндегі көшірмелерін есепке алсақ, одан қалған мұра кемінде 30 томдай болады”, - деп жазады филология ғылымдарының докторы М. Бөжеев.

Рухани тәрбие - әлеуметтік, педагогикалық категория. Ендеше тағлымды шығармаларын зерттеу, тану арқылы жазбагердің талғамын, арманын, көзқарасын, мұратын жаңаша қабылдап жетілдіріп отыру- рухани өсу арқылы Мәшһүрдің кім екенін, тарихи орнын, еңбегін таразылау болмақ. Ақынның өзі:

Жеткізер құдай, пенде, қылса талап,

Дүниені кім өткізер қолдан санап.

Үлгі жол жақсылардың әрбір ісі,

Кітаптан қалмайды екен жанасалап, -

деп рухани дүние мен ұрпақтар сабақтастығының үзілмесіне сенеді.

Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің бай публицистикалық мұрасын - мақалаларын оқып, зерттемей оның рухани жолы жөнінде дұрыс елес қалыптастыру мүмкін емес. Біз әлі де болса ұлы тұлғаның орасан зор көлемін осал елестетеміз. Ақынның еңбектерiн терең зерттеу, оның бай және әр жақты мазмұнын ашу тек елiмiз егемендiгiн алғаннан кейiн ғана мүмкiн болды. Бұл оңай мiндет емес едi. Оның мәнi ақынның көзқарастарының барлық оң жақтарын анықтауда, қоғамдық болмыс пен сол заманның санасы арасындағы қарама қайшылықтарға талдау жасауда, оның мұрасының өткеннiң алдыңғы қатарлы қозғалыстарымен тығыз идеялық сабақтастықта және қазақ халқының мұқтаждығымен қарастыруда едi. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басындағы мұсылмандық діни әдебиеттің кемеңгер, ойшыл, ғұламасы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы - қазақ әдебиеттану ғылымына ғана емес, педагогика қорына да өшпейтін мұра қалдырған ақын. Қазақ зиялылары М. Әуезов, Ә. Марғұлан, Б. Кенжебаев, Ә. Қоңыратбаев, Д. Әбілов, Ә. Тәжібаевтардың ой-пікірлері ақын мұрасын танудың игі бастамасы болса, әдеби мұрасы дара сипатты ақын, әрі ғалым шығармашылығын халыққа жеткізу жолында У. Қалижанның «Қазақ әдебиетіндегі діни - ағартушылық ағым» кандидаттық диссертацисы, Н. Жүсіповтің «Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының фольклорлық еңбегі» (Ақмола, 1998), Г. Жүсіпованың «Мәшһүр Жүсіп дастандары» (А, 1998), С. Сүтжанның «Мәшһүр Жүсіп әдеби мұрасы» (1994) кандидаттық диссертациялары Мәшһүртанудағы қомақты ғылыми-зерттеудің заңды жалғасы.

Көптеген ғалымдар Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің шығармашылығын терең және жан жақты зерттеуге көп еңбек сіңірді. Бүгін жариялылық арқасында Мәшһүр-Жүсіптің 30 томдай болатын бай мұрасының алғашқы екі томдық таңдамалысы (1990, 1992 ж. ) шықты. Содан кейінгі газет, журналдарда жарияланған Мәшһүр-Жүсіп шығармаларын қоса есептесек, ол да екі томдай материалдарды қамтиды. Бұрыннан әр кезде С. Садуақасов (1919 ж. ), Б. Кенжебаев (1958), Ә. Қоңыратбаев (1959), Ы. Дүйсенбаев (1970), Ә. Жиреншин (1971), М. Бөжеев (1972), М. Мағауин (1978), Д. Әбілев (1983), С. Дәуітов (1983-1998), А. Қыраубаева (1988) т. б. еңбектерінде Мәшһүр-Жүсіп шығармашылығына тиісті баға берілсе, қазір ол туралы арнайы қомақты зерттеулер туа бастады.

М. Ж. Көпеевтің шығармалары әдебиетшiлер С. Дәуiтов, С. Сүтжанов, Н. Жүсiпов, Г. Жүсiпова т. б. тарапынан зерттелiп, қолжазбалары жарық көрiп жатқанымен оның тұтас бейнесiн елестету үшiн iзденiстер әлi жеткiлiксiз. Мына жұмыс Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлының педагогикалық идеяларына арналған.

Ойшыл - педагогтың шығармашылығындағы тәлiм-тәрбиелiк пiкiрлерi бүгiнгi бiздiң ойларымызбен үндесiп, ақынды қазiргi кезеңдегi тәрбиешiлердiң сұхбатшысы етуде.

Зерттеу объектісі. Мәшһүр-Жүсіп Көпеевтің бүтін шығармашылық мұрасы және ағартушылық қызметі. өмірбаяны

Зерттеу пәні. Мәшһүр-Жүсіп Көпеевтің педагогикалық қызметі, шығармашылығындағы педагогикалық ойлары, жас ұрпақтың оқып, білім алуына және тәрбиесіне көзқарасы.

Зерттеу мәселесі. Жаңа ұрпақ тәрбиесі бойынша қоғамның әлеуметтік сұранысы мен бұл істе ұлттық педагогикалық мәдени мұраларды қолданудағы тапшылықтар арасындағы қайшылықтар. Ғылымда Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің педагогикалық мұрасының жете зерттелмеуі мен ұрпақ тәрбиесінде адамгершілік қасиеттерді әрі қарай жетілдіру қажеттілігі.

Зерттеу мақсаты. Бұл еңбектің мақсаты қоғамды, ең бірінші мұғалімдер мен студенттерді Мәшһүр-Жүсіп Көпеевтің педагогикалық көзқарастарымен таныстыру және педагогикалық идеялардың даму тарихының құнды ескерткіштері болып табылатын бірнеше еңбектеріне талдау жасау. Объективті берілгендерге сүйене отырып біз оның тәрбие мәселесі бойынша көзқарастарын сол кездегі алдыңғы қатарлы орыс педагогикалық ойларының теориясы мен практикасында орын алғандармен салыстырдық.

Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы қалдырған мұрасының алатын орнын көрсете отырып біз оның қандай күрделі жағдайда өмір сүргенін және оның көзқарастарының қашып құтылмайтындай жағдайдағы бірізді болмаған, кейбір мәселелер бойынша айтқандарын ескердік.

Зерттеу міндеттері

Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлының философиялық, әлеуметтік, педагогикалық көзқарастарының өзектерін анықтау.

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының шығармаларындағы педагогикалық пікір тұжырымдарын сараптай отырып ашып көрсету.

Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлының ақын, фоьклорист-педагог ретінде педагогика тарихы мен этнопедагогикаға қосқан үлесін нақты мысалдар арқылы дәлелдеу.

Ғылыми жаңалығы. Мәшһүр-Жүсіп Көпеевтің педагогиканы байытудағы еңбектеріне ғылыми баға беріледі. Осы мәселелерге тұңғыш рет ғылыми тұрғыдан талдау жасалды. Зерттеудің методологиялық негізі ретінде көрнекті қазақ, орыс ғылымдарының зерттеу тақырыбына тікелей немесе жанама қатысы бар еңбектер пайдаланылады. Негізгі материалдар ретінде М. Ж. Көпеевтің өлеңдері, поэмалары, Қазақ Ұлттық Ғылыми академиясы Орталық кітапханасының қолжазбалар қоры, архив құжаттары алынады. Зерттеудің нәтижесі оқулықтар мен қолжазбалар үшін материал бола алады, этнопедагогика бойынша арнаулы курстың семинарында пайдалануға болады.

Зерттеудің құрылымы. Жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды бөлім және әдебиет тізімінен тұрады.

Бірінші тарауында М. Ж. Көпеевтің философиялық, әлеуметтік, педагогикалық көзқарастарының өзектері анықталды.

Зерттеу әдістері - Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің әдеби-педагогикалық мұрасын оқып білу, іріктеу, жүйелеу, негізгі түп деректерге контент-анализ жасау, құрылымдық және жүйелі талдау.

Зерттеудің методологиялық базасы болып әдеби - педагогикалық мұраға өркениетті келіс концепциясы табылады, зерттелетін құбылыстарды және фактілерді нақты тарихи уақыт контексінде қарастыру философиялық идеясы, тәрбие мен білім берудің әлеуметтік шарттылық идеясы.

Зерттеу жарияланған, жарияланбаған еңбектері, мақалалары, архив материалдары, естеліктер негізінде іске асырылды.

2. Мәшһүр Жүсiп Көпейұлы - ұлттық педагогика тарланы

2. 1 Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің тұлғалық дамуының қайнар көзідері

Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы 1858 ж. Қызылтауда Найзатас деген жерде дүниеге келген.

Қаламның жарып ішін, үшін кесіп,

Кигізген қара сөзге киім пішіп.

Заты - арғын, нәсілі - қазақ, ұраны - алаш,

Көпеев - фамилиясы, Мәшһүр-Жүсіп.

деп баяндайды ақын Ауыл молдасынан хат танып сауатын ашқаны жөнінде Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлының мына өлеңінен аңғарамыз.

Атамыз берген екен әуел баста

Мектепке доңыз жылы дәл 5 жаста

«Ысмайыл Қызылағаш» деген жерде

5 шақырым жерде ауыл «Бұзаутаста».

Мәшһүр-Жүсіп зеректік көрсетіп жақсы оқыған

«Мәнді» оқыған жоқ менен басқа бала

Араб, парсы өлеңді жатқа жана, немесе

Сабақ білмей, болмаса ойын ойнап

Мен таяқты молдадан жеген емен.

Осылайша үш жыл үйден ұзақтағы мектепте

Бір үш жыл ұдайым осылайша өтті

Өлмей тірі жүрумен сегіз жетті

Құдіретті құдайымның еріксіз айдап

Келтіруі Баянтауға хазіретті.

Мұса мырзаның балалар сабақ алсын деген қамқорлағымен алдырылған қазірет келісімен Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы ертеңінде-ақ Ғылымнан он екі пән өзі білді

Кісі еді, сөзге ұста шешен еді

Айтқанын доптай қағып түсірмейтін

Алдына дәл өзіндей бала келді.

оған оқуға келді. Қазірет өте білімді еді деп сипаттайды Мәшһүр:

Хазіреттен оқыған Мәшһүрдің білімі жергілікті бала оқытқан Жүніс молдамен тартысып, аузын «ә» деп аштырмайтын деңгейде еді.

Білім қуған Мәшһүр әрі қарайғы жағдайы жөнінде былай дейді:

Кеудеге он бес жаста ғылым толды.

Толумен тасып кетіп өлең қонды.

Мәшһүр-Жүсіп Көпеевті он алты жасында Әкімбек бай жалғыз баласы Қалибекке ұстаз ету үшін ата-анасынан сұрап алады.

Әкімбек он алтымда алып кетті

Жалғызы Қалибекке ұстаз етті.

Екі жыл баласын оқытқан Мәшрһүр-Жүсіпті Әкімбек байдың отбасы сыйлап, құрмет көрсетіп, еңбегін жақсы бағалап әкесін риза қылып жіберген.

Ендігі жердегі ақынның арман мүддесі көрсем, білсем, білгенімді кейінгі ұрпаққа жазып қалдырсам деген ойға сайған.

Мәшһүр-Жүсіп Көпейұлы бірнеше рет Түркістан, Ташкент, Бұхара сапарына шығып, білім алған:

Бұл Мәшһүр Бұхар барған, Қоқан барған

Өз ойы барсам дейді одан арман

Жасымнан ғылым іздеп кеткен басым

Жерімде жүрген - тұрған сөзім қалған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

Ұқсас жұмыстар

МӘШҺҮР-ЖҮСІП МҰРАСЫ

М. Ж. Көпейұлының өмір мен отты жырлары

Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің публицистикалық еңбектерінің ерекшеліктері

Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің өмірі мен өскен ортасы

МӘШҺҮР ЖҮСІП КӨПЕЙҰЛЫ ДҮНИЕТАНЫМЫ ЖАЙЫНДА

Мәшһүр Жүсіп шығармаларындағы психологиялық таным үлгісі

Мәшһүр Жүсіп Көпеев поэзиясындағы шығыс тақырыбы

Мәшһүр-Жүсіп шығармаларының көркемдік ерекшелігі

Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының педогогикалық мұрасындағы отбасы және әйел тәрбиесі мәселелері

Мәшһүр Жүсіп Көпеев және фольклор үлгілері

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz