Қазақстанда Азаматтық қоғамның қалыптасуы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 БӨЛІМ. АзаматтыҚ ҚоҒам концепциясыныҢ

дамуы жӘне ҚҰрылымы

1. 1. Азаматтық қоғамның қалыптасу себептері мен оның

қызмет ету негіздері

1. 2. Азаматтық қоғамның құрылымы және

оның беделдігінің негізгі бағыттары

1. 3. Қазақстанда Азаматтық қоғамның қалыптасуы

2 БӨЛІМ ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТ ЖӘНЕ ОНЫҢ БЕЛГІЛЕРІ

2. 1. Құқықтық мемлекет туралы идеялардың дамуы

2. 2. Қазақстан құқықтық мемлекет

3 БӨЛІМ. ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТЕГІ БИЛІК БӨЛІНІСІ ЖҮЙЕСІ.

3. 1. Билік бөлінісі қағидасы

3. 2. Тежемелік және тепе-теңдік жүйесі

Қорытынды

Кіріспе

Қазіргі таңдағы өте маңызды мәселелердің бірі Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет құру болып табылады. Оның себебі, Қазақстан аумағындағы адамдар бір ғасырға жуық кезең бойы, яғни сол кездегі Кеңестік Социалистік Республикалар одағы дәуірінде, ғылыми әдебиеттерде «тоталитарлық» деп аталатын жүйеде өмір сүріп келді. Аталған кезеңде адамдардың көптеген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтірілген және олардың құқықтары болмай, керісінше міндеттер жүктеліп отырған.

Бүгінгі таңда елімізде халықтың бостандығына негізделген Азаматтық қоғамды көру процесі жүріп жатыр. Бұл үрдісте адамның құқықтары мен бостандықтарының басымдығы танылады. Шын мәнінде айта кететін жәйт, қамтыиды елімзде, сондай-ақ бұрынғы Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының құрамында болған басқа да елдерде Азаматтық қоғам және құқықтық мемлекет туралы мәселелер бұдан бірнеше жылдар бұрын ғана көтерілген.

Құқықтық мемлекет мәселесіне назар аударуын басты себебі оның пайда болуы туралы идеяның ізгілігінде ғана емес, сонымен бірге оны неғұрлым нақты рәсімдеу және тиімді іске асыру жолдарын іздестіру болып табылатыны анық.

Жалпы алғанда зерттеліп отырған жұмыс объектілерінің бірі болып табылатын құқықтық мемлекет - адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын неғұрлым толық қамтамасыз етуге, сондай-ақ қол сұғушылықты болдырмау мақсатында саяси билік құқығының көмегімен байланыста болуға бағытталған жағдайлар жасайтын мемлекет болып табылады.

Ескере кететін жәйт, «Азаматтық қоғам» сөз тіркесі шартты болып табылады, өйткені кез келген қоғам азаматтардан тұратыны және оларсыз қоғам болмайтыны сөзсіз. Әрине мемлекетке дейінгі, рулық қоғамды Азаматтық деп атауға келмегенімен, ол кезде азамат, Азаматтық ағымдары болмаған.

Бұл тақырыптың маңыздылығы Азаматтық қоғамның ролі, сондай-ақ Қазақстанда Азаматтық қоғамды қамтыитын құқықтық мемлекет құрудың бұдан он жылдан астам кезден басталу фактісімен сипатталады.

1 БөЛІМ. Азаматтық қоғам концепциясының

дамуы және құрылымы

1. 1. Азаматтық қоғамның қалыптасу себептері мен оның

қызмет ету негіздері

Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының жетпіс жылдық өмір сүруі барысында мемлекет және құқықтық теориясы ғылымын оқыту барысында, ғылыми зерттеу жұмыстарында «Азаматтық қоғам» ағымы пайдаланылмаған. Мұның себебі мынамен түсіндіріледі: иерархияға негізделген социалистік шындық Азаматтық қоғам теориясынан түбегейлі ажыратылған. Дәлірек айтқанда, ол кезде қоғам мен мемлекет таптық тұрғыдан зерттелініп, басқа теория, басқа бағыт сырып тасталған. Бүгінгі таңда, Қазақстандағы демократиялық өзгерістер, экономикалық және саяси реформаларды іске асыру кезеңінде Азаматтық қоғам концепсиясының шығармашылық потенциалы айқындалды. Осыған байланысты «Азаматтық қоғам» ағымының генезисін (қалыптасу тарихын) анықтау үшін өткен дәуірлердегі ойшылдардың еңбектеріне сүйену қажеттілігіне туды.

Азаматтық қоғам - бұл құқық пен демократияға негізделген әлеуметтік өмір тәсілі; адамға өзінің экономикалық және саяси болмысын еркін таңдау нысанына кепілдік беретін, адамның құқықтары бекітіліп, саяси ер алуандылық қамтамасыз етілетін қоғамдық құрылым «Азаматтық қоғам» категориясы мемлекет, отбасы, ру, ұлттар, діни және қоғамдық қауымдастықтар сынды түсініктерден ажыратылып өз алдына дербес зерттеу объектісі ретінде XVIII - ХІХ ғасырлардан бастап оқытыла бастады және бұл мәселе Гегелдің «Құқық философиясы» еңбегінде түпкілікті қарастырылған. Гегель өз еңбегінде Азаматтық қоғамды адамдардың қажеттіліктер және еңбек бөлнісі, әділет (құқықтық мекемелер мен құқықтық тәртіп), сыртқы тәртіп (полиция және корпорация) жүйелері арқылы байланыстары (қарым-қатнастары) ретінде анықталған .

«Құқық философиясында» Азаматтық қоғамның құқықтық негіздері құқық субъектілері ретінде адамдардың теңдігі, олардың заңды бостандығы, жеке меншік, шарттардың орындалуы, бұзушылықтардан қорғану құқығы, сондай-ақ тәртіпке келтірілген заңдар мен сот, соның ішінде ант берушілер сотының беделдігі болып табылатындығы пен құқықа Аталған. Гегелдің өзі өмір сүрген дәуірдегі мемлекет қатысты көзқарастары көне болғанмен, оның Азаматтық қоғамның мемлекетке қатысты жеке мүдделер саласы ретіндегі дербестігі (жария мүдденің айқындығы), қоғамдық құрлымының еңбек бөлнісі мен меншік нысандарына тәуелді екендігі туралы пікірлері қоғамдық ғылымдардың дамуындағы үлкен қадам болып табылатындығы анық.

«Азаматтық қоғамда ер адам өз мүддесін көздейді, басқаларды көрмейді . . . Басқаларсыз ол өз мүддесін іске асыра алмайды» - деген Гегель

Азаматтық қоғамды индивидтердің жай ғана жиынтығы емес, сонымен бірге адамдардың арасындағы экономикалық, құқықтық және өзге де қатнастар негізінде қалыптасатын байланыстар жүйесі ретіндегі көзқарастар бірнеше ойшылдардың, соның ішінде К. Маркс пен Ф. Энгельстің еңбектерінде өз жалғасын тапқан. Олардың еңбектерінде меншік нысаны мен еңбек бөлнісінің өзгерулеріне негізделе отырып әзірленген мемлекет пен құқықтың арат қатнасының динамикасы зерттелінген. К. Маркс пен Ф. Энгельстің пікірлерінше, еңбек бөлнісінің шартты нысаны мемлекеттегі касталық құрылымды тудырды, қоғамдық өмірдің бірқанша салаларының мемлекеттік меншіктен арылуына әкеп соқты, өйткені жеке меншіктің алғашқы нысандары қауымдық өмірдің көрінсін бейнелейді. К. Маркс пен Ф. Энгельс өз еңбектерінде «Азаматтық қоғам» түсінігінің XVIII ғасырда, яғни меншік қатнатарының антикалық және ортағасырлық қауымдықтан ажыратыла бастаған сәтте пайда болғанын айта отырып, Азаматтық қоғамның қалыптасуындағы маңызды жүйе ретінде жеке меншікті атап өткен.

Азаматтық қоғамның қалыптасуы және дамуы бірнеше ғасырды қамтыиды. Бұл үрдіс біздің елімізде де, әлем масштабында да қалыптасып біткен жоқ.

Азаматтық қоғам туралы жекелеген алғашқы көзқарастар өте ертеде қалыптаса бастады және антикалық әлем кезеңінен бастау алатын ұзақ даму кезеңін қамтыиды. Ежелгі грек философы Аристотель Азаматтық қоғамның негізі ретінде азаматтың тәуелсіз және іскер болып қалыптасуына негіз болатын жеке меншікті атады. Соңынан бұл мәселелер Цицеронның еңбектерінде орын алған. Ол адамдардың құқықтық теңдігін негіздей отырып «Заң Азаматтық қоғамның байланыстырушы зыеносы, ал құқық заңмен бекітіледі, жұрттың барлығы үшін бірдей» - деген /4/.

XVII ғасырдың ортасында ағылшын философы Джон Локк «Адамзаттың ақыл-ойы туралы тәжірибелері» атты еңбегінде әлеуметтік-саяси концепцияны негіздеуде табиғи құқық пен қоғамдық шарт теориясына сүйенеді. Ол - Азаматтық қоғамның негізін қасиетті және қол сұғылмайтын жеке меншік құрайды - деп айтқан.

Азаматтық қоғамның белгілері туралы философиялық сипаттамалармене И. Канттың еңбекетрінде де танысуға болады. Оның маңызды идеялары мыналар: заңмен қамтамасыз етілген жеке тұлғаның Азаматтық бостандығы өзін-өзі жетілдірудің қажетті шарты, адамзат беделін сақтау және көтермелеу кепілі болып табылады /5/.

Әрине, Азаматтық қоғам туралы көзқарастарға қомақты үлес қосқан ғалым Г. Гегель екендігі сөзсіз.

Бүкіл елдер масштабында, Еуропа мен Америка сынды үлкен аймақтар көлемінде Азаматтық қоғамның қылыптасуы Жаңа кезеңнен бастау алады. Азаматтық қоғамның дамуында үш кезеңді ажыратуға болады және бұл кезеңдер қоғамдық және мемлекеттік құрылымның елеулі өзгерістері, әлеуметтік және саяси қақтығыстар, таптар арасындағы қақтығыстар, қоғамдық идеологияның түбегейлі өзгерістерінің бір кезеңнен басқасына ауысып отыруымен сипатталады.

Бірінші кезеңде (XVI-XVII ғғ. шамасында) Азаматтық қоғамның экономикалық, саяси және идеологиялық алғышарттары қалыптаса бастаған. Оларға мыналар жатады: кәсіпорындар мен сауданың дамуы, өндіріс түрлерінің мамандандырылуы және еңбек бөлнісінің нақтылануы, тауар-ақша қатнатарының дамуы. Қалалар мен қала сословиелеріне қолдау қолдау көрсету барысында бірқатар мемлекеттерде Қазіргі кезеңдегі мемлекетердің бірнеше белгілеріне ие орталықтандырылған ұлттық мемлекеттер қалыптаса (егемендік, мемлекеттік қазына, кәсіби басқару аппараты және т. б. ) бастады. Міне осы кезең мынадай оқиғалардың болуымен сипатталады: қоғамдық идеологиядағы төңкерістер, өнер мен мәдениеттің қарқынды дамуы, протестанттық буржуазиялық әдептің кеңінен тарауы, Азаматтық қоғамды әлеуметтік-саяси идеал ретінде қарастыратын көзқарастармен байланысты жалпы идеяларды «табиғи құқық теориясына» енгізу.

Екінші кезеңде (шамамен XVII ғ. - ХІХ ғ. соңы) неғұрлым дамыған мемлекеттерде жеке кәсіпкерлікке негізделген алғашқы капитализм көрінісіндегі Азаматтық қоғам қалыптаса бастады.

Азаматтық қоғам өте ежелгі ұғым. Азаматтық қоғам Аристотель, Макиавелли, Локк, Гобсс, Монтескье, Руссо, Кант, Гегель, Маркс, Бакуниннің және тағыда басқалардың еңбектеріне нақты және сенімді жан-жақты талданып жазылған. Азаматтық қоғам туралы осы бұрынғы өткен ойшылдарымыздың бірнеше үзінділерінен мысалға алатын болсақ:

Н. Макиавеллидің пікірінше: Саяси құрылыстың маңызы (мемлекетке) бағынушылықпен еркін болушылардың қиылысуы мен түсіндіріледі. Мемлекеттік қатнастарға қарағанда халықтың тәуелсіздігі жоғары болып саналады, ал халықтың шексіз билікті құлатуға құқығы бар.

И. Кант: Азаматтық қоғам келесі принциптермен негізделеді:

Қоғамның ербір мүшесіне бостандық;
Оның ербіреуімен теңдігі;
Ербір қоғам мүшесінің азамат ретінде дербестігі.

Ф. Гегель: Қоғам мен Мемлекет өз бастақ, сондай-ақ өзара бірлесіп ерекет ететін институттар болып табылады.

Азаматтық қоғаммен отбасы бірігіп мемлекеттер базасын құрайды. Мемлекетте азаматтардың жалпы еркіндігі орын алды, Азаматтық қоғам бұл бөлек жеке тұлғалардың, ерекше, жеке мүдделердің саласы.

К. Маркс: Азаматтық қоғамда әрбір жеке адамның өзінің тұтынушылық кешені болады және өзара бір-бірімен әрекеттесу құралы болғандықтан басқалары үшін өмір сүреді.

Қазіргі қоғам бойынша Азаматтық қоғам дегеніміз қоғамдық өмірдегі барлық салада өздеріне қолайлы қарым-қатынасқа жетуі: экономикалық, саяси, әлеуметтік, рухани салаларда тұрақты алға басушылықты қамтамасыз етеді.

Тағы да ескеретін жағдай, Азаматтық қоғамның көптеген ғылымдарға зерттеу объектісі болуы, атап айтқанда оларға мыналарды жатқызамыз: мемлекеттану және құқықтану, экономикалық теория, тарих, философия, әлеуметтану және басқалары.

Әрине, заң ғылымы Азаматтық қоғамды Азаматтық құқықтың субъектісі ретінде және құқықтық реттеу субъектісі ретінде зерттейтіні берімізге белгілі.

Экономикалық теорияны Азаматтық қоғам ұйымдары қалыптасуының экономикалық негіздері, олардың қызметіндегі қаржы саласы қызықтырады.

Тарих Азаматтық қоғамның нақты ұлттық нысандарын, азаматтардың қоғамдық өмірге қатысу ерекшеліктерін кеңнен суреттейді.

Философия мен әлеуметтану Азаматтық қоғамды әлеуметтік жүйе ретінде, қоғамдық ұйым және байланыс ретінде меңгереді.

Егер жоғарыда баяндалғандарға сүйенетін болсақ, ербір нақты Азаматтық қоғамның қалыптасу себептері жеке сипатқа негізделеді деген түсінік қалыптасады. Дегенмен бұл пікір шындыққа сәйкес келмейді. Азаматтық қоғам сынды үлкен қоғамдық саланың (жүйенің) туындауына жеке себептер (олардың көп не аз болуынан тәуелсіз) негіз болуы мүмкін емес. Тиісінше, Азаматтық қоғамның қалыптасуы және дамуы процесін түсіндіретін ортақ себептердің бар екендігін айтқым келіп отыр. Бұлардың тізімі көп болғанмен, мұндай себептердің ең негізгілерін, бастыларын қарастырайық. Аталмыш себептердің үш түрін толығымен тоқтап өтейін.

Азаматтық қоғамның қалыптасуындағы бірінші және негізгі себептердің бірі жеке меншікпен байланысты. Дамыған демократиялық қоғамда өмір сүруші халықтың орасан зор бөлігін жеке меншік иелері құрайды. Тиісінше, ірі бизнес өкілдерінің саны көп емес. Дегенмен мұндай қоғамда орта таптағы адамдардың саны басым. Және осы орта таптағылардың және олардың отбасы табыстарының көздері, өмір сүру құралдары жеке меншік болып табылады. Олар - жеке кәсіпорындар (өндірістегі, саудадағы, ауыл шаруашылығындағы, өндіріс саласындағы және т. б. салалардағы), жер, жылжымайтын мүлік, жалға берілетін мүлік, пайда әкелетін бағалы қағаздар, пайыз әкелетін ақша құралдары, интеллектуалдық меншік және т. с. с. Бұл Аталған адамдар үшін меншігінен айрылу тіршілік ету үшін маңызды көзден айрылу болып есептеледі. Сол себептен, өздеріне тиісті меншіктерді қорғау мақсатында, оның ерекеттілігі үшін тиімді жағдайды қалыптастыруға меншік иесі өз бойында бар барлық күш-жігерін жұмсайтыны анық.

Күнделікті өмірдегі тәжірибе көрсеткендей ұжымдық күш жұмсаудың неғұрлым тиімді болып саналатындары мыналар: меншік иелерінің ортақ мүдделерді көздей отырып ертүрлі бірлестіктерге бірігуі; фермерлер ассоциациялары; кәсіпкерлер одағы, банкирлер және т. б. Мұндай ұйымдардың өкілдері заң шығарушы органдағы ертүрлі комиссиялармен және үкіметпен өзара тығыз қатынаста бола тұра, осы ұйымдардың мүшелеріне тиісті жеке меншік оңтайландыруға қол жеткізуді мақсат ететіні сөзсіз.

Солай етіп, демократиялық қоғамның неғұрлым дамыған институты бола тұра, жеке меншік Азаматтық қоғамның қалыптасуы мен қызмет етуінің ең негізгі себептерінің алғашықысы болып табылады және ол Азаматтық қоғамды өзін-өзі ұйымдастыратын мықты қоғамдық құрылымға айналуына септігін тигізеді. Дәл, осы жеке меншік және түрлері Азаматтық қоғамның маңыздылығын одан ері арттыра түседі.

Азаматтық қоғам қалыптасуының екінші себебі жоғарыда атлған жеке меншікпен тығыз байланысты. Бұл жерде әңгіме нарықтық экономика жөнінде болып тұр. Демократиялық қоғам бостандықтың барша түрінің болуын қолдаумен бірге, өз заңдылығымен дамитын шаруашылық жүйесінің болуын көздейді. Бұл заңдарды орындаған жағдайда ғана сәтті ксіпкерлік қызметті жүргізуге болады. Және ең бастысы -жалғыз тұлғаның нарық заңдарына төтеп беруі өте қиын болып табылады. Және осы мақсатты шешу үшін ертүрлі кәсіпкерлер бірлестігі, яғни Азаматтық қоғам ұйымдары құрылады.

Азаматтық қоғамның қалыптасуы мен қызмет етуінің үшінші себебінің мазмұны мынада. Демократиялық жүйедегі мемлекет өз азаматтарының мүдделері мен қажеттіліктерін барынша қанағаттандыруды көздейді. Алайда, қоғамда қалыптасатын мүдделер сан алуан, сонымен бірге ер түрлі және бір текті емес болуының нәтижесінде мемлекет бұл мүдделердің барлығы жөнінде ақпаратқа ие болуы мүмкін емес. Демек, мемлекетті, мемлекеттің күшімен және құралымен қанағаттандырылатын азаматтардың нақты мүдделері жөнінде ақпараттандыру қажет. Және бұл нәтижеге жету, Азаматтық қоғам ұйымдары арқылы ерекет еткенде шындыққа сәйкес келеді.

Ербір демократиялық елде сан түрлі Азаматтық қоғам ұйымдары қызмет етеді. Олар аймақтың және тіпті, жекелеген қалалардың нақты проблемаларымен байланысты, кәсіби мүдделермен (мысалы, актерлар, кино, театрлар) байланысты ұйымдастырылады. Олар қайырымдылық сипаттағы ұйымдар мен қорлар, үлкен мәдени маңызы бар ескерткіштерді қалпына келтіру қажеттілігінемен байланысты бірлестіктер. Сонымен бірге мұндай ұйымдарға ер түрлі қозғалыстар да (мысалы, кінәлі емес адамдарды сотауға қарсы наразылық білдіру) және т. с. с. кіреді. Осы іспеттес ұйымдар мен қозғалыстар жалпы мемлекеттік масштаб деңгейіне дейін өсуі мүмкін. Осындай ұйымдарға мысал келтіретін болсам, батысеуропалық елдердегі «жасылдар» қозғалысын атауға болады. Бастапқы кезде табиғатты қорғауға бағытталған кішігірім қозғалыс Қазіргі таңда үлкен қолдауға ие болып, мықты күшке айналды және олардың қызметінің нәтижесінде мемлекет қоршаған ортаны қорғау мақсатында қосымша ресурстар бөлген және Аталған процесті реттеуші заңдарға өзгерістер енгізген.

Солай етіп, Азаматтық қоғамның қалыптасуы мен қызмет етуінің қажеттілігінен арттыра түсетін үшінші себеп - демократиялық қоғамдағы азаматтар мүдделерінің сан алуандығы. Бұл жерде айта кететін жәйт, тек қана демократиялық қоғамда мүдделердің кең шеңберіне қолдау жасалынады.

Енді Азаматтық қоғамның маңыздылығы неде деген сұрақтан оның мүмкіндіктері қандай деген сұраққа көшейін. Демократия Азаматтық қоғамдның қажет екенін тұжырымдаумен бірге, оның қалыптасуы мен дамуы үшін барлық мүмкіндіктерді жасайды. Осы мүмкіндіктердің арасынан неғұрлым маңыздыларын атап өтейін. Азаматтық қоғам белсенді өмір сүруінің ең негізгі шарттары - әлеуметтік бостандық, демократиялық әлеуметтік басқару, саяси қызмет пен саяси пікірталастың қоғамдық саласының өмір сүруі. Еркін азамат - Азаматтық қоғамның негізі. Әлеуметтік бостандық адамның қоғамда өз мақсатын іске асыруына мүмкіндік туғызады.

Азаматтық қоғамның қызмет етуінің маңызды шарттарының бірі жариялылық және азаматтардың жоғары ақпарға ие болу кабілеті болып табылады.

Азаматтық қоғамның қызмет етуінің аса маңызды шарты - тиісті заңнамасының болуы және оның өмір сүру құқықғығының конституциялық кепілдіктері.

Азаматтық қоғамның негізгі қызметі - қоғамның материалдық, әлеуметтік және рухани құндылықтарын неғұрлым толық қанағаттандыру.

Азаматтық қоғамның мемлекетпен қатынасыңдағы еркіндігін мойындамау, оның әлеуметтік бағалылығында мойындамағаңдығы, ол жағдайдың қиындыққа тірелетіні сөзсіз. Советтік тоталитаризмнің агрессивтік анықтаушысы (қоғам мүдделерінін алдындағы таптық мүдделердің артықшылығы, таптық күрес, меншікті мемлекеттендіру, жеке адамдардың өзіндік бағалылы-ғын есепке алмау т. с. с. ) арқылы Азаматтық қоғамды мемлекетке сіңіру болды. Соның нәтижесінде адам, жеке адам ретінде қабылданбады, табиғи бөлінбейтін құқық және еркіндіктің маңызы жойылды, себебі барлығы мемлекет арқылы жойылды. Адам то-талитралық жағдайда өз еркімен өмір сүріп, ойын айтуға, саяси көзқарастарын біддіруге құқығы болмады, соның салдарынан саясатсыз "бағынушыға" айналдырылды.

1. 2. Азаматтық қоғамның құрылымы және

оның беделдігінің негізгі бағыттары

Қоғамның қалай, қандай жағдайларда пайда болуы туралы бұрынғы және кәзіргі ғылыми болжамдарда бір ойды түйіндейтін шешімдер жоқ. Дегенмен де, барлық оқымыстылар, әдеттегідей, қоғамның қажетті белгісін - саналы және ерікті адамдардың жиынтығы ретінде бөліп көрсетеді. Тарихи және социологиялық ғылымдардың тұжырымдарына қарағанда, жеке түлғалардың адамзат қоғамына бірігуін, олардың ортақ мақсаттарының негізінде болатындығы анықгалады. Жалпы алғанда, мақсатсыз қоғам болмайды. Осындай тұжырымдарға мүлдем қарсы келмейтін жағдайлар, бір қоғамда бірнеше мақсаттар, біріне-бірі ұқсас не қарама-қайшы болулары мүмкін. Ер адамның, алдына қойған жеке мүддесі болады. Ол қоғамдық ортаға қанша бейімделгенімен, оның жеке мүддесі сақталады. Сондықтан, жалпы мүдде жеке адамның мүдделеріне объективті түрде қайшы келуі мүмкін. Ең маңыздысы, сол мүдделердің қайсысының басымдылығында. Қоғамның ұйымшылдығы, мүшелерінің жалпы мүдделері мен жеке мүдделерінің үйлесуіне байланысты. Олардың мүдделерінің сәйкес келмеуі қоғам өмірін түрақтандырмайды.

Қоғам мүдделердің өзара сәйкестігі негізінде құрылады, ал олардың орындалуы, жеке адамдардың өзара қарым-қатнастарына байланысты болады. Яғни, бірігіп жүмсаған күштің нәтижесінде, жеке адамның жете алмайтын мақсаттарына жетуге болады. Мысалы, К. Маркс қоғамды "адамдардың қарым-қатнасының жемісі" - деп қысқа анықталған.

Бірақ, ондай мүдделері бір-біріне сай адамдардың жиынтығы, бірігіп қоғам болмайды. Театрда көрермендерді олардың жалпы мүдделері біріктіреді бірақ ол қоғам емес. Адамдар жиынтығы, тек өзінен жеке тұратын нерсеге қызығудан басқа, сол мақсатқа жетудің жолын бірігіп іздеуді сезінуінде. Олай дегеніміз, адамдар жиынтығындағы бір-біріне деген қызығушышық, ерқайсысының мүдделерін іске асыруға берілетін мүмкіншілік.

Дегенмен, бері бірдей бір-бірімен қарым-қатынастағы адамдардың жиынтығы, жалпы мүдделерінің негізінде қоғам құрмайды (жұмысшылар бірлестігі құрылыс салудағы міндеттерін орындағаннан кейін тарап кетеді) . Қоғам - деп айтуға, тек адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасы ғана емес, олардың мүдделеріне сай, тұрақты және объективтік сипаттағы адамдар жиынтығы болуы қажет. Мұндай қоғамдық қатнастар, қоғамдас адамдардың өз мәніндегі жұмыстарын қамтамасыз етеді, оның ұдайы өндірісімен өзін-өзі дамытады.

Қоғам, қалай болса солай не болмаса, күштеумен біріккен адамдардың жиынтығы емес. Адам қоғамсыз, әлеуметтік қатнастарсыз уақыт өткен сайын еркімен маңызды бағалылығынан айырылады. Бұл жөнінде К. Маркстің, адамның мәні, оның қоғамдық қатнатарының жиынтығында, деген ойына ешбір талас жоқ.

Адам - қоғамның алғашқы клеткасы. Бірақ, қоғам жеке адамдардың механикалық конгломераты емес. Бұл өте қиын, көптүрлі байланыстағы және қатынастағы әлеуметгік құрылым, яғни қоғам мүшелерінің және олардың ертүрлі қосылымдарының арасындағы қалыптасқан көптүрлі байланыстар және қатнастар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.