Қазақ ұлттық университеті

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

1. Жоғары білім
2. Жоғары оқу орындары

ЖОҒАРЫ БІЛІМ

Жоғары білім - толық орта білім негізінде жоғары оқу орындарында
берілетін және тиісті дипломмен куәландырылатын маманның көсіби біліктілік
дәрежесі. Ежелгі Шығыс елдерінде (Қытай, Мысыр, Вавилон, Ассирия, т.б.)
біздің заманымыздан бұрын түрлі сатылы мектептер пайда болды. Ежелгі Грекия
философтары білім беру жүйесін жете зерттеу мәселесіне көп көңіл бөлді.
Платон (б.з.б. 428 -348) өзінің үш сатылы білім беру жүйесінде
абстракциялы ойлау қабілеті байкалған жастар үшін жоғары — үшінші сатыны
ұсынды. Аристотель адамның табиғи кабілеті үш сатылы тәжірибенің
нәтижесінде жүзеге асатындығын және оның соңғы сатысы жоғары дәрежелі
мектеп екендігін айтқан. Ежелгі Грекияда ғылымның сала-салаға бөлінуіне
байланысты соңғы сатылы мектептерде философия, филология, медицина,
математика ғылымдары өз алдына жеке оқытылды.
Ғылымның, техниканың, мәдениеттің дамуына байланысты әр білім беру
сатысынын мазмұны, ғылыми дәрежесі артты. Алайда, жоғары білім ұғымы орта
ғасырларда ғана қалыптаса бастады.
11-12 ғасырларда оқыту мен ғылыми жұмыс тығыз байланыстырылып,
бірыңғай оқу процесінде жүзеге асырылды. Оқу процесінде теориялық
зерттеулермен бірге бақылау, тәжірибе, сынақ жұмыстары да жүргізілді.
12-13 ғасырларда Батыс Еуропа елдерінде (Италия, Испания, Франция,
Англия) дін иелерін, дәрігерлерді, заңгерлерді даярлайтын алғашқы
ортағасырлық университеттер мен институттар (оқу 2 мерзімі 5 - 6 жыл) пайда
болды.
14-16 ғасырларда Батыс Еуропада оннан астам университет жұмыс істеді.
Қайта өркендеу дәуірінде математика, механика, астрономия саласында ірі
жаңалықтардың ашылуы (Леонардо да Винчи, Н.Коперник, И.Кеплер, Ү.Галилей,
Р.Декарт, Н.Ньютон, Т.Лейбниц) жоғары білім беру ісінің шіркеу ықпалынан
және қасаң түсініктерден арылуына жағдай жасады.
Педагогтар, жазушы-гуманистер жастардың еркін ойлауын, зердесін,
дағдыларын жетілдіру принципіне және табиғат зандарын байыпты зерттеуге
негізделген оқыту әдістемелерін ұсынды. Ежелгі шығыстық білім беру
жүйесінде жоғары білім беру, негізінен, жеке ұстаз бен шәкірт қарым-
қатынасы негізінде қалыптасты. Оның ішінде Конфуций, Будда ілімдеріне
негізделген білім сатыларындағы жоғары білім арнаулы мектептерден өткен
шәкірттерге ғана берілді.
Сондай-ақ, мүсылмандық оку бағдарламаларына сүйенетін исламдық білім
беру жүйесіндегі жоғары білім беру ісіне де өзіндік ерекшеліктер тән болды.
Жоғары білім беретін медреселерде араб тілі (лексика, этимология,
синтаксис), риторика, тарих, дін (Құран Кәрім мен фикһ ілімін оқып үйрену,
аяттар мен хадистерді талдау), философия, логика, математика, география,
астрономия, медицина, табиғаттану негіздері окытылды. Оларда ерте орта
ғасырларда молла, халфелермен қатар астроном, тарихшы, лингвистер, т.б.
сабақ берді. Әбу Райхан әл-Би-руни, Әбу Әли ибн Сина, Әбу Наср әл-Фараби,
Омар һайям, Әлішер Науаи, Махмұт Қашқари, Әбу Абдаллаһ әл-Хорезм,. Үлыкбек
тәрізді атақты ғалымдар негізгі білімді осы медреселерден алды. Сонымен
қатар діннің жекелеген салаларын терең білетін (шариат, фикһ, хадис, Құран
тәпсірі) адамдар да жоғары білім иелері қатарына жатқызылды. Оларға
берілетін діни атақтар мен лауазымдар тікелей алған біліміне байланысты
(қазы, қари, т.б.) болды.
Қазақстандағы жоғары білімді адамдар, негізінен, Қазақстанның өз
ішіндегі оқу орындарынан өзге Орта Азия, Ресей медреселерінде даярланса, 19
ғасырдың бас кезінен бастап Санкт-Петербург, Мәскеу, Қазан
университетерінде жоғары білім алған казақ жастары айтарлықтай көбейді.
Олар өз кезегінде қазақ даласында оркениетті білім үлгілерінің таралуына
ықпал етті. Қазан төңкерісінен кейін Қазақстанда бірқатар жоғары оқу
орындарынын ашылуына байланысты жоғары білім беру мәселесі нақтылы шешімін
таба бастады.
1920 ж. Мәскеуде ашылған Шығыс еңбекшілерінің коммунистік университеті
мен 1923 ж. Ташкентте ашылған Орта Азия университеті Қазақстанға жоғары
білімді мамандар даярлауда үлкен рөл атқарды.
1928 ж. Қазақстанда жоғары білімді мамандар даярлайтын тұңғыш жоғары
оқу орны — Алматы педагогикалық инстутуты ашылды (қ. Алматы метекеттік.
Университеті).
1940 жылға дейін республиканың жоғары оку орындары 14000, 1941 - 50 ж.
23000, 1956 - 60 ж. 148000 жоғары білімді маман даярлады.
1960 ж. ЮНЕСКО конференциясының 2-сессиясы білім беру саласындағы
кемсітушілікпен күресу жөнінде конвенция қабылдады, сондай-ақ осы ұйымның
шешмі бойынша 1963 ж. Халық-аралық білім беруді жоспарлау инстутуты (Париж)
құрылды.
1966 жылдан бастап мұнда осы үйымға мүше мемлекеттердегі жоғары білім
мәселелері жөнінде кеңес өтіп тұрады.
1967 ж. Венада жоғары білімді демократияландыру жөнінде Еуропа
елдерінің конференциясы өтті. Жоғары білім беру жүйесі әр елдің өз
ерекшелігіне байланысты жолға қойылған. Мысалы, АҚШ-та жоғары білім 3
кезеңнен тұрады. Инженер факультеттерде 1-кезеңде бакалавр, 2-кезеңде
академиялық дәреже -ғылым магистрі атағы беріледі. Англияның жоғары білім
беру жүйесіне, негізінен, университеттер енеді. Инженер кадрлары
университет кұрамына енетін колледждерде, техника факультеттерде және
дербес институттар мен колледждерде даярланады. Бразилия университеттерінде
оқу мерзімі 5 жыл, дипломдық жоба қорғалмайды, сондықтан жоғары оқу орнын
бітіргендер тәжірибелік сынақтан өткен соң ғана маман болады. Жапонияда
жоғары білім беру ісі университеттер мен салалық институттар негізінде
жүзеге асырылады. Жоғары оқу орнын жақсы бітіргендерге бакалавр атағы
беріледі, бұл атаққа ие болғандар 2 жыл қосымша оқудан соң, ғылым магистрі
атағын алады.
Алайда, кез келген елдегі жоғары білім беру ісі елдің ішкі
ерекшеліктерімеи қатар, дүниежүзілік ортақ стандарттарға сай келуі тиіс.
Осыған байланысты Қазақстан Республикасында да білім беру жүйесін әлемдік
стандарттармен сәйкестендіру мақсатында оқу ісін реформалау жұмыстары
жүргізіліп келеді. Шет елдердін көпшілігшде Қазақстанда берілген жоғары
білім мойындалады. Елімізде жоғары білім берудің бес жылдык, жеті жылдық
(медицина) үлгілерімен қатар, төрт жылдық бакалавриат және екі жылдық
магистратуралық оқу мерзімі енгізілді. Бакалавр дәрежесіндегі жоғары
білімді маман кәсіби тұрғыдан даяр кадр есебінде өр түрлі салаларда еңбек
ете алатын болса, жекелеген ғылым салаларын тереңдетіп оқытатын
магистратураны бітірушілер аспирантураның екінші жылына қабылдану
мүмкіндігіне ие болады. Алайда, бұрынғы кеңестік жүйе кезеңінде қалыптасқан
жоғары білім берудің кейбір ерекшеліктері ішінара сақталып калды. Мысалы,
магистратура мен докторантура аралығындағы аспирантураның құрылымдық
жағының шетелдік жоғары білім жүйесінен айырмашылықтары бар.
Қазіргі уақытта қазақстандық жоғары білім беру жүйесі қарқынды дамып
келеді.

2. Жоғары оҚу орындары
Жоғары оқу орындары – экономиканың, ғылым мен мәдениеттің турлі
салалары үшін жоғары білімді мамандар, ғылыми және педагог кадрлар
даярлайтын, жоғары білімді мамандар даярлау ісін жетілдіруге бағытталған
ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізетін, өнеркәсіп, ауыл шаруашылық, мәдениет,
т,б. салаларда еңбек ететін мамандардың біліктілігін жетілдіретін оқу
орындары.
Жоғары оқу орындарына академиялар, ушверситеттер, институттар, т.б.
жатады. Сонымен қатар бұлардан тыс түрлі әскери, діни, т.б. Жоғары оқу
орындары да бар. Б.з.б. Афина мен Римде, б.з. 425 ж. Константинополъде
ашылған, өз дәуірі үшін жоғары оқу орындары болып саналған философия
мектептер "университет" деп аталды.
Нағыз жоғары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.