Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе 1
І. Бастауыш сыныптың ана тілі сабағында оқушылардың адамгершілігін дамыта
оқытудың ғылыми-теориялық негіздері. 2
І.1.Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы. 2
І. 2. Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы. 4
І.3. Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың психалогиялық негіздері.
5
ІІ. Бастауыш сыныптың ана тілі сабағында оқушылардың адамгершілігін дамыта
оқытудың әдістемелік негізі. 7
ІІ.1. Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың қазіргі жайы. 7
ІІ.2.Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың әдістемелік жүйесі. 9
ІІІ.Қорытынды 10
Пайдаланған әдебиеттер 11

Кіріспе

Елімізде болып жатқан саяси-әлуметтік, мәдени-этникалық өзгерістер халыққа
білім беру мен тәрбие ісінің мазмұнын түбегейлі өзгертуді қажет етіп отыр.
Бүгінгі өмірді жалғастырушы ұрпақ бұл қоғамның өзінің келешегіне не ала
алады деген сұраққа жалпы қауым болып жауап іздестіруде.
Бүгінгі таңда білім беру жүйесіндегі бірінші міндет-ол дүние жүзі
елдерінде жастарға бейбітшілік рухта ынтымақтастыққа, руханилыққа тәрбиелеу
және әлемдік мәдениет пен әр халықтың ұлттық мәдениетін кіріктіре меңгеру.
Екіншіден, жастардың бойындағы адами құндылықтарды: қайырымдылықты,
сүйіспеншілікті дамыту, сөйтіп тәрбиелей отырып оқыту.
Үшіншіден, білім беру жүйесінің бұрынғы ағартушылық бағытын сақтай отырып,
басым бағдарын жеке тұлғаның рухани-адамгершілігін тұрғысынан кемелденуіне
аудару.
Ендеше, оқушылардың адамды адам ете түсетін қасиетін ашып көрсету, яғни
руханилығын дамыту-заманталабы. Егер адам руханилығынан айрылса, онда ол
эмоция мен сезімнен айырылады, жинақ рационолизм мен прагматизмнің құлына
айналады. Сөйтіп, материалдық табысты негізгі мақсатқа айналдырған қоғамдық
даму адамзатты рухани жұтақдыққа душар етіп, құндылық бағдарын өзгертіп
жіберуі мүмкін.
Жалпы адамзаттық құндылықтар оқушылардың бойында өмірге келген сәтінен
бастап, бірге дамиды, жасы ұлғайған сайын қоршаған ортасына сәйкес бірге
қалыптасады.
“Әр заманның өз адамы’’ деген қағиданың мәніне терең үңілетін болсақ, өмір
тәжірбиесі өзінің нәтижесімен көрсете отырып, дәлелдеп береді.
Бұл көзқарас Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында көрініс
тапқан: онда: “Білім беру-бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік,
интеллектуалдық мәдени дамуының жоғары деңгейін және кәсіби біліктілігін
қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие мен оқытудың үздіксіз процесі”,-деп
жазылған. Ал, “Қ.Р. жалпы білім беретін мектептері білім мазмұнын
гуманитарландыру тұжырымдамасында” білім беру жүйесінің негізгі міндеттері
төмендегідей көрсетілген:
--жеке адамның, яғни оқушылардың рухани қабілет мүмкіндіктерін ашу,
адамгершілік пен сауаттылықтың берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды
дамыту үшін жағдайлар жасау;
--жеке адамның шығармашылық қабілеттері мен өзіндік ерекшеліктеріне қарай
тәрбиелеуді дамыту. Зерттеу нәтижесінде бастауыш буынның 1-2-сынғы ана
тілі сабағында оқушылардың рухани-адамгершілігін дамыта оқытудың әдістемесі
дайындалып, бүгінгі күнгі ана тілі оқыту әдістемесіндегі өзекті мәселені
жүзеге асыруда нақты қадам жасалды. Зерттеу ана тілі әдістемесі ғылымындағы
ғылыми әдістемелік жаңа зерттеулерге пайдалануға негіз болады. Зерттеу
нәтижелерін оқу бағдарламаларының жаңа нұсқаларын жасауда, сонымен бірге
ана тілі пәні оқулықтарының мазмұнын жетілдіруде, көмекші әдістемелік
құралдар дайындауда және сыныптан тыс жұмыстар ұйымдастыруда пайдалануға
болады.

І. Бастауыш сыныптың ана тілі сабағында оқушылардың адамгершілігін дамыта
оқытудың ғылыми-теориялық негіздері.

І.1.Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы.

Өткен ғасырдағы педагогика тарихына көз жүгіртсек, Әл-Фараби, Ибн Сина,
Фердауи, Ж.Баласағұн, Я.А.Коменский, И.Г.Песталоции, К.Д.Уминский, А.С.
Макаренко, Н.Г. Чернышевский, Н.А.Добролюбов, Л.Н.Толстой, Ы.Алтынсарин,
Ш.Уалиханов, А.Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, А.Байтұрсынов, Ж. Аймауытов,
М.Жұмабаев сияқты оқымысты-ойшыл ғалымдардың бірде-бірі рухани-адамгершілік
құндылықтарды қалыптастыру мен дамытудың мәні мен маңызына көңіл бөлмей
өткен емес.
Мәселен, әл-Фараби философиялық трактаттарында; “жақсы мінез-құлық пен
ақын біріккенде ғана олар адамшылық қасиеттер болып табылмақ”,-деп жазса,
ХVІІ ғасырда чек ғалымы П.А.Коменский өзінің атақты “Ұлы дидактика”,
“Ағайынды чектарды тәрбиелеу” атты еңбектерінде тұңғыш рет білім беру мен
тәрбие ісін біртұтас процесс деп қарау идеясын ұғынды.
ХVIIІ ғасырдың көрнекті ағартушылары мен педагогтары А.Н.Радишев,
И.И.Бецкой, И.Н.Новиковтердің ғылыми ақиқатты оқып үйренуде, баланың
қабілетін дамытуға және ұнамды адамгершілік сапасын нығайтуа көмектесетін
оқыту әдістерінің қолданылуын талап етулері бүгінгі күнгі жеке тұлғаның,
оқушылардың рухани-адамгершілігін дамыта оқыту әдістемесінің қажеттілігін
айқындайды.
Қазақтың ұлы ғалымы Ш.Уәлиханов рухани-адамгершілік сезімді туғызатын
әсемдік тегін болмыстан, сұлулық негізін табиғат арасындағын байланысты,
үйлесімділікті сезіне білді және сол сезімді жас жеткіншек зердесіне құюға
талпынды. Өйткені халық шығармашылығының “қай түрінде де табиғат
құбылысының жырға, күйге,ою-өрнекке түсіргенде, алдымен, кәсіптік
қажеттілігін ойластыра отырып, жарастық, әсемдік жағына да баса көңіл
бөлген. Әсемдік адам тұрмысына қажетті құбылыс болумен қабат, асқақ сезім
туғызатын рухани күш екендігі анық”. Сондықтан Ш.Уалиханов болмысқа деген
эстетикалық көзқарасын, талғамын шығармалығы арқылы көрсетті.
Қазақ педагогигасында ірі тұлғалардың бірі-А.Құнанбаевта өз өлеңдерінде,
қара сөздерінде, балаларды жамандықтан жирендіріп,
жақсылыққа үндеп отырған Абай шығармаларының потенцианы
бүгінгі күнге дейін өз күшін жойған жоқ. Балалардың әсемдікке, сұлулыққа
деген көзқарасын қалыптастыруда Абай өлеңдерінің рөлі ерекше. “Қуатты ойдан
бас құрап, еркеленіп шығар сөз” деп ұлы ақынның өзі айтқандай, оның
өлеңдері туған жердің сұлулығын, қазақ ауылының көріністері, адамдардың
көңіл күйі сан алуан сезімдермен ұласып, музыка үніндей естіледі. Ақын
шығармаларының негізгі-адамгершілік және имандылыққа тәрбиелеу, Мәселен,
ұлы Абай “біреуге көмектесу-ішкі зор қуат пен терең ақыл және ыстық
сезімнің ісі” деп біледі. Баланың рухани-адамгершілік қасиеттерін дамыту
жолдарын Ә.Дибаев, А.Байтұрсынов, М.Жұмабаев, Ш.Құдайбердиев, М.Дулатов,
М.Әуезов және т.б. ғалымдар ғылыми тұрғыда арнайы қарастырып, айқындап
берді. М.Жұмабаев, А.Байтұрсынов, С.И.Абакумов, К.Б.Соловыв, Н.Б.Баркин
және т.б. ғалымдар бастауыш сыныптарда оқушыны шығармашылыққа баули отырып,
адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, оны жан-жақты дамыту мен тәрбиелеуде
көркем әдебиеттің маңызы жөнінде мәселені қарастырады. М.Жұмабаевтың:
“тәрбиелі балаға түрлі әсерді құрық
көзімен салыстырып, үретуге міндетті. Бала салыстырып,
сынап үйренсе, адамгершілік туралы белгілі бір ұғымға не болады. Ол
уақыттағы алдағы өмірінде дұрыс пен терісті, ізгі мен жауызды, ақ пен
қараны һәлі жеңіл айыратын болады”,-деген сөздерінен аңғаруға болады.
Сонымен қатар еліміз егемендікке қол жеткізген тұста оқыту процесін
ізгілендіру, оқушының адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру барысында
бірқатар зерттеулер жасалды. Оған Ә.Қоңыратбаев, Т.Ақшолақов, С.Ұзақбаева,
А.Бейсенбаева, Т.Қ.Жұмажанова, Г.Құрманбаева, Қ.Бітбаева және т.б. ғалымдар
зор үлес қосты.
Қорыта келе, оқушылардың рухани-адамгершілігін дамыта оқыту дегеніміз-
тәрбие мен оқытудың бірлігін сақтай отырып, сабақты шәкірт ойының, жанының
ішкі қуатынын ойануына ықпал жасайтындай етіп, ұйымдастыру, жалпы
адамзаттық құндылықтарды дамыту.

І. 2. Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың зерттелу жайы.

Оқыту- екі жақты процесс. Онда мұғалім мен оқушының өзара ынтымақтастық іс-
әрекеті жүзеге асады. Осы процесте оқушының ақыл-ойы, танымы, білігі мен
дағдысы қалыптаса отырып, әр оқушының жеке тұлға ретінде жан- жақты дамуы
жүзеге астырылады. Оқыту процесі өзіне тән мынадай функцияларды атқарады.
Оқытудың білім беру функциясы оқушыны біліммен қамтамасыз етеді, оны өз
бетімен білім алуға, білік пен дағдыны игеруге даярлайды. Қазіргі педагог
ғылымдардың пікірінше (П.Н.Пидкасистый, Т.А.Ильина, Р.М.Қоянбаев,
И.П.Подласый.), білімді толық игеру үшін мынадай талаптар ескерілуі тиіс.
Олар:
-білімнің толықтылығы;
-білімнің жүйелілігі, үлесімділігі, бірізділігі;
-білімнің ұғымдылығы;
-білімнің тәрбиелік сипаты;
-білімнің әрекеттілігі;
Бұл талаптардың ішінде біз оқушылардың рухани-адамгершілігін дамыта
оқытуда білімнің тәрбиелік сипатын басты нысанаға аламыз. Демек, оқытудың
білім беру функциясы ғылым негіздерін, біліммен дағдыны шерту үшін бойына
жалпыадамзаттық құндылықтарды жинақтаған ақыл-ойы жетік адам дайындауға
бағытталуы тиіс. Өйткені оқушының рухани-адамгершілігін дамыта оқытуда оның
тәрбиелік функциясы негізгі рол атқарады. Оқытудың тәрбиелік сипатын оның
ғылыми мазмұнына тәуелді дегенді алғаш рет анықтаған ғалымдар Н.И.Пирогов
пен К.Д.Ушинский болатын. Сондықтан К.Д. Ушинскийдің мына қағидасы негіз
бола алады: “тәрбиелей отырып оқыту –дамытып оқыту, яғни адамның
байқағыштығын, ойын, есін, қиялын дамыту, оны әлеуметтік және еңбек іс-
әрекетіне дайындау”. Бұл көз қарасты кезінде ғалым И.Ф.Гарбарт: “Оқыту-
адамгершілік тәрбиесінсіз мақсатсыз құрал”, - деп тұжырымдаған болатын.
Бала мен мұғалім арасындағы қарым-қатынастағы сезім байланысын орнатып,
үйлесімділікке қол жеткізуде Ш.Аманошвишдің мұғалімдердің берген кеңесін
басшылыққа алуға болады. Ол : “педагогикалық процесте баламен тіл таба
білу, яғни балаға өз ойын, талғамын, көңіліндегісін айтуға мұсат беру
тәрбиешіден көп шеберлікті талап етеді. Осынау қарым-қатынаста бала жанының
қозғалысы ұстаз жанының қозғалысы мен үйлесім тапқан кезде бала өз
бойындағы табиғи дарынын ашады, ал мұғалім өзінің шығармашылық жігер-
қуатының жемісін көруге болады, мүмкіндік алады. Басқаша айтқанда, бала
шығармашылығы мұғалім шығармашылығымен ұласып кетеді. Мұндай жағдайда
рухани тұтастық пайда болады”,-дейді.
Оқушылардың рухани – адамгершілігін дамыта оқыту алуан түрлі іс-әрекет
барысында жүзеге асырылады. Мәселен, өнегелі адамдардың, ғалымдардың өмірі
мен шығармашылығын, адамгершілік әрекеттерін талдау тұлға бойындағы рухани-
адамгершілік қасиеттерін дамытуға игі ықпал етеді. Мысалы, “Сыйлық” (2 -
сыныпта) тақырыбын оқығанда: мәтін мазмұн талдау барысында Абайдың оқуға
құштар Хасенге берген сыйлығы мен көрсеткен бағыты және айтқан өсиеті
болды. Ұлы педагогтардың (А.Коменский, М.Жұмабаев, А.Байтұрсынов,
Ж.Аймауытов, К.Д.Ушинский) еңбектерінен орын алған оқытудың мазмұнын
өмірмен байланыстыру мәселесінің бүгінгі күнгі маңызы арта түсуде.
Күнделікті сабақтың оқушыларға айналасындағы өмірмен тікелей байланыста
етуі өмірге қызығушылығын арттырып, сабаққа деген ынтасы туғызады және
шығармашылық шабытын оятады.
Белгілі әдіскер-ғалым С.Рахметова ана тілі сабақтарында оқушының тек тіл
заңдылықтарынбіліп қана қоймай, сонымен бірге тіл мен ой бірлігіне сүйене
отырып, тілді ауызша және жазбаша дамыту қажеттілігін атап көрсетеді. Тіл
білімінің атасы А.Байтұрсынов: “Қандай сәулетті сарайлар болсын, қандай
сымбатты я кескінді сүгіреттер болсын, қандай әдемі ән-күй болсын-сөзбен
сөйлеп, сүгіреттен көрсетуге, танытуға болады. Бұл өзге өнердің қолынан
келмейді. Ал басқа өнердің бәрінің де қызыметін шама қадырынша сөз өнері
атқара алады”,-деген тұжырымынан бастауыш сатыда жеке тұлғаның рухани-
адамгершілігін дамыта оқыту үшін, ең алдымен, оның ауызша тілін дамыту
міндеті тұратынын аңғаруға болады.

І.3. Оқушылардың адамгершілігін дамыта оқытудың психалогиялық негіздері.

Бүгінгі таңда мектептің басты мақсаты атап өткеніміздегідей, білімді,
мәдениетті, шығармашыл, белсенді және адамзаттық құндылықтары толысқан
тұлға қалыптастыру болып табылады.
Мектепке алғаш келген балалардың ой-өрісіне, сана-сезімінде кездесетін
жеке ерекшеліктер олардың психологиялық даму себептері мен жағдайларына
байланысты. Өйткені барлық қабілет-қасиеттердің негізі мектепке дейінгі
кезеңнен қаланып, кейінгі жаста тереңдей түсетіні психология, педагогика,
психофизиалогия ғылымдарында теориялық және тәжірибилік тұрғыда дәлелденіп
негізделген.
Атап айтсақ, А.Н.Монтыв, С.Л.Рубингитейн, Л.С.Вьпотский, М.Жұмабаев,
Ж.Аймауытов, К.Д.Ушинский, В.А.Сухомменский, М.Мұқанов, Қ.Жарықбаев,
А.Темірбеков, Л.М.Фридман, Н.С.Лейтас, Л.И.Божович, С.Рахметова, Ә.Садыков,
Н.Айғабылов және т.б. ғалымдардың барлығы да өз еңбектерінде оқушының
психикалық дамуын ойдағыдай басқару үшін, оның бойында бар мүмкіндіктерін,
оны қоршаған ересек
адамдар-н және өз құрдастарымен қарым-қатынастарын жан-жақты зерттеу
қажеттілігін айтады. Ол үшін педагогиканың, психологияның және
психофизиологияның жалпы заңдарын кіріктіре үйлесімді қолдануға тура
келеді. Себебі, оқытудың психологиялық негіздерін білу әр оқушының таным,
деңгейін дұрыс саралауға да көмектеседі. Ал оқушыны жеке тұлға ретінде жан-
жақты зерттеп білу-оның даму бағытын айқындаудың басты шарты. Сондықтан да
қазіргі педагогикалық психологияның оқушының саналы әрекетіне мән бере
бастауының бір себебі осында.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.