Қоғамдық саяси құрылысы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі
Қазақ Еңбек және әлеуметтік Қатынастар Академиясы

РЕФЕРАТ
Тақырыбы: Қоғамның саяси жүйесі

Орындаған: Байзакова А.Т.
Тексерген: Жапакова С.М.

Алматы 2006ж.
Жоспар
Кіріспе
Тақырып: Қоғамның саяси жүйесі
Негізгі бөлім: а) Қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттік емес буындар.
б) Мемлекет – қоғамның саяси жүйесінің өзегі.
в) Мемлекеттік қоғамның саяси жүйесінің басқа
буындармен өзара қарым-қатынасы.
Қорытынды: Қоғамдық саяси құрылысы
Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Қоғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттік емес буындар. Қоғам өзінің
тіршілік ету процесінде тек қана мемлекетке емес, сондай-ақ мемлекеттік
емес құрылымның ауқымды жүйесіне, ұйымдарга, бірлестіктер мен қозғалыстарға
да сүйенеді. Мемлекетпен бірге соңғылары қызмет көрсетуге, бақылауға және
қоғамдық қызметтің түрлі саласын реттеуге қатысады, көптеген бастамалар мен
жаңалықтардың бастамашысы болады, қоғамға туындаған проблемаларды,
қиындықтарды жеңіп шығуға, күнделікті келешектегі және перспективадағы
міндеттерді шешуге көмектеседі. Қоғамды жан жағынан қоршай, оның
байланыстары мен қарым-қатынастарына кірісе отырып, оның өмір
тіршілігіндегі көптеген процестеріне мемлекеттік емес құрылымдар, ұйымдар,
бірлестіктер мен қозғалыстар орасан зор, кейде баға жеткісіз роль атқарады.
Олар бірінші кезекте қанағаттандыруға жататын анағұрлым елеулі
қажеттіліктер мен мүдделерді тауып, жұмыстың қандай да бір учаскесіндегі
кемшіліктерді жойып, жағдайды жақсартуға шаралар қабылдайды, анағұрлым
тиімді (олардың көзқарасы бойынша) шешімдер вариантын ұсынады, теріс
пайдаланушылық және бұзушылықтармен күреседі. Кейде олар қоғамды
мемлекеттің болжап болмайтын әрекеттерінен қорғайды, әсіресе - өкіметті
басып алып, жұрттың барлығына өз еркін, диктатын және өзінің тәртібін
таңуға тырысушы жекелеген топтар мен тұлғалардың озбырлығынан қор-ғайды.
Мемлекеттік емес құрылымның бірі болмаса екіншісі заңдылық пен
конституциялық тәртіпті қалпына келтіруге тырысып, жоғарыда аталған сияқты
топтар мен тұлғалардың жолына кесе көлденең тұрады. Билікті қолына алып
алған топтар мен тұлғалардың жағына шығып кеткен немесе әліптің артын бағып
отырған мемлекеттік емес құрылымдар, ұйымдар, бірлестіктер, қозғалыстар да
бар екендігі шындық. Бұл жерде әдетте бірыңғай көзқарас болмайды.
Мемлекеттік емес құрылымдар, ұйымдар, бірлестіктер, қозғалыстар
мейілінше әралуан, сипатты, әр түрлі, алға қойған мақсаттары да әр түрлі.
Оларды түрлі критерийлер мен негіздер тұрғысынан қарап, жіктейді. Қазір
ғылыми еңбектерде мемлекеттік емес құрылымдардың, ұйымдардың,
бірлестіктердің және қозғалыстардың әрекетіне олардың саясатпен, саяси
өмірмен және саяси қарым-қатынаспен байланысының қандай екендігіне қарап
талдау жасалуда.
Осы тұрғыдан алғанда саясатпен белсенді айналысуға, қоғам өмірінің
саяси көңіл-күйіне ықпал етуге, саяси қарым-қатынастың тікелей субъектісі
болуға бейім құрылымдар, ұйымдар, бірлестіктер мен қозғалыстар ерекше көзге
түседі.
Олардың саяси міндеттерге бағыт алуы өздерінің жағыларында және басқа
да маңызды құжаттарда айқын баянды етілген. Мұндай құрылымдар мен
ұйымдардың қатарына ең алдымен саяси партиялар, сондай-ақ президенттің,
парламенттің, жергілікті өкілетті органдар мен жергілікгі өзін-өзі басқару
органдарының, басқа да сайлауы мекемелері мен лауазымды тұлғалардың сайлау
кезеңінде үгіт-насихат, ұйымдастыру-саяси жұмыстарын октізу үшін құрылатын
тұрақты немесе уақытша сайлау блоктары жатады. Мұндай блоктардан
ерекшелігі, саяси партиялардың қызмет аясы анағұрлым кем: олар сайлауға
байланысты жұмыстармен шектеліп қалмайды, өмірдің өзі туындатып отырған
түрлі саяси мәселелердің шешілуіне қатысады (парламентке заң жобаларын
енгізу және үкіметке ұсыныстар енгізу; жылдың, жарты жылдықтың, тоқсанның
және одан туындайтын міндеттердің қорытындыларын шығару; ішкі және
халықаралық өмірдегі маңызды саяси жағдайларға үн қосу; мемлекеттік
аппараттың қызметіне қоғамдық-саяси бақылау жасау және т.б.).
Мемлекеттік емес құрылымдардың, ұйымдардың, бірлестіктер мен
қозғалыстардың басқа тобын тікелей саяси өмірге қатысу үшін құрылатындар
емес, өндірістік-экономикалық, әлеуметтік-мәдени, рухани, кәсіби-еңбек
қызметі саласындағы міндеттерді шешу үшін құрылған топтар құрайды. Бұл
жерде кәсіподақ, кооператив, діни, әйелдер ұйымдары, жазушылар,
композиторлар, сәулетшілер одақтары және басқалар айтылып отыр, олар
өздерінің жарғылары мен ережелерінде саяси мақсатты айрықша баса
көрсетпейді, керісінше материалдық-экономикалық, мәдени-тұрмыстық, рухани,
әлеуметтік, кәсіби қажеттерін және өз мүшелерінің мүдделерін қанағаттындыру
міндеттерін алға қояды. Ақиқат өмірде олар (әсірссе кәсіподақтар),
саясаттан тыс болмайтыны рас, анда-санда немесе тұрақты түрде сайлау
науқандарына қатысады, кейде тіпті түрлі саяси талаптарды да белсенді түрде
қойып отырады (мысалы, еңбекақыларын ұзақ уақыт төлемегендігіне байланысты
Ресейдің шахтерлері мен кеншілерінің бірқатар кәсіптік одақтары 1998 жылдың
жазында Ресей президснті мен үкіметінің отставкаға кетуін талап етіп
қойды). Кейбір зерттеушілер (М.Н.Марченко, С.А.Комаров) жоғарыда аталған
ұйымдарды "нагыз саяси ұйымдар емес" деп атайды, және бұл термин құлақка
онша жағымды болмағанымен, олардың қоғамның саяси саласындағы өзіндік
ерекшелігі мен орнын дәл көрсетеді.
Ақырында, саясаттан және саяси қарым-қатынастан алыс тұрған және тар
шеңбердегі кәсіби, әуесқойлық мақсатты көздейтін, адамдардың жеке және
топтық бейімділігі мен мүдделерін ескеретін мемлекеттік емес құрылымдар,
ұйымдар, бірлестіктер мен қозғалыстар да бар. Бұл жерде филателистер,
нумизматтар, автоәуесқойлар, музыкамен әуестенушілер және тағы басқа
қоғамдар айтылып отыр. Олар қоғамның саяси жүйесінің құрамына кіре ме? Олар
саяси биліктің субъектісі болып табылмайды, нағыз саяси қарым-қатынасқа
қатыспайды, сондықтан да оларды қоғамның саяси жүйесінің бір бөлігі деп
санауға болмайды.
Осылайша қоғамда тіршілік етіп, қызмет істеп жатқан мемлекеттік емес
құрылымдардың, ұйымдардың, бірлестіктер мен қозғалыстардың бәрі бірдей
саяси жүйенің компоненттері және құрамдас бөліктері болып табылмайды.
Ондайлардың қатарына қоғамның саяси өміріне қатысуды тура немесе
жанама түрде өздерінің мақсаты деп жариялайтын, саяси биліктің субъектісі
болып табылатын, белгілі бір саяси мүдделерді көздейтіндерді жатқызу керек.
Қоғамның саяси жүйесінің мемлекеттік емес буындарының негізгі түрлерін
кеңінен қарастырдық. Олардың нақтылы ролі көптеген факторларға байланысты
және қоғамдық дамудың түрлі кезеңдерінде айтарлықтай өзгеруі мүмкін.
Мемлекеттік-ұйымдасқан қоғам жағдайында әрекет ете отырып, олар мемлекетке
қатысты толық селқостық таныта алмайды және әр түрлі мәселелер бойынша ауық-
ауық олармен байланысқа түсуге мәжбүр.
Мемлекет - қоғамның саяси жүйесінің өзегі. Мемлекет қоғамның саяси
жүйесіне оның құрамдас бөлігі ретінде енеді. Сонымен саяси жүйенің бөлігі
ретіндегі мемлекеттің субъектілігі — айрықша, өзгеше дара, қайталанбас:
саяси жүйенің мемлекет сияқты осындай қасиеті мен сапасы бар, демек
мемлекетке тән жағдайға, роль мен функцияға үміттене алатын басқа
субъектісі жок қой. Мемлекетті саяси жүйенің құрамында оның жаңа қырлары
мен жақтарын көрсетуге мүмкіндік бере отырып зерттеу аса пай-далы.
Саяси жүйеге саяси сипаты бар, қоғамның саяси өміріне қатысатын, саяси
биліктің субъектісі болып табылатын құрылымдарды, бірлестіктерді,
қозғалыстарды қоса отырып, осы аталғандардың барлығының толық көлемінде
мемлекетте де қолданылатындығын айта кету керек. Өйткені ол саяси биліктің
қоғамдағы басты идея қолданушысы және негізгі субъектісі. Ол - саяси
қатынастардың басым көпшілігінің белсенді қатысушысы (көбінссе -
бастамашысы); онсыз олар көп жағдайда өзінің мәнділігі мен салмақтылығын
жоғалтады. Барлық дерлік мемлекеттік-құқықтық институттар бір мезгілде
саяси институттар болып табылады.
Басқаша айтқанда, мемлекетке саяси сипат тән, соған қарай ол қоғамның
саяси жүйесінің құрамына кіреді. Алайда мемлекет — оның мемлекеттік емес
буындарына ұқсас саяси жүйесінің, әдеттегіден тыс бөлігі. Ол — оның белгілі
бір мөлшерде (белгілі бір елеулі ескертулерімен) ондағы шоғырландырушы және
үйлестіруші рольді орындайтын өзегі.
Қоғамның саяси жүйесі саяси биліктің ұйымын қамтиды және, нақтырақ
айтқанда, олардың арасындағы қарым-қатынастан тұратын, әр алуан саяси
институттардың қызмст істеуіне әсері бар билік субъектілерінің жиынтығын
өзіне қосып алады.
Түрлі объективті және субъективті себептердің әсерімен саяси жүйе
өзгеріп, жаңа жағдайға бейімделеді. Және қоғамның әрбір даму кезеңінде
саяси жүйенің өзінің жай-күйі сәйкес келеді.
Саяси жүйенің барлық буындары, оның ішінде мемлекет те, бір бірінен
бөлек, жеке әрекет ете алмайды. Олар қандай да бір мәселелер бойынша өзара
алуан түрлі қарым-қатынасқа түседі. Сондықтан да олар бірлік пен тұтастық
құрады деп айтуға болады.
Алайда қоғамның саяси жүйесінің мұндай тұтастығы мен бірлігін асыра
мақтауға, тіпті абсолюттендіруге болмайды, өйткені оның ішіндегі қарым-
қатынас ылғи да оның құрамдас бөліктерінің ынтымақтастығы мен өзара
көмегінің ара қатысы сияқты бағаланбауы мүмкін. Бұл қарым-қатынастың
кейбіреуі ынтымақтастық пен өзаракөмек шеңберіне сыйып кетеді, ал олардың
кейбіреулері оған қарама-қайшы болып, күрес пен бірін бірі жоққа шығаратын
сипаты болады.
Қоғамның саяси жүйесі - өзінің құрылымында саяси құрылыс, саяси ұйым,
саяси нормалардың жиынтығы мен солардың негізінде құралатын саяси қарым-
қатынастардың бірнеше салыстырмалы оғаштау, шағын жүйелері бар көптеген
топтан тұратын құрылым. Қазіргі жағдайда бізді әсіресе қоғамның саяси ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.