Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымындағы өкілдіктер

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ 1
ІІІ БӨЛІМ 4
ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ БҰҰ 4
§ 1. Біріккен ұлттар ұйымындағы Қазақстанның қызметі 4
§ 2. Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымындағы өкілдіктер 14

КІРІСПЕ

Мәселенің өзектілігі. Біріккен Ұлттар Ұйымы дүние жүзінде
көптеген мемлекеттерді біріктірген ең ықпалды, әмбебап халықаралық ұйым
болып табылады. Жер бетінде дүние жүзілік соғыстардың көбейуі
барлық елдер басшыларының өзара бірігіп, осындай ұйым құруына алып
келді. 1919 жылы негізі қаланған халықаралық ұйым Ұлттар Лигасы
өзіне жүктелген міндет – дүние жүзінде бейбітшілік пен қауіпсіздікті
сақтап тұра алмады.
1944 жылы Думбартон – Окс конференциясы Біріккен Ұлттар Ұйымының
Жарғысының жобасын жасап шығарған болатын. БҰҰ- ның құрылуы адамзат
тарихында бейбітшілікті сақтап, миллиондаған адам өмірінің қиылуына
алып келетін дүние жүзілік соғыстарды болдырмауда және де
олардың алдын алуда маңызды орын алады. Сондықтан да дүние
жүзінде бейбітшілік пен қауіпсіздікке жан – жақтан қауіп төніп
тұрған қазіргі таңда Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылу тарихын
зерттеу және осы Ұйымның жер бетінде бейбітшілік пен
қауіпсіздікті сақтау жолында атқаратын елеулі еңбектерін атап
өту және оны оқырман қауымға жеткізе білу бүгінгі таңдағы
ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Мәселенің тарихнамасы. Біріккен Ұлттар Ұйымы құрылу тарихы
және де атқарған қызметтері осы күнге дейін жан-жақты және терең
зерттелген тақырып болып табылады. Мысалы, Біріккен Ұлттар Ұйымының
құрылу тарихы жайлы Кеңес дәуірі зерттеушілірі Р. Л. Бобровтың,
Д. И. Фельдманның және В. В. Фоминнің және тағыда басқа көптеген
зерттеуші ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапқан.1
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеттері. Курстық жұмысты
жазуда алдымызға қойған масатымыз – бұл халықаралық аренада маңызды
орын алатын Біріккен Ұлттар Ұйымын құрудың әлемдік дәрежеде
маңызды қадам болғандығын көрету болып табылады. Осы мақсаттан
мынадай міндеттер туындайды, яғни көптеген мемлекеттерді біріктірген
және дүние жүзінде бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтаудың
негізгі тірегі болған мемлекетаралық ұйым – Біріккен Ұлттар
Ұйымының жер бетіндегі ең жоғарғы байлық болған адамзат өмірін
бағалау және қорғауда алатын орнына дұрыс баға беру болып
табылады.
Деректемесі. Біз курстық жұмысты жазу барысында 50-шы
жылдары “Наука” баспасында жарыққа шыққан орыс тіліндегі дерек
көздерін пайдаландық.1
Курстық жұмыстың құрылысы. Курстық жұмыстың бірінші
тарауында Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылу тарихы мен Ұйымды
құру барысында елдердің ұстанған позицияларына терең және жан –
жақты тоқталып өттік.
БҰҰ-ны құрудың негізгі алғышарттары 1943 жылы Мәскеудегі
Кеңес Одағы, Америка және Ұлыбритания мемлекет басшыларының
қатысуымен өткен Тегеран конференциясында жер бетінде берік те
әділетті бейбітшілік орнату үшін демократиялық күштерді
біріктіруге негізделген жаңа халықаралық ұйым құру туралы
қаралған мәселесі болды.
1945 жылғы Қырым конференциясында Думбартон – Окс жобасы
бірауыздан мақұлданып, сондай – ақ 1945 жылы 26-шы маусымда Сан-
Францискода өткен конференцияда Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысына
байланысты принципті мәселелер өз шешімдерін тапты.2
Сан – Францискода өткен конференцияның жұмысына Біріккен Ұлттар
Ұйымының құрылтайшы мүшелері ретінде елу мемлекет қатысқан
болатын. 1945 жылы 26-шы қазан Жарғының күшіне енген күні
болатын, осы күн тарихта БҰҰ-ның күні деп атап өтілетін
болды.
БҰҰ-ның негізгі қызметі – жер бетінде бейбітшілік пен
қауіпсіздікті сақтап, мемлекеттердің алуан түрлі салалардағы
ынтымақтастығына көмектесу, адам құқылары мен бостандықтарын
қорғап, халықаралық құқықты жүйелеу, оның прогрессивті дамуын
қамтамасыз ету болып табылады.3
Сонымен қатар БҰҰ-ның құрылу барысында одақтас мемлекеттердің
көзқарастары мен олардың ұстанған позицияларына да назар аудардық.
Саяси аренада жаңа халықаралық ұйымның пайда болуы
экономикалық және әлеуметтік даму саласында мемлекеттер арасындағы
ынтымақтастықтың дауына да үміт арттырды. Бұл жерде айта кететін
маңызды мәселелердің бірі – бұл жаңа ұйымның міндеттері туралы
одақтас мемлекеттердің көзқарастарының сәйкес келмеуі еді.
Бұл жерде Кеңес Одағы мен Ұлыбританияның позициялары ерекше
көзге түсті. Мысалы, Кеңес Одағы БҰҰ туралы ең алдымен халықаралық
бейбітшілік пен қауіпсіздікті қорғайтын ұйым ретінде пікірде болды,
Ұйымды құруда осыдай бағыт ұстанған болатын.
Сондықтанда одақтас мемлекеттер осы бағытты басшылыққа алып,
бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауда маңызды міндеттер атқаратын
Қауіпсіздік Кеңесін құруда қақтығыссыз тез келісімге келді. Сонымен
қатар Думбартон – Окс конференциясында ұсынылған Ұйымның Жарғысы
туралы кеңес үкіметі өзінің жеке көзқарасын білдірген болатын. Олар
БҰҰ – ның міндеттері жер бетінде бейбітшілікті сақтаумен шектелуі
қажет деп Ұйымның экономикалық және әлеуметтік мәселелерге араласуына
үзілді – кесілді қарсы шықты. Кеңес Одағы БҰҰ-ның елдердің ішкі
экономикалық мәселелеріне араласуын мемлекет егемендігіне қол
сұғушылық деп бұрыс тұжырымдар жасаған болатын.
Ал батыс мемлекеттері әуел бастан-ақ БҰҰ құрудағы елдердің
алдына қойған негізгі мақсаты ретінде Ұйымның экономика, мәдениет,
ғылым салаларындағы мемлекетаралық ынтымақтастық құру деп қарастырған
болатын.
Біз осы курстық жұмыстың екінші тарауында Біріккен Ұлттар
Ұйымының Жарғысы және оның органдарының өкілеттілігі туралы
қарастырдық.
Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы 1945 жылы 26-шы қазанда
қабылданды. Осы күн БҰҰ-ның күні болып белгіленді.
БҰҰ-ның негізгі органдары – бұл Ассамблея, Қауіпсіздік Кеңесі,
Экономикалық және Әлеуметтік Кеңес, Халықаралық Сот, Қамқорлық
жөніндегі Кеңес , Хатшылық болып саналады. БҰҰ-ның Штаб-пәтері Нью-
Йоркте орналасқан.
БҰҰ-ның әр бір органдарына өздеріне тиісті міндеттер
жүктелген. Мысалы, Қауіпсіздік Кеңесі БҰҰ-ның Жарғысының 24-бабына
сәйкес халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау сияқты
маңызды міндет жүктелген. Қазіргі кезде кейбір арнайы емес
деректерге қарағанда кейбір мемлекеттер жаппай қырып – жоюға арналған
қарулармен жабдықталған бүгінгі таңда Біріккен Ұлттар Ұйымының
халықаралық саяси аренада алатын орнына тағы да бір тоқталып өту
және оны оқырман қауымға жеткізе білудің өте зор табылатыны
ешқандай күмән келтірмейді.

ІІІ БӨЛІМ

ҚАЗАҚСТАН ЖӘНЕ БҰҰ

§ 1. Біріккен ұлттар ұйымындағы Қазақстанның қызметі

1992 жылы 2 наурызда Қазақстанның Біріккен ұлттар ұйымына кіруі
өзінің маңызы жағынан тарихи акция болды. Осы қадам біздің еліміздің
шынайы тәуелсіз мемлекет ретінде әлемдік қоғамдастық қатарына
қабылдануын рәміздік тұрғыдан ресімдеді.
Қазақстан Бұұ-ға әлемдік қоғамдастықтың қатардағы жаңа мүшесі ретінде
ғана емес, сонымен бірге қазіргі заманның ең бір өзекті халықаралық
проблемалары бойынша белсенді позиция ұстататын, ядролық қарусыздану
жолындағы қозғалыстың алғы шебінде тұрған мемлекет ретінде енді. 1991
жылы Семей ядролық сынақ алаңының жабылуы және 1991 жылы Лиссабонда
ядролық қаруы жоқ мемлекет ретінде Ядролық қаруды таратпау туралы
шартқа қосылу жөнінде міндеттеме алуы Қазақстанға үлкен бедел сыйлады
және Бұұ Бас Ассамблеясының жоғары мінберінен халықаралық қауіпсіздік
саласындағы жеке бастамаларын көтеруге моралдық құқық берді.
1992 жылы күзде өткен Бұұ Бас Ассамблеясының 47-сессиясы тәуелсіз
мемлекет өкілі ретінде қазақстандық делегация қатысқан алғашқы форум
өткізілді. Осы сессияда Президент Н. Назарбаев Қазақстанның халықаралық
саясаты туралы сөз сөйледі.
Қлемдік қоғамдастықтағы өзгерістерді және әлемдегі БҰҰ-ның жаңа рөлін
назарға ала отырып, Н. Назарбаев былай деп мәлімдеді: "Болып жатқан Бас
Ассамблея сессиясында қазірдің өзінде әлемнің тұтастығы үшін жаңа күн
тәртібін белгілеуді талап ететін жаңа өмір болмысын түсіну байқалады.
Бұл орайда мен ықтимал шиеленіс ошақтарының отқа айналуын болдырмауға
бағытталған саяси, әлеуметтік-экономикалық шаралар жүйесі ретінде
тікелей жария дипломатияны қолдаймын. Мұндай дипломатияда көзге анық
байқалатын, сондай-ақ пайда болуының өзі жан-жақты болжамдық талдауды
талап ететін проблемалар қоғамдық-саяси тұрақтылықты сақтаудың шарты
ретінде маңызды орын алады"
Осы форумда Н. Назарбаев екі маңызды ұсыныс жасады, екі ұсыныста
әлемдік қоғамдастыққа біздің еліміздің сыртқы саяси бағытының
жасампаздық сипатын паш етті. Біріншіден, қазақстандық басшы барлық
үкіметтерге ізгі ниет білдіру тәртібімен "бір қосу бір" формуласы
бойынша БҰҰ-ның бітімгершілік күш-жігерінің қорын құруды бастауды
Ұсынды. Бұл формула төмендегіні білдіреді, әрбір мемлекет оған өзінің
қорғаныс бюджетінен бір пайыз бөліп, жыл сайын өзінің ақша аударуын сол
баяғы бір пайызға ұлғайтады. Осындай жолмен 10 жылдан кейін осы
бітімгершілік сомасы он есе өтеді.
Екіншіден, Қазақстан басшысы Азиядағы іс-қимыл және сенім білдіру
шаралары жөніндегі кеңесті шақыру туралы бастама көтерді. Азия
құрылығының орасан зор кеңістігінде қауіпсіздік құрылымын құруға
бағытталған осы ұсыныс біздің еліміздің басшасын халықаралық сахнада
кеңінен танымал етіп, Қазақстанның сыртқы саясатының арауына айналады.
Сонымен қатар Н. Назарбаев өзінің сөзінде экология және қоршаған ортаны
қорғау сияқты өмірлік маңызды мәселелерге де тоқталды. Бұл
мәселелерге Арал мен Семей проблемалары жатады. Кенезесі кеуіп бара
жатқан Арал теңізі - шұғыл және ауқымды халықаралық көмекті талап
ететін экологиялық апат аймағы. 150 млн. тонна тұзды шаңды аспанға
ұшырып, Арал өңірінің шөлге айналуы экологияның күрт нашарлануына, 3
млн. тұрғын халқы бар аймақтың экономикасы мен денсаулығы үшін теріс
салдарлардың қайғысы болса, онда ертең БҰҰ шұғыл түрде араласпаса,
миллиондаған адамдардың қайғысына айналуы мүмкін.
Екінші бір экологиялық мәселе - әлемдегі екі полигонның біреуі - Семей
ядролық полигоны. Жарты миллионнан астап адам зардап шеккен, ауадағы,
жер үстіндегі және жер астындағы ядролық заряд жарылыстарының жиынтық
қуаты - Хиросима мен Нагасаки қайғысының себепшісі болған құрылғылардың
қуатынан жүздеген есе асып түседі. Осы аймақты оңалту, зардап
шеккендерді емдеу, жаңа туған балаларды сауықтыру үшін орасан зор
қаражат қажет.
БҰҰ-да қарусыздану және ядролық қаруды таратпау режимін нығайту
саласындағы Қазақстан басшылығының белсенді рөлі, осы саладағы жасалан
барлық халықаралық келісімдерге мемлекетіміздің адалдығы жоғары
бағаланды. Ядролық қаруды сынауды толық тоқтату жөнінде Қазақстанның
табанды позициясы және іс жүзіндегі қадамдары әлемдік қоғамдастықтың
үлкен құрметіне бөленді. Қазақстанның СНВ-1 шартына және Ядролық қаруды
таратпау туралы шартқа қосылуын БҰҰ Бас Ассамблеясының 49-сессиясында,
сондай-ақ Ядролық қаруды таратпау туралы іс-қимылды ұзарту жөніндегі
БҰҰ конференциясында мемлекеттер мен үкіметтер басшылары өздерінің
сөздерінде құттықтады. БҰҰ Бас Ассамблеясы қараусыздану және ядролық
қаруды таратпау туралы өзі қабылдайтын барлық қарарларында жоғарыда
аталған фактіні қанағаттанғандықпен атап өтті.
2001 жылғы 29-30 тамызда Алматыда өткен "ХХІ ғасыр: ядролық қарудан
азат әлем жолында" атты халықаралық конференцияда БҰҰ Бас хатшысының
орынбасары В. Петровский: "Халықаралық қоғамдастық үшін Қазақстан
жауапты саяси ерік-жігермен, салмақты сөзбен және нақты істермен
адамзат өзін өзі жоятын құралдардан ғаламшарды алай азат етуге
болатындығының жарқын мысалын көрсетті", - деп мәлімдеді.
1996 жылы 30 қыркүйекте Сыртқы істер министрі Қазақстан атынан Ядролық
сынаққа жан-жақты тыйым салу туралы шартқа қол қойды (ЯСЖТШ). 160
мемлекет осы шарттың қатысушылары болып табылады. Осы тарихи құжаттың
жасалуына Қазақстан да лайықты үлесін қосты, осы мәселедегі біздің
республикамыздың принципті ұстанымы және нақты қадамдары кеңінен мәлім
және қолдау тауып жүр. Аталған Шартқа қол қойып, біздің еліміз ғаламдық
мониторингтік жүйені құруға елеулі үлес қосты. Сейсмикалық оқиғаларды
қадағалау мақсатында жабдықтарды калибрлік өлшеу үшін бірегей
инфрақұрылым - Семей полигоны пайдаланылады. Бұл қазақстандық
мамандардың осы саладағы халықаралық жұмысқа толық деңгеде қатысуына
мүмкіндік береді.
Біздің еліміз Орталық Азияда бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтауға зор
маңыз береді және осы географиялық аумақта ядролық қарудан азат аймақ
құру жөніндегі бастамасы іске асыруға мүдделі. Қазақстан осындай аймақ
құруға қатысты келіссөздер процесіне сындарлы түрде қатысып жүр. БҰҰ-
ның жәрдем көрсетуімен қазірдің өзінде болашақ шарттың мәтінін келісу
жөнінде бес Орталық Азия елдерінің сарапшылар тобы елеулі жұмыс
жүргізді. Орталық Азияда осындай аймақтың болуы ядролық қаруды
таратпауды және ғаламдық қауіпсіздік режимін нығайту.
Қазақстан халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі шаралардың
тиімділігін арттыруға зор маңыз бере отырып, БҰҰ-ның бітімгершілік
қызметін белсенді түрде қолдайды. өйыма мүше мемлекеттердің БҰҰ-ның
бітімгершілік күш-жігерін кеңейту және нығайту қажеттілігі туралы
пікірлерін бөлісе отырып, Қазақстан, Қырғызстан және ҙзбекстан 1995
жылғы желтоқсанда БҰҰ аясында Орталық Азия бірлескен бітімгершілік
батальонын құру туралы келісімге қол қойды. ҮШ Орталық Азия
мемлекеттерінің басшылары БҰҰ Бас хатшысына жазған өздерінің өтінішінде
бірлескен батальонның БҰҰ-ның болашақтағы бітімгершілік операцияларына
қатысу мүмкіндігі туралы мәселені қарауды Ұсынды.
Орталық Азияның бітімгершілік батальонының құрылуы БҰҰ-дан қолдау тапты
және Бас хатшы мұны халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі аймақ
мемлекеттерінің үлесі ретінде бағалады. 1996 жылдың басында Қазақстан
бейбітшілікті қолдау жөніндегі операцияларға қатысу мүмкіндігімен БҰҰ-
ның резервтік келісімдер жүйесіне қосылған 51-ші мемлекет болды.
Бүгінгі күні өйымға мүше 65 мемлекеттер резервтік келісімдерге қатысады
және олар БҰҰ-ның бітімгершілік операциялары үшін ресурстар ұсынуға
өздерінің дайын екендіктерін білдірді.
БҰҰ-ға мүше бола отырып, Қазақстан көптеген саяси проблемалардың,
бірінші кезекте Орталық Азия аймағының қауіпсіздігін қозғайтын
проблемалардың шешімін іздестіруге тартылды. Ауғанстандағы жағдайдың
шиеленісуіне байланысты 1996 жылғы қазанда Алматыда Қазақстанның,
Ресейдің, Өзбекстанның, Қырғызстанның және Тәжікстанның саяси
басшыларының кездесуі өтті. Олар аталған мәселе бойынша бірлескен
мәлімдеме қабылдады. Саммитте қабылданған шешімге сәйкес Қазақстан 1996
ж. 16 қазанда аталған мемлекеттермен бірге Ауғанстандағы жағдай туралы
мәселе бойынша БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің арнайы мәжелесін өткізуге
бастамашы болды. Оның қортындысы бойынша БҰҰ ҚК 1076 белгілі қарары
қабылданды, қарардың тең авторлары Алматы кездесуіне қатысушы
мемлекеттер және АҚШ-ты, Германияны, Италияны, Чилиді және Корея
Республикасын қоса алғанда, бірқатар басқа да мемлекеттер болды.
Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Тәжікстан және Ресей Президентінің
арнайы өкілінің тағы бір кездесуі 2000 жылғы тамызда өтті. Онда ауған
жанжылының Орталық Азияға таралуына және аймақ елдерінің аумағына
қарулы бандылық құрылымдардың енуіне байланысты қалыптасқан жағдай
қаралды. Кездесуге қатысушылар Орталық Азияның қауіпсіздік саласындағы
жағдайын нашарлататын ауған проблемасын шешу жөнінде шұғыл шаралар
қабылдауға шақырып, БҰҰ, ЕҚЫө және басқа да халықаралық және аймақтық
ұйымдарға арналған үндеу қабылдады.
Ауған мәселесін реттеу ісінде тиімді нәтижелердің болмай отырғандығына
алаңдаушылық білдірген Президент Н.Назарбаев 2000 жылғы қыркүйекте
өткен БҰҰ мыңжылдығының саммиті кезінде ауған мәселесін тұрақтандыру
жөніндегі нақты іс-шараларды әзерлеу үшін Ауғанстан мен Орталық
Азиядағы жағдайды қарауға арналған Қауіпсіздік Кеңесінің арнайы
отырысын шақыруды сұрады. Мұндай отырыс халықаралық қоғамдастықтың
бірқатар кең ауқымды саяси, экономикалық және гуманитарлық шаралардың
қабылдауының басы болар еді, мүдделі елдердің ауған проблемасына
жаңаша көзқараспен қарауына, халықаралық қоғамдастықтың тарапынан қолға
алынбай отырған кейбір істерді көрсетуге, сондай-ақ Ауғанстандағы
жағдайды реттеу процесін бейбіт жолға шығару үшін қосымша
мүмкіндіктерді анықтаған болар еді.
Қазақстан Ауғанстанның соғыс қиратқан экономикасын қалпына келтіруде
әлемдік қоғамдастық тарапынан кең ауқымды көмек көрсету мүмкіндігіне
қатысты ауған халқында сенім қалыптасуы керек деп есептейді. Қаруды
жеткізуге тыйым салу немесе есірткі бизнесіне қарсы күрес жөніндегі ара-
тұра болатын іс-қимыл сияқты жекелеген шаралар ұзақ мерзімді тиімділік
бермейді. Мұндай шаралар Ауғанстанда экономикалық оңалтудың жалпы
жоспарының бөлігі болуы тиіс. Жалпы жоспар тіке тіресіп жатқан ауған
топтарының арасындағы атысты шұғыл тоқтаумен қатар, халықаралық
экономикалық көмекті тартумен қатар эмиграцияға кеткен экономикалық,
саяси және интеллектуалды ел элитасының әлеуетін мемлекеттік басқару
жүйесін қалпына келтіруге пайдалануды қамтиды. Мұның өзі білімге,
денсаулық сақтауға және тарихи сондай-ақ мәдени мұраны қалпына
келтіруге байланысты проблемаларды дербес түрде шешуге мүмкіндік
береді.
Болашақта Қазақстан өзінің төңірегіне ауған халқын нақты шоғырландыра
алатын, Ауғанстанды мекендейтін барлық ұлттардың құқығы мен бостандығын
сақтауды қамтамасыз ететін, елдің ішкі проблемаларын жауапкершілікпен
шешетін және бейбіт сыртқы саясат жүргізетін Ауғанстан үкіметін ресми
тануға дайын.
Кейінірек Ауғанстандағы жағдайды реттеуге қатысты Қазақстанның
тұжырымдық көзқарасы 2001 жылғы сәуірдегі Қауіпсіздік Кеңесі мен Бас
Ассамблеясының 55-сессиясында ресми құжат таратылды.
Қлемдің саяси проблемаларға Қазақстанның тепе-теңдік сақтаған және
шынайы көзқарасы БҰҰ Бас Ассамблеясының күн тәртібіндегі өткір
мәселелер бойынша дауыс берген кезде осы халықаралық форумда оң
бағаланып жүр. Біздің еліміз Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақтастық
жөніндегі ұйымның, Ислам Конференциясы Ұйымының, Парламентарлық Одақ
пен Экономикалық ынтымақтастық Ұйымының мүшесі болғандықтан осы
бірлестіктердің БҰҰ-мен ынтымақтастығын нығайтуға бағытталған Бас
Ассамблея қабылдайтың қарарлардың тең авторы болып табылады.
Қазақстанның БҰҰ-дағы ұстанымы Біріккен Ұлттар Ұйымы қарайтын
мәселелердің бүкіл кешені бойынша Қазақстанның мүдделерін ескерудің
негізінде қалыптасады. Бұл орайда экономика, экология, әлеуметтік даму,
халықаралық құқықты прогрессивті дамыту, адам құқығын сақтау
саласында, ұйымдасқан қылмыс пен есірткі бизнесіне қарсы күрес
саласында БҰҰ-мен өзара іс-қимылды нығайтуға айырықша көңіл бөлінеді.
Қазақстанның сыртқы саясатында Орталық Азия аймағының көлік жүйелерін
және тауар өткізудің әлемдік рыноктарына шығудың балама жолдарын одан
әрі дамыту жөнінде басқа да азиялық елдермен күш-жігерді үйлестіруге
ерекше маңыз беріледі.
БҰҰ Бас Ассамблеясының 53-сессиясында Қазақстан Орталық Азиядағы
транзит мәселесі бойынша қарар қабылдауға бастамашы болды. Еуропа мен
Азия елдерінің арасында ынтымақтастықты кеңейту үшін өзара байланысты
ұлттық және аймақтық көліктік инфрақұрылымды дамыту проблемасы уақыт
озған маңызды бола түсуде.
Қарарда қозғалатын мәселелерге қатысты БҰҰ-ға мүше-мемлекеттер
тарапынан өсе түсіп отырған мүдделіліктің, сондай-ақ аймақты тиімді
транзит жүйесін қалыптастыру проблемасының маңыздылығын түсінудің куәсі
- бірқатар Шығыс Еуропа елдерінің БҰҰ БА-ның 53-сессиясында осы
қарардың тең авторларының қатарына қосылуы болды. Қазақстанмен бірге
БҰҰ-ға мүше 13 мемлекет осы құжаттың тең авторлары атанды, олар:
Қзербайжан, Армения, Ауғанстан, Беларусь, Болгария, бұрынғы Югославия,
Македония, Грузия, Иран, Қырғызстан, Монғолия, Польша, Молдова, Ресей,
Тәжікстан, Түркменстан, Түркия, Өзбекстан және Украина. Қарар Екінші
комитеттің жалпы мәжілісінде дауыс берместен-ақ қабылданды.
Орталық Азия аймағындағы транзит жүйесі бойынша БҰҰ Бас Ассамблеясы
қарарының қабылдануы - БҰҰ мамандандырылған мекемелерінің, басқа да
халықаралық Ұйымдардың және біздің аймағымыздағы транзиттік көлік
жүйесін, сондай-ақ Еуропа мен Азия арасындағы көлік қатынастарын дамыту
бағдарламаларын әзерлеу мен іске асыру жөніндегі донор елдерінің
тарапынан болатын іс-шаралардың халықаралық-құқықтық негізін құрды.
Қарардың ережелерін Қазақстан Өкіметі, тиісті министрліктер мен
ведомстволар халықаралық Ұйымдармен, донор-елдермен және басқа да
мүдделі тараптармен келіссөздер барысында пайдалануы мүмкін.
БҰҰ - халықаралық бейбітшілікті қамтамасыз етуде де, сондай-ақ дамуға
жәрдемдесуде де жауапкершілік жүктелген бірден бір халықаралық ұйым.
Тұрақты даму тұжырымдасы 1992 жылы Рио-де-Жанейрода өткізілген БҰҰ-ның
қоршаған орта мен даму жөніндегі конференцияда әзірленді. Қазақстан
үшін осы тұжырымдаманың маңыздылығын ұғына отырып, ҚР Үкіметі,
Конференцияның қорытынды құжатының - "ХХІ ғасырға арналаған күн
тәртібінің" ұсыныстарын іске асыру жөнінде жоспар жасады. Осы құжатқа
сәйкес әзірленген ұлттық бағдарламаларды, сондай-ақ экологиялық
қауіпсіздік тұжырымдамасын Қазақстан Республикасының қабылдауын БҰҰ-да
экология мен даму саласындағы халықаралық уағдаластыққа біздің
еліміздің басшылығының кешенді және байсалды көзқарасының нәтижесі
ретінде бағалады.
Семей аймағындағы жағдай туралы БҰҰ Бас хатшысының баяндамасына
материал әзірлеу, деңсаулық сақтау, экономика, экология, ақпарат сияқты
негізгі төрт салада жобалық ұсыныстар әзірлеу халықаралық және ұлттық
сарапшылардың бірлескен жұмысының нәтижесі болды. Баяндама БҰҰ БА-ның
53-сессиясында қаралды.
1997 жылғы 16 желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясының Семей аймағы қатысты
мәселелерді қарау үшін 1998 жылдың басында Ведомствоаралық комиссия
құрылды. Комиссияның құрамына министрліктер мен ведомстволардың,
жергілікті басқару органдарының, өлттық ядролық және екі өкіметтік емес
ұйымдардың "Невада-Семей" және "Полигон-23" өкілдері кірді.
Ең маңызды міндет - Семей полигонындағы БҰҰ сарапшылары аймақ үшін
бұдан былайғы қатерді болдырмауға жәрдемдесетін, ұлттық және
халықаралық күш-жігерді жұмсаудың бес басымдық берілетін секторын
белгіледі. Олар: деңсаулық сақтау, экология, экономиканы қалпына
келтіру, гуманитарлық көмек және ақпарат тарату. Осы аталан
басымдықтарды таңдап алу Семей аймағының халқы ұшырасып отырған күрделі
жағдаймен және өзара байланысты қиыншылықтармен түсіндіріледі.
Қазақстанның мемлекеттік құрылымдары бүгінгі күні қаржылық қиындықтарға
байланысты аталған аймақ пен оның халқына толық Ауқымда көмек көрсетуге
мүмкіндігі жоқ. Сарапшылардың бағалуы бойынша аталан бес басымдық
берілетін бағыттарды іске асыру үшін 43 млн. доллар талап етіледі.
Семей аймағының халқы мен экологиясын оңалтуды халықаралық әріптестік
негізінде тиімді түрде жүргізуге болады.
1998 жылғы қарашада БҰҰ Бас Ассамблеясының 53-сессиясында
"Қазақстандағы Семей аймағының халқын, экологиясын және экономикалық
дамуын оңалту мақсатындағы халықаралық ынтымақтастық пен қызметті
үйлестіру" атты қарар қабылданды.
Біріккен өлттар өйымына мүше бірқатар мемлекеттердің делегацияларымен
тұрақты консультациялар жүргізудің нәтижесінде БҰҰ жанындағы
Қазақстанның Тұрақты Өкілі аталған қарардың мәтінін келісті. БҰҰ-ның
дипломатиялық топтарында өйымға мүше 54 мемлекеттің осы қарарға тең
автор болуы әлемдік қоғамдастықтың тарапынан Қазақстанды кеңінен
қолдануы туралы куәландырады. Қарарда Бас хатшыға бағытталған ұсыныс
бар, онда Семей аймағын қолдау және БҰҰ Бас Ассамблеясының 55-
сессиясына тиісті баяндама әзірлеу мақсатында БҰҰ-ның тиісті
бағдарламаларын қатыстыра отырып, консультацияларды жалғастыра беру
айтылады.
Тұрақты дамудың кең ауқымды мәселелерін қарауға БҰҰ-ның жан-жақты
тартылуы жоғары деңгейдегі бүкіл әлемдік конференцияларды өткізуден
байқалады. Олар: Адам құқығы туралы - Вена (1993 ж.), Халықтын
қоныстануы мен дамуы туралы - Каир (1994 ж.), Қлеуметтік даму туралы -
Копенгаген (1995 ж.), Әйелдердің ахуалы туралы - Пекин (1995 ж.),
Тұрғын елді мекендер және даму туралы - Стамбул ( 1996 ж.).
Қазақстан құжаттардың бастапқы жобаларына ұсыныстар енгізу арқылы ғана
емес, сонымен бірге олардың ережелерін ұлттық деңгейде іске асыруға
кірісіп, осы форумдардың жұмысына белсенді түрде қатысты.
Қазақстанның барлық халықтарының теңдігін, нәсіліне, жынысына, тіліне,
дініне, саяси және өзге де көзқарастарына қарамастан адамның негізгі
құқықтары мен бостандығын жария еткен біздің еліміздің Конституциясы
Вена Декларациясының шешімдеріне және Адам құқығы саласындағы іс-қимыл
тұғырнамасына толық сәйкес келеді. ҚР Президенті жанынан Адам құқығы
жөніндегі комиссиясының құрылдуын БҰҰ-да адам құқығын қорғау
саласындағы халықаралық құжаттарды іске асыруға бағытталған нақты қадам
ретінде баалады.
Отбасын, әйелдерді және балаларды әлеуметтік қорғау Қазақстандағы
мемлекеттік саясаттың басымдық берілетін бағыттарының бірі. Біздің
еліміз қатысушысы болып табылатын әмбебап халықаралық шарттардың
алғашқыларының Конвенцияға Президент Н. Назарбаевтың қол қоюы және оны
кейінрек Парламенттің бекітуі Қазақстанның БҰҰ-ның Балалар Қорымен
(ЕНИСЕФ) тиісті ынтымақтастықты орнатуына және оны кеңейтуіне
мүмкіндік берді.
БҰҰ қызметіндегі басымдықтардың бірі - халықаралық құқықтық принциптері
мен нормаларын бекіту, оны прогрессивті түрде дамыту және жүйелеу болып
табылады. сондықтан да БҰҰ Бас Ассамблеясының 1990-1999 жылдар кезеңі
Біріккен Ұлттар Ұйымы халықаралық құқығының онжылдығы болып жарияланды.
Онжылдық шеңберінде 1995 жылы БҰҰ ұйымының штаб пәтерінде (Нью-Йорк)
халықаралық көпшілік құқығы бойынша БҰҰ Конгресі өткізілді, онда
халықаралық проблемаларды құқықтық құралдармен реттеу жөнінде қызу
пікір алмасу өткізілді. Пікірталаса әлемнің 150-ден астам мемлекетінен
өкілдер қатысты.
Егер БҰҰ-дағы жұмысының алғашқы жылдарында Қазақстан делегациясы өйым
шеңберінде өткізілетін халықаралық құқықты жүйелеу және оны
прогрессивті түрде дамыту процесін жалпы шолумен ғана шектелсе, ұлттық
құқықтық базаның дамуына және құқықтық тәжірибенің жинақталуына
байланысты осы тұрғыдағы елдің мүмкіндігі нығайды. Қазақстандық
делегация қазірдің өзінде сарапшылық деңгейде болашақ конвенциялардың
баптарының жобалары бойынша пікірталасқа, Халықаралық құқық туралы,
халықаралық сауда құқығы туралы БҰҰ комиссиясы өткізетін зерттеулерге
қатысады. Осы жылдар ішінде біздің еліміз қарусыздануға, саудасаттыққа
және көлікке, экологияға, терроризмге қарсы күреске қатысты,
гуманитарлық дипломатиялық құқық саласындағы негізгі халықаралық
шарттардың қатысушысы ретінде көрінді. Осы шарттардың көпшілігінің
депозитарийі БҰҰ-ның Бас хатшысы болып табылады.
ұарыштық кеңістікті игер саласында БҰҰ-мен ынтымақтастықтың маңызы зор.
1999 ж. БҰҰ Бас Ассамблеясының 49-сессиясында Қазақстан бейбіт
мақсаттарда ғарыш кеңістігін пайдалану жөніндегі комитетке сайланды
(КОПУОС). Мұны Қазақстанның ғарыш кеңістігін игеруге қосқан үлесін тану
ретінде қарауға болады. Біздің еліміз тұрғын елді мекендер бойынша БҰҰ
комиссиясының мүшесі болып табылады, оның шеңберінде қала құрылысын
салу мен тұрғын үйді жоспарлау саласындағы халықаралық ынтымақтастықты
кеңейту жөніндегі жұмыстар жүргізіледі (ХАБИТАТ).
БҰҰ комиттерінде бірлескен жұмыс БҰҰ шеңберінде мемлекеттердің өзара іс-
қимылында айрықша рөл ойнайды.
Бірінші комитте біздің еліміздің күш-жігері "Ядролық сынықтарға жалпыға
бірдей тыйым салу туралы шарт", "Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа
қатысты 2000 жылғы мүше мемлекеттердің конференциясы", "Аймақтық
қарусыздану", "Қару-жарақтағы транспаренттілік", "Қарусыздану мен даму
арасындағы өзара байланыс" сияқты маңызды проблемалар мен құжаттар
бойынша жұмысқа жұмылдырылды.
Екінші комитетте қазақстандық делегация өтпелі экономикасы бар елдердің
әлемдік экономикаға интеграциялану проблемаларына қатысты жұмыс
істейді. Делегацияның осы комитетегі жұмысы қаралатын проблемалардың
сипатына байланысты Қазақстан үшін аса маңызды болып табылады.
Пікірталасы халықаралық экономикалық қоғамдастықтың - сауда, сыртқы
борыш, ғылым мен технология, қаржы сияқты басты аспектілерінің
төңірегінде жүріп жатыр. Ішінара ашық теңізде шығатын жолы жоқ Орталық
Азияның транзиттік жүйесі туралы қарар бойынша, қазақстандық делегация
Қазақстанның ашық теңізге шығуын, яғни тиісінше әлемдік рыноктарға
шығуын қамтамасыз ететін шаралардың маңыздылығына назар аударып, біздің
еліміздің ұзақ мерзімді мүдделерін баяндайды.
Қазақстанның ұзақ мерзімді мүдделеріне қатысты БҰҰ БА-ы қызметінің оң
сипаттағы аспектілерінің бірі 1994 жылы Екінші комитеттің теңізге
шығатын жолы жоқ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.