Тауар белгілерінің үлгісі
ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
МЕМЛЕКЕТТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ ПӘНДЕР КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберіледі
Кафедра меңг.____________
_________________________
(тегі, аты-жөні)
_________________20 __ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Тауар белгісі мен
қызмет көрсету белгісіне құқық
050301 Құқықтану
Орындаған: Мырзақұлова
Ә.Қ., ЮКВ-2-6.сб
Ғылыми жетекшісі: з.ғ.к., профессор Әбішев Х.Ә.
АСТАНА 2009
ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Мемлекеттік-құқықтық пәндер кафедрасы
Мамандығы: 050301 Құқықтану
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
з.ғ.к., профессор Әбішев Х.Ә.
________________________
__ _____________ 2009ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА
Студентке ___________________________________ _______________________
(фамилия, имя, отчество)
1. Дипломдық жұмыстың тақырыбы___________________________ __________
___________________________________ ________________________________,
____ ___________200__ ж. №_____ институт бұйрығымен бекітілген
2. Студенттің жұмысты тапсырған мерзімі:___________________________ ____
1 бөлім ___________________________________ _____________________
2 бөлім ___________________________________ _____________________
3 бөлім ___________________________________ _____________________
3. Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі:___________________________ _______
4. Алынған мәліметтер: ___________________________________ ____________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
5. Студент қарастырған сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша
мазмұны:_ ___________________________________ _______________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Ұсынылған әдебиеттер тізімі: ___________________________________ _______
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Тапсырма берілген күн ____
___________200__ ж.
Ғылыми жетекшісі _______________________
(Аты-жөні, қолы)
Студент тапсырманы орындауға
қабылдады
______________________
(Аты-жөні, қолы)
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
1 Тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі туралы түсінік 6
1.1 Тауар белгісі 6
1.2 Қызмет көрсету белгісі 11
2 Қазақстан нарығында тауар белгісі және қызмет көрсету 13
белгісі басқару объектісі ретінде
2.1 Тауар белгісін және қызмет көрсету белгісіне құқық 13
2.2 Тауар белгісінің және қызмет көрсету белгісінің сараптамасы 21
2.3 МКТУ классификациясы 27
2.4 Тауар белгісін және қызмет көрсету белгісін тіркеу 29
2.5 Тауар белгісін, қызмет көрсету белгісін пайдалану және 31
тіркеудің қолданылуын тоқтату
2.6 Тауар білгісін және қызмет көрсету белгісінің иелерінің 33
құқықтарын қорғау
3 Мадрид жүйесі: Тауар белгісі мен қызмет көрсету белгісін 35
халықаралық тіркеу
3.1 Халықаралық Мадрид келісімі 39
3.2 Халықаралық Мадрид келісімінің хаттамасы 40
Қорытынды 41
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 42
Қосымшалар 43
Қосымша А. 43
Қосымша Б. 55
Қосымша В. 57
Қосымша Г. 59
Қосымша Д. 61
Қосымша Е. 64
Кіріспе
Тауар белгілері ежелден бері танымал. Осыдан З мың жыл бұрын Үнді
қолөнершілері өзінің көркем шығармаларын Иранға жіберу алдында әртүрлі
ерекше белгілерді басқан. Кейіннен римдік қолөнершілер өзінің саз
өнімдеріне атақты FORTIS секілді фабрикалық белгілерді қолданды. Бұл
белгілердің дәрежесі өскені соншама, саудада олардың көшірмесі және сол
таңба басылған жалған тауарлар көбейіп кетті. Тауар белгілерін қолдану
саласы орта ғасырлық сауда жағдайында кеңейе түсті. Фальсификацияны тоқтату
үшін құқықтық қорғау шаралары қажет болды. Англияда мұндай бұзушылықтарға
қарсы қорғау шаралары соттар арқылы жүзеге асты. Тауар белгісінің иесі
басқа адамдарға сол белгіні қолдануға тыйым салу құқығына ие болды, яғни
тауар белгісі құқықтық деңгейде қорғала бастады. [1]
Тауар белгісі сөз тіркесі кез келген адамға таныс, бірақ кез келген
адам оның не білдіретінін білмейді. Бұл сұраққа патенттік сенім өкілдері
және патентовед секілді мамандар жауап бере алады. Тауар белгісі туралы
ақпарат өндірушілер мен тұтынушыларға да пайдалы.
Қазіргі уақытта тауар белгілері (ағылшын тілінде қысқартылған атауы
ТМ) барлық жерде қолданысын табуда. Мысалы, бүкіл әлемде Пепси-кола, Кока-
кола алкогольсіз сусындарының тауар белгілері жақсы ажыратылады. Бірнеше
елде бизнесін жүргізіп жатқан фирмалардың өзара бәсекелестігі тауар
белгілерінің рөлін нығайтып жатыр. Тұтынушылардың тауарлар мен қызмет
көрсетулерді өзара ажыратуды және олардың сапасы мен бағасын анақтауды
жеңілдету үшін тауар белгілерін қолданады. Осылайша, тауар белгісін
тұтынушыларды қызықтыру үшін қолданатын құрал ретінде қарастыруға болады.
Көптеген мемлекеттерде өзінің өнертабыстарын, тауар белгілерін қорғау
жүйесін қалыптастыру кезінде халықаралық деңгейде өндірістік мешік туралы
заңнамаларын бірыңғай түрге келтірудің қажеті туды. XIX ғ. аяғында
өндрістік меншікті қорғау саласында бірнеше халықаралық келісімдерге қол
қойылды. Олар: 1883 ж. Париж конвенциясы, 1891ж. тауар белгілерін
халықаралық тіркеу жөніндегі Мадрид келісімі және т.б.
Дипломдық жұмыстың мақсаты ретінде тауар белгісі мен қызмет көрсету
белгісін тіркеу, пайдалану, қорғау, тоқтату құқықтарын еліміздің
заңнамаларына сай түсіндіру.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі ретінде Қазақстанның халықаралық
деңгейде алдыңғы қатарлы 50 елдің тізіміне және Бүкіләлемдік Сауда Ұйымына
кіруінің бірде бір талабы ретінде зияткерлік меншік саласын дамыту арқылы
жағдай жасау. Еліміз дүние жүзілік Сауда Ұйымына кіру табалдырығында
тұрғаны белгілі, бұл өз кезегінде жоғары индустриялық-техникалық және
өндірістік дамуды талап етеді. Ал біздің ортақ міндетіміз ғылыми ізденіс,
ұлттық тауар белгілерімен қорғалған бәсекеге қабілетті отандық тауарлар мен
қызмет көрсетуді енгізу және өндіруін ұлғайту. ДСҰ-ға кірудің негізгі
шартарының бірі ұлттық заңнаманы Зияткерлік меншік құқықтарының сауда
аспектісі жөніндегі келісімге (ТРИПС) сәйкес одан әрі жетілдіру болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың негізгі ақпарат көзі ретінде алынған нормативті
құқықтық актілері - Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі мен Тауар
белгісі, қызмет көрсету белгісі және тауар атауының шығу жері туралы Заңы.
Дипломдық жұмыстың объектілері – тауар және қызмет көрсету белгілері.
Одан басқа дипломдық жұмыста тауар белгілерін Қазақстан
Республикасында тіркеу, сараптама жүргізу процесі толығырақ түсіндіріледі
және тауар белгісін алу үшін өтінім беру процедурасының мазмұны ашылады.
Сонымен қатар, еліміздің инновациялық даму және кәсіпкерлікті жандандыру
жағдайында тауар белгілері жөнінде жүргізіліп жатқан шаралар және
бағдарламалар аясында заңнамаларды толықтыру және өзгерту мәселелері
қарастырылған.
1. Тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі туралы түсінік
Тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі ресми түрде тіркелген немесе
кейбір халықаралық шарттарға орай тіркеусіз қорғалатын, бір заңды немесе
жеке тұлғаның тауарларын (қызметін) басқа заңды немесе жеке тұлғаның
біртектес тауарларынан (қызметінен) ажырату үшін қызмет ететін белгі. [2]
Белгілеу тауар белгісіне, қызмет көрсету немесе басқа сөзбен айтқанда
құқық қорғау объектісіне айналу үшін ол бірнеше талаптарға сай болуы тиіс.
Тауар белгісі не қызмет көрсету белгісі шығарылатын өнімнің сыртында немесе
оның құжатында көрсетілген шартты белгілеу, символ ретінде көрсетіледі. Бұл
шартты белгілеу тауар өндірушінің толық және шынайы атауының қысқартылған
баламасы болып табылады. Сондықтан да, тауардың сыртында орналасқан
өндірушінің толық атауы, шығарылған жері, әдісі, сапасы және қасиеті туралы
ақпарат тауар белгілеріне жатпайды. Осы көрсеткіштерді біріктіретін, оңай
айтылатын және есте қалатын шартты белгілеу қолданылып, осы белгілеу тауар
белгісіне не қызмет көрсету белгісіне айналады. [3]
1. Тауар белгісі
Көпетеген елдердің заңдары бойынша тауар белгі ретінде саналатын
шартты белгілеулерге абсолютті емес, салыстырмалы жаңашылдық ұстанымын
пайдаланады. Осыған байланысты, халықаралық келісімге қайшы келмейтін
жағдайда, белгілі бір елде тіркелген тауар белгісімен бірдей деп танылған
тауар белгісінің басқа елде қолдануына кедергі жоқ.
Жаңашылдық белгісі басымдық түсінігімен тығыз байланыста. Тауар
белгісінің жаңашылдығы басымдық мерзімі бойынша анықталынады, ал басымдық
мерзімі Патенттік органга тауар белгісін тіркеу өтінімі келіп түскен уақыты
бойынша белгіленеді. Сонымен қатар, тауар белгісінің басымдығы Өндірістік
меншікті қорғау жөніндегі Париж конвенциясының мүшесі болып табылатын шет
елге тауар белгісін тіркеу өтінімі келіп түскен мерзімі бойынша да
анықталынады. Осылайша тауар белгісінің жаңашылдығының мәні тауар белгісі
деп танылған белгілеу тіркелген, тіркеліп жатқан немесе халықаралық келісім
бойынша қорғалып жатқан тауар белгілерімен бірдей болмау керектігінде. Егер
белгілеу белгілі бір тіркелген тауар белгісінің барлық элементтері бойынша
бірдей және сол тауардың класына жататын болса, онда бұл белгілеу бірдей
болу белгісіне ие.
Негізінде бірдей болу белгісін табу қиынға соқпайды. Мысал ретінде,
Ресей өз кезегінде Шнейдер унд Корн атты батыс германиялық фирмасының
Chelios атты тауарлардың 14 класы бойынша тіркеуге қарсылық білдірді.
Оның себебі, Ресейде ертеректе тауарлардың 14 класы бойынша швейцариялық
фирманың Хелиос дорложери атты тауар белгісі тіркелген еді. [3]
Тауар белгілерінің өзара ұқсас болу жағдайында мәселелер қиынырақ
шешіледі. Қазақстан Республикасының Заңнамасында тауар белгісі ретінде
танылу мүмкін белгілеу тіркелген тауар белгісімен өзара араласу деңгейіне
дейін ұқсас болса, онда бұл белгілеу тіркелмейді. Әрине бұл нұсқау көбінесе
абстракты тұрғыда қарастырылады, бірақ сонда да ол кейбір айқындықтарды
енгізеді. Мысалы, тауар белгісінің кейбір элементтері ұқас деп танылуы
тауар белгісін тіркемеуге себеп болып танылмайды. Ең бастысы тауар белгісі
тұтынушылар үшін тіркеледі, сондықтан да ұқсастық белгілерін бағалау тек
кәсіби тұрғыдағы дизайнер, суретші, графиктердің тапқан ұқсас белгілеріне
негізделмей, сонымен қатар арнайы білімі жоқ қарапайым тұтынушы тұрғыда
қарастырылуы тиіс. Көптеген әдебиеттерде белгілеулердің ұқсастық белгісін
анықтау үшін бірнеше факторларды қолданады.
Мысалы, сөз белгілерінде бастапқы және соңғы буындарға, буын санына,
дауысты және дауыссыз дыбыстарының байланысына көп көңіл бөледі, бейнелеу
белгілерінде бейнелеу мотивтеріне, ал аралас белгілеулерінде бейнелеу және
сөз элементтердің жекелеп және бірыңғай қабылдануына назар аударады.
Бірдей деп танылған тауар белгісіне әріптер мен буындар қосу арқылы
араласу деңгейін кетіруге болмайды. Мысал ретінде, Ресейде батыс
германиялық фирманың фармацевтикалық препараттар үшін арналған Cirisol
тауар белгісі бойынша сараптама жүргізу нәтижесінде ертеректе тіркелген
американдық фирманың Ceritol атты тауар белгісі табылды. Осыған
байланысты Cirisol тауар белгісін тіркеуге жол берілмеді. Белгілі бір
класс бойынша Инд. С. Оливетти Энд Ко СПА фирмасының Quanta тауар
белгісі ертерек тіркелген Эймс Компани ИНК., Элкхарт америкалық фирманың
Quantab атты тауар белгісіне ұқсас деп танылып, ол тіркеуден өтпеді. [3]
Белгілеу заңды түрде тіркеуден өткен соң ғана тауар белгісіне
айналады. Тауар белгілерін қалай және қандай тәртіппен тіркеу сұрақтары
кейінірек қарастырылады. Тіркеуден өткен соң ғана белгілеуді тауар белгісі
ретінде және құқықтық қорғаудың жеке объектісі ретінде қарастыруға болады.
Қазақстан Республикасының Заңнамалары елімізде тіркелмеген тауар белгілерін
қорғамайды, халықаралық міндеттемелерді қабылдау күшіне қарай бұл тізімге
жалпыға әйгілі тауар белгілері кірмейді. Сондықтан да жалпыға әйгілі
белгілеулерден басқа барлық тіркелмеген белгілеуді толығымен қолданып, оған
айрықша құқық сұрауға ешкімнің құқысы жоқ.
Тауар белгілерін оған ұқсас болып келетін өндірістік меншіктің басқа
объектілерінен айырып білу керек. Мысалы, тауар белгілеріне өте ұқсас болып
келетін фирмалық атауларды алуға болады. Оларды айырып білу қиындықтары
қолданушының тауар белгісі мен фирмалық атаулары ұқсас болған кезде туады.
Оның себебі белгілі бір өндірушілердің тауар белгісі басқа бір
өндірушілердің фирмалық атауына ұқсас болу жағдайында, басқаша айтқанда,
тұтынушылар тауар белгісі мен фирмалық атауларында адасуы және алдануы
әбден мүмкін. Сондықтан да заң бойынша бір өндірушінің тауар белгісі басқа
біреудің фирмалық атауымен араласу деңгейіне дейін ұқсас болмауы тиіс.
Фирмалық атаулар мен тауар белгілерінің арасында келесі айырмашылықтар
бар: фирмалық атауға қарағанда тауар белгісі тек қана сөз белгілеу күйінде
ғана емес, сонымен қатар бейнелеу және аралас белгілеу күйінде де
кездеседі, тауар белгісі міндетті түрде мемлекеттік тіркеуден өтуі тиіс, ол
мерзімдік сипатта болады және келісімшарт бойынша басқа тұлғаға берілуі
мүмкін.
Тауар белгісін өндірістік үлгілерден айырып білу қажет. Өндірістік
үлгі өндірістік бұйымның құрамды бөлігі (пішіні, түсі, бұйым суреті) болып
табылады, ал тауар белгісі (сурет, сөз) бұйымның бетіне басылады. Егер
тауар белгісі көлемдік сипатта болса (бұйымның өзіндік пішіні ретінде),
онда оны өндірістік үлгіден ажырату қиынға соғады. Бұл жағдайда бұйымның
пішіні тауар белгісі ретінде де және өндірістік үлгі ретінде де қорғалуы
мүмкін. Олардың тек функциялары ғана өзгеше болады: тауар белгісі
өндірушіні таныту үшін ғана бағытталса, өндірістік үлгі өз түрімен
тұтынушыларды қызықтыруға ғана бағытталады.
Тауар белгісі орындайтын функциясы бойынша өндірістік маркаларға
ұқсайды. Олардың екеуі де тұтынушыға өндірушінің атын таныту үшін
бағыталады. Бірақ екеуі былайша ерекшелінеді: өндірстік марка басылған
кезде тұтынушыға өндіріс жағдайы мен тауардың сапасы туралы ақпарат
міндетті түрде жетеді, ал тауар белгісі басылған кезде өндіруші туралы
ақпарат шартты түрде бейнеленеді. [4]
Заң бойынша тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі ретінде бір-
бірінен бейнелеу пішіні, қолдану саласы, қолданушылар саны бойынша
ерекшелінетін әр түрлі белгілеулерді қарастыруға болады.
Бейнелеу пішіні бойынша тауар белгілері әріптік, сөздік, сандық,
көркемдік, көлемдік және аралас болуы мүмкін.
Сөз тауар белгісі, мамандардың айтуынша, ең тиімді болып табылады.
Олар көбінесе өзіндік сөз, сөз тіркесі немесе фраза болып табылады. Сөз
тауар белгілерінің кең қолданылу себебі – олардың тез есте қалуы, жарнамаға
тиімділігі және өзара оңай ажыратылуы. Олардың көбісі мағыналық жағынан,
сөздің жақсы естілуі жағынан және қысқа сөз болу жағынан тұтынушылардың
қызығушылығын өзіне аударады.
Алғашқы уақыттарда сөз тауар белгілері ретінде атақты адамдар, көркем
шығармалардың батыры, мифологиялық кейіпкерлер (Наполеон, Гамлет,
Прометей), жануарлар, құстар, өсімдіктер, асыл тастар атаулары (Арыстан,
Сокол, Клен, Алмаз), табиғи құбылыстар, аспан денелері, географиялық
объектілер (Таң, Комета, Эверест) және т.б. танылды. Ежелгі тілден бастау
алатын сөз тауар белгілері (Lactos, Sanorin) де кең қолданысқа түсті.
Қазіргі уақытта жоғарыда аталып кеткен және оларға ұқсас атаулар көбейіп
кету салдарынан, жасанды түрде пайда болған сөздерден тұратын тауар
белгілері кең колданысқа түсуде. Жасанды пайда болған сөздер (нелогизмдер)
жаңа затты, препаратты, приборды, материалды белгілеу үшін көп қолданылады.
Мұндай тауар белгілерінің жаңашылдығы пен өзінділігі бар және олар көбірек
қорғалу қабілеттілігіне ие. Мұндай тауар белгілері көбінесе фармацевтикалық
препараттарда және дәрі-дәрмектерде (Тестифенон, Кортифен) кездеседі.
Көбінесе сөз тауар белгілері өндірушінің фирмалық атауымен байланыста
болады және оның құраушы элементі болып табылады. Кей кезде сөз тауар
белгісі ретінде сөз тіркестері мен қысқаша фразаларды алуға болады. [4]
Бейнелеу тауар белгілері – сурет, орнамент, символ, жануарлар мен
құстардың, әртүрлі нәрселердің бейнесі күйіндегі белгілеулер. Бейнелеу
тауар белгілері сөз тауар белгілеріне қарағанда тиімділігі аз болса да,
барлық тіркеліп жатқан тауар белгілері арасында оның орташа үлесі 70 % тең.
Бейнелеу тауар белгілері тарихта және мәдениетте танымал ескерткіштер,
архитектуралық ғимарат, географиялық объект, орнамент, тауар түрінің
бейнелері күйіндегі әртүрлі белгілеулер. Бейнелеу тауар белгілері арасында
абстрактылы және символды бейнелер кең тараған. Бейнелеу тауар белгілерінің
жетістігі негізінен жарнамалық жағынан қарапайым, көзге түсетін, тиімді
бейнелерге байланысты болады. Оған қайшы болып келетін көптеген бөліктермен
күрделіндірілген бейнелеу тауар белгілерінің тиімділігі төмен болып келеді.
Сурет 1. Тауар белгілерінің үлгісі
Кока-Кола® компаниясы Пепсико, Инк.® корпорациясы
Көлемдік тауар белгілері – үш өлшемді (ұзындығы, ені, биіктігі)
бейнелермен көрсетілген белгілеулер. Көлемдік тауар белгісінің объектісі
ретінде бұйымның өзіндік пішінін (сабын, шырақ, пилюля пішіні) немесе тауар
орамасының пішінін (бөтелке, флакон пішіні) алуға болады. Көлемдік тауар
белгісі белгілі бір заттың пішінін қайталамау керек, ол жаңашылдық және
өзіндік белгілерге ие болу қажет. Одан басқа бұйымның пішіні оның тек
функционалды міндетіне қарай таңдалмауы қажет. Тауар пішіні өзіндік
қасиетке ие болуы керек және біртектес тауарлардың арасынан ажыратылуы
тиіс. Көлемдік тауар белгісінің кең тараған түрі – ол тауарлардың өзіндік
ерекше орамасы. Мысалы, Левико атты таллиндік өндірістік бірлестіктің
шығарып жатқан ликерына өзіндік бөтелке пішініне куәлік берілді. Ликер
бөтелксінің пішіні ескі мұнараға ұқсап жасалынған. [5]
Аралас тауар белгілері жоғарыда аталып кеткен барлық белгілеулерден
құралады. Көбінесе мұндай тауар белгілер сурет пен сөз, сурет пен әріп,
сурет пен сан, сөз бен сан және т.б. байланыстардан құралады. Көбінесе
мұндай белгілер мазмұнға ие және бір-бірін жақсы толықтырады. Негізінен
тауарды сипаттайтын сурет пен сөз мағына жағынан да, үйлесім жағынан да
ортақ бірлікте болуы жөн. Аралас тауар белгілердің ең көп тараған түрі – ол
этикеткадағы белгілі бір түстегі сурет пен сөздің үйлесімі. Мысалы, әйгілі
Красный октябрь мәскеу кондитерлік фабрикасы шығарған Мишка-Косолапый
кәмпитін қарастыруға болады. [3]
Соңғы уақыттарда нарықтарда тауар белгілерінің тағы бір түрі
голограмма күйіндегі белгілеулер көбейіп жатыр. Егер кредиттік картаны
алатын болсақ, онда оны әртүрлі бұрыштан қараған кезде оның бетінде
кішкентай бейнелерді көруге болады. Онымен қоса, сирек болса да дыбыстық
белгілер де қолданылады. Көбіне оларды жарнамалық телефон шалу кезінде
пайдалынады. Кейбір елдерде иіс белгілеулері де тауар белгі ретінде
қорғауға алынады. Тауар белгілерінің ең басты көрсеткіші – ол ерекшелік
қасиетіне ие болу және тұтынушыны адастырмау тиіс.
Сурет 2. Галограмма үлгісі
Тауар белгілері тағы да қолданушы субъектілердің санына қарай
бөлінеді: жеке және ұжымдық тауар белгілері. Ұжымдық тауар белгісі –
айрықша құқығы бар заңды тұлғалардың бірлестігі және сол бірлестіктің
мүшелері қолданатын тауар белгісі. Ұжымдық тауар белгісі жеке тауар
белгісіне қойылатын талаптардың бәріне сай болуы тиіс. Бірақ оларды қолдану
кезіндегі құқықтық режимі өзгешелеу болады. [5]
Ең алдымен, мұндай ұжымдық тауар белгісі тек мекемелердің
бірлестігінің меншігінде болады. Тауар белгісіне тек қана бірлестіктің
айрықша құқығы болады. Бірлестікті құраушы мекемелер тауар белгісіне
жекелей айрықша құқыққа ие бола алмайды. Екіншіден ұжымдық тауар белгісіне
бірлестіктің құрамына кіретін және жеке тауар белгісін алуға құқығы бар
мекемелер ғана иелік ете алады. Ұжымдық тауар белгісіне құқығы бар
бірлестікке кіретін мекемелер Тауар белгілерінің мемлекеттік тізіміне
тіркеледі. Ұжымдық тауар белгісі бірлестікке кірмейтін мекемелерге
қолдануға берілмейді. Үшіншіден мекеме-мүшелер өзінің тауарларында ұжымдық
тауар белгісін қолдануымен қатар, өзінің жеке тауар белгілерін қолдануға
құқығы бар. Төртіншіден, ұжымдық тауар белгісіне сұраныс білдірген
тауарлардың бірыңғай сипаттамалары мен сапасы бірдей немесе ортақ болуы
керек. Бесіншіден, ұжымдық тауар белгісінің иегері болып табылатын
бірлестік сол тауар белгісін қадағалауға құқысы бар. Алтыншыдан, ұжымдық
тауар белгісін пайдалануға арнайы құжат (ұжымдық тауар белгісінің уставы)
керек. Оны бірлестіктің өзі жасап шығарады да, ұжымдық тауар белгісін
тіркеу кезінде өтініммен бірге беріледі.
Тауар белгісі ретінде бейнелеу, сөз, әріп, цифр, көлем белгілері және
езге де белгілер немесе бір тұлғалардың тауарлары мен қызметтерін басқа
тұлғалардың біртектес тауарларынан немесе қызметтерінен ажыратуға мүмкіндік
беретін олардың аралас үлгілері тіркелуі мүмкін.
Танымал дәрежесіне қарай тауар белгілері қарапайым және танымал болып
бөлінеді. Қарапайым тауар белгілеріне қорғау құқығына ие бола алатын
кезкелген жаңа өзіндік белгілеулер жатады. Оларды қорғау мен жалпыға таныту
үшін мемлекеттік тіркеден өткізу керек. Танымал тауар белгілеріне белгілі
тауар түрлерінің ішінде тұтынушылардың үлкен бөлігіне таныс болатын
белгілеулер жатады.
2. Қызмет көрсету белгісі
Қызмет көрсету белгісі ретінде бір физикалық немесе заңды тұлғаның
қызметін басқа физикалық немесе заңды тұлғаларынан ажырататын белгілеулерді
қарастырады. Қазақстан Республикасы Заңына сай қызмет көрсету белгілеріне
тауар белгілеріне қойылатын талаптар қойылады. Басқаша айтқанда, қызмет
көрсету белгісі болу үшін белгілеу жаңа болуы және Патенттік органда
тіркелуі тиіс. Қызмет көрсету белгісі өзінің құқықтық режимі жағынан да
тауар белгілерінен ешбір айырмашылығы жоқ. Мысал ретінде, Қазақстан
Республикасының Тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері туралы Заңында
тек қана тауар белгісіне немесе тек қана қызмет көрсету белгісіне қатысты
қолданатын бірде-бір нормасы жоқ. Олардың айырмашылығы тек қана маркировка
объектілерінде: тауар белгілері тек қана белгілі бір өндірушінің тауаларын
жекелендірсе және жарнамалық мақсатта қолданса, қызмет көрсету белгісі
тұлғаның қызмет көрсету түрін басқа да бірыңғай қызмет көрсету түрлерінен
ажырату үшін қолданылады. [3]
Әлемдік практика бір тұлғаның нақты белгілеуі тауар белгісі де,
қызмет көрсету белгісі бола алатынын көрсетті. Бұл кезде тауар белгісі мен
қызмет көрсету белгісі арасындағы нақты айырмашылық жоғалады. Мысал
ретінде, бір уақытта тіркелетін Өндірістік мақсаттағы химиялық заттар
класындағы (класс 1) тауарларды және Химия саласындағы зерттеулер
класындағы (класс 42) қызмет көрсетуді алуға болады.
Сондықтан да практика жүзінде белгілі бір класс таңдау нәтижесінде
тауар немесе қызмет көрсету белгілері айқындалады. Қызмет көрсету белгісін
тіркеу үшін ең алдымен бір немесе бірнеше қызмет көрсету классы таңдалуы
тиіс: класс 35 – Жарнама, класс 36 – Сақтандыру мен қаржыландыру, класс
37 – Құрылыс пен жөндеу, класс 38 – Байланыс, класс 39 – Тасымалдау
мен сақтау, класс 40 – Материалдарды өңдеу, класс 41 – Білім беру мен
ойын-сауық, класс 42 – Әртүрлі. Белгілі бір класқа жататын қызмет
көрсетуге берілген белгі тек қана сол класс аумағына қорғау құқығын береді.
[6]
2. Қазақстан нарығында тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі
басқару объектісі ретінде
Егер қазақ халқының тарихына көз салсақ, ұлттық тауар белгілерінің
тамырлары тереңде жатыр деуге болады. Мысалы, ежелгі көшпенділердің арнайы
шаралары және шаруашылық жүргізуге арналған айшықтарды пайдалану фактісі
соның дәлелі, оларды қазіргі заманғы тауар белгілерінің "прототипі"
ретінде қарауға болады. Адам шығармашылығының тарихи аспекті және
Қазақстанның Еуразия аумағындағы құқытары елеулі және өзіндік тақырыб болып
табылады. [7]
Қазақстан Республикасы Дүние Жүзілік Сауда Ұйымына кіру алдында тұр,
бұл еліміз индустриялық және экономикалық жағынан дамыған ел болуға тиісті
деген сөз. Бүгінде ғылыми ізденістер , жаңалық ашуға, тауар белгісі мен
қорғалатын отандық тауарларды өндіруге және қызметтер көрсетуге қолайлы
жағдай жасалуда.
1993 жылы Қазақстан Тауар белгілерін халықаралық тіркеу туралы Мадрид
келісімінің қолдауын жариялады. Яғна еліміз өз нарығында белгісі мен қызмет
көрсету белгісін құққытық қорғауға аяқ салды.
1. Тауар белгісін және қызмет көрсету белгісіне құқық
Қазақстан Республикасында тауар белгілері мен қызмет көрсету
белгілерін құқытықтық қорғаудың бірден бір көзі:
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі 27 желтоқсан 1994 ж;
• Қазақстан Республикасының "Тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі және
тауар шығарылған жерлердің атаулары" туралы Заңы 26 шілде 1999 ж. N
456;
Тауар белгілері мен қызмет көрсету белгілерін құқықтық бұзғаны үшін
жауапкершілік:
• Қазақстан Республикасының Әкімшілік кодексі (128, 129, 145 баптар);
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі (184, 184-1, 199 баптар);
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (9, 970, 1032 баптар)
бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасында тауар белгілерін құқықтық қорғау ҚР "Тауар
белгілері, қызмет көрсету белгілері және тауар шығарылған жерлердің
атаулары" туралы Заңыда белгіленген тәртіпте оларды тіркеу негізінде,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына орай тіркеусіз
беріледі.
Тауар белгілерін құқықтық қорғау кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын
кез келген заңды тұлғаларға немесе жеке тұлғаларға берілуі мүмкін.
Тауар белгісіне құқық куәлікпен куәландырылады. [2]
Тауар белгісінің иесі куәлікте көрсетілген тауарлар мен
қызметтерге қатысты өзіне тиесілі тауар белгісін пайдалану
мен оған иелік етудің айрықша құқығына ие болады. Қазақстан
Республикасында қорғалатын тауар белгісін оның иесінің
келісімінсіз ешкім де пайдалана алмайды.
Тауар белгісі ретінде тіркелетін белгілерге келесілер жатады:
• Тауар білгісі ретінде бейнелеу, сөз, әріп, цифр, көлем белгілері және
езге де белгілер немесе бір тұлғалардың тауарлары мен қызметтерін
басқа тұлғалардың біртектес тауарларынан немесе қызметтерінен
ажыратуға мүмкіндік беретін олардың аралас үлгілері тіркелуі мүмкін.
• Тауар белгісі кез келген бояулы түсте немесе бояулы түстер үйлесімінде
тіркелуі мүмкін.
Тауар белгісін тіркеуге жол бермейтін абсолюттік негіздерге мыналар
жатады:
• тауарлардың белгілі бір түрін белгілеу үшін жалпыға ортақ қолданысқа
енген;
• жалпыға ортақ қабылданған рәміздер мен терминдер болып табылатын;
• тауарлардың турін, сапасын, санын, қасиетін, мақсатын, құндылығын,
сондай-ақ олардың шығарылған немесе өткізілген жері мен уақытын
көрсететін;
• тіркеу талап етіліп отырған тауарлардың табиғи немесе нобайлық
кескінделуін көрсететін;
• бояулы түсті ғана бейнелейтін;
• тауарларды немесе көрсетілген қызметтерді белгілеу үшін пайдаланылатын
олармен тікелей сипаттық және (немесе) ұқсастық байланысы бар;
• сызықтарды, нүктелерді, қарапайым геометриялық фигураларды, сондай-ақ
олардың біртұтас кескіндемелік қисындасуын құрмайтын және әрбір жеке
құрамдық элементке қарағанда қабылдаудың сапалық жаңа деңгейін
бермейтін үйлесімін білдіретін;
• сездік сипаты жоқ, кәдімгі әріппен орындалған және тілдің (әріптердің
және (немесе) цифрлардың, белгілердің) үш жеке бірлігінен кем
қисындасуынан тұратын жеке цифрларды, белгілерді немесе әріптер
үйлесімін білдіретін;
• нысаны онын тек қана функционалдық міндетіне байланысты үш өлшемді
объекті болып саналатын;
• жарнамалық сипатта болатын;
• егер сөздердің әрбір жеке құрамдас бөлігінің айырмашылық қабілеті
болмаса, ал олар бірігіп қабылдаудың сапалық өзге деңгейін бермесе,
күрделі жасанды құрылған сөздерді білдіретін;
• ұйымдардың, экономика салаларының жалпы жұрт қабылдаған қысқартылған
атаулары мен олардың абревиатураларын білдіретін;
• патенттелмейтін дәрілік заттар болып саналатын тауар белгілерін
тіркеуге жол берілмейді.
Көрсетілген белгілер тауар белгісінде басымдық жағдайда болмаса, оның
қорғалмайтын элементтері ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Мемлекеттік елтаңбаларды, тулар мен эмблемаларды, халықаралық
ұйымдардың қысқартылған немесе толық атауларын және олардың елтаңбаларын,
тулары мен эмблемаларын, ресми бақылаулық, кепілдік және сынамалық
белгілерді, мөрлерді, олимпиадалық рәміздерді, наградаларды және басқа да
айырым белгілерін, сондай-ақ араласып кеткен дәрежеге дейін оларға ұқсас
белгілерді бейнелейтін белгілер тауар белгілері ретінде тіркелмейді.
Егер белгі солардан ғана тұратын болмаса және егер оларды пайдалануға
тиісті құзыретті органның немесе олардың иесінің келісімі бар болса, мұндай
белгілер қорғалмайтын элементтер ретінде пайдаланылуы мүмкін. [5]
Тауар белгісінің элементтеріне мыналар жатады:
• тауарға немесе оның жасаушысына қатысты жалған болып табылатын немесе
жаңылыстыруы мүмкін белгілерді, оның ішінде тауар шығарылған жерге
қатысты жаңылыстыруы мүмкін географиялық көрсеткіштерді;
• тауар шығарылған нақты жерді үстірт түрде көрсететін, бірақ тауар
басқа аумақтан шығарылғаны туралы қате түсінік беретін;
• минералды суларды, шараптарды нсмесе күшті спирт ішімдіктерін
бірыңғайландыратын географиялық көрсеткіштер болып табылатын немесе
оларды қамтитын белгілерді, осы жерден шығарылмаған сондай тауарларды
белгілеу үшін, сондай-ақ егер аударма пайдаланылса немесе белгіде
түрінде, үлгісінде, стилінде деген немесе басқа да осындай
сөздер қоса жазылса, сол белгілерді;
• өзінің мазмұны жөнінен қоғамдық мүдделерге, адамгершілік пен ізгілік
принциптеріне қайшы келетін белгілерді тіркеуге жол берілмейді.
Тауар белгісін тіркеуден бас тартудың өзге де негіздері.
Тауар белгілері ретінде:
1. біртектес тауарлар мен қызметтер жөнінде басқа тұлғанын атына неғұрлым
ертерек басымдықпен Қазақстан Республикасында тіркелген тауар
белгілерімен;
2. тауарлар мен қызметтердің кез-келген түріне қатысты Қазақстан
Республикасында жалпыға бірдей белгілі тауар белгілерімен:
3. біртектес тауарлар мен қызметтерге (кері қайтарып алынғандарынан
басқа) қатысты басқа тұлғаның атына неғұрлым ертерек басымдықпен
тіркеуге берілген белгілермен;
4. Қазақстан Республикасы аумағында белгіленген тәртіппен тіркелген
сертификаттық белгілермен;
5. тауар шығарылған жердің осы атауын пайдалану құқығы иесінің атына
тіркелетін тауар белгісінің қорғалмайтын элементі ретінде олар
енгізілуі мүмкін жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасында
қорғалатын тауар шығарылған жер атауларымен олар араласып кеткен
дәрежеге дейін бірдей немесе ұқсас белгілер тіркелуге жатпайды.
Тауар белгілері ретінде:
1. олардың неғұрлым ертерек басымдығы болған жағдайда басқа тұлғалардың
атындағы Қазақстан Республикасында қорғалатын өнеркәсіпті үлгілер;
2. өтінім берілген күні авторлық құқықтарды бұзушылықпен Қазақстан
Республикасында белгілі әдебиет, ғылым және өнер туындыларының
атаулары, белгілі өнер туындылары мен олардың фрагменттері, егер
осындай құқықтар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен тіркелетін тауар белгісіне басымдық берілген күннен бұрын
тіркеуден өтсе;
3. осы адамдардың, олардың, мұрагерлерінің немесе құқық мирасқорларының
жеке мүліктік емес құқықтарын бұза отырып, олардың тектерін,
есімдерін, бүркеншік аттарын және солардан таралатын есімдерді,
портреттері мен факсимилелерін қайталайтын, сондай-ақ егер бұл
белгілер Қазақстан Республикасы тарихы мен мәдениетінің игілігі болып
табылса, олар тиісті құзыретті органның рұқсатынсыз тіркелмейді. [2]
Өтінім беру.
Тауар белгісіне өтінімді сараптама жасау ұйымына бір немесе бірнеше
өтінім иелері береді.Ұжымдық тауар белгісіне өтінім ұжымдық тауар белгісін
пайдалану туралы оған қатысушылардың келісіміне сәйкес бірлестік атынан
беріледі.
Өтінім бір тауар белгісіне қатысты болуға тиіс. Өтінім бір үлгі
бланкіде берілуге және:
• өтінім берушіні (өтінім берушілерді), сондай-ақ оның
(олардың) орналасқан жерін немесе тұрғылықты жерін көрсете
отырып, белгіге сараптама жүргізу туралы өтінішті;
• мәлімделген белгіні;
• тауарлар мен қызметтердің халықаралық сыныптамасына сәйкес тауарлардың
және (немесе) қызметтердің тізбесін
қамтуға тиіс.
Өтінімге:
• сараптама жүргізу жөніндегі сараптама жасау ұйымы қызметтерінің ақысы
төленгенін растайтын құжат қоса тіркелуге тиіс. Төлем мөлшері
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгіленеді;
• іс жүргізу өкіл аркылы жүзеге асырылған жағдайда сенім-хат;
• ұжымдық тауар белгісін өз атына тіркеуге уәкілетті үйымның атауын, бұл
белгіні тіркеу мақсатын, осы белгіні пайдалануға құқылы субъектілер
тізбесін, ұжымдық тауар белгісімен белгіленетін тауарлар мен
көрсетілетін қызметтердің тізбесі мен бірыңғай сапасын немесе өзге де
сипаттамаларын, оны пайдалану шарттарын, оны пайдалануды бақылау
тәртібін, ұжымдық тауар белгісі жарғысының ережелерін бұзғаны үшін
жауаптылықты қамтитын ұжымдық тауар белгісі жарғысы (ұжымдық тауар
белгісіне өтінім берілген жағдайда) қоса тіркелуге тиіс.
Өтінім және оған қоса тіркелетін құжаттар мемлекеттік тілде немесе
орыс тілінде табыс етіледі.
Егер құжаттар басқа тілде табыс етілген болса, өтінім беруші екі ай
мерзімде олардың мемлекеттік тілдегі немесе орыс тіліндегі аудармасын
тапсырады. [2]
Тауар белгісінің басымдығы сараптама жасау ұйымына өтінімнің түскен
күні бойынша белгіленеді. Егер сараптама жасау ұйымына өтінім беру аталған
күннен бастап алты ай ішінде жүзеге асырылса, тауар белгісінің басымдығы
(конвенциялық басымдық). Өнеркәсіптік меншікті қорғау жөніндегі Париж
конвенциясына қатысушы елде, сондай-ақ онда көзделген халықаралық немесе
аймақтық ұйымда тауар белгісіне бірінші өтінім (өтінімдер) берілген күн
бойынша белгіленуі мүмкін. Конвенциялық басымдыққа өтініш жасалған кезде
өтінім беруші алғашұы өтінім нөмірін, берілген күнін және ол берілген елді
көрсетіп, алғашқы өтінімнің куәландырылған көшірмесін қоса тіркеуі қажет.
[6]
Ресми танылған халықаралық көрмелердің экспонаттарына орналастырылған
тауар белгісінің басымдығы (көрмелік басымдық), егер сараптама жасау
ұйымына тауар белгісіне өтінім беру көрсетілген уақыттан бастап алты ай
ішінде жүзеге асырылса, көрмеде экспонатты ашық көрсете бастаған күн
бойынша белгіленуі мүмкін. Конвенциялық немесе көрмелік басымдық құқығын
пайдаланғысы келетін өтінім беруші мұны тауар белгісіне өтінім берген кезде
немесе өтінім сараптама жасау ұйымына түскен күннен бастап екі ай ішінде
көрсетуге және осындай талаптың заңдылығын растайтын тиісті құжаттарды
тапсыруға міндетті. Өтінім бөлінген жағдайда өтінімдердін әрқайсысы бойынша
басымдық алғашқы өтінімнің басымдық күні бойынша
белгіленеді. Бөлінген өтінімдер бойынша басымдық - сол өтінім берушінің
алғашқы өтінімінің басымдық күні бойынша, ал алғашқы өтінім бойынша
неғүрлым ертерек басымдық белгілеу құқығы бар болған кезде, егер бөлінген
өтінім берілген күнге алғашқы өтінім қайтарылып алынбаса және қайтарылып
алынған болып саналмаса және белінген өтінімді беру алғашқы өтінім бойынша
шешім шығарылғанға дейін жүзеге асырылса осы басымдық күні бойынша
айқындалады. Тауар белгісінің түрлі тауарларға қатысты көптеген басымдығы
өтінім берушінің өтініші бойынша әртүрлі тауарларға қатысты бір белгіге
берілген онын бірнеше өтінімі болған кезде белгіленуі мүмкін.
Тауар белгiсiн құқықтық қорғау талаптары:
• Тауар белгiсiн құқықтық қорғау оны тiркеудiң негiзiнде не Қазақстан
Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттардың
негiзiнде тiркеусiз берiледi.
• Тiркелген не халықаралық шартқа орай тiркеусiз қорғалатын сөзбен
жазылған, бейнеленген, көлемдiк белгiлер немесе бiр тұлғаның
тауарларын немесе көрсететiн қызметтерiн екiншi тұлғаның бiртектес
тауарлары мен қызметтерiнен ерекшелеу үшiн қолданылатын басқа да
белгiлер тауар белгiсi (қызмет көрсету белгiсi) деп танылады.
• Тауар белгiсi ретiнде тiркеуге жол берiлмейтiн белгiлер, тауар
белгiлерiн тiркеу, олардың қолданылуын тоқтату және тiркелуі жарамсыз
деп тану тәртiбi, сондай-ақ тiркелмеген тауар белгiлерiн құқықтық
қорғауға жол берiлуi мүмкiн болатын жағдайлар тауар белгiлерi туралы
заң актiлерiмен белгiленедi. Тауар белгiсiне құқық куәлiкпен
куәландырылады. [8]
Тауар белгiсiне құқық иесiнiң өзiне тиесiлi белгiлердi қолдануға және
билiк етуге айрықша құқығы бар. Тауар белгiсiн кез келген айналымға енгiзу:
дайындау, қолдану, әкелу, сақтау, сатуға ұсыну, тауар белгiсiн немесе осы
белгiмен белгіленген тауарды сату, маңдайшадағы жазуда, жарнамада, баспа
өнімдерінде немесе өзге де іскерлік құжаттамада пайдалану - тауар белгiсiн
пайдалану болып саналады.
Тауар белгiсiне құқықтың қолданылу мерзiмi:
• Тауар белгiсiнiң басымдығы, егер тауар белгiлерi туралы заң
актiлерiнде өзгеше көзделмесе, патенттiк органға (ұйымға) өтiнiм
түскен күн бойынша белгiленедi.
• Тауар белгiсiне құқық өтiнiм тiркелген кезден бастап он жыл бойы
күшiнде болады.
• Тауар белгiсiне құқық иесiнiң тауар белгiсi қолданылуының соңғы жылы
ішінде патенттік органға (ұйымға) берген арызы бойынша тауар
белгiсiнiң қолданылу мерзiмiн он жылға ұзартудың тiркелуi мүмкiн.
Ұзарту шектеусiз сан мәрте жүргiзiлуi мүмкiн.
Тауар белгiсiн дәлелсiз себептермен бес жыл бойы үздiксiз
пайдаланбаған жағдайда кез келген мүдделi тұлғаның талап етуi бойынша оның
тiркелу күшiнiң жойылуы мүмкiн. Тауар белгiсiн пайдалануға лицензиялық шарт
жасасу оны пайдалану болып есептеледi.
Тауар белгісiне құқықтың ауысуы:
• Құқық иесi куәлiкте көрсетiлген барлық тауарлар мен қызмет көрсетулер
сыныптарына не олардың бiр бөлiктерiне қатысты тауар белгiсiне құқығын
шарт бойынша басқа тұлғаға беруi мүмкiн.
• Егер тауар белгiсiне құқық тауарға немесе оны дайындаушыға қатысты
жаңылыстыруға себепкер болса, ол белгiге құқықты беруге жол
берiлмейдi.
• Тауар белгiсiне құқықтың ауысуы, соның iшiнде оның шарт бойынша немесе
құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен берiлуi патенттiк органда (ұйымда)
тiркелуге тиiс.
Тауар белгiсiн пайдалануға рұқсат беру:
1. Құқық иесi куәлiкте көрсетiлген тауарлар мен қызмет көрсетулердiң
барлық сыныптарына не олардың бөлiктерiне қатысты тауар белгiсiн
пайдалану құқығын лицензиялық шарт бойынша басқа тұлғаға беруi мүмкiн.
Лицензиатқа тауар белгiсiн пайдалануға рұқсат ететiн лицензиялық
шартта, лицензиат тауарларының немесе көрсететiн қызметiнiң сапасы
лицензиар тауарларының немесе көрсететiн қызметтерiнiң сапасынан төмен
болмайтындығы және лицензиардың осы шарттың орындалуын бақылауды жүзеге
асыруға құқығы бар екендiгi туралы талапты қамтуға тиіс.
2. Тауар белгiсiне құқықтың қолданылуы тоқтатылған жағдайда лицензиялық
шарттың қолданылуы тоқтатылады. Тауар белгiсiне құқықтың басқа тұлғаға
ауысуы лицензиялық шарттың тоқтатылуына әкеп соқпайды.
Тауар белгiсiне құқық беру туралы шарт немесе лицензиялық шарт жазбаша
нысанда жасалып, патенттік органға (ұйымға) тiркелуге тиiс.
Жазбаша нысан мен тiркеу туралы талапты сақтамау шарттың жарамсыздығына
әкеп соғады. [2]
Тауар белгiсiне құқықты бұзғаны үшiн жауапкершiлiк
Тауар белгiсiн не оған араласу дәрежесiне дейiнгi ұқсас белгілеудi заңсыз
пайдаланушы тұлға тәртiп бұзуды тоқтатуға және тауар белгiсiнiң иесiне
келтiрiлген залалдарды өтеуге мiндеттi.
Тауар белгiсiн заңсыз пайдаланушы тұлға тауар белгiсiнiң дайындалған
бейнелерін жоюға, тауардан немесе оның қорабынан заңсыз пайдаланылған тауар
белгісін немесе олармен араласу дәрежесiне дейiн ұқсас белгiлеудi алып
тастауға мiндеттi.
Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының
патенттiк органы (ұйымы) немесе Қазақстан Республикасының бекiтiлген
халықаралық шартына орай халықаралық ұйым тiркеген тауар белгiсiне құқықтық
қорғау берiледi.
Тауар белгілері мен қызмет көрсету белгілерін құқықтық бұзғаны үшін
қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік:
• Бөтеннiң тауарлық белгiсiн, қызмет көрсету белгiсiн, фирмалық атауын,
тауардың шығатын орнының атауын немесе олармен бiртектес тауарларға
немесе қызмет көрсетулерге арналған ұқсас белгілерді заңсыз пайдалану,
егер бұл әрекет бiрнеше рет жасалса немесе iрi зиян келтiрсе - екi
жүзден бес жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде немесе
сотталған адамның екi айдан бес айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының
немесе өзге де табысының мөлшерiнде айыппұл салуға, не бiр жүз сексен
сағаттан екi жүз қырық сағатқа дейiнгi мерзiмге қоғамдық жұмыстарға
тартуға, не алты айға дейiнгi мерзiмге қамауға, не екi жылға дейiнгi
мерзiмге түзеу жұмыстарына жазаланады.
• Қазақстан Республикасында тiркелген тауарлық белгiге немесе тауардың
шыққан орнының атауына қатысты ескерту белгілерін заңсыз пайдалану,
егер бұл әрекет бiрнеше рет жасалса немесе iрi зиян келтiрсе - жүзден
екi жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде немесе сотталған
адамның екi айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының немесе өзге де
табысының мөлшерiнде айыппұл салуға, не жүз жиырма сағаттан жүз сексен
сағатқа дейiнгi мерзiмге қоғамдық жұмыстарға тартуға, не үш айға
дейiнгi мерзiмге қамауға, не бiр жылға дейiнгi мерзiмге түзеу
жұмыстарына жазаланады.
• Бөтен тауар белгісін, қызмет көрсету белгісін немесе тауар шығарылған
жердің атауын немесе біртектес тауарлар немесе қызметтер үшін оларға
ұқсас белгілерді заңсыз пайдалану, сондай-ақ бөтен фирмалық атауды
заңсыз пайдалану, егер бұл іс-әрекеттерде қылмыстық жаза қолданылатын
әрекет белгілері болмаса, - тауар белгісінің, қызмет көрсету
белгісінің, тауар шығарылған жердің атауының немесе біртектес тауарлар
немесе қызметтер үшін оларға ұқсас белгілердің заңсыз бейнесін
қамтитын тауарлар тәркілене отырып, жеке тұлғаларға - айлық есептік
көрсеткіштің оннан отызға дейінгі мөлшерінде, лауазымды адамдарға -
отыздан елуге дейінгі мөлшерінде, заңды тұлғаларға елуден жүзге
дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады. [9]
• Әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған
нақ сол іс-әрекеттер, - тауар белгісінің, қызмет көрсету белгісінің,
тауар шығарылған жердің атауының немесе біртектес тауарлар немесе
қызметтер үшін оларға ұқсас белгілердің заңсыз бейнесін қамтитын
тауарлар тәркілене отырып, жеке тұлғаларға - айлық есептік
көрсеткіштің отыздан елуге дейінгі мөлшерінде, лауазымды адамдарға -
елуден жүзге дейінгі мөлшерінде, заңды тұлғаларға жүзден екі жүзге
дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
• Құқық бұзушылықтар жасағаны үшін тәркілеу тауардан, оның орамасынан,
бланкілерден немесе басқа да құжаттамадан тауар белгісінен немесе
тауар шығарылған жердің атауының дайындалған бейнесін, заңсыз
пайдаланылатын тауар белгісін немесе тауар шығарылған жердің атауын,
сондай-ақ олармен айырғысыз дәрежеге дейін ұқсас белгіні жою мүмкін
болмаған жағдайда жүргізіледі. [10]
Тауар белгісі мен қызмет көрсету белгісін құқықтық бұзу түрлері:
• өзгенің тауар белгісін пайдалану (фальсификация);
• өзгенің тауар белгісіне ұқсас тауар белгісін пайдалану (тауар белгісін
имитациялау). [11]
2. Тауар белгісінің және қызмет көрсету белгісінің сараптамасы
Сараптама жасау ұйымы өтінімдер сараптамасын кезең-кезеңмен жүргізеді:
• алдын ала сараптама — өтінім түскен күннен бастап екі ай ішінде
жүргізіледі, оның барысында өтінімнің мазмұны, белгіленген талаптарға
сәйкес қажетті құжаттардың бар-жоғы тексеріледі;
• толық сараптама — өтінім берілген күннен бастап он екі ай ішіңде
жүргізіледі, оның барысында белгіленген талаптарға сәйкестігі
тексеріледі.
Сараптама жасау ұйымы сараптаманың кез келген
кезеңінде қосымша материалдар сұратуға құқылы, олар өтінім
иесіне сұрау салу жіберілген күннен бастап үш ай ішінде табыс
етілуге тиіс. Өтінім беруші қосымша материалдарды не көрсетілген мерзімді
ұзарту туралы өтінішті белгіленген мерзімде табыс етпеген жағдайда іс
жүргізу тоқтатылып, өтінім кері қайтарылып алынған болып есептеледі.
Алдын ала жасалған сараптама нәтижелері бойынша өтінім берушіге
өтінімнің қарауға қабылданғаны, оған тиісті нөмір берілгені, берілген күні
және басымдық күні белгіленгені туралы не өтінімді қарауға қабылдаудан бас
тартылғаны туралы дәлелді қорытынды түрінде хабарланады.
Толық сараптама нәтижелері бойынша уәкілетті орган тауар белгісін
тіркеу туралы немесе тіркеуден бас тарту туралы шешім қабылдайды. Тіркеу
туралы шешім тауарлар мен қызметтердің бүкіл тізбесіне не олардың бір
бөлігіне қатысты болуы мүмкін.
Тауар белгісін тіркеу туралы шешімі оны Тауар белгілерінің мемлекеттік
тізіліміне енгізгенге дейін неғүрлым ертерек басымдығы бар өтінімнің
аңықталуына байланысты қайта қаралуы мүмкін.
Өтінім иесі өзіне сараптама қорытындысы жіберілген күннен бастап үш ай
мерзім ішінде дәлелді қарсылықты табыс етуге құқылы, оны қарау нәтижесі
бойынша сараптама жасау ұйымының түпкілікті қорытындысы шығарылады.
Шығарылған сараптама қорытындысымен келіспеген жағдайда өтінім беруші
өзіне сараптама қорытындысы жіберілген күннен бастап оған үш ай ішінде
уәкілетті органға қарсылық бере алады. Қарсылық келіп түскен күннен бастап
төрт ай ішінде оны апелляциялық кеңес қарауға тиіс.
Өтінім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
МЕМЛЕКЕТТІК-ҚҰҚЫҚТЫҚ ПӘНДЕР КАФЕДРАСЫ
Қорғауға жіберіледі
Кафедра меңг.____________
_________________________
(тегі, аты-жөні)
_________________20 __ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Тауар белгісі мен
қызмет көрсету белгісіне құқық
050301 Құқықтану
Орындаған: Мырзақұлова
Ә.Қ., ЮКВ-2-6.сб
Ғылыми жетекшісі: з.ғ.к., профессор Әбішев Х.Ә.
АСТАНА 2009
ЕУРАЗИЯ ГУМАНИТАРЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Мемлекеттік-құқықтық пәндер кафедрасы
Мамандығы: 050301 Құқықтану
Бекітемін
Кафедра меңгерушісі
з.ғ.к., профессор Әбішев Х.Ә.
________________________
__ _____________ 2009ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА
Студентке ___________________________________ _______________________
(фамилия, имя, отчество)
1. Дипломдық жұмыстың тақырыбы___________________________ __________
___________________________________ ________________________________,
____ ___________200__ ж. №_____ институт бұйрығымен бекітілген
2. Студенттің жұмысты тапсырған мерзімі:___________________________ ____
1 бөлім ___________________________________ _____________________
2 бөлім ___________________________________ _____________________
3 бөлім ___________________________________ _____________________
3. Аяқталған жұмысты тапсыру мерзімі:___________________________ _______
4. Алынған мәліметтер: ___________________________________ ____________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
5. Студент қарастырған сұрақтар тізімі немесе дипломдық жұмыстың қысқаша
мазмұны:_ ___________________________________ _______________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Ұсынылған әдебиеттер тізімі: ___________________________________ _______
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
___________________________________ _________________________________
Тапсырма берілген күн ____
___________200__ ж.
Ғылыми жетекшісі _______________________
(Аты-жөні, қолы)
Студент тапсырманы орындауға
қабылдады
______________________
(Аты-жөні, қолы)
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 4
1 Тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі туралы түсінік 6
1.1 Тауар белгісі 6
1.2 Қызмет көрсету белгісі 11
2 Қазақстан нарығында тауар белгісі және қызмет көрсету 13
белгісі басқару объектісі ретінде
2.1 Тауар белгісін және қызмет көрсету белгісіне құқық 13
2.2 Тауар белгісінің және қызмет көрсету белгісінің сараптамасы 21
2.3 МКТУ классификациясы 27
2.4 Тауар белгісін және қызмет көрсету белгісін тіркеу 29
2.5 Тауар белгісін, қызмет көрсету белгісін пайдалану және 31
тіркеудің қолданылуын тоқтату
2.6 Тауар білгісін және қызмет көрсету белгісінің иелерінің 33
құқықтарын қорғау
3 Мадрид жүйесі: Тауар белгісі мен қызмет көрсету белгісін 35
халықаралық тіркеу
3.1 Халықаралық Мадрид келісімі 39
3.2 Халықаралық Мадрид келісімінің хаттамасы 40
Қорытынды 41
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 42
Қосымшалар 43
Қосымша А. 43
Қосымша Б. 55
Қосымша В. 57
Қосымша Г. 59
Қосымша Д. 61
Қосымша Е. 64
Кіріспе
Тауар белгілері ежелден бері танымал. Осыдан З мың жыл бұрын Үнді
қолөнершілері өзінің көркем шығармаларын Иранға жіберу алдында әртүрлі
ерекше белгілерді басқан. Кейіннен римдік қолөнершілер өзінің саз
өнімдеріне атақты FORTIS секілді фабрикалық белгілерді қолданды. Бұл
белгілердің дәрежесі өскені соншама, саудада олардың көшірмесі және сол
таңба басылған жалған тауарлар көбейіп кетті. Тауар белгілерін қолдану
саласы орта ғасырлық сауда жағдайында кеңейе түсті. Фальсификацияны тоқтату
үшін құқықтық қорғау шаралары қажет болды. Англияда мұндай бұзушылықтарға
қарсы қорғау шаралары соттар арқылы жүзеге асты. Тауар белгісінің иесі
басқа адамдарға сол белгіні қолдануға тыйым салу құқығына ие болды, яғни
тауар белгісі құқықтық деңгейде қорғала бастады. [1]
Тауар белгісі сөз тіркесі кез келген адамға таныс, бірақ кез келген
адам оның не білдіретінін білмейді. Бұл сұраққа патенттік сенім өкілдері
және патентовед секілді мамандар жауап бере алады. Тауар белгісі туралы
ақпарат өндірушілер мен тұтынушыларға да пайдалы.
Қазіргі уақытта тауар белгілері (ағылшын тілінде қысқартылған атауы
ТМ) барлық жерде қолданысын табуда. Мысалы, бүкіл әлемде Пепси-кола, Кока-
кола алкогольсіз сусындарының тауар белгілері жақсы ажыратылады. Бірнеше
елде бизнесін жүргізіп жатқан фирмалардың өзара бәсекелестігі тауар
белгілерінің рөлін нығайтып жатыр. Тұтынушылардың тауарлар мен қызмет
көрсетулерді өзара ажыратуды және олардың сапасы мен бағасын анақтауды
жеңілдету үшін тауар белгілерін қолданады. Осылайша, тауар белгісін
тұтынушыларды қызықтыру үшін қолданатын құрал ретінде қарастыруға болады.
Көптеген мемлекеттерде өзінің өнертабыстарын, тауар белгілерін қорғау
жүйесін қалыптастыру кезінде халықаралық деңгейде өндірістік мешік туралы
заңнамаларын бірыңғай түрге келтірудің қажеті туды. XIX ғ. аяғында
өндрістік меншікті қорғау саласында бірнеше халықаралық келісімдерге қол
қойылды. Олар: 1883 ж. Париж конвенциясы, 1891ж. тауар белгілерін
халықаралық тіркеу жөніндегі Мадрид келісімі және т.б.
Дипломдық жұмыстың мақсаты ретінде тауар белгісі мен қызмет көрсету
белгісін тіркеу, пайдалану, қорғау, тоқтату құқықтарын еліміздің
заңнамаларына сай түсіндіру.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі ретінде Қазақстанның халықаралық
деңгейде алдыңғы қатарлы 50 елдің тізіміне және Бүкіләлемдік Сауда Ұйымына
кіруінің бірде бір талабы ретінде зияткерлік меншік саласын дамыту арқылы
жағдай жасау. Еліміз дүние жүзілік Сауда Ұйымына кіру табалдырығында
тұрғаны белгілі, бұл өз кезегінде жоғары индустриялық-техникалық және
өндірістік дамуды талап етеді. Ал біздің ортақ міндетіміз ғылыми ізденіс,
ұлттық тауар белгілерімен қорғалған бәсекеге қабілетті отандық тауарлар мен
қызмет көрсетуді енгізу және өндіруін ұлғайту. ДСҰ-ға кірудің негізгі
шартарының бірі ұлттық заңнаманы Зияткерлік меншік құқықтарының сауда
аспектісі жөніндегі келісімге (ТРИПС) сәйкес одан әрі жетілдіру болып
табылады.
Дипломдық жұмыстың негізгі ақпарат көзі ретінде алынған нормативті
құқықтық актілері - Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі мен Тауар
белгісі, қызмет көрсету белгісі және тауар атауының шығу жері туралы Заңы.
Дипломдық жұмыстың объектілері – тауар және қызмет көрсету белгілері.
Одан басқа дипломдық жұмыста тауар белгілерін Қазақстан
Республикасында тіркеу, сараптама жүргізу процесі толығырақ түсіндіріледі
және тауар белгісін алу үшін өтінім беру процедурасының мазмұны ашылады.
Сонымен қатар, еліміздің инновациялық даму және кәсіпкерлікті жандандыру
жағдайында тауар белгілері жөнінде жүргізіліп жатқан шаралар және
бағдарламалар аясында заңнамаларды толықтыру және өзгерту мәселелері
қарастырылған.
1. Тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі туралы түсінік
Тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі ресми түрде тіркелген немесе
кейбір халықаралық шарттарға орай тіркеусіз қорғалатын, бір заңды немесе
жеке тұлғаның тауарларын (қызметін) басқа заңды немесе жеке тұлғаның
біртектес тауарларынан (қызметінен) ажырату үшін қызмет ететін белгі. [2]
Белгілеу тауар белгісіне, қызмет көрсету немесе басқа сөзбен айтқанда
құқық қорғау объектісіне айналу үшін ол бірнеше талаптарға сай болуы тиіс.
Тауар белгісі не қызмет көрсету белгісі шығарылатын өнімнің сыртында немесе
оның құжатында көрсетілген шартты белгілеу, символ ретінде көрсетіледі. Бұл
шартты белгілеу тауар өндірушінің толық және шынайы атауының қысқартылған
баламасы болып табылады. Сондықтан да, тауардың сыртында орналасқан
өндірушінің толық атауы, шығарылған жері, әдісі, сапасы және қасиеті туралы
ақпарат тауар белгілеріне жатпайды. Осы көрсеткіштерді біріктіретін, оңай
айтылатын және есте қалатын шартты белгілеу қолданылып, осы белгілеу тауар
белгісіне не қызмет көрсету белгісіне айналады. [3]
1. Тауар белгісі
Көпетеген елдердің заңдары бойынша тауар белгі ретінде саналатын
шартты белгілеулерге абсолютті емес, салыстырмалы жаңашылдық ұстанымын
пайдаланады. Осыған байланысты, халықаралық келісімге қайшы келмейтін
жағдайда, белгілі бір елде тіркелген тауар белгісімен бірдей деп танылған
тауар белгісінің басқа елде қолдануына кедергі жоқ.
Жаңашылдық белгісі басымдық түсінігімен тығыз байланыста. Тауар
белгісінің жаңашылдығы басымдық мерзімі бойынша анықталынады, ал басымдық
мерзімі Патенттік органга тауар белгісін тіркеу өтінімі келіп түскен уақыты
бойынша белгіленеді. Сонымен қатар, тауар белгісінің басымдығы Өндірістік
меншікті қорғау жөніндегі Париж конвенциясының мүшесі болып табылатын шет
елге тауар белгісін тіркеу өтінімі келіп түскен мерзімі бойынша да
анықталынады. Осылайша тауар белгісінің жаңашылдығының мәні тауар белгісі
деп танылған белгілеу тіркелген, тіркеліп жатқан немесе халықаралық келісім
бойынша қорғалып жатқан тауар белгілерімен бірдей болмау керектігінде. Егер
белгілеу белгілі бір тіркелген тауар белгісінің барлық элементтері бойынша
бірдей және сол тауардың класына жататын болса, онда бұл белгілеу бірдей
болу белгісіне ие.
Негізінде бірдей болу белгісін табу қиынға соқпайды. Мысал ретінде,
Ресей өз кезегінде Шнейдер унд Корн атты батыс германиялық фирмасының
Chelios атты тауарлардың 14 класы бойынша тіркеуге қарсылық білдірді.
Оның себебі, Ресейде ертеректе тауарлардың 14 класы бойынша швейцариялық
фирманың Хелиос дорложери атты тауар белгісі тіркелген еді. [3]
Тауар белгілерінің өзара ұқсас болу жағдайында мәселелер қиынырақ
шешіледі. Қазақстан Республикасының Заңнамасында тауар белгісі ретінде
танылу мүмкін белгілеу тіркелген тауар белгісімен өзара араласу деңгейіне
дейін ұқсас болса, онда бұл белгілеу тіркелмейді. Әрине бұл нұсқау көбінесе
абстракты тұрғыда қарастырылады, бірақ сонда да ол кейбір айқындықтарды
енгізеді. Мысалы, тауар белгісінің кейбір элементтері ұқас деп танылуы
тауар белгісін тіркемеуге себеп болып танылмайды. Ең бастысы тауар белгісі
тұтынушылар үшін тіркеледі, сондықтан да ұқсастық белгілерін бағалау тек
кәсіби тұрғыдағы дизайнер, суретші, графиктердің тапқан ұқсас белгілеріне
негізделмей, сонымен қатар арнайы білімі жоқ қарапайым тұтынушы тұрғыда
қарастырылуы тиіс. Көптеген әдебиеттерде белгілеулердің ұқсастық белгісін
анықтау үшін бірнеше факторларды қолданады.
Мысалы, сөз белгілерінде бастапқы және соңғы буындарға, буын санына,
дауысты және дауыссыз дыбыстарының байланысына көп көңіл бөледі, бейнелеу
белгілерінде бейнелеу мотивтеріне, ал аралас белгілеулерінде бейнелеу және
сөз элементтердің жекелеп және бірыңғай қабылдануына назар аударады.
Бірдей деп танылған тауар белгісіне әріптер мен буындар қосу арқылы
араласу деңгейін кетіруге болмайды. Мысал ретінде, Ресейде батыс
германиялық фирманың фармацевтикалық препараттар үшін арналған Cirisol
тауар белгісі бойынша сараптама жүргізу нәтижесінде ертеректе тіркелген
американдық фирманың Ceritol атты тауар белгісі табылды. Осыған
байланысты Cirisol тауар белгісін тіркеуге жол берілмеді. Белгілі бір
класс бойынша Инд. С. Оливетти Энд Ко СПА фирмасының Quanta тауар
белгісі ертерек тіркелген Эймс Компани ИНК., Элкхарт америкалық фирманың
Quantab атты тауар белгісіне ұқсас деп танылып, ол тіркеуден өтпеді. [3]
Белгілеу заңды түрде тіркеуден өткен соң ғана тауар белгісіне
айналады. Тауар белгілерін қалай және қандай тәртіппен тіркеу сұрақтары
кейінірек қарастырылады. Тіркеуден өткен соң ғана белгілеуді тауар белгісі
ретінде және құқықтық қорғаудың жеке объектісі ретінде қарастыруға болады.
Қазақстан Республикасының Заңнамалары елімізде тіркелмеген тауар белгілерін
қорғамайды, халықаралық міндеттемелерді қабылдау күшіне қарай бұл тізімге
жалпыға әйгілі тауар белгілері кірмейді. Сондықтан да жалпыға әйгілі
белгілеулерден басқа барлық тіркелмеген белгілеуді толығымен қолданып, оған
айрықша құқық сұрауға ешкімнің құқысы жоқ.
Тауар белгілерін оған ұқсас болып келетін өндірістік меншіктің басқа
объектілерінен айырып білу керек. Мысалы, тауар белгілеріне өте ұқсас болып
келетін фирмалық атауларды алуға болады. Оларды айырып білу қиындықтары
қолданушының тауар белгісі мен фирмалық атаулары ұқсас болған кезде туады.
Оның себебі белгілі бір өндірушілердің тауар белгісі басқа бір
өндірушілердің фирмалық атауына ұқсас болу жағдайында, басқаша айтқанда,
тұтынушылар тауар белгісі мен фирмалық атауларында адасуы және алдануы
әбден мүмкін. Сондықтан да заң бойынша бір өндірушінің тауар белгісі басқа
біреудің фирмалық атауымен араласу деңгейіне дейін ұқсас болмауы тиіс.
Фирмалық атаулар мен тауар белгілерінің арасында келесі айырмашылықтар
бар: фирмалық атауға қарағанда тауар белгісі тек қана сөз белгілеу күйінде
ғана емес, сонымен қатар бейнелеу және аралас белгілеу күйінде де
кездеседі, тауар белгісі міндетті түрде мемлекеттік тіркеуден өтуі тиіс, ол
мерзімдік сипатта болады және келісімшарт бойынша басқа тұлғаға берілуі
мүмкін.
Тауар белгісін өндірістік үлгілерден айырып білу қажет. Өндірістік
үлгі өндірістік бұйымның құрамды бөлігі (пішіні, түсі, бұйым суреті) болып
табылады, ал тауар белгісі (сурет, сөз) бұйымның бетіне басылады. Егер
тауар белгісі көлемдік сипатта болса (бұйымның өзіндік пішіні ретінде),
онда оны өндірістік үлгіден ажырату қиынға соғады. Бұл жағдайда бұйымның
пішіні тауар белгісі ретінде де және өндірістік үлгі ретінде де қорғалуы
мүмкін. Олардың тек функциялары ғана өзгеше болады: тауар белгісі
өндірушіні таныту үшін ғана бағытталса, өндірістік үлгі өз түрімен
тұтынушыларды қызықтыруға ғана бағытталады.
Тауар белгісі орындайтын функциясы бойынша өндірістік маркаларға
ұқсайды. Олардың екеуі де тұтынушыға өндірушінің атын таныту үшін
бағыталады. Бірақ екеуі былайша ерекшелінеді: өндірстік марка басылған
кезде тұтынушыға өндіріс жағдайы мен тауардың сапасы туралы ақпарат
міндетті түрде жетеді, ал тауар белгісі басылған кезде өндіруші туралы
ақпарат шартты түрде бейнеленеді. [4]
Заң бойынша тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі ретінде бір-
бірінен бейнелеу пішіні, қолдану саласы, қолданушылар саны бойынша
ерекшелінетін әр түрлі белгілеулерді қарастыруға болады.
Бейнелеу пішіні бойынша тауар белгілері әріптік, сөздік, сандық,
көркемдік, көлемдік және аралас болуы мүмкін.
Сөз тауар белгісі, мамандардың айтуынша, ең тиімді болып табылады.
Олар көбінесе өзіндік сөз, сөз тіркесі немесе фраза болып табылады. Сөз
тауар белгілерінің кең қолданылу себебі – олардың тез есте қалуы, жарнамаға
тиімділігі және өзара оңай ажыратылуы. Олардың көбісі мағыналық жағынан,
сөздің жақсы естілуі жағынан және қысқа сөз болу жағынан тұтынушылардың
қызығушылығын өзіне аударады.
Алғашқы уақыттарда сөз тауар белгілері ретінде атақты адамдар, көркем
шығармалардың батыры, мифологиялық кейіпкерлер (Наполеон, Гамлет,
Прометей), жануарлар, құстар, өсімдіктер, асыл тастар атаулары (Арыстан,
Сокол, Клен, Алмаз), табиғи құбылыстар, аспан денелері, географиялық
объектілер (Таң, Комета, Эверест) және т.б. танылды. Ежелгі тілден бастау
алатын сөз тауар белгілері (Lactos, Sanorin) де кең қолданысқа түсті.
Қазіргі уақытта жоғарыда аталып кеткен және оларға ұқсас атаулар көбейіп
кету салдарынан, жасанды түрде пайда болған сөздерден тұратын тауар
белгілері кең колданысқа түсуде. Жасанды пайда болған сөздер (нелогизмдер)
жаңа затты, препаратты, приборды, материалды белгілеу үшін көп қолданылады.
Мұндай тауар белгілерінің жаңашылдығы пен өзінділігі бар және олар көбірек
қорғалу қабілеттілігіне ие. Мұндай тауар белгілері көбінесе фармацевтикалық
препараттарда және дәрі-дәрмектерде (Тестифенон, Кортифен) кездеседі.
Көбінесе сөз тауар белгілері өндірушінің фирмалық атауымен байланыста
болады және оның құраушы элементі болып табылады. Кей кезде сөз тауар
белгісі ретінде сөз тіркестері мен қысқаша фразаларды алуға болады. [4]
Бейнелеу тауар белгілері – сурет, орнамент, символ, жануарлар мен
құстардың, әртүрлі нәрселердің бейнесі күйіндегі белгілеулер. Бейнелеу
тауар белгілері сөз тауар белгілеріне қарағанда тиімділігі аз болса да,
барлық тіркеліп жатқан тауар белгілері арасында оның орташа үлесі 70 % тең.
Бейнелеу тауар белгілері тарихта және мәдениетте танымал ескерткіштер,
архитектуралық ғимарат, географиялық объект, орнамент, тауар түрінің
бейнелері күйіндегі әртүрлі белгілеулер. Бейнелеу тауар белгілері арасында
абстрактылы және символды бейнелер кең тараған. Бейнелеу тауар белгілерінің
жетістігі негізінен жарнамалық жағынан қарапайым, көзге түсетін, тиімді
бейнелерге байланысты болады. Оған қайшы болып келетін көптеген бөліктермен
күрделіндірілген бейнелеу тауар белгілерінің тиімділігі төмен болып келеді.
Сурет 1. Тауар белгілерінің үлгісі
Кока-Кола® компаниясы Пепсико, Инк.® корпорациясы
Көлемдік тауар белгілері – үш өлшемді (ұзындығы, ені, биіктігі)
бейнелермен көрсетілген белгілеулер. Көлемдік тауар белгісінің объектісі
ретінде бұйымның өзіндік пішінін (сабын, шырақ, пилюля пішіні) немесе тауар
орамасының пішінін (бөтелке, флакон пішіні) алуға болады. Көлемдік тауар
белгісі белгілі бір заттың пішінін қайталамау керек, ол жаңашылдық және
өзіндік белгілерге ие болу қажет. Одан басқа бұйымның пішіні оның тек
функционалды міндетіне қарай таңдалмауы қажет. Тауар пішіні өзіндік
қасиетке ие болуы керек және біртектес тауарлардың арасынан ажыратылуы
тиіс. Көлемдік тауар белгісінің кең тараған түрі – ол тауарлардың өзіндік
ерекше орамасы. Мысалы, Левико атты таллиндік өндірістік бірлестіктің
шығарып жатқан ликерына өзіндік бөтелке пішініне куәлік берілді. Ликер
бөтелксінің пішіні ескі мұнараға ұқсап жасалынған. [5]
Аралас тауар белгілері жоғарыда аталып кеткен барлық белгілеулерден
құралады. Көбінесе мұндай тауар белгілер сурет пен сөз, сурет пен әріп,
сурет пен сан, сөз бен сан және т.б. байланыстардан құралады. Көбінесе
мұндай белгілер мазмұнға ие және бір-бірін жақсы толықтырады. Негізінен
тауарды сипаттайтын сурет пен сөз мағына жағынан да, үйлесім жағынан да
ортақ бірлікте болуы жөн. Аралас тауар белгілердің ең көп тараған түрі – ол
этикеткадағы белгілі бір түстегі сурет пен сөздің үйлесімі. Мысалы, әйгілі
Красный октябрь мәскеу кондитерлік фабрикасы шығарған Мишка-Косолапый
кәмпитін қарастыруға болады. [3]
Соңғы уақыттарда нарықтарда тауар белгілерінің тағы бір түрі
голограмма күйіндегі белгілеулер көбейіп жатыр. Егер кредиттік картаны
алатын болсақ, онда оны әртүрлі бұрыштан қараған кезде оның бетінде
кішкентай бейнелерді көруге болады. Онымен қоса, сирек болса да дыбыстық
белгілер де қолданылады. Көбіне оларды жарнамалық телефон шалу кезінде
пайдалынады. Кейбір елдерде иіс белгілеулері де тауар белгі ретінде
қорғауға алынады. Тауар белгілерінің ең басты көрсеткіші – ол ерекшелік
қасиетіне ие болу және тұтынушыны адастырмау тиіс.
Сурет 2. Галограмма үлгісі
Тауар белгілері тағы да қолданушы субъектілердің санына қарай
бөлінеді: жеке және ұжымдық тауар белгілері. Ұжымдық тауар белгісі –
айрықша құқығы бар заңды тұлғалардың бірлестігі және сол бірлестіктің
мүшелері қолданатын тауар белгісі. Ұжымдық тауар белгісі жеке тауар
белгісіне қойылатын талаптардың бәріне сай болуы тиіс. Бірақ оларды қолдану
кезіндегі құқықтық режимі өзгешелеу болады. [5]
Ең алдымен, мұндай ұжымдық тауар белгісі тек мекемелердің
бірлестігінің меншігінде болады. Тауар белгісіне тек қана бірлестіктің
айрықша құқығы болады. Бірлестікті құраушы мекемелер тауар белгісіне
жекелей айрықша құқыққа ие бола алмайды. Екіншіден ұжымдық тауар белгісіне
бірлестіктің құрамына кіретін және жеке тауар белгісін алуға құқығы бар
мекемелер ғана иелік ете алады. Ұжымдық тауар белгісіне құқығы бар
бірлестікке кіретін мекемелер Тауар белгілерінің мемлекеттік тізіміне
тіркеледі. Ұжымдық тауар белгісі бірлестікке кірмейтін мекемелерге
қолдануға берілмейді. Үшіншіден мекеме-мүшелер өзінің тауарларында ұжымдық
тауар белгісін қолдануымен қатар, өзінің жеке тауар белгілерін қолдануға
құқығы бар. Төртіншіден, ұжымдық тауар белгісіне сұраныс білдірген
тауарлардың бірыңғай сипаттамалары мен сапасы бірдей немесе ортақ болуы
керек. Бесіншіден, ұжымдық тауар белгісінің иегері болып табылатын
бірлестік сол тауар белгісін қадағалауға құқысы бар. Алтыншыдан, ұжымдық
тауар белгісін пайдалануға арнайы құжат (ұжымдық тауар белгісінің уставы)
керек. Оны бірлестіктің өзі жасап шығарады да, ұжымдық тауар белгісін
тіркеу кезінде өтініммен бірге беріледі.
Тауар белгісі ретінде бейнелеу, сөз, әріп, цифр, көлем белгілері және
езге де белгілер немесе бір тұлғалардың тауарлары мен қызметтерін басқа
тұлғалардың біртектес тауарларынан немесе қызметтерінен ажыратуға мүмкіндік
беретін олардың аралас үлгілері тіркелуі мүмкін.
Танымал дәрежесіне қарай тауар белгілері қарапайым және танымал болып
бөлінеді. Қарапайым тауар белгілеріне қорғау құқығына ие бола алатын
кезкелген жаңа өзіндік белгілеулер жатады. Оларды қорғау мен жалпыға таныту
үшін мемлекеттік тіркеден өткізу керек. Танымал тауар белгілеріне белгілі
тауар түрлерінің ішінде тұтынушылардың үлкен бөлігіне таныс болатын
белгілеулер жатады.
2. Қызмет көрсету белгісі
Қызмет көрсету белгісі ретінде бір физикалық немесе заңды тұлғаның
қызметін басқа физикалық немесе заңды тұлғаларынан ажырататын белгілеулерді
қарастырады. Қазақстан Республикасы Заңына сай қызмет көрсету белгілеріне
тауар белгілеріне қойылатын талаптар қойылады. Басқаша айтқанда, қызмет
көрсету белгісі болу үшін белгілеу жаңа болуы және Патенттік органда
тіркелуі тиіс. Қызмет көрсету белгісі өзінің құқықтық режимі жағынан да
тауар белгілерінен ешбір айырмашылығы жоқ. Мысал ретінде, Қазақстан
Республикасының Тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері туралы Заңында
тек қана тауар белгісіне немесе тек қана қызмет көрсету белгісіне қатысты
қолданатын бірде-бір нормасы жоқ. Олардың айырмашылығы тек қана маркировка
объектілерінде: тауар белгілері тек қана белгілі бір өндірушінің тауаларын
жекелендірсе және жарнамалық мақсатта қолданса, қызмет көрсету белгісі
тұлғаның қызмет көрсету түрін басқа да бірыңғай қызмет көрсету түрлерінен
ажырату үшін қолданылады. [3]
Әлемдік практика бір тұлғаның нақты белгілеуі тауар белгісі де,
қызмет көрсету белгісі бола алатынын көрсетті. Бұл кезде тауар белгісі мен
қызмет көрсету белгісі арасындағы нақты айырмашылық жоғалады. Мысал
ретінде, бір уақытта тіркелетін Өндірістік мақсаттағы химиялық заттар
класындағы (класс 1) тауарларды және Химия саласындағы зерттеулер
класындағы (класс 42) қызмет көрсетуді алуға болады.
Сондықтан да практика жүзінде белгілі бір класс таңдау нәтижесінде
тауар немесе қызмет көрсету белгілері айқындалады. Қызмет көрсету белгісін
тіркеу үшін ең алдымен бір немесе бірнеше қызмет көрсету классы таңдалуы
тиіс: класс 35 – Жарнама, класс 36 – Сақтандыру мен қаржыландыру, класс
37 – Құрылыс пен жөндеу, класс 38 – Байланыс, класс 39 – Тасымалдау
мен сақтау, класс 40 – Материалдарды өңдеу, класс 41 – Білім беру мен
ойын-сауық, класс 42 – Әртүрлі. Белгілі бір класқа жататын қызмет
көрсетуге берілген белгі тек қана сол класс аумағына қорғау құқығын береді.
[6]
2. Қазақстан нарығында тауар белгісі және қызмет көрсету белгісі
басқару объектісі ретінде
Егер қазақ халқының тарихына көз салсақ, ұлттық тауар белгілерінің
тамырлары тереңде жатыр деуге болады. Мысалы, ежелгі көшпенділердің арнайы
шаралары және шаруашылық жүргізуге арналған айшықтарды пайдалану фактісі
соның дәлелі, оларды қазіргі заманғы тауар белгілерінің "прототипі"
ретінде қарауға болады. Адам шығармашылығының тарихи аспекті және
Қазақстанның Еуразия аумағындағы құқытары елеулі және өзіндік тақырыб болып
табылады. [7]
Қазақстан Республикасы Дүние Жүзілік Сауда Ұйымына кіру алдында тұр,
бұл еліміз индустриялық және экономикалық жағынан дамыған ел болуға тиісті
деген сөз. Бүгінде ғылыми ізденістер , жаңалық ашуға, тауар белгісі мен
қорғалатын отандық тауарларды өндіруге және қызметтер көрсетуге қолайлы
жағдай жасалуда.
1993 жылы Қазақстан Тауар белгілерін халықаралық тіркеу туралы Мадрид
келісімінің қолдауын жариялады. Яғна еліміз өз нарығында белгісі мен қызмет
көрсету белгісін құққытық қорғауға аяқ салды.
1. Тауар белгісін және қызмет көрсету белгісіне құқық
Қазақстан Республикасында тауар белгілері мен қызмет көрсету
белгілерін құқытықтық қорғаудың бірден бір көзі:
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі 27 желтоқсан 1994 ж;
• Қазақстан Республикасының "Тауар белгісі, қызмет көрсету белгісі және
тауар шығарылған жерлердің атаулары" туралы Заңы 26 шілде 1999 ж. N
456;
Тауар белгілері мен қызмет көрсету белгілерін құқықтық бұзғаны үшін
жауапкершілік:
• Қазақстан Республикасының Әкімшілік кодексі (128, 129, 145 баптар);
Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі (184, 184-1, 199 баптар);
• Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (9, 970, 1032 баптар)
бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасында тауар белгілерін құқықтық қорғау ҚР "Тауар
белгілері, қызмет көрсету белгілері және тауар шығарылған жерлердің
атаулары" туралы Заңыда белгіленген тәртіпте оларды тіркеу негізінде,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына орай тіркеусіз
беріледі.
Тауар белгілерін құқықтық қорғау кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын
кез келген заңды тұлғаларға немесе жеке тұлғаларға берілуі мүмкін.
Тауар белгісіне құқық куәлікпен куәландырылады. [2]
Тауар белгісінің иесі куәлікте көрсетілген тауарлар мен
қызметтерге қатысты өзіне тиесілі тауар белгісін пайдалану
мен оған иелік етудің айрықша құқығына ие болады. Қазақстан
Республикасында қорғалатын тауар белгісін оның иесінің
келісімінсіз ешкім де пайдалана алмайды.
Тауар белгісі ретінде тіркелетін белгілерге келесілер жатады:
• Тауар білгісі ретінде бейнелеу, сөз, әріп, цифр, көлем белгілері және
езге де белгілер немесе бір тұлғалардың тауарлары мен қызметтерін
басқа тұлғалардың біртектес тауарларынан немесе қызметтерінен
ажыратуға мүмкіндік беретін олардың аралас үлгілері тіркелуі мүмкін.
• Тауар белгісі кез келген бояулы түсте немесе бояулы түстер үйлесімінде
тіркелуі мүмкін.
Тауар белгісін тіркеуге жол бермейтін абсолюттік негіздерге мыналар
жатады:
• тауарлардың белгілі бір түрін белгілеу үшін жалпыға ортақ қолданысқа
енген;
• жалпыға ортақ қабылданған рәміздер мен терминдер болып табылатын;
• тауарлардың турін, сапасын, санын, қасиетін, мақсатын, құндылығын,
сондай-ақ олардың шығарылған немесе өткізілген жері мен уақытын
көрсететін;
• тіркеу талап етіліп отырған тауарлардың табиғи немесе нобайлық
кескінделуін көрсететін;
• бояулы түсті ғана бейнелейтін;
• тауарларды немесе көрсетілген қызметтерді белгілеу үшін пайдаланылатын
олармен тікелей сипаттық және (немесе) ұқсастық байланысы бар;
• сызықтарды, нүктелерді, қарапайым геометриялық фигураларды, сондай-ақ
олардың біртұтас кескіндемелік қисындасуын құрмайтын және әрбір жеке
құрамдық элементке қарағанда қабылдаудың сапалық жаңа деңгейін
бермейтін үйлесімін білдіретін;
• сездік сипаты жоқ, кәдімгі әріппен орындалған және тілдің (әріптердің
және (немесе) цифрлардың, белгілердің) үш жеке бірлігінен кем
қисындасуынан тұратын жеке цифрларды, белгілерді немесе әріптер
үйлесімін білдіретін;
• нысаны онын тек қана функционалдық міндетіне байланысты үш өлшемді
объекті болып саналатын;
• жарнамалық сипатта болатын;
• егер сөздердің әрбір жеке құрамдас бөлігінің айырмашылық қабілеті
болмаса, ал олар бірігіп қабылдаудың сапалық өзге деңгейін бермесе,
күрделі жасанды құрылған сөздерді білдіретін;
• ұйымдардың, экономика салаларының жалпы жұрт қабылдаған қысқартылған
атаулары мен олардың абревиатураларын білдіретін;
• патенттелмейтін дәрілік заттар болып саналатын тауар белгілерін
тіркеуге жол берілмейді.
Көрсетілген белгілер тауар белгісінде басымдық жағдайда болмаса, оның
қорғалмайтын элементтері ретінде пайдаланылуы мүмкін.
Мемлекеттік елтаңбаларды, тулар мен эмблемаларды, халықаралық
ұйымдардың қысқартылған немесе толық атауларын және олардың елтаңбаларын,
тулары мен эмблемаларын, ресми бақылаулық, кепілдік және сынамалық
белгілерді, мөрлерді, олимпиадалық рәміздерді, наградаларды және басқа да
айырым белгілерін, сондай-ақ араласып кеткен дәрежеге дейін оларға ұқсас
белгілерді бейнелейтін белгілер тауар белгілері ретінде тіркелмейді.
Егер белгі солардан ғана тұратын болмаса және егер оларды пайдалануға
тиісті құзыретті органның немесе олардың иесінің келісімі бар болса, мұндай
белгілер қорғалмайтын элементтер ретінде пайдаланылуы мүмкін. [5]
Тауар белгісінің элементтеріне мыналар жатады:
• тауарға немесе оның жасаушысына қатысты жалған болып табылатын немесе
жаңылыстыруы мүмкін белгілерді, оның ішінде тауар шығарылған жерге
қатысты жаңылыстыруы мүмкін географиялық көрсеткіштерді;
• тауар шығарылған нақты жерді үстірт түрде көрсететін, бірақ тауар
басқа аумақтан шығарылғаны туралы қате түсінік беретін;
• минералды суларды, шараптарды нсмесе күшті спирт ішімдіктерін
бірыңғайландыратын географиялық көрсеткіштер болып табылатын немесе
оларды қамтитын белгілерді, осы жерден шығарылмаған сондай тауарларды
белгілеу үшін, сондай-ақ егер аударма пайдаланылса немесе белгіде
түрінде, үлгісінде, стилінде деген немесе басқа да осындай
сөздер қоса жазылса, сол белгілерді;
• өзінің мазмұны жөнінен қоғамдық мүдделерге, адамгершілік пен ізгілік
принциптеріне қайшы келетін белгілерді тіркеуге жол берілмейді.
Тауар белгісін тіркеуден бас тартудың өзге де негіздері.
Тауар белгілері ретінде:
1. біртектес тауарлар мен қызметтер жөнінде басқа тұлғанын атына неғұрлым
ертерек басымдықпен Қазақстан Республикасында тіркелген тауар
белгілерімен;
2. тауарлар мен қызметтердің кез-келген түріне қатысты Қазақстан
Республикасында жалпыға бірдей белгілі тауар белгілерімен:
3. біртектес тауарлар мен қызметтерге (кері қайтарып алынғандарынан
басқа) қатысты басқа тұлғаның атына неғұрлым ертерек басымдықпен
тіркеуге берілген белгілермен;
4. Қазақстан Республикасы аумағында белгіленген тәртіппен тіркелген
сертификаттық белгілермен;
5. тауар шығарылған жердің осы атауын пайдалану құқығы иесінің атына
тіркелетін тауар белгісінің қорғалмайтын элементі ретінде олар
енгізілуі мүмкін жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасында
қорғалатын тауар шығарылған жер атауларымен олар араласып кеткен
дәрежеге дейін бірдей немесе ұқсас белгілер тіркелуге жатпайды.
Тауар белгілері ретінде:
1. олардың неғұрлым ертерек басымдығы болған жағдайда басқа тұлғалардың
атындағы Қазақстан Республикасында қорғалатын өнеркәсіпті үлгілер;
2. өтінім берілген күні авторлық құқықтарды бұзушылықпен Қазақстан
Республикасында белгілі әдебиет, ғылым және өнер туындыларының
атаулары, белгілі өнер туындылары мен олардың фрагменттері, егер
осындай құқықтар Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен тіркелетін тауар белгісіне басымдық берілген күннен бұрын
тіркеуден өтсе;
3. осы адамдардың, олардың, мұрагерлерінің немесе құқық мирасқорларының
жеке мүліктік емес құқықтарын бұза отырып, олардың тектерін,
есімдерін, бүркеншік аттарын және солардан таралатын есімдерді,
портреттері мен факсимилелерін қайталайтын, сондай-ақ егер бұл
белгілер Қазақстан Республикасы тарихы мен мәдениетінің игілігі болып
табылса, олар тиісті құзыретті органның рұқсатынсыз тіркелмейді. [2]
Өтінім беру.
Тауар белгісіне өтінімді сараптама жасау ұйымына бір немесе бірнеше
өтінім иелері береді.Ұжымдық тауар белгісіне өтінім ұжымдық тауар белгісін
пайдалану туралы оған қатысушылардың келісіміне сәйкес бірлестік атынан
беріледі.
Өтінім бір тауар белгісіне қатысты болуға тиіс. Өтінім бір үлгі
бланкіде берілуге және:
• өтінім берушіні (өтінім берушілерді), сондай-ақ оның
(олардың) орналасқан жерін немесе тұрғылықты жерін көрсете
отырып, белгіге сараптама жүргізу туралы өтінішті;
• мәлімделген белгіні;
• тауарлар мен қызметтердің халықаралық сыныптамасына сәйкес тауарлардың
және (немесе) қызметтердің тізбесін
қамтуға тиіс.
Өтінімге:
• сараптама жүргізу жөніндегі сараптама жасау ұйымы қызметтерінің ақысы
төленгенін растайтын құжат қоса тіркелуге тиіс. Төлем мөлшері
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгіленеді;
• іс жүргізу өкіл аркылы жүзеге асырылған жағдайда сенім-хат;
• ұжымдық тауар белгісін өз атына тіркеуге уәкілетті үйымның атауын, бұл
белгіні тіркеу мақсатын, осы белгіні пайдалануға құқылы субъектілер
тізбесін, ұжымдық тауар белгісімен белгіленетін тауарлар мен
көрсетілетін қызметтердің тізбесі мен бірыңғай сапасын немесе өзге де
сипаттамаларын, оны пайдалану шарттарын, оны пайдалануды бақылау
тәртібін, ұжымдық тауар белгісі жарғысының ережелерін бұзғаны үшін
жауаптылықты қамтитын ұжымдық тауар белгісі жарғысы (ұжымдық тауар
белгісіне өтінім берілген жағдайда) қоса тіркелуге тиіс.
Өтінім және оған қоса тіркелетін құжаттар мемлекеттік тілде немесе
орыс тілінде табыс етіледі.
Егер құжаттар басқа тілде табыс етілген болса, өтінім беруші екі ай
мерзімде олардың мемлекеттік тілдегі немесе орыс тіліндегі аудармасын
тапсырады. [2]
Тауар белгісінің басымдығы сараптама жасау ұйымына өтінімнің түскен
күні бойынша белгіленеді. Егер сараптама жасау ұйымына өтінім беру аталған
күннен бастап алты ай ішінде жүзеге асырылса, тауар белгісінің басымдығы
(конвенциялық басымдық). Өнеркәсіптік меншікті қорғау жөніндегі Париж
конвенциясына қатысушы елде, сондай-ақ онда көзделген халықаралық немесе
аймақтық ұйымда тауар белгісіне бірінші өтінім (өтінімдер) берілген күн
бойынша белгіленуі мүмкін. Конвенциялық басымдыққа өтініш жасалған кезде
өтінім беруші алғашұы өтінім нөмірін, берілген күнін және ол берілген елді
көрсетіп, алғашқы өтінімнің куәландырылған көшірмесін қоса тіркеуі қажет.
[6]
Ресми танылған халықаралық көрмелердің экспонаттарына орналастырылған
тауар белгісінің басымдығы (көрмелік басымдық), егер сараптама жасау
ұйымына тауар белгісіне өтінім беру көрсетілген уақыттан бастап алты ай
ішінде жүзеге асырылса, көрмеде экспонатты ашық көрсете бастаған күн
бойынша белгіленуі мүмкін. Конвенциялық немесе көрмелік басымдық құқығын
пайдаланғысы келетін өтінім беруші мұны тауар белгісіне өтінім берген кезде
немесе өтінім сараптама жасау ұйымына түскен күннен бастап екі ай ішінде
көрсетуге және осындай талаптың заңдылығын растайтын тиісті құжаттарды
тапсыруға міндетті. Өтінім бөлінген жағдайда өтінімдердін әрқайсысы бойынша
басымдық алғашқы өтінімнің басымдық күні бойынша
белгіленеді. Бөлінген өтінімдер бойынша басымдық - сол өтінім берушінің
алғашқы өтінімінің басымдық күні бойынша, ал алғашқы өтінім бойынша
неғүрлым ертерек басымдық белгілеу құқығы бар болған кезде, егер бөлінген
өтінім берілген күнге алғашқы өтінім қайтарылып алынбаса және қайтарылып
алынған болып саналмаса және белінген өтінімді беру алғашқы өтінім бойынша
шешім шығарылғанға дейін жүзеге асырылса осы басымдық күні бойынша
айқындалады. Тауар белгісінің түрлі тауарларға қатысты көптеген басымдығы
өтінім берушінің өтініші бойынша әртүрлі тауарларға қатысты бір белгіге
берілген онын бірнеше өтінімі болған кезде белгіленуі мүмкін.
Тауар белгiсiн құқықтық қорғау талаптары:
• Тауар белгiсiн құқықтық қорғау оны тiркеудiң негiзiнде не Қазақстан
Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттардың
негiзiнде тiркеусiз берiледi.
• Тiркелген не халықаралық шартқа орай тiркеусiз қорғалатын сөзбен
жазылған, бейнеленген, көлемдiк белгiлер немесе бiр тұлғаның
тауарларын немесе көрсететiн қызметтерiн екiншi тұлғаның бiртектес
тауарлары мен қызметтерiнен ерекшелеу үшiн қолданылатын басқа да
белгiлер тауар белгiсi (қызмет көрсету белгiсi) деп танылады.
• Тауар белгiсi ретiнде тiркеуге жол берiлмейтiн белгiлер, тауар
белгiлерiн тiркеу, олардың қолданылуын тоқтату және тiркелуі жарамсыз
деп тану тәртiбi, сондай-ақ тiркелмеген тауар белгiлерiн құқықтық
қорғауға жол берiлуi мүмкiн болатын жағдайлар тауар белгiлерi туралы
заң актiлерiмен белгiленедi. Тауар белгiсiне құқық куәлiкпен
куәландырылады. [8]
Тауар белгiсiне құқық иесiнiң өзiне тиесiлi белгiлердi қолдануға және
билiк етуге айрықша құқығы бар. Тауар белгiсiн кез келген айналымға енгiзу:
дайындау, қолдану, әкелу, сақтау, сатуға ұсыну, тауар белгiсiн немесе осы
белгiмен белгіленген тауарды сату, маңдайшадағы жазуда, жарнамада, баспа
өнімдерінде немесе өзге де іскерлік құжаттамада пайдалану - тауар белгiсiн
пайдалану болып саналады.
Тауар белгiсiне құқықтың қолданылу мерзiмi:
• Тауар белгiсiнiң басымдығы, егер тауар белгiлерi туралы заң
актiлерiнде өзгеше көзделмесе, патенттiк органға (ұйымға) өтiнiм
түскен күн бойынша белгiленедi.
• Тауар белгiсiне құқық өтiнiм тiркелген кезден бастап он жыл бойы
күшiнде болады.
• Тауар белгiсiне құқық иесiнiң тауар белгiсi қолданылуының соңғы жылы
ішінде патенттік органға (ұйымға) берген арызы бойынша тауар
белгiсiнiң қолданылу мерзiмiн он жылға ұзартудың тiркелуi мүмкiн.
Ұзарту шектеусiз сан мәрте жүргiзiлуi мүмкiн.
Тауар белгiсiн дәлелсiз себептермен бес жыл бойы үздiксiз
пайдаланбаған жағдайда кез келген мүдделi тұлғаның талап етуi бойынша оның
тiркелу күшiнiң жойылуы мүмкiн. Тауар белгiсiн пайдалануға лицензиялық шарт
жасасу оны пайдалану болып есептеледi.
Тауар белгісiне құқықтың ауысуы:
• Құқық иесi куәлiкте көрсетiлген барлық тауарлар мен қызмет көрсетулер
сыныптарына не олардың бiр бөлiктерiне қатысты тауар белгiсiне құқығын
шарт бойынша басқа тұлғаға беруi мүмкiн.
• Егер тауар белгiсiне құқық тауарға немесе оны дайындаушыға қатысты
жаңылыстыруға себепкер болса, ол белгiге құқықты беруге жол
берiлмейдi.
• Тауар белгiсiне құқықтың ауысуы, соның iшiнде оның шарт бойынша немесе
құқықтық мирасқорлық тәртiбiмен берiлуi патенттiк органда (ұйымда)
тiркелуге тиiс.
Тауар белгiсiн пайдалануға рұқсат беру:
1. Құқық иесi куәлiкте көрсетiлген тауарлар мен қызмет көрсетулердiң
барлық сыныптарына не олардың бөлiктерiне қатысты тауар белгiсiн
пайдалану құқығын лицензиялық шарт бойынша басқа тұлғаға беруi мүмкiн.
Лицензиатқа тауар белгiсiн пайдалануға рұқсат ететiн лицензиялық
шартта, лицензиат тауарларының немесе көрсететiн қызметiнiң сапасы
лицензиар тауарларының немесе көрсететiн қызметтерiнiң сапасынан төмен
болмайтындығы және лицензиардың осы шарттың орындалуын бақылауды жүзеге
асыруға құқығы бар екендiгi туралы талапты қамтуға тиіс.
2. Тауар белгiсiне құқықтың қолданылуы тоқтатылған жағдайда лицензиялық
шарттың қолданылуы тоқтатылады. Тауар белгiсiне құқықтың басқа тұлғаға
ауысуы лицензиялық шарттың тоқтатылуына әкеп соқпайды.
Тауар белгiсiне құқық беру туралы шарт немесе лицензиялық шарт жазбаша
нысанда жасалып, патенттік органға (ұйымға) тiркелуге тиiс.
Жазбаша нысан мен тiркеу туралы талапты сақтамау шарттың жарамсыздығына
әкеп соғады. [2]
Тауар белгiсiне құқықты бұзғаны үшiн жауапкершiлiк
Тауар белгiсiн не оған араласу дәрежесiне дейiнгi ұқсас белгілеудi заңсыз
пайдаланушы тұлға тәртiп бұзуды тоқтатуға және тауар белгiсiнiң иесiне
келтiрiлген залалдарды өтеуге мiндеттi.
Тауар белгiсiн заңсыз пайдаланушы тұлға тауар белгiсiнiң дайындалған
бейнелерін жоюға, тауардан немесе оның қорабынан заңсыз пайдаланылған тауар
белгісін немесе олармен араласу дәрежесiне дейiн ұқсас белгiлеудi алып
тастауға мiндеттi.
Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының
патенттiк органы (ұйымы) немесе Қазақстан Республикасының бекiтiлген
халықаралық шартына орай халықаралық ұйым тiркеген тауар белгiсiне құқықтық
қорғау берiледi.
Тауар белгілері мен қызмет көрсету белгілерін құқықтық бұзғаны үшін
қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік:
• Бөтеннiң тауарлық белгiсiн, қызмет көрсету белгiсiн, фирмалық атауын,
тауардың шығатын орнының атауын немесе олармен бiртектес тауарларға
немесе қызмет көрсетулерге арналған ұқсас белгілерді заңсыз пайдалану,
егер бұл әрекет бiрнеше рет жасалса немесе iрi зиян келтiрсе - екi
жүзден бес жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде немесе
сотталған адамның екi айдан бес айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының
немесе өзге де табысының мөлшерiнде айыппұл салуға, не бiр жүз сексен
сағаттан екi жүз қырық сағатқа дейiнгi мерзiмге қоғамдық жұмыстарға
тартуға, не алты айға дейiнгi мерзiмге қамауға, не екi жылға дейiнгi
мерзiмге түзеу жұмыстарына жазаланады.
• Қазақстан Республикасында тiркелген тауарлық белгiге немесе тауардың
шыққан орнының атауына қатысты ескерту белгілерін заңсыз пайдалану,
егер бұл әрекет бiрнеше рет жасалса немесе iрi зиян келтiрсе - жүзден
екi жүз айлық есептiк көрсеткiшке дейiнгi мөлшерде немесе сотталған
адамның екi айға дейiнгi кезеңдегi жалақысының немесе өзге де
табысының мөлшерiнде айыппұл салуға, не жүз жиырма сағаттан жүз сексен
сағатқа дейiнгi мерзiмге қоғамдық жұмыстарға тартуға, не үш айға
дейiнгi мерзiмге қамауға, не бiр жылға дейiнгi мерзiмге түзеу
жұмыстарына жазаланады.
• Бөтен тауар белгісін, қызмет көрсету белгісін немесе тауар шығарылған
жердің атауын немесе біртектес тауарлар немесе қызметтер үшін оларға
ұқсас белгілерді заңсыз пайдалану, сондай-ақ бөтен фирмалық атауды
заңсыз пайдалану, егер бұл іс-әрекеттерде қылмыстық жаза қолданылатын
әрекет белгілері болмаса, - тауар белгісінің, қызмет көрсету
белгісінің, тауар шығарылған жердің атауының немесе біртектес тауарлар
немесе қызметтер үшін оларға ұқсас белгілердің заңсыз бейнесін
қамтитын тауарлар тәркілене отырып, жеке тұлғаларға - айлық есептік
көрсеткіштің оннан отызға дейінгі мөлшерінде, лауазымды адамдарға -
отыздан елуге дейінгі мөлшерінде, заңды тұлғаларға елуден жүзге
дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады. [9]
• Әкімшілік жаза қолданылғаннан кейін бір жыл ішінде қайталап жасалған
нақ сол іс-әрекеттер, - тауар белгісінің, қызмет көрсету белгісінің,
тауар шығарылған жердің атауының немесе біртектес тауарлар немесе
қызметтер үшін оларға ұқсас белгілердің заңсыз бейнесін қамтитын
тауарлар тәркілене отырып, жеке тұлғаларға - айлық есептік
көрсеткіштің отыздан елуге дейінгі мөлшерінде, лауазымды адамдарға -
елуден жүзге дейінгі мөлшерінде, заңды тұлғаларға жүзден екі жүзге
дейінгі мөлшерінде айыппұл салуға әкеп соғады.
• Құқық бұзушылықтар жасағаны үшін тәркілеу тауардан, оның орамасынан,
бланкілерден немесе басқа да құжаттамадан тауар белгісінен немесе
тауар шығарылған жердің атауының дайындалған бейнесін, заңсыз
пайдаланылатын тауар белгісін немесе тауар шығарылған жердің атауын,
сондай-ақ олармен айырғысыз дәрежеге дейін ұқсас белгіні жою мүмкін
болмаған жағдайда жүргізіледі. [10]
Тауар белгісі мен қызмет көрсету белгісін құқықтық бұзу түрлері:
• өзгенің тауар белгісін пайдалану (фальсификация);
• өзгенің тауар белгісіне ұқсас тауар белгісін пайдалану (тауар белгісін
имитациялау). [11]
2. Тауар белгісінің және қызмет көрсету белгісінің сараптамасы
Сараптама жасау ұйымы өтінімдер сараптамасын кезең-кезеңмен жүргізеді:
• алдын ала сараптама — өтінім түскен күннен бастап екі ай ішінде
жүргізіледі, оның барысында өтінімнің мазмұны, белгіленген талаптарға
сәйкес қажетті құжаттардың бар-жоғы тексеріледі;
• толық сараптама — өтінім берілген күннен бастап он екі ай ішіңде
жүргізіледі, оның барысында белгіленген талаптарға сәйкестігі
тексеріледі.
Сараптама жасау ұйымы сараптаманың кез келген
кезеңінде қосымша материалдар сұратуға құқылы, олар өтінім
иесіне сұрау салу жіберілген күннен бастап үш ай ішінде табыс
етілуге тиіс. Өтінім беруші қосымша материалдарды не көрсетілген мерзімді
ұзарту туралы өтінішті белгіленген мерзімде табыс етпеген жағдайда іс
жүргізу тоқтатылып, өтінім кері қайтарылып алынған болып есептеледі.
Алдын ала жасалған сараптама нәтижелері бойынша өтінім берушіге
өтінімнің қарауға қабылданғаны, оған тиісті нөмір берілгені, берілген күні
және басымдық күні белгіленгені туралы не өтінімді қарауға қабылдаудан бас
тартылғаны туралы дәлелді қорытынды түрінде хабарланады.
Толық сараптама нәтижелері бойынша уәкілетті орган тауар белгісін
тіркеу туралы немесе тіркеуден бас тарту туралы шешім қабылдайды. Тіркеу
туралы шешім тауарлар мен қызметтердің бүкіл тізбесіне не олардың бір
бөлігіне қатысты болуы мүмкін.
Тауар белгісін тіркеу туралы шешімі оны Тауар белгілерінің мемлекеттік
тізіліміне енгізгенге дейін неғүрлым ертерек басымдығы бар өтінімнің
аңықталуына байланысты қайта қаралуы мүмкін.
Өтінім иесі өзіне сараптама қорытындысы жіберілген күннен бастап үш ай
мерзім ішінде дәлелді қарсылықты табыс етуге құқылы, оны қарау нәтижесі
бойынша сараптама жасау ұйымының түпкілікті қорытындысы шығарылады.
Шығарылған сараптама қорытындысымен келіспеген жағдайда өтінім беруші
өзіне сараптама қорытындысы жіберілген күннен бастап оған үш ай ішінде
уәкілетті органға қарсылық бере алады. Қарсылық келіп түскен күннен бастап
төрт ай ішінде оны апелляциялық кеңес қарауға тиіс.
Өтінім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz