БИЛІК ЖҮРГІЗУДІҢ МЕХАНИЗМДЕРІ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ
ТАҚЫРЫБЫ:

ҚР БИЛІКТІҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУ МЕХАНИЗМДЕРІ

ТЕКСЕРГЕН: ИМАНМОЛДАЕВА Б.
ОРЫНДАҒАН: ЖҰМАТАЕВА ГАУҺАР

АЛМАТЫ 2007

ЖОСПАР:

1. БИЛІКТІҢ ҚАЖЕТТІЛІГІ ЖӘНЕ МӘНІ.

2. БИЛІК ЖҮРГІЗУДІҢ ПРИНЦИПТЕРІ.

3. БИЛІК ЖҮРГІЗУДІҢ МЕХАНИЗМДЕРІ.

4. ҚР БИЛІКТІҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУ МЕХАНИЗМІ.

5. БИЛІКТІҢ ЛЕГИТИМДІГІ.

6. ҚОРЫТЫНДЫ.

7. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

ҚР БИЛІКТІҢ ҚЫЗМЕТ ЕТУ МЕХАНИЗМДЕРІ

Билік пен саясат өзара біртұтас, олар бірін бірі қуаттайды және бірінен
бірі тәуелді. Сөйте тұра олар тепе-тең емес. Олардың мазмүны әр басқа.
Билік – саясатты іске асыру құралы. Ал билік тұтқасы үшін, оны ұстап тұрып,
өз мүддесіне пайдалану үшін күрес – саясаттың негізгі мазмұны. Билік –
субъектілердің, немесе субъекті мен объектінің қарым-қатынасы бар жерде
мәнге ие. Яғни, билік – субъектілер арасындағы қатынас.
Саясат пен биліктің пайда болу негізі бір. Билік те саяст сияқты адам
бойындағы табиғи қасиеттерден, оның ішкі қайшылықтарынан бастау алады:
адам, бір жағынан, өзіне тән ерекшеліктерімен даралануға, дербестікке
ұмтылады, екінші жағынан, нақты әлеуметтік ортадан аулақтап, оқшау өмір
сүре алмайды. Ол сол ортадағы дәстүрлер мен қалытасқан нормаларға, күшінде
тұрған заңдар мен талаптарға бағынуға тиіс.
Ал биліктің қоғамдық ролі мен қажеттілігі түптеп келгенде мынадай екі
түрлі жағдаймен анықталады. Біріншіден, қоғамның түп негізі, тіршілік
тұтқасы өндіріс процесі екені белгілі. Оны ұйымдастыру, жүйелі арнаға
түсіру өте қиын әрі күрделі. Ең бастысы, өндіріс процесіне қатысушылардың
барлығын бір ерікке бағындыру керек. Онсыз өндірісте береке болмайды, іс
ілгері баспайды. Олай болса билік тұтқасы осы процесті басқарып, реттеп,
бақылауға алып отыруға тиіс. Екіншіден, қоғамдағы таптар мен топтардың
жағдайы мен орны әртүрлі дедік. Айталық, бір топ билік тұтқасын қолына
ұстап отыр. Екінші топ – билік тұтқасына таяу тұр, оған ықпал жасағысы,
немесе оны жеңіп алып өз мүддесіне пайдаланғысы келеді. Ал үшінші топ –
биліктен мүлде алыста, ол да билік тұтқасына ұмтылады, т.б. Яғни, биліктің
арғы негізінде әлеуметтік топтардың мүдделері жатыр. Алайда билік тұтқасы
үшін ең маңызды нәрсе – қоғамның тұтастыы мен бірлігін сақтау. Онсыз билік
өз құдіреті мен құзырынан айрылып қалады. Сондықтан да ол бүкіл қоғам үшін
маңызды, жалпыға ортақ мәнді мүдделерді іске асыруды бірінші кезекте
ұстайды.
Билік – күрделі, терең мәнді, сан қырлы ұғым. Бір қарағанда билік
түсінігі бізге етене таныс сияқты. Күнделікті өмірде әртүрлі жағдайларға
байланысты қолдана беретініміз де рас. Мәселен, ата-ананың балаа билігі,
алла тағаланың пенделеріне билігі, адамның табиғат дүниесінде жүргізетін
билігі хақында ұғымдар қалыптасқан. Сондай-ақ, өз халқымыздың тарихынан, ел
аузындағы әңгіме-аңыздар мен эпос-жырлардан хандар айтқан кесім, билер
айтқан шешімдер туралы да білеміз. Қасиетті бабаларымыз Төле би, Қаз
дауысты Қазыбек би, Әйтеке билердің билік тұтқасына әділеттік сипат
бергенін де бүгінде мақтанышпен ауызға аламыз. Міне, мұның бәрі билік
ұғымының сан қатпарлы екенін білдіреді.
Саяси билік – саясат туралы ғылымның алтын өзегі, темір қазығы, басты
категориясы, түбегейлі түсінігі. Саяси биліктің мәнін, оның механизмдері
мен басты принциптерін, әлеуметтік ролін білу арқылы ғана қоғамдағы сан
қилы әлеуметтік, экономикалық, рухани және саяси процестердің өзара
байланысын, қызмет атқаруын және дамуын жан-жақты түсінуге, олардың ішкі
қатпарларына зер салып үңілуге болады.

Билік құбылысының мән-мағынасына үңіле отырып, оның билік жүршізуші жақ
пен билікке бағынушылар арасындағы, биліктің субъектісі мен объектісінің
арасындағы күрделі қатынас екеніне көз жеткіземіз.
Биліктің субъектісі – қарым-қатынаста бастаушы, белсенді әрі шешуші
роль атқарады. Билік тұтқасына не екендігі оның бұйрықтары мен өкімдерінен
көрініс тауып отырады. Ал оның билік жүргізуші ретіндегі өкілдігі,
бұйрықтары мен өкімдерінің парменділігі және олардың бағынушылар тарапынан
міндетті түрде орындалу қажеттілігі тиісті қоғамдық нормалар мен заңдар
арқылы бекітіледі. Әрине субъекті қолындағы билік тұтқасын жете меңгерген,
бағынышты жақтың (объектінің) жай-күйін жақсы білетін, сол негізде ұғымды
саяси шешім қабылдап алатын, ел алдындағы жауапкершілікті өз мойнына толық
алатын қабілеттерге ие болуға тиіс. Бұл қабілеттер билік жүргізудің негізгі
принциптері болып есептеледі. Оларсыз билік өз міндеттерін атқара алмай,
елді тұрақсыз аума-төкпе күйге ұшыратады.
Билік субъектісі күрделі әрі көп деңгейлі сипатқа ие. Дара адам, ұйым,
адамдардың әртүрлі қауымдастықтары (таптар, топтар, ұлттар мен ұлыстар) –
мемлекет аумағындағы бүкіл халық, тіпті Біріккен Ұлттар Ұйымына біріккен
бүкіләлемдік адамзат қауымдастығы - әрқайсысы өз алдына билік субъектісі
бола алады. Билік қатынастарында олардың мүдделері түрлі саяси ұйымдар
(партиялар мен қозғалыстар), басқарушы саяси элита және дара саяси тұлғалар
арқылы көрініс табады. Бұл арада биліктің субъектісі және билікті алып
жүрушілер деген ұғымдардың тепе-тең емес екеніне назар аударған жөн. Билік
субъектісі билікті алып жүрушілерге, жүргізушілерге (ұйымдар, мекемелер,
дара тұлғалар) өкілеттік береді.
Билік қатынасы қашан да екі жақты дедік. Оның екінші жағы – билік
объектісі. Ол – субъектіге бағынышты. Бағыныштылық жоқ жерде билік –
құзырынан айрылады. Объектінің субъектіге бой ұсынбай бас көтеруі, тіпті
ашық, кескілескен қарсылық көрсетуі де мүмкін (мәселен ұлт-азаттық
көтерілісі, төңкерістер, т.б.). Мұндай жағдайда субъект күш көрсетуге,
зорлық жасауға жол береді, үстемдікке жете алмаса – билік тұтқасынан
айрылады. Ал қоғамның тұтастығы мен бірлігі бар жерде объекті-субъектінің
құзырында болады. Алайда, бұл бағыныштылықтың табиғаты әртүрлі болуы
мүмкін. Оның негізінде қорқыныш пен үрей немесе билеушіге бас июдің дәстүр-
салты, бодандық, бағыныштылық психологиясы жататын кездер де аз емес.
Керісінше, билік субъектісіне бағынудың қажеттігіне деген сенім, ынта
шешуші роль атқаратын жағдайлар да бар. Билік тұтқасының беделі де мұндайда
маңызды роль атқарады. Мұның бәрі халықтың саяси мәдениетінің деңгейіне,
қоғамдағы саяси режимнің түріне байланысты.
Билік қатынасындағы субъекті мен объектінің байланысы олардың
табиғатынан ғана емес, сонымен бірге қандай құралдар, әдіс-амалдар
(ресурстар) қолданылатынынан, яғни билік механизмдерінен тікелей тәуелді.
Бұл ретте қоғамның мәдени даму деңгейі, қоғамда орныққан ахуал, қалыптасқан
нормалар мен дәстүрлер, идеологиялық ағымдар, саяси жағдай, билік
жүргізушілердің ықпалы, беделі – бәрі маңызды роль атқарады. Дегенмен,
жүйелей келгенде билік жүргізу негізінен СЕНДІРУ және КҮШТЕУ тәсілдеріне
келіп саяды. Ал билікті іске асыру ҚҰРАЛДАРЫНА мыналар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.