Ақпараттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік тұтастығы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ:
Кіріспе 3
І-ТАРАУ. Ақпараттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік тұтастығы 9
1.1 Қауіпсiздік мәселесі: Қазақстан ұлттық қауіпсіздік факторлары 9
І.2. Ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі мақсаттары. 19
І.3 Ақпараттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік мүддесі. 22
ІІ – ТАРАУ. Демократиялық қоғамдағы ақпараттық кеңістік және электронды БАҚ
- ның орны. 27
ІІ.1 Қазақстан баспасөзі және баспасөздің төрт теориясы 27
ІІ.2 Ақпараттық кеңістік және Қазақстандық электронды БАҚ түрлері мен
қызметтері 32
Қорытынды 40
Пайдаланған әдебиеттер тізімі: 45
Cілтемелер 49

Кіріспе

Қоғам өмiрiнде ақпарат ерекше маңызды рөл алатыны белгiлi. Адам баласы
жаратылғаннан берi осылай болып келедi және осылай бола да бермекшi. Адам
ақпаратты қабылдау, оны өңдеу және басқаларға тарату қызметiн әр дайым
атқарып отырған. Егер ерте замандарда бұл аңшылыққа, жер өңдеуге байланысты
болса, бертiн келе ауыз әдибиетi дүниеге келiп, аңыздар, ертегiлер ұрпақтан-
ұрпаққа берiлетiн болды. Кейiн жазу фольклордың орынын алып, ақпарат алмасу
жеңiлдедi. Адамдардың ой-өрiсi, бiлiмi дамып, ақпарат олардың танымының
ажырамас бiр бөлiгiне айналды.
Өркениеттiң даму кезендерiнде бiрнеше төңкерiстер болып, адамзат жаңа
белестерге көтерiлдi. Атап айтсақ, біздің заманымызға дейінгі адам баласы
алғаш рет табиғатты өз қажеттілігіне жарата бастаған кез, яғни тас өңдеп,
қола мен мысты игерсе, бертін келе жазудың, пайда болуы, кiтап басудың (XVI
ғасыр ортасы), электр жарығының (ХIХ ғасыр аяғы) және де микропроцессорлық
технологияның (ХХ ғасырдың 2-шi жартысы) пайда болуына байланысты едi. Ал,
компьютерлердiң қазiргi өмiрiмiзде қандай орын алып отырғанын бәріміз тайға
таңба басқандай анық бiлемiз.
Сол компьютер негiзiнде қазiргi заманда электрондық ақпарат,
бағдарлама арқылы басқарылатын құрылғылар пайда болып көптеген үрдiстердiң
жеңiлдеуiне мүмкiндiк туғызды. Осылайша негiзi ақпараттық технологиялар
болып табылатын үлкен бiр сала ақпараттық индустрия қалыптасты. Қазiргi
замандағы ақпараттық технологиялар компьютерлiк техника мен комуникация
құралдарына иек артады. Осы бағыттың қарыштап дамуы ақпараттық қоғам деп
аталатын ұғымды тудырды.
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі таңда адам баласының дамуына ерекше
үлес қосып келе жатқан жаңа үрдістертердің бір түрі ақпараттық төнкеріс
яғни ақпаратты тарату мен қабылдауда болып жатқан дамулар мен өзгерістер.
Осы саланың кешенді өзгеруі қоғамдық өмірдің барлық саласының дамуына
түрткі болуда. Сөйтіп, ақпараттық сала саяси жағынан болсын, әлеуметтік
салада болсын үлкен маңызға ие. Бүгінде барлық мемлекеттің алдынан көлденең
шығып, бас қатыртып отырған көкейкесті мәселе – ақпаратты игеру. Өйткені,
мемлекетке қарсы бағытталған сыртқы күштер көп. Соның ішінде БАҚ құралдары
арқылы төнген қаіуптің орны ерекше. Атап айтқанда, ел тұрғындарының
сұраныстарымен оны қанағаттандыратын мемлекеттің арасы өте алшақтап кетті.
Бүгінде, масс-медиа мемлекет бекіткен шекарадан әлдеқайда ары асып,
жаһандық сипат алуда. Адамдарға адамзат этикасынан ұзақ жаңа апиын –
телесериал, бейнеклиптер және порнографиялық телеөнімдерді жаппай ұсынып,
халықтың санасын улауда. Әсіресе, интернет желісін пайдалана білетіндер
үшін бұл өте оңай қол жеткізетін дүние. Транснационалды электронды ақпарат
құралдарынан тарайтын кейбір хабарлар, жаңаша үлгіде және тартымды болып
көпшілік қауымды кейде обьективті түрде, кейде әдейі өзіне тартып, ырқымен
жүргізуде. Бұл жағдайлар тұрғындардың өз мемлекетіне деген
сенімсіздіктерін арттырып, соңында елдің тұрақтылығына әсер етпеуі мүмкін
емес. Мәселен, жеке немесе шетелдік теле-радио ақпарат құралдарынан сонымен
қатар, мерзімді баспасөзде батыстық құндылықтар, еуропа либералдардық
демократияның идеалдары – көппартиялық жүйе, олардың арасындағы бақталастық
және адам құқықтарын жоғары қоюы мен адамдардың еркіндігі – көптеген
Тропикалық Африка мемлекеттерінде студент жастардың мемлекет
басқарушыларына қарсы наразылық шерулерінің шығуына себепші болғаны баршаға
мәлім.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті: Қазақстан он екі жылда
тоталитарлық жүйенің сеңін бұзып, әлемдік өркениеттер қатарына ілесуге,
ашық демократиялық саясат жүргізуге және бұл бағытта үлкен жетістіктерге
қол жеткізді. Қоғаммен бірге бұқаралық ақпарат құралдары да түбегейлі
өзгерді. Ең бастысы, қазақстанда өркениет талаптарына жауап беретін заңды –
құқықтық база жасалды. Азаматтардың сөз, пікір айту бостандығы Ата
Заңымызда басты қағидалардың бірі ретіде тасқа таңба жазылып, мемлекет
тарапынан қорғалуда. Сонымен бірге, БАҚ дамуына ашық нарық саясаты, іс-
әрекет бостандығы берілуі де оңды әсер етті. Журналистердің психологиясы да
түбегейлі өзгерді, жаңа еңбек қатынастарының алғы шарты түзілді, жекеменшік
орта қалыптьасты. Міне осы жұмыс барысында Қазақстандағы ақпарат
кеңістігінде болып жатқан жаңалықтар мен өзгерістерді саралап, сараптай
отырып, Қазақстан халқына және мемлекттің тұрақтылығы мен тәуелсіздігіне
тигізер әсерін ашу және соларға баға беру
Ия, тәуелсіздік бізге жаңа саяси ахуалға, ашық нарықтық қатынастарға
алып келді, әрі дүниежүзілік экономикалы интеграцияға жол ашты. Соның
нәтижесінде жоғарыда айтылғандай, сөз бостандығы, іс-қимыл еркіндігі сияқты
демократиялық ұғымдардың ірге тасы қаланып, оның заңнамалық негіздері
бекітілді. Бұқаралық ақпарат құралдарына мемлекет араласуы мейлінше кеміді,
олар дербестікке қол жеткізіп, бүгінгі таңда жекеменшік БАҚ мемлекеттік БАҚ-
тан әлде қайда озық, әрі олардың қатары да мемлекеттік БАҚ –тан қатары
артып, көбейді. Дегенмен, тәуелсіздік бізге ата-бабамыздың аңсаған
арманымен қоса ауыр сын да алып келді. ХVIII-XIX.ғасырлырында қазақты
дербес мемлекет болуынан патшалық Ресей айырса, XX-шы ғасырда қызыл
империя сұрапыл саясаты тосқауыл болды. Енді, міне төл байрағымызды
желбіретіп, еңсемізді көтерген XXI-шы ғасыр тұсында қазақ халқының алдына
өте күрделі әлемдік тәртіп интеграция – жаһандану процессі шықты. Бұл
процестің бір құйтырқылығы оны толығымен қолдап еніп кетсең, ұлттық мүдде,
салт-сана деген құндылықтар бірте – бірте жойылып жоқ болып кетуі де ғажап
емес. Ал, енді оны мойындамай өзің өз алдыңа бағыт алып кетуіңе де
болмайды. Өйткені, қазір бір мемлекет басқа мемлекеттермен мейлі
экономикалық жағынан болсын, мейлі ақпарат алмасу саласында болсын қоян
қолтық араласып өмір сүруі күніміздің басты талабы әрі заңдылығы. Сонымен,
тәуелсіз мемлекеттер арасындағы қарымқатынастар соның ішінде ақпарат алмасу
байланыстар аталмыш үрдістің тез жүзеге асуына үлес қосатын бірден - бір
фактор деп айта аламыз. Себебі, әлемнің түкпір –түкпірінде болып жатқан
оқиғалар жер бетіндегі мемлекеттердің барлығына дерлік әсерін тигізеді.
Мәселен: сонау Африка құрлығындағы Ирак пен АҚШ соғысы және Палестинадағы
қақтығыстарға тіпті. Мексика жерінде болып жатқан жағдайлар бүкіл әлем
жұртшылығының назарынан тыс қалып отырған жоқ.
Ақпарат жүйесінде болып жатқан жаңалықтар мен дамулар мәдениеттер
арасындағы құндылықтарды бір-бірімен алмасу мерзімін өте қысқартып жіберді.
Бұрындары ғасырлар бойы жүретін бұл процесс енді, БАҚ арқылы әп сәтте
жүзеге асатын болды.[?] Осы алмасулар кезінде елдің көңілінен шығып,
мемлекеттің дамуына септігін тигізетін ақпараттармен қоса өкінішке орай
елдің ұйытқысын бұзып, ұлтаралық араздықты ушықтырып мемлекеттің
тұтастығына әсер етсе, кейбір ақпараттардың ұлтты ділі мен дінінен
бездіріп, адамдарды рухани тоздырып жіберетіндері де кездеседі. Міне бұл
зерттеу жұмысым да осы ақпарат құралдары арқылы елге төнген кейбір
дүниелерді, әсіресе электронды ақпарат құралдарынан ұлттың санасы мен
жастар тәрбиесіне тигізер әсерін зерттеуге тырыстым.
Зерттеу жұмысының материалдық көзі: Әрине, зерттеу барысында
еліміздің және шетелдік мамандардың еңбектерінен және мерзімді баспасөз
беттеріне жарияланған мақалаларды пайдаландым.
Зерттеу жұмысының практикалық мәні: Бүкіл әлемде жақындасу үрдісі
жүріп тұрған кезде бұл зерттеу жұмысымның көп ұлтты және көп дінді
Қазақстанның ішкі және сыртқы саясатына, олардың тұрақтылығына, әсіресе
жүргізіп отырған ақпарат саясатына тікелей байланысты болған соң, ол
теориялық салада болсын, практикалық салады болсын өте қажет дүние.
Сондықтан бұл жұмыстың келешекте не магистрлік, не диссертациялық қорғау
жұмысы бола алатынына сенімдімін. Және өзім осы жұмысты жалғастырып,
Қазақстан ғылымына өз септігімді тигізсем деген ойым бар.
Зерттеу жұмысының мазмұны: Сонымен, бірінші тарауда Демократиялық
қоғамдағы ақпараттық кеңістік және электронды БАҚ - ның орны атты
тақырыпқа, ал екінші тарауды Ақпаратық қауіпсіздік немесе Қазақстанның
мемлекеттік мүддесі äåï бөліп қарастырдым. Дәлірек айтқанда, бірінші
тарауда: Қазақстан республикасы КСРО-дан бөлініп өз алдына дербес мемлекет
болған соң оның саяси тәуелсіздігі, экономикалық тәуелсіздігі сияқты
ақпараттық тәуелсіздігіне қол жеткізді. Сөйтіп, жаңадан қалыптасқан
ақпараттық саясат ХХ ғасырдың 60-шы жылдырында батыста қалыптасқан
Баспасөздің төрт теориясының қай тобына жататынын айқындауға тырыстым.
Бірақ, бұл салада қоғамның басқа салалары сияқты бірден бағыт алып дами
кете алған жоқ. Бұған себеп, КСРО-ның кезінде орталықтандырылған саясаты,
мамандардың мен журналистердің жаңа қоғамдық тәртіпке дайын емес екендігі,
әрі мемлекеттегі ақпарат құралдарының техникалық жағдайы өте нашар болуы
еді. Міне осындай жағдаймен тәуелсіздікке аяқ басқан Қазақстанның ақпарат
саласында жүргізген жаңа саясаты мен реформалары нәтижесінде қалыптасқан
Ақпаратттық кеңістігі жайында және осы ақпараттық кеңістіктегі
мәліметтердің ұлт мүддесі мен мемлекеттік саясатты жүзеге асыруы жағынан
қалай ат салысып отырғандары туралы сөз қозғадым. Соның ішінде электронды
ақпарат құралдарының яғни Теледидар, радио, интернет және ақпарат
агенттіктері атты тақырыптарға бөліп олардың қоғамдағы орны жайында айттым.
Ал, екінші тарауда яғни Ақпаратық қауіпсіздік немесе Қазақстанның
мемлекеттік мүддесі атты тақырыптың айналасында әлемдік денгейдегі
қауіпсіздік мәселесі және ақпараттық қауіпсіздік мәселесі төңірегінде
еліміздің және шетелдік мамандардың анықтамаларына және олардың түрлеріне
сүйеніп, бізің елге ағылып жатқан ақпараттар легіне сараптама жасауға
тырыстым. Әсіресе, ашық қоғамдағы ақпараттардың адам өмірі мен мемлекеттің
тұрақтылығы беретін әсері жөніне кеңінен тоқталдым. Халықаралық ұйымдардың
мемлекеттің ішкі істеріне араласуы яғни ұлттың салт-дәстүрлері мен әдет-
ғұрыптарына қайшы келетін кейбір заңдылықтарды орында деп талап қойып
отырғадықтарына және еліміздегі кейбір мемлекеттік емес және пайда көздеген
тәуелсіз ақпарат құралдарының демократия деп тым еркінсіп кеткендіктиерін
жаздым. Сонымен қатар, елімізде таратылып жатқан шетелдік апарат құралдары
атап айтқанда, Ресейдің мерзімді басылымдарын қоспағанда ОРТ, НТВ және
Русское радиосы сынды электронды ақпарат құралдарын, әсіресе кабельдік
арна – Алма ТВ-дегі араналардың барлығы дерлік ресейлік арна екендігі, сол
арналардан және өзіміздің арналардағы бағдарламалардың көбісі дерлік ұлттық
ділімізге қайшы екендігін айттым. Еліміздің шекаралы аймақтарындағы елді
мекендердің мемлекеттік арналарды көруге шамалары жетпей қай елмен
шекаралас болса сол елдің ақпараттарымен сусынданып отырғаны, олардың
тәуелсіздікке деген ұғымдары мен елдегі жаңаëықтардан бейхабар екендігі
жайында сөз қозғадым.

І-ТАРАУ. Ақпараттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік
тұтастығы

1.1 Қауіпсiздік мәселесі: Қазақстан ұлттық қауіпсіздік факторлары.

Қазақстанның ұлттық мүдделері деп – қазақстандық әлеуметтік - мәдени
қауымдастық мүшелерінің физикалық тіршілік етуі ғана емес, сонымен қатар
олардың талаптары мен мүдделерінің прогрестік дамуы үшін де қажетті
жағдайын қанағаттандыратын және қорғау болып табылатын жиынтық деп түсіну
керек. Бұл қажеттіліктер республиканың әлеуметтік-эканомикалық және саяси
құрылымы, оның эканомикалық даму денгейінен, халықаралық және аймақтық
еңбек бөлінісіндегі тарихи қалыптасқан орнынан, географиялық жағдайының
өзгешелегі ұлттық және мәдени дәстүрлерінен, яғни барлық геосаяси факторлар
спектірінің ерекшеліктерінен туындайды.
Өзінің ұлттық мүдделерін, ұлттық құндылықтар мен өмір салттарын
кристалдау, сондай-ақ Қазақстан үшін сырттан және іштен болатын нақты және
әлеуетті қауіп-қатерлерді анықтау процесінде бұрыннан бар геосаяси
факторлар ерекше әсер тигізді. Мемлекеттің ұлттық қауіпсіздігін негізгі
параметрлерін қарауда геосаяси факторларға ерекше маңыз бөліп отырғаны
кездейсоқтық болып табылмайды, қайта олар Қазақстанның өз ұлттық мүдделерін
қорғаудағы қолдан келген мүмкіндіктері және елдің мүмкіндігін айқындайды.
Мұндай факторлар қатарына мына төменде келтірілген алтауының орындары
ерекше болғандықтан, оларды жеке-жеке атап көрсетуге болады:

І.Географиялық фактор.

Қазақстан Азия мен Еуропа ортасында және екеуі ядролық держава болып
табылатын бес мемлекетпен шекаралас орналасқан континентальды ірі мемлекет
болып табылады. Оның өзін сонау Кеңестік дәуір кезіндегі ядролық бомба
жарысы және оны сынақтан өткізу басталғаннан Қазақстан жері сырттан төнген
қауіп ортасында тұрды десек қателеспейміз. Еліміздің дамуына өз ықпалын
тигізетін Ресей мен Қытай да екі ядролық күштер екенін және біздің жақын
әрі стратегиялық маңызға ие көршіміз жөнінде ұмытпауымыз керек. Сонымен
қатар, Қазақстанның географиялық орналасуы да, табиғи климаттық жағдайы да
және материктік платформалармен анықталатын табиғи апаттардың барлық
түрлерінен республиканың обьективті осалдығын ескеру қажет.
Орталық бақылаудан шыққан дамымаған инфроқұрылымдар аясындағы қатынас
ұлан байтақ жері бар Қазақстанның комуникация саласындағы үлкен әлсіздігі
болып табылады. Тұрақсыз аймақта тұрған унитарлы мемлекет үшін мұндай
жағдай айтарлықтай қауіп тудыруы мүмкін.
Бай минералды - шикізат кен орны бар болуына қарамастан Қазақстан су,
ауыз су және орман ресурстарынан зор тапшылық көріп отыр. Егістік жердің
қысқаруы, бүлінуі және шөлге айналу процестері де Қазақстанның тез дамып
кетуіне тізгін болып отырған бірден-бір фактор.

ІІ. Саяси факторлар.
Мемлекеттің геосаяси жағдайы оның мемлекеттік ішкі саяси
құрылымындарына өзінің әсерін тигізері сөзсіз.
Мемлекеттік шекараның үлкен мөлшері Ресеймен (6032 км) және Қытаймен
(1730 км) созылған шектессе, оңтүстігінде тұрақсыз болып табылатын ыстық
нүктелер көршілері, еліміздің көп ұлтты және көп дінді болуы осылардың
болуы осылардың ішкі саяси жағдайының тұрақтылығына өз әсерлерін тигізетін
бірден-бір факторлар десек болады. Қазақстанның 1995 жылғы Ата Заңымыз
бойынша президенттік республика болып жариаланды. Унитарлы мемлекет шегінде
күшті президенттік тәртіптің болуы үлкен аумақ пен аймақ әкімдердің
кеудемсоқтықтығына қарсы және жекелеген министрліктер төңірегінде болатын
сыбайластық пен жемқорлыққа қарсы мұрындық деп есептесек болады. Бірақ
саяси шындық көрсеткендей, бұл вертикал министрлер денгейінде бітіп, іс
жүзінде аймақтық зиялыларды аз қозғайды.
Облыс әкімдерінің бәрін президент сайлағанымен және оған адалдық
көрсеткенімен, олардың көпшілігінің қызметі жалпы мемлекеттік саясатпен жиі
қарама-қайшылықта болып жатады. Бұл жалпы құқықтық кеңістікпен әкімшілік
аумақтық бірліктердің өз қызметімен лауазымдығын пайдаланып, заңды аяққа
таптап, көптеген аймақта наполиончик әкімдердің пайда болуы Қазақстан
қауіпсіздігіне сыртқы күштерден төнген қауіптен кем түспейтін қауіп. Бұл
өз кезегіде, Қазақстан үшін ішкі саяси қиындықтарын, тіпті сол келелі
мәселелерді одан әрі ушықтырып, республиканың әлеуметтік-экономикалық
кеңістігіндегі онсызда туындап отырған дағдарыс жағдайын одан әрмен
қиындатады. Көптеген батыс және отандық мамандардың пайымдауынша, өтпелі
кезеңнің ерекшелігі Қазақстан ұлттық қауіпсіздігіне негізгі қауіп сол ішкі
саяси тұрақтылықтың бұзылуынан болады дейді. Әлеуметтік шиеленіс деңгейі
өсуге бет алғанымен, Қазақстан бұрынғы Одақтық республикалар мен Шығыс
Еуропа елдері арасында Дүниежүзілік банктың саяси тұрақтылық жүргізген
зерттеу деректеріне сүйенсек, нақ орта (13-ші ) орында алады. Қазақстан
ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету денгейіне әсер ететін саяси факторлар
қатарына халықаралық қатынастар сипатын, халықаралық құқықтық шарттардың
сапалы іске асырылуын, көршілердің нақты және әлуетті егестің барын және
шекаралар сипатымен оларды іс-қимыл тәртібін жатқызуға болады.
Қазақстан өз тәуелсіздігін алғалы бері сыртқы саяси қызметіне
көпвекторлы саясатты жариялады. Бұл саясаттың мәні Орталық Азия мен
Қазақстан жеріне көз тіккен, стротегилық мүддесі бар түрлі алпауыт
мемлекеттер арасындағы мүдделерді бір ретте теңдікте ұстап, оларды
үйлестіруші күш ретінде болу болып отыр. Шын мәнінде, Қазақстан әлемнің
алдынғы қатарлы державаларының осы аймақта өздерінің ықпалы үшін және
ресурстарын пайдалануға жол ашу үшін бақталастықтарын пайдалана отырып,
өзіне тиімді саясат ұстауға әрекет жасап отыр. Бұл, біріншіден елдегі
тұрақтылықты қамтамасыз ету болса, екіншіден мемлекетке қаржы тартудың
тиімді жолы, Республиканың геосаяси жағдайы, оның экономокалық және әскери
әлсіздігі осы саясатты айқындайды. Алайда, Француздардың мынандай мақалы
бар: Бәріне дос, ешкімге де дос емес. Ертеме, кешпе Қазақстан өзінің
сыртқы саясатында өз мүддесін басшылыққа алып, бір жақа шығуына тура
келеді. Ал, ол үшін Қазақстан республикасының қауіпсіздігіне қандай сыртқы
қауіп төнуі мүмкіндігін анықтау болып табылады.

ІІІ. Экономикалық фактор.

Бұған халықтың өмір сүру деңгейі, өнеркәсіптегі, ауыл
шаруашылығындағы, көліктегі, қаржы жүйесіндегі жағдай мемлекеттің күшін
жұмылдыру мен стратегилық қоры, сонымен қатар дүниежүзілік шаруашылық
байланысы жүйесіне және дүниежүзілік еңбек бөлінісіне кіру дәрежесі сияқты
салалар кіреді. Қазақстанның осы аталған салаларының көбісі төменгі
денгейде тұр. Алайда, ресми мәліметтер бойынша, сонғы екі жылда
экономиканың кейбір салаларында өнеркәсіп өндірісінің өскендігі байқалады.
Экономикалық өсім тенденцясы жөнінде жақсы пайымдаулардың болуына
қарамастан қазіргі кезде Қазақстан барлық жағынан 1984-85 жылдардың
денгейінде тұр. Әлеуметтік-экономикалық дамудың негізгі көрсеткіші
тұрғындардың жалпы адам басына шаққандағы жалпы өнімі 1990-шы жылғы 5105
доллардан 1997-ші жылы 1530-ға шейін қысқарды. БҰҰ –ның статистикалық
мәліметтері бойынша, республикада 60% -дан астам тұрғындары кедей.
Өнеркәсіп секторының жағдайына келсек, мұнда болып жатқан құбылыстарға
біржақты баға беруге болмайды. 1995-96 жылдары республика үкіметі
өнеркәсіптің негізгі саласындағы елу ірі кәсіпорынды сыртқы басқаруға берді
(түсті және қара металлургия, тау кені және химия өнеркәсіптері).
Осы кәсіпорындардың кейбіреуінде өндірістік және әлеуметтік жағдай
біршама жақсарды, сонда да өнеркәсіп секторындағы экономикалық дағдарыстың
салдары әлі жойылған жоқ. Өнеркәсіптік кәсіпорындардың біраз бөлігін
несиелік қарызы бар. Оның ішінде жалақы бойынша қарыздың болуы әлеуметтік
наразылықтың өсуіне алып келіп отыр. Көптеген кәсіпорындар тоқтап тұр
немесе толық тәртіппен жұмыс істеп тұрған жоқ. Сапаның төмендігі және
маркетингтік зерттеудің жүргізілмеуі Қазақстан өнімінің сыртқы саудада
бақталастық қабілетін қамтамасыз ете алмайды, ал техника жағынан артта
қалуы өндіріс саласына үлкен шығынға алып келіп отыр. Елбасы Н.
Назарбаевтың биылғы халыққа жоладаған жолдауында елімізде бәсекеге
қабілетті экономика қажет... , 2006 жылға қарай Дүниежүзілік сауда ұйымына
кіреміз деді. Демек үкімет алдында тұрған басты мақсаттардың бірі орта
және ірі өнеркәсіптерді қолдау.
Республиканың бай және біршама арзан табиғи ресурстары оның өнеркәсіп
бағытын өндіруші секторға әсіресе, мұнай-газ өнеркәсіп жағына бұрды.
Республиканың шикізаттық ерекшеліктері, Қазақстандық экспортының негізгі
саласы алғашқы шикізатта, ал импорт халықтық тұтыну тауарлары, құрал-
жабдықтар, ақпараттық технологиядан тұратынына алып келді.
Ауыл шаруашылығындағы жағдай ауыл шаруашылық өнімнің негізгі
түрлерінің күрт азайуымен және сапасының төмендеуімен, мал өнімділігінің
түсуімен сипатталды.
Өсімдік шаруашылығындығы келеңсіздіктер Қазақстанның жетекші саласы
болған мал шаруашылығының дамуына теріс әсерін тигізді. Ірі қара мал
басының саны 1998- ші жылы 1991 мен салыстырғанда екі есе азайды, сүт
өндіру 40% түсіп кетті. Бүкіл елді Қазақстандық өніммен сапалы және тез
асырауға қабілетті фермерлердің қалың тобының құрылу құбылысы бірқатар
кедергілерге ұшырады. Ең алдымен әнгіме қаржы институты жағынан сенімді
несиелеу жүйесінің болмауы жөнінде болып отыр. Ауыл шаруашылығындағы мұндай
дағдарыс республиканың азық-түлік қауіпсіздігіне қауіп төндіріп, оны
импорттық, көбіне денсаулыққа зиян өнімдерді тұтынушыларға ұсынуларынан
болып отыр.
Ресми міліметтер бойынша, қаржы жүйесінде жағдай жақсаруда. Қор
саудасында корпоративті емес мемлекеттік бағалы қағаздардың рөлі күшті. Бұл
өндіріс саласына деген тікелей және портфельді инвестициялардың ағысын
анғұрлым баяулатып, Қазақстанның өнеркәсіптік мүмкіндігін азайтады.
Қазақстанның дүниежүзілік сауда байланыс жүйесіне кіру мәселесіне
келетін болсақ, дағдарыс жылдарында Қазақстанның шетелге деген шынайы
сыртқы жалпы өнімінің үлесі 1990-шы жылы 0,29% тен 1997жылы 0,12%-ке дейіен
қысқарды. Оңтүстік Азиядағы қаржы-экономикалық дағдарыстың салдары Ресеймен
салыстырғанда Қазақстанға тиген жоқ. Бұл республиканың халықаралық
экономикалық кеңістіктегі байланысының төменгі дәрежеде екеніне көрнекті
дәлел бола алады. Дегенмен, еліміздің қазаіргі экономикалық хал-ахуалы
біршама жақсарғанын шетелдік ұйымдар да, жекелеген мемлекеттер де
мойындауда. Сонда да, Қазақстан үшін алдында тұрған ең үлкен мақсаттардың
бірі әрі маңыздысы осы саланы одан әрі қарай дамыту.

ІV. Әскери фактор.

Бұл мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін ең маңызды факторы
болып табылады. Оған стратегиялық күштердің әскери дайындығы мен
қабілеттілігінің даму деңгейі, жылдық инфроқұрылымдық дамуы, әскери-
теориялық және әскери қолданбалы дайындық деңгейі, әскери-өнеркәсіптік
кешендерінің жағдайы кіреді.
Қазақстан Қаруылы Күштері ең ірі және әскери қабілетті болып
есептелген бұрынғы Одақтың 40-шы армиясы негізінде құрылғаны белгілі.
Қазақстан қарулы күштерінің саны жағына келетін болсақ. Оны нақытылай ешкім
кесіп айтпаған. Кейбір зерттеушілердің айтуынша, 40-60 мыңға жетеді десе,
батыс сарапшылыры 76 мыңға келтіреді. Оның 40 мыңы – армия, 36 мыңы – ішкі
және тәртіп сақшылыр әскелері, ұландар және әскери бөлімдер.
Қазақстан Қарулы Күштерінің өзара әрекеті, әскери қабілеттілігі және
әскери дайындығы армияның мемлекет тарапынан қаржыландыруына байланысты.
Мәліметтер бойынша, 1997 жылы Қорғаныс Минстірлігінің шығыны бұрынғы
жылдарме салыстырғанда 94,4%- ға артық қаржыландырылды. Бұл әскери
қызметшілердің материалдық - техникалық, әлеуметтік – тұрмыстық тұрғыда
барлық әскери қажеттіктерін қанағатандыруы тиіс еді. Дегенмен, әскери
саланы қаржыландыру тәуелсіздік алған жылдармен салыстырғанда едәуір
жақсарып қалды. Сонау 1992-96 жылдары әскери қару – жарақтар былай тұрсын,
әскерилерге жалақы төлеуге мүмкіншілік болмай қалғаны, әскердегі
жауынгерлердің ішетін тамағына шейін азайып, әскерлер көшедегі
жолаушылардан ақша сұрап қайыршы болғаны, армиямыз құлдырап өте ауыр
жағдайды басынан өткергені есімізде. Десекте, әскерлердің көшедегі
адамдардан ақша сұрауын әлікүнге дейін доғармай келеді. Әсіресе, шекара
бекетінде қызметте жүрген жауынгерлердің ары-бері өткендерден әрнәрсе
сұрауы елдің мүддесі мен намысына үлкен нұсқан келтірері сөзсіз.
Қазақстан армиясындағы қазіргі жағдай оның 90-жылдардағы жалпы
әлеуметтік-экономиклық дағдарыс жағдайларынан өзгеше. Егер де ол кезде
әскери дайындыққа, қаруды жаңартуға, әскери қызметкерлерді әлеуметтік
қажеттіліктерін қамтамасыз етуге қаражаттың болмауы, ең бастысы берік
идеялық патриоттық фундаментің болмауы қаруылы күштерге ауыр моральдық-
психологиялық нұсқан келтірілген болса, бүгінде жағдай өзгерген.
Айранша ұйып тұрып, сабынша бұзыла кететін саясаттың құмар ойыны
қаймана халықты талай әбігерге салады. Мұны жете түсінген еліміздің қарулы
күштерін әлеуетін тағы бір тексеріп қоюды жөн көрді. Күні кеше жоғары бас
қолбасшы Н.Назарбаев Сарышаған полигонында өткен Отан қалқаны – 2002
стратегиялық жаттығуларына қатысып, әскерлердің әзірлігін өзі қадағалап, оң
баға берді. Сарышаған полигонында ұйымдастырылған стратегиялық жаттығулар
Қазақстан Қарулы Күштерінің құрамындағы әскерлердің барлық түрлері
қатысқан, кең ауқымдағы дайындық шарасы ретінде аталып өтті. Мемлекеттің
қауіпсіздігі мен шекаралардың берік болуы, халықаралық терроризмге қарсы
күрес қазіргі күннің қатаң талабы болып отырған осынау қиын-қыстау кезде
жаңа заманға сай өте дәл ататын Точка–У, Смельчак секілді қару
жүйелерін жаттығуда көптеп пайдалану, С-300 зениттік-зымырандық
кешендерді де қатыстыру, әскери ұшақтармен тік ұшақтардыңда мол қамтылуы
Қазақстан ендігі жерде қоғаныс саласына баса назар аударатынын аңғартады.
Стратегиялық жаттығуларда ел сарбаздарының техникаларды жетік менгеріп,
ұрыс дайындығы жоғары денгейде екені байқалады. Мықты елдің алдымен әскері
мықты болу керек. Біз тәуелсіз ел ретінде осынау он жыл ішінде аяғымызға
нық тұрғанымызға бүгін тағыда көпшіліктің көзін жеткізген сияқтымыз, –
деді Н.Назарбаев әскери жаттығудың соңында сөйлеген сөзінде.
Шынында да, Қарулы Күштеріміз жыл өткен сайын жаңару үстінде.
Үсітіміздегі жылы ақпан айындағы бір сөзінде Қазақстан Республикасы
Қорғаныс Министрі М.Алтынбаев: Біздің әскери бөлімдерде қазір ескірген 600
ұшақ, 3500 нан астам бронды техникалар тұр. Соларды пұлдап сатып, түскен
қаржыға әскери күштеріне аса қажет қуатты радарлар мен зениттік –зымырандық
кешендер сатып алу басты мақсат болып отыр, - деуі тегіннен-тегін емес.

V- Әлеуметтік фактор.

Қазақстан территориясы көлемінің өте үлкендігі, көпұлттылығы жағынан
ТМД-ға мүше елдер арасында алдыңғы орындардың бірін алады. Түрлі
экономикалық құрамы республиканың негізгі сипаттамасының бірі. Қазақстан
халықтарының этникалық құрылымының қалыптасуына ХХ.ғ басында жүргізілген
столыпиндік реформа, 20-шы жылдардағы ұйымдастыру мен 30-шы жылдардағы
этноцит, депортация және 40-шы жылдардағы соғыс эвакуациясы, 50-60–шы
жылдардығы тың жерлерді игеру қалыпты миграциялық құбылыстарға әсерін
тигізді.
Қазіргі кезде Қазақстанда этностың саны жағынан көп болып
есептелетіндер: Қазақтар (56,6%), орыстар(32,2%), украйндықтар (4,5%) және
немістер(1,9%).
Қазақстан тұрғындарының жаппай қоныс аударуының шырқау шегі 1994-95
жылдарға келді. Бұл республика тұрғынадарының санының азайуына алып келеді.
1997 жылдың 1-ші қаңтарына қарай Қазақстанда 15 млн. 860,7 мың адам тұрды.
Бірақ Қазақстан тұрғындарының басқа елдерге жаппай қоныс аударумен ғана
емес, шеттету саясатынан гөрі қоғамдағы экономикалық және әлеуметтік
дағдарыс кесірінен болған демографиялық көрсеткіштердің нашарлауы себебінен
болды. Аудандарда осы көрсеткіштердің нашарлауы тұрғындардың табиғи өсу
қарқынының қатты түсуінен көрінді. Тұрғындардың өсуі 1994-шы жылмен
салыстырғанда 39,1% -ке азайды.
Тұрғындардың саны ұдайы өсуі үшін әр - бір отбасында екі немесе үш
баладан болуы керек. Бірақ, Қазақстандық әйелдер күрделі әлеуметтік
мәселелермен денсаулық көрсеткіші нашарлауына байланысты бір-екі баламен
шектеліп отыр. Мұнымен қатар, ана және бала өлімінің көрсеткіші өсуде.
Еңбекке жарамды жастағылар, әсіресе еркектер өлімінің өсуі ерекше үрей
туғызады. Мұндай көрсеткіштер Қазақстан демографиялық қауіпсіздігіне құрып
кету қаупін туғызып отыр. Ең бірінші бұл байырғы қазақ тұрғындарына
қатысты.
Осындай тенденцияның берік орын алу қаупі қазіргі денсаулық сақтау
жүйесінің жағдайын айтқанда шыңдала түседі.
Соңғы жылдары емдеу орындарының саны тоқтаусыз азаюда және
медициналық қызметтің сапасы азаюда. Әсіресе бұл тенденция Қазақстан
тұрғындарының жартысы тұратын ауылдық мекендерде күшті. 1500 село мен
ауылдарда ешқандай медициналық мекемелер жоқ. Тұрғындардың денсаулық
жағдайы мемлекеттің ішкі күштерінің басты құрамдас бөлігі болып табылады.
Бұл Қазақстанның халықаралық қатынаста маңызды субьектісі мәртебесіне
үміттенуіне кедергі беретін үлкен кемшілік.
Осыған байланысты Қазақстанның басты міндеті - интеллектуалды
ресурстарын сақтап қана қоймай, оны үнемі дамып отыруына жағдай жасау. Бұл
процесте басты рөлді білім және ғылым саласы ойнайды. Бұлар да Қазақстанның
басқа да әлеуметтік салалары сияқты қиындықтарды басынан өткізуде.

VІ- Ақпараттық қауіпсіздік факторы.

Қазақстанның ақпараттық қауіпсіздігі жоғарыда айтылған факторлардың
барлығынанда маңызды. Себебі, ақпараттық қауіпсіздік осы факторлардық
барлығының қызметін атқарады. Еліміз тәуелсіздік алғанннан кейін,
Қазақстанның табиғи бай ресурстарына көзін тіккен алпауыт елдер ең алдымен
осы ақпарат кеңістігіне кіріп, кейін өзінің діттеген мақсатын жүзеге асыру
үшін белбайлағаны сөзсіз. Әсіресе, егемендік алағаннан бастап елімізге
ағылған неше түрлі діни секталармен басқада ұйымдардың мақсат мүдделерін
қорғап, соларды дәріптейтін БАҚ пайда болды. Есесіне елімізде соларды
қолдайтын тұрғындар да пайда болды. Бұл емес қорқыныштысы, қорқыныштысы БАҚ
арқылы жалған ақпарат таратып түрлі дінмен секта өкілдері арасында араздық
тудырып, елдің тыныштығын ұшырмаса деген қорқыныш бар.
Сонымен, Қазақстан ұлттық қауыпсіздік факторларына сараптама жасай келе,
оның Қазақстанның ішкі және сыртқы саясатындағы анықтаушы құрал екендігін
және біз анықтаған факторлар – географиялық, саяси, экономикалық, әскери,
әлеуметтік және ақпараттық қауіпсіздіктің өзектіліктері өз маңыздылығын
жоғалтпай отыр. Ал оның ұлттық тұтастығында ерекше орын алатын ақпараттық
қауіпсіздіктің негізгі мақсаттары туралы келесі бөлімде сөз болады.
Қазақстанның қауіпсіздігінің негізгі мақсаттарын айқындау бүгінгі
күндегі саясатшылардың, саясаттанушылардың халықаралық қатынастар бойынша
зерттеу жұмыстарымен айналысатын журналистердің алдында тұрған басты
міндеттердің бірі. Сол себептен де автор диплом жұмысында қауіпсіздікті
қамтамасыз етудің негізгі мақсаттарын анықтауға тырысты.

І.2. Ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі мақсаттары.

Саяси қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі мақсаттарына мыналар
жатады:
- Әрдайым мемлекеттілігімізді соның ішінде, елдің тұтастығын
насихаттау;
- Қазақстанның мемлекеттік егемендігі мен территориялық тұтастығын
сақтау үшін тұрғындарды қажетті ақпараттармен қамтамасыз ету
- Өмір сүріп отырған конституциялық құрылысты сақтау және оның
құқықтық негіздерін нығайту және осы жолда ақпарат құралдарының
рөлін күшейту;
- Күрделі әлеуметтік – саяси дағдарыс қауіпінің алдын ала отырып,
тұрғындардың сұранысын өкіметке өкіметтің жауабын елге жеткізуде
өркениетті саяси диалогтың жүйесін құру;
- БАҚ саласында құқықтық тәртіп пен тұрақты демократиялық саяси
жүйені қалыптастыру;
- Адамның өмірін, денсаулығын, мүлкі мен құқықтарын сенімді қорғау
үшін БАҚ-та арнайы бағдаламалар жасау.
Экономикалық дағдарысты жеңу, әлеуметтік бағыты бар сапалы нарық
жүйесін құру және орта меншік иелерін қалыптастырып, дүниежүзілік
экономикалық жүйеде өз орнын алу қазіргі кездегі Қазақстанның өмірлік
маңызы бар мүддесі болып табылады.
Сонғы кездері халықаралық қақтығыстардың діни сипат алуы әсіресе, діни
экстимистер мен ислам террористерінің аты дүиені дүрілдетіп тұрған тұста
біздің де елдің тұрақтылығы мен тұтастығына әсер етпеуі мүмкін емес, сол
үшін осы саладағы елге тереп жатқан ақпараттың сипатына және ақпараттық
қауіпсіздіктің рөліне ерекше тоқталып кетуді жөн көріп отырмын.
Қазақстан халқының көп ұлттық құрамы елдің ішкі саяси ахуалына әсер
ететін фактор болып табылады. Мемлекет қауіпсіздігі мен дамуының маңызды
шарты – елде өмір сүретін ұлттардың және түрлі дін өкілдерінің арасындағы
келісімінде. Мемлекеттің міндеті осыны сақтау мен дамытуда маңызды рөл
атқаратын бұқаралық ақпарат құралдарындаға ақпараттық саясатты жетілдіріп,
республиканың барлық этностарының біртұтастық мемлекет ұғымын
қалыптастырудан тұрады. Бұл жерде сөз отандастар қағидасын қалыптастыру
туралы болып отыр.
Дін немесе ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі мақсаттарының бірі - діни
экстремизм қатерінен қорғау. Ол үшін:
- Бірінші кезекте, барлық дін өкілдерінің діни кітаптары мен газет –
журналдарын мүмкін болса мемлекеттік тілде жүргізіп, оларды
қаржыландыруын немесе олардың шетелден басқарылуына тиым салып,
осы Қазақстандағы діни басқармадан жүргізіп, мемлекеттік тұтастық
пен діндер арасындағы диалогты кеңінен насихаттау.
- Жастар арасындағы жұмыссыздықты қысқартуға бағытталған және жалпы
азаматтық қағидаларды мақсат ете отырып, жастар саясатын іске
асыру;
- Облыстардағы тұрғындарды жұмыспен қамту, жастар орталықтарын ашу
және тұрақты бос орын жәрмеңкелерін жүргізу;
- Сол немесе басқа діни секталарды тіркеу кезінде қойлатын талапты
күшейту;
- Басқа мемлекеттерде құқыққа қайшы іс- қимыл жасаған жеке тұлға мен
қоғамның денсаулығы мен санасына қауіп- қатер әкелетін діни
ұйымдар қызметіне толық тиым салу. Діни секталар баспанасын,
және шетелдік арнаулы қызметкерлердің әрекеттерне ерекше көңіл
аудару қажет.
Қазақстан ұлттық қауіпсіздігінің негізіне жеке тұлғалар қоғам және
мемлекеттің өмірлік маңызды мүдделерін, сондай-ақ оның ұлттық құндылықтары
мен тұрмыс - салтын сырттан және іштен төнетін қауіп - қатерінің кең
спектрлерінен қорғау қызметтері жатуы тиіс. Бұл жерде аумақтық тұтастық пен
мемлекеттік тәуелсіздікті сақтау сияқты өмірлік маңызы бар қағидаларды
ұлттық мүдделер жекелеген адамдардың еркі мен тілегіне байланысты
еместігін, қайта олардың қызметі ұлттар мен діндер арасындағы бейбітшілік
ұғымын қалыптастыру үшін және тұрғындардың рухани сұраныстарын
қанағаттандыра отырып, елді рухани қазыналармен қамтамасыз ету. Сонымен
қатар, ұрпақты салиқалы да салауатты өмір салтына шақыру.
Қазіргі заманда саясаттың үлкен гуманизациялау құбылыстары мен
антропоцентризм (дүниенің тетігі адам деп білетін идеалистік ілім)
идеологиясы қалыптасуының күшеюінен көп уақыт бойы мемлекет мүдделеріне
бағынышта болып келген. Жеке тұлғалар мен қоғам мүдделерін қорғау
басымдығын дәлелдеу байқалады. Сонымен, Қазақстанның қаралған геосаяси
факторларының өзгешеліктері мен жаңа әлемдік тәртіп ерекшеліктері Қазақстан
ұлттық қауіпсіздігінің өз анықтамаларын жасау үшін негіз береді. Егер
тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарында бірінші орынға мемлекетттің саяси
және әскери қәуіпсіздігін қамтамасыз ету, халықаралық қатынастар жүйесінде
өзіне лайықты орнын анықтау міндетттері қойылса, қазіргі жағдайда
экономикалық, әлеуметтік және экологиялық қауіпсіздікті қаматамасыз ету
мәселелері бірінші орынға шықты.
Ұлттық қауіпсіздік ұғымын бірінші кезекте Қазақстан азаматтарының
толық дұрыс құнды өмір сүру, еркін даму және өзін көрсету үшін қолайлы
жағдай жасау деп түсіну қажет. Биліктің институтталған және идиологиялық
нысанда ұйымдастырылған мемлекеттің рөлі бұл жағдайды қауіпсіз етіп
жасауда. Бұл анықтама адамзат тарихында болған ұлттық қауіпсіздіктің
маңызың мемлекеттік қауіпсіздікпен алмастыру мүмкіндігін болдырмауға
мүмкіндік береді. Бұндай жағдайда мемлекеттк билік қауіпсіздігі нақты жеке
тұлғалар мен тұтас қоғам қауіпсіздігінің үстінен қойылады.

І.3 Ақпараттық қауіпсіздік немесе Қазақстанның мемлекеттік мүддесі.

Халықаралық ортаның анархиялық сипаты көптеген мәселелердің шығуына
себепші болуда. Солардың бірі - Қауіпсіздік мәселесі. Қауіпсіздік мәселесі
- халықаралық қатынастардың теориялық саласында да, практикалық саласында
да жалпыға ортақ мәселелердің бірі. Бұл мәселе халықаралық саясаттану
мамандарымен мемлекет қайраткерлерінің тіліне тиек болып жүрген өзекті әрі
негізгі тақырып болып келді және бола бермекші. Өйткені, бұл тақырыппен
халықаралық саясаттың барлық мәселесі тікелей байланысты. Адамзаттың даму
тарихына үңілсек: тайпалар мен ұлыстар, этникалық топтар мен империялар
және мемлекеттер арасындағы қақтығыстар мен бір - бірімен соғысы ұдайы
жалғасып отырды. Сондықтан көптеген саясаткерлер мен ойшылдар, көрші
мемлекеттер тарапынан төнген қауіп-қатерден елдің қауіпсіздігін қалай
қамтамасыз етуді және оларға қалай тойтарыс беруге болады деп бас қатырған.
Сөйтіп, әскерлердің қарулану жүйесінің жаңа түрлері, жаулап алудың жаңа
стратегиялық жобалары ұсынылды. Сондықтан мемлекет өмір сүріп тұрған кезде
оның қауіпсіздік мәселесі ешқашан түбегейлі шешіліп бітпейді, қайта ел
тізгінін ұстап отырған басшылардың саяси сауаты, ерік - жігері мен
парасаттылығына тікелей байланысты болады. Бұл әсіресе қазіргі жаһандану
үрдісінің қанат жайған тұсы, яғни "қоғамды демократияландыру, нарықтық
экономикаға көшу және ашық қоғам қалыптастырумен елді ақпараттандыру
акцияларының жүруі тұсында болатын оқиғалар. Бұл акциялар мемлекеттің
дамуына үлес қосатынындай оның құлдыруына да себепші болады. Өйткені осы
жаһандану үрдісімен бірге халықаралық терроризмнің дамуы, жаппай қырып -
жоятын қару - жарақтың таралуы, ұлттық болмысына кері әсерін беретін және
елдің ұйытқысын қашыратын ахбарлардың тарaлуы мемлекетті құлдыратып
жіберері анық.
Бүгінде барлық мемлекеттің алдынан көлденең шығып, бас қатыртып
отырған көкейкесті мәселелердің бірі осы ақпараттық қауіпсіздікті
қамтамассыз ету.
Ақпараттық қауіпсіздік мәселесінің толыққанды зерттелмеуі және оған
нақты анықтама берілмеуі - бүгінде көптеген түсініспеушілік пен өзекті
мәселелердің туындауына себепші болып отыр. Сонымен қатар, әлемдік
қауымдастықтарда, жекелеген мемлекеттердер де ақпараттық технологияның
қарқынды дамуына сай ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ете алмай
отырғандарын мойындауда.
Ақпараттық қауіпсіздік бүгінде стратегиялық маңызға ие. Өйткені
оны кейбір батыс ғалымдары тек ақпараттық қауіпсіздік деп қана емес,
сонымен қатар оның маңыздылығын "халықарарлық қауіпсіздік " немесе "ұлттық
қауіпсіздік" мәселелерімен қатар қоюда. Басқаша айтқанда, әлеуметтік-
экономикалық саладағы үлкен саясат десекте болады. Себебі, ақпарат
жекелеген адамдардың санасына тіпті қоғамдық пікірге және қоғамның
тұрақтылығына тікелей әсер ететінін ежелден білеміз.
"Қырғи-қабақ соғысы" кезінде, әлемнің екі жағында орналасқан, екі
жүйедегі елдердің яғни капиталистік жүйе мен социолистік жүйедегі елдердің
арасындағы бір - біріне қарама - қайшы саясат жүргізгені мәлім. Бақталастық
пен бәсекелестік көбіне - көп жаңа және сонғы үлгідегі қару-жарақты
өндіруде жүрді. Қару - жарақты екі жақта тоқтаусыз өндірілуі екіжүйе
арасында әскери қақтығыстардың басталып кету қауіп ұдайы туғызып отырды.
Социалистік елдер капиталистік елдерден және капиталистік елдер социолистік
елдерден ешқандай кем емес екендігін дәлелдеу үшін өндірілген қару -
жарақты сынақтан өткізу мақтанышқа айналған - ды. Сол сынақ алаңдарының
бірі әрі Азия елдеріне шығатын дарбаза - Ауғанстан. Ауғанстанға үстемдік
орнату әлемде үстемдік орнату мен пара-пар еді. Дегенмен, екі жүйе
арасындағы соғыс тек қару-жарақ саласында ғана емес сонымен қатар
ақпараттық салада да жүріп отырды. АҚШ-тың "Азаттық Радиосы" мен "Америка
даусы", КСРО-ның Шығыс еуропа елдеріне тараған ОЙРТ пен "Радио Маягі" және
т.б ақпарат құралдары осының айғағы болса керек. Осы ақпарат құралдарының
барлығыныңда көздеген мақсаты өздерін мақтап, өзгенікін даттау және өз
ойларын үшінші денгейдегі елдерге таңу еді. Бұл дегеніңіз, "Қырғи-қабақ
соғысы" ақапарат құралдарымен де жүріп отырды деген сөз.
"Қырғи - қабақ соғысы" аяқталғалы үстіміздегі жыл құдай қаласа он үш
жыл толады. Бірақ, ақпараттық майдан бұрынғы кездегіден әлдеқайда
күрделіленіп кетті десек артық болмас. Өйткені, "Қырғи - қабақ соғысы"
аяқталысымен үшінші әлем елдерінің алдына тағы бір күрделі жаһандану
мәселесі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.