Қытай Халық Республикасының төрағасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Халықаралық Қатынастар Факультеті

Халықаралық қатынастар және
Қазақстанның Республикасының
сыртқы саясаты кафедрасы

Ерматов Ержан

Қытай Халық Республикасының 1954 жылғы конституциясы

(Курстық жұмыс)

Тексерген:

Алматы, 2007
Жоспар

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...2-4

1- тарау. Ортақ
міндеттер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..4-9

2 -тарау. Азаматтардың міндеттері мен негізгі құқықтары ... ... ... ..10-
12

3- тарау Мемлекеттік құрылым
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12-21

3.1 Бүкіл Қытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысы
3.2 Қытай Халық Республикасының төрағасы
3.3 Мемлекеттік Кеңес
3.4 Халықтық Сот
3.5 Халықтық сот және прокуратура

4- тарау. Мемлекеттік Ту, Мемлекеттік Елтаңба, Астана
... ... ... ... ...21-22

Қорытынды.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ..22-23

Қолданылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23-24

КІРІСПЕ
Қытай мемлекетінің 1954 жылы қабылданған конституциясында, мемлекеттің
ұлттық спецификасы мен тарихи бірегейлігі, қытай халқының өзіне тән
қолданылған тоталитарлы-бюрократиялық қоғамның жаңартылуын көруге болады.
Түрлі саяси, тарихи және әлеуметтік ерекшеліктерге қарамастан, Қытай
мемлекетінде дәстүршілдік маңызды орында тұрды. “Қытайлық заңшығарушының
басты жүгінетін қағидасы дәстүршілдікке тіріледі, егер де дәстүршілдік
қоғамдық қатынастардың кейбір элементтерін басқара алмаса, сонда ғана жаңа
заң базасын құруға арналған әрекеттер жүреді”( — дейді Э.З. Имамов. Маоның
жүргізген көптеген саяси компаниялары мен құқықтық негилизм арасындағы
уақыт, конституциялық құқықтың дамуына өз үлесін қоспады. Жетпісінщі
жылдарға дейін барлық құқықтық жобалар үзінді түрде болды: конституцияны
құрайтын баптар мен актілер жалған түрде болмады, біртұтас жүйені құраған
жоқ. Кейбір аса маңызды саяси институттар құқықтық формаға келтірілмеді,
мысалы, азаматтық институт. 1949 жылдан бастап, гоминдандық “азаматтық”
туралы заңдан бас тарту және 1980 жылда қабылданған күші бар “азаматтық”
туралы заңды бекіткенге дейін азаматтық институт заңды түрде болмады.
Азаматтық туралы барлық шешімдер “қалыптасқан дәстүр мен саяси тәртіп
бойынша шешілген болатын”.
“Қоғамдық социалистік модернизацияға бет бұру” деп аталатын концепция
50-шы жылдарда өз орнын таба бастады. Экономикалық реформаның жүзеге
асырылуы — заң-ережелерді шығару әрекетін тездетті: мемлекеттік
басқармалардың қызметтерін реттеу туралы заңдар, экономикалық жүйені
тәртіпке келтіретін жобалар, жеке тұлғаға қатысты кейбір аспектілер де
жария етілді. Осының бәрі — нормативті-құқықтық актілердің
біртұтастандырылған жүйе құрылуына әкелді, дәстүршілдік реттеу екінші ретке
жылжытылды. Ресейлік бірқатар әдебиет көздерінде: “Қазіргі таңда, Қытайда
құқықтық нормалар — адамгершілік пен дәстүрлі нормалар арқылы қолдау
таппайды, керісінше, дәстүршілдік бойынша қалыптасқан қоғамдық қатынастар
моралдық жағынан көп әсер етуге түсіп, енді заң бойынша қорғалынуға
алынды”((— деп көрсетілген.
Тақырыптың өзектілігі: Қытай Халық Республикасының конституциялық
құқығы — ұлттық құқықтың саласы ретінде, бірқатар ерекшеліктерге ие.
Алдымен, ол социалистік құқықтың тармағы ретінде қарастырылғандықтан, тек
қана социализмге тиісті бірқатар идеяларға толы. Конституциялық құқықта —
социалистік “конституционолизмнің” барлық басты концепциялары мен
постулаттары бейнеленген, коммунистік партияның басты ролі, социалистік
халықтық билік ету, социалистік заңдылық, таптық күрес және тағы басқа
ерекшеліктер көрсетілген. Конституциялық - құқықтың реттелу мақсаты —
социализм құрудың келешегі туралы болжам жасау.
Социалистік құқықта — нормативтік актілер нормалық-принципке, нормалық-
өсиетке, түрлі сентенцияларға (“жұмыс істемеген тамақ жемейді”) толы,
үндестік қоғамының идеалистік картинасы бейнеленген.
Курстық жұмысының мақсаты мен міндеті: Бұл, әрине, 1954 жылы
қабылданған конституцияға тіреледі. Конституцияның ерешеліктері, принципі,
басқа социалистік мемлекеттермен ұқсас жақтарын көрсету, түрлі оқиғаларға
байланысты қабылданған жаңалықтардың енгізілуін қарастыру.
Қытай мемлекетінің басты құқықтық көзі — 1954 жылы 15 қыркүйекте
қабылданған Конституция болып табылады.
Құжат — көлемі бойынша үлкен емес (106 бап), төрт бөлімнен құралған.
Басты принципі — “демократиялық орталықтандыру” саясатын мемлекетті билеуде
ұстану.
Конституцияның алдын-ала жобасының дайындалуы — КСРО қолданып жүрген
конституциялық құрылыстың кеңінен қолдануы арқасында жүрді. Орталық Халық
үкіметінің төрағасы Лю Шаоци Конституция жобасы туралы айтқан сөзі:
“Конституциялық жобаны дайындаған кезде, Конституциялық комиссия КСРО және
басқа социалистік мемлекеттер конституциясына жүгінген болатын.
Мемлекеттердің тәжірибесі біздің конституциямыздың көруіне үлестерін қосты.
Біздің Конституциялық жобамыз — елде болған ұлттық-революциялық қозғалыстың
арқасында ғана емес, халықаралық қозғалыстың жемісі болып табылады”( —
айтты.
КСРО-ға сүйену — конституцияның социалистік ерекшеліктерін бекітті,
Қытай Халық Республикасы халықтық - демократиялық социалистік мемлекет
болды, жұмысшылар табымен билік ететін жұмысшылар мен еңбекшілер одағы.
Бейбітшілік жолмен қанаушылық жоюды көзделген болатын. Қытай Халық
Республикасын құру мен социалистік қоғамының пайда болуы арасындағы уақыт
өту кезеңі болды, кезеңде социалистік индустрилизация мен социалистік
өзгертулер жүзеге асырылуы тиіс.
Қытай Халық Республикасының мемлекеттік органдары демократиялық
орталықтандыру принципін жүзеге асырады, халықтың құқықтары мен мүдделері
сақталынады. Әкімшілік құрылым қонымды тәртіпке салынды, Бүкілқытайлық
Ұлттық Өкілдер Жиналысы (БҰӨЖ) — 1954 жылдан бастап, Қытай Халық
Республикасының заң шығарушы органы болды, үкіметті тағайындады,
мемлекеттің дамуындағы басты принциптерді жүзеге асырды. Мемлекеттік Кеңес
— 1954 жылдан бастап, жоғарғы атқарушы орган, халықтық үкімет. Жоғарғы
халықтық Сот, Жоғарғы халықтық прокуратура құрылды.
Конституцияның бірінші тарауында (“Ортақ міндеттер”) “демократиялық
орталықтандыру” принципінің жүзеге асырылуы, мемлекет пен халықтың ролі,
мемлекеттік органдар мен экономикалық жүйенің бекітілуі, мемлекеттің саяси-
әкімшілік бөлінуінің орнатылуы бейнеленген.
Екінші тарауында (“Азаматтардың міндеттері мен негізгі құқықтары”)
халықтардың еркіндіктері мен бостандықтар міндеттемелері көрсетілген.
Үкімет тарапынан “сатушылар мен контрреволюционерлерді түзетуге” құқықтары
бар деп бекітілді.
Үшінші тарау (“Мемлекеттік құрылым”) ең ауқымды, түрлі бөлімдерден
құралып, мемлекеттік органдардың құқықтық статусын көрсетеді.
Төртінші тарауда Қытай Халық Республикасының астанасы Пекин деп
бекітілді, мемлекеттік рәміздерге сипаттама берілген.
Жоғарыда көрсетілген курстық жұмысты зерттеуде қолданылған әдіске
тоқталсақ, бұл, тарихи-шолу әдіс болады. Тарихнама: Курстық жұмысты
жазғанда, бірқатар оқу-құралдарға тоқталуға болады. Сол оқу-құралдар
тематикаға сай, бағалы әрі құнды дерек көздері болып табылады. Оған
“Иностранное конституционное право”, под. В.В. Маклакова, “Конституция
социалистических государств”, под ред. Страшун, Топорнин, Шахназаров.
Аталған оқу-құралдар толық фактологиялық материалдарға толы, конституция
терең зерттелінген, ерекшеліктер мен жаңартулар, қоғамдағы өзгерістер
қамтылған. Прудников М.Н. “История государства и права зарубежных стран”
оқу -құралын аналитикалық әдебиет ретінде қарастыруға болады. Бұл әдебиетте
конституцияның ерекшелігі, қытай қоғамында болып жатқан өзгеріс мысалдарына
толы, оның конституцияда қалай қолданғаны туралы ашық түрде айтылған.
Құрылымы: Аталған курстық жұмыс кіріспеден, төрт тараудан,
қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I тарау.
Ортақ міндеттер

1-ші бап. Қытай Халық Республикасы — бұл халықтың демократиялық
диктатурасымен орнатылған социалистік мемлекет, жұмысшылар табы мен
еңбекшілер одағы арқылы биленеді.
Қытай Халық Республикасының негізгі құрылымы — бұл социалистік
құрылым. Жеке тұлғаларға социалистік құрылымның нұқсан келтіруіне тиым
салынады.
2-ші бап. Қытай Халық Республикасында барлық билік халықтың қолында
шоғырланған.
Халық мемлекет билігін Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысы мен
Ұлттық Өкілдер Жиналысы арқылы жүзеге асырады.
Мемлекеттік заңға сәйкес, халық түрлі жолдар мен формалар арқылы
мемлекеттік, шаруашылық, мәдени және қоғамдық істерін белсенді түрде
басқарады.
3-ші бап. Қытай Халық Республикасының мемлекеттік басқармалары
демократиялық орталықтандыру қағидасын жүзеге асырады.
Ұлттық Өкілдер Жиналысы демократиялық жол арқылы сайланады, халық
алдында жауапты және оның бақылауында болады.
Барлық мемлекеттік-әкімшілік басқармалар, сот басқармасы мен
прокуратура Ұлттық Өкілдер Жиналысының шешімдері бойынша құрылады, олардың
алдында жауапты және бақылаулы.
4-ші бап. Қытай Халық Республикасындағы барлық ұлттар тең құқықты.
Мемлекет тарапынан барлық ұлт-өкілдердің құқықтары мен мүдделері
сақталынады, олардың арасындағы теңдік қатынас, бірлік, бір-біріне
көмектесу принципін қорғап, әрі қарай дамуына апарады. Кез-келген ұлт
арасында дискриминация мен езгіге тиым салынған, ұлттар арасындағы бірлікті
бұзу мен бөлуге жол берілмейді.
Мемлекет аз –ұлт өкілдерінің мұқтаждықтары мен мүдделерін ескере
отырып, олардың мекен ету аймағында, экономикалық және мәдени дамуына
жағдай жасайды.
Аз – ұлт өкілдерінің тығыз шоғырланған аудандарында автономиялық
тәртіп жүзеге асырылады, өзін-өзі билеу басқармалары құрылады.
Барлық ұлт өкілдер өз тілі мен жазуын еркін түрде қолдана алады,
өздерінің әдет-ғұрыптарын өзгертуге құқықтары бар.
5-ші бап. Мемлекет өз тарапынан бірлік пен социалистік заңдылықтардың
сақталуын жүзеге асырады.
Ешбір заңдар, әкімшілік-құқықтық актілер, жергілікті қаулылар
конституцияға қайшы келмеу керек.
Барлық мемлекеттік басқармалар, саяси партиялар мен қоғамдық ұйымдар,
кәсіпорындар мен мекемелер Конституция мен заңдарды ескеру керек.
Конституция мен заңдарды бұзғаны үшін жауапкершілікке тартылады.
Ешқандай мекемелер мен жеке тұлғаларға Конституция бойынша ерекше
артықшылықтар берілмеуі керек.
6-ші бап. Қытай Халық Республикасының социалистік экономикалық жүйенің
негізі — бұл өндіріс құралдарына негізделген социалистік қоғамдық меншік,
яғни бүкіл халықтық пен коллективті меншік.
7-ші бап. Экономиканың мемлекеттік секторы — шаруашылық секторы,
социалистік қоғамдық меншікке негізделген, билейтін күш халықтық
шаруашылықта шоғырланған. Мемлекет экономиканың мемлекеттік секторының
дамуына және гүлденуіне үлесін қосады.
8-ші бап. Ауыл - халық коммуналары, ауыл шаруашылық өндіріс
кооперативтері мен кооперативті шаруашылықтың формалары— өндірістік, қамту-
өткізу, тұтыну кооперациялары социалистік шаруашылық сектор болады, еңбек
ететін қауым меншігіне негізделген. Коллективті ауыл шаруашылық ұйымдарына
қатысатын жұмысшылардың үй жанындағы және таулы жердегі учаскесінде
шаруашылық жүргізу, үй жануарларын өсіруге құқықтары бар.
Түрлі формада құрылған қала мен ауылды жерлердегі кооперативті
шаруашылықтар — өндіріс, транспорт, сауда, өнеркәсіп және қызмет ету
салалары шаруашылықтың социалистік секторыне жатқызылады.
Қала мен ауылды мекендерде орналасқан коллективті ауыл шаруашылық
ұйымдарының құқықтарын мемлекет қадағалап отырады. Олардың дамуын қолдайды.
9-ші бап. Сулар, ормандар, таулар, шөлдер, жер қойнауы, алқапты
егістіктер және басқа табиғи ресурстардың бәрі — мемлекеттік, яғни,
бүкілхалықтық меншік. Сулар, ормандар, таулар, шөлдер, алқапты егістіктер
заң бойынша коллективті меншік.
Мемлекет пайдалы қазбалардың үйлесімді түрде пайдалануын қадағалап
отырады, құнды жануарлар мен өсімдіктер түрлерін қорғауға алады. Ұйымдар
мен жеке тұлғаларға мемлекеттік меншікті иеленуге тиым салынған.
10-ші бап. Қаладағы жер мемлекеттің бақылауында болады.
Ауылдық және қала маңындағы жерлер коллективті меншік болады, мемлекетке
тиесілі учаскесінен басқа; үй жанындағы және таулы жердегі учаскелер,
тұрғын үйлер жері — коллективті меншік болып есептелінеді.
Мемлекет заңға сәйкес қоғамдық шараларды жүргізгенде, жерді
реквизициялау мүмкін. Ұйымдар мен жеке тұлғаларға жерлерді иеленуге, сату-
сатып алуға, жалға беруге тиым салынады.
Ұйымдар мен жеке тұлғалар қарауындағы жерлер үлесінше пайдалануы
керек.
11-ші бап. Социалистік қоғамдық меншік қасиетті және қол сұқпайтын
меншік.
Мемлекет социалистік қоғамдық меншікті қорғап отырады. Ұйымдар мен
жеке тұлғаларға мемлекет меншігін иеленуге тиым салынған.
12-ші бап. Мемлекет азаматтардың заңды түрдегі табыстарын, үйлерін,
қаржы сақтауларын, меншікерін қорғайды.
Мемлекет, заңға тиісті, азаматтардың меншігін мұрагерлік жолмен
иеленуін қорғайды.
13-ші бап. Мемлекет экономиканың эффективтілігі мен еңбек өндіріс
деңгейін көтеруге құқығы бар, еңбек етушілердің техникалық білімі
арқасында, қоғамның өндіріс күштерінің әрдайым арттыруы жүреді, ғылым мен
техниканың таралуын, экономика мен мекемелерді басқару салаларын
жетілдіруін, социалистік жауапкершілік жүйелерін дамытады. Мемлекет
әрдайым тиімділік жүйесін жүзеге асырады.
Мемлекет рационалды түрде жиналған қаржыны бөледі, Мемлекеттік,
коллективтікті және жеке қызығушылықты ескереді, өндірістің дамуы
нәтижесінде біртіндеп адамдардың материалды, мәдени жағдайын жақсартады.
14-ші бап. Мемлекет социалистік меншік саясатын ұстанып, жоспарлы
экономиканы жүзеге асырады. Балансты түрде жасалынған экономиканың
жоспарлануы арқасында халық шарушылығының үлесімді дамуы жүреді.
Ұйымдар мен жеке тұлғаларға әлеуметтік- экономикалық тәртіпті,
мемлекеттік экономикалық жоспарды бұзуға тиым салынған.
15-ші бап. Заң бойынша мемлекеттік мекемелер істерді өз беттерімен
жүзеге асыруға құқықтары бар, бірақ та олар бірыңғай мемлекеттік
билеушілерге бағынады, мемлекеттік жоспарды түгел орындау керек.
Мемлекеттік мекемелер заңға сәйкес жұмысшылар жиналыстары арқылы
демократиялық басқаруды жүзеге асырады.
16-ші бап. Коллективті шаруашылық ұйымдар мемлекеттік жоспарды
басшылыққа алып, тиісті заңдарды орындау арқылы шаруашылық істерді өз
беттрімен жүзеге асыруға құқықтары бар.
Коллективті шаруашылық ұйымдар заңға сәйкес демократиялық басқару
жүйесін қолданады, барлық жұмысшыларды жұмысқа алу және шығаруға құқықтары
бар, басқару саласында маңызды мәселелерді дербес қабылдайды.
17-ші бап. Мемлекет социалистік білім беру ісін дамытады, бүкіл
халықтық ғылыми және мәдени деңгейін көтеруге жағдай жасайды.
Түрлі білім беру мекемелерін құрып, мемлекет бәріне бірдей бастауыш
білім береді, орта, профессионалды және жоғары білім беру жүйесін дамытып,
мектепке дейін тәрбие беруді кеңінен қолданады.
Ағартушылық мекемелер санын арттыра отырып, мемлекет білімсіздікті
жояды, жұмысшылар, шаруа, мемлекетттік қызметшілер мен басқа еңбек
қызметкерлеріне арналған саяси, жалпы білім берумен, ғылыми-техникамен,
кәсіпкерлікпен айналасуға үйретеді.
Мемлекет коллективті шаруашылық ұйымдарды, мемлекеттік мекемелерді,
басқа да заңды түрде пайда болған білім беру мекемелерінің жұмыс істеуін
қолдайды.
18-ші бап. Мемлекет жаратылыс пен қоғамдық ғылымдарды дамыта түседі,
ғылыми-техникалық білім беру саласын кеңейтеді, ғылыми-зерттеу жұмыстардағы
жетістіктерді, техника саласында ашылған жаңалықтарды жандандырады.
19-ші бап. Мемлекет денсаулық сақтау, медицина саласын дамытады, ауыл
шаруашылық пен мемлекеттік ұйымдар, өнеркәсіптер құрған түрлі денсаулық
сақтау мекемелердің жұмыс істеуін қолдайды.
Мемлекет дене шынықтыру мен спорт саласын дамытады, түрлі сайыстарды
өткізеді.
20-ші бап. Мемлекет әдебиет пен өнерді, баспа ісін, радио саласын
дамытады, кітапхана, мұражай, мәдениет үйлері мен басқа мәдени мекемелердің
ашылуын кеңейтеді, халық пен социализм үшін арналған мәдени іс-шаралар
жүргізеді.
Мемлекет тарихи назар аударарлық орындарды, бағалы мәдени-
ескерткіштерді қорғайды.
21-ші бап. Мемлекет социализм ісі үшін еңбек ететін түрлі мамандарды
даярлайды, интеллигенция қатарын кеңейтіп, социалистік модерницазияны түрлі
жолдармен жандандырады.
22-ші бап. Мемлекет социалистік діни мәдениеттің құруына жағдай
жасайды, өнегелі мәдени тәрбиедегі идеалдар қатарын кеңейтеді, бүкіл
халықты заң мен тәртіпке тәрбиелейді.
Мемлекет Отанға, социализмге, халыққа, еңбекке, ғылымға тән
сүйіспеншілік қоғамдық моральға сүйеніп, халықты патриоттық,
коллективистік, интернационалистік, коммунистік бағытта тәрбиелейді,
буржуазиялық, феодалдық және басқа зиянды идеологияларға қарсы тұрады.
23-ші бап. Мемлекет қоршаған ортаны қорғауға арналған шаралар
қолданылады, ластамау мен басқа бұзушылықты болдырмауға тырысады.
Мемлекет көгалдандыру жұмысының атқарылуын қолдайды.
24-ші бап. Барлық мемлекеттік басқармалар ұйымының жеңілдету принципі
жүзеге асырылады, жауапкеркершілікті қызмет ету, жұмысшыларды дайындау
жүйесі дамытылады, жұмыс эффективтілігін көтеруге арналған шаралар
қолданылады, бюрократиямен күрес жүреді. Барлық мемлекеттік басқармалар
мен мемлекеттік қызметкерлер халыққа қолдау жасау керек, олармен тығыз
байланыста болып, халықтың ұсыныстарын тыңдап, бар күшімен халыққа еңбек
ету керек.
25-ші бап. Мемлекет қоғамдық тәртіпті сақтайды, сатқындық пен басқа
контрреволюциялық іс-әрекеттерді басады, қоғамдық қауіпсіздікті бұзғандарды
жазалайды, социалистік экономиканы кері ұйымдастырушылар мен басқа
қылмыстық әрекеттер жасаған адамдарды жазалайды, қайтадан тәрбиелеу
саясатын қолданады.
26-ші бап. Қытай Халық Республикасының қарулы күштері халықтың
қарауында болады. Олардың мақсатына ел қауіпсіздігін нығайту, агрессияны
тойтару, Отан мен халықтың еңбегін қорғау, мемлекеттік құрылыс жұмысына
қатысу, барынша күшпен халыққа қызмет ету кіреді.
Мемлекет қарулы күштерді революциялық бағытта, модернизациялау және
реттелік тәртіп қолдану арқылы дамытады, елдің қорғаныс қуатын арттырады.
27-ші бап. Қытай Халық Республикасында келесі әкімшілік бөліну бар:
1. Барлық ел провинциаларға, автономиялық аудандарға және орталыққа
бағындандырылған қалаларға бөлінеді.
2. Провинциялар, автономиялық аудандар автономиялық округтерге,
уездерге, автономиялық уездерге және қалаларға бөлінеді.
3. Уездер, автономиялық уездер болысқа, ұлттық болыстарға және
поселкелерге бөлінеді.
Орталыққа бағындандырылған қалалар және салыстырмалы ірі қалалар
аудандарға және уездерге бөлінеді. Автономиялық аудандар уездерге,
автономиялық уездерге және қалаларға бөлінеді.
Автономиялық аудандар, автономиялық округтер және автономиялық уездер
ұлттық автономиялардың аудандары болып саналады.
28-ші бап. Мемлекет қажет болған жағдайда, ерекше әкімшілік
аудандарды құрайды. Ерекше әкімшілік аудандардың режимі белгілі анық
жағдайға байланысты заңға сәйкес орнатылады, оны Бүкілқытайлық Ұлттар
Өкілдер Жиналысы қабылдайды.

II тарау.
АЗАМАТТАРДЫҢ МІНДЕТТЕРІ МЕН НЕГІЗГІ ҚҰҚЫҚТАРЫ

29-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтығы бар барлық
адамдар, Қытай Халық Республикасының азаматтары болады.
Қытай Халық Республикасының барлық азаматтары заң алдында тең.
Әрбір азамат конституцияда және заңда көрсетілген міндеттерді
орындауға тиіс.
30-ші бап. Қытай Халық Республикасының барлық азаматтары
кәмелетке толғаннан кейін, ұлтына және түсіне, жынысына, еңбек ету
саласына, әлеуметтік шығу тегіне, дініне, біліміне, отырықшылығына
қарамастан, тәуелсіз сайлауға мен сайлануға құқығы бар; заң бойынша саяси
құқығынан айырылғандар осы қатарға жатқызылмайды.
31-ші бап. Қытай Халық Республикасы азаматтарының еркіндіктері
мызғымас және қолсұқпаушылық сипатта орнатылған.
Азаматтардың ешқайсысы қамауға алынбауы тиіс, тек қана қоғамдық
бейбітшілік басқармалардың тергеуі мен халық прокаратурасы және сот
шешімінің қаулылыларына байланысты қамауға алынады.
Азаматтардың еркін құқықтарын айыруға, заңсыз қамауға және
заңсыз істерді қолдануға тиым салынады; азаматтарды заңсыз тінтуге рұқсат
берілмеген.
32-ші бап. Қытай Халық Республикасы азаматтарының ар және
намысы мызғымас. Азаматтарды қорлауға, душар қылуға, жалған лақап айтуға
тиым салынады.
33-ші бап. Қытай Халық Республикасы азаматтарының тұрар ету
мекені мызғымас. Азаматтардың тұрып жатқан мекенін тінтуге, заңсыз кіруге
тиым салынған.
34-ші бап. Қытай Халық Республикасы азаматтарының құпия және
еркін түрде хат жазуы мен алмасуы заңмен қорғалады. Ешбір ұйымдар және
мекемелер ешқандай сылтауға қарамастан, азаматтардың еркін түрде хат жазуы
мен алмасуына бөгет жасамауы керек, тек қана мемлекеттік қауіпсіздік үшін
керек істерінен басқасынан, еркін түрде хат жазу мен алмасуға құқықтары
бар.
35-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары кез-келген
мемлекеттік басқармалар мен мемлекеттік қызметкерлерге сынау - үндеу
жолдауларын ұсынуға құқықты; мемлекеттік басқармалар мен мемлекеттік
қызметкерлер тарапынан азаматтарға тиісті заңнын бұзылуы орын алса, онда
барлық азаматтар керекті заңды басқармаларға шағымдарды ұсынуға құқықтары
бар, бірақ-та адамдарға сылтау айтуға, қағаздардың фальсификациялануына
тиым салынады.
Керекті заңды басқармалар азаматтардың шағымдары мен үкімдерін
қарау керек, фактілердың дұрыстығын тексеріп, олардың шешілуіне жауапты
болады.
Мемлекеттік басқармалар мен мемлекеттік қызметкерлер тарапынан
азаматтардың істеріне байланысты жасалынған қателіктер болса, онда
азаматтар заңға сәйкес компенсация алуы тиіс.
36-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары еңбек етуге
құқылы.
Мемлекет түрлі жолдар арқылы жұмысқа жайғасу үшін барлық жағдай
жасайды, жалақыларын көтереді.
37-ші бап. Қытай Халық Республикасының еңбек қызметкерлері
демалуға құқықтары бар.
Мемлекет еңбеккерлердің демалу жағдайы мен денсаулық сақтауын
қамтамасыз етеді, жұмысшылар мен қызметкерлерге тиісті жұмыс күні мен
демалу уақытын белгілейді.
38-ші бап. Мемлекет тиісті заң бойынша жұмысшылар мен мекеме
қызметкерлердің зейнетке шығу уақытын реттеп отырады. Мемлекет пен қоғам
зейнеткерлерді барлығымен қамтамасыз етеді.
39-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары есейген жасқа
келгенде, ауырып қалған жағдайда, еңбек қабілетін жоғалтқан кезде ғана,
мемлекет пен қоғамнан жәрдемақы алуға құқықтары бар. Мемлекет әлеуметтік
қорғауды, қоғамдық көмек көрсету мен денсаулық сақтау ісін дамытады,
азаматтардың қажеттіктерін жүзеге асыру үшін бұл қолдау пайда болған
Мемлекет мүгедектерге, әскербасы отбасыларына қаржылай көмек көрсетеді,
түрлі жеңілдіктер жасайды.
Мемлекет мүгедек отбасыларының мүшелеріне еңбекке жайғасуға
көмек көрсетеді.
40-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары ғылыми-
техникалық, әдебиет шығармашылығында және де басқа мәдени іс-әрекеттер
салаларында еркін құқықтарға ие. Мемлекет азаматтардың шығармашылық
бастамаларын, білім - беру, ғылым, техника, әдебиет, өнер салаларының
жандандыруын қолдайды.
41-ші бап. Қытай Халық Республикасында тұратын әйелдер
еркектермен бірге құқықтық дәрежеде барлық салаларда — саяси-экономикалық,
мәдени, қоғамдық, отбасылық жұмыс атқара алады.
Мемлекет әйелдердің еркіндіктері мен құқықтарын қорғайды,
еркектермен бірге істелінген жұмыс үшін тең түрде жалақы беруді қамтамасыз
етеді, мамандарды әйел тарапынан даярлауға көңіл бөледі.
42-ші бап. Отбасы, балалық шақ, некелік, аналық мемлекет қарауында
болады.
Әке мен шеше кәмелетке толмаған балаларды өсіруге, ал кәмелетке
толған азаматтар өз ата-аналарын асыру керек.
Некелікті бұзу, қарт адамдармен, әйел мен балалармен жаман қарауда
болуға тиым салынады.
43-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары еркі мен құқықтарын
жүзеге асыру кезінде мемлекеттің, қоғамдар мен коллективтердің ынтасын,
басқа азаматтардың еркіндіктерімен санасу керек.
44-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары мемлекеттің
тұтастығы мен азаматтардың бірлігін қорғау керек.
45-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары конституция мен
заңды сақтауға, еңбек пен қоғамдық тәртіпті бұлжытпау орындауға,
мемлекеттік құпияны сақтауға, қоғамдық мораль нормаларын қадірлеуге тиіс.

46-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары мемлекет
қауіпсіздігін, ар-ожданын, мүддесін қорғау керек, мемлекетке кері әсер
тигізетін әрекеттерден бас тарту керек.
47-ші бап. Мемлекетті қорғау және агрессияны болдырмау — Қытай Халық
Республикасы азаматтарының қасиетті борышы.
Әскери міндет және халық жасақтарына заң бойынша қатысу — Қытай
Халық Республикасы азаматтарының қасиетті міндеттілігі деп есептелінеді.
48-ші бап. Қытай Халық Республикасының азаматтары заңға тиесілі салық
төлеу керек.

III тарау. МЕМЛЕКЕТТІК ҚҰРЫЛЫМ

Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысы.

49-ші бап. Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысы мемлекеттік биліктің
жоғарғы мүшесі болады. Оның тұрақты жұмыс істеуші мүшесі — Бүкілқытайлық
Ұлттық Өкілдер Жиналысының Тұрақты Комитеті.
50-ші бап. Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысы және Бүкілқытайлық
Ұлттық Өкілдер Жиналысының Тұрақты Комитеті елде заң атқарушы билікті
жүзеге асырады.
51-ші бап. Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысы провинциялар,
автономиялық аудандар, орталық басқару қалаларынан сайланған өкілдерден
құралады. Барлық аз-ұлт өкілдер аудандарының тиесілі өкілдер саны болу
керек.
Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысының мүшелігіне депуттарды сайлау
Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысының Тұрақты Комитеті көмегімен жүзеге
асырылады.
Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысының өкілдер саны мен сайлау
шарты заң бойынша бекітілген.
52-ші бап. Бүкілқытайлық Ұлттық Өкілдер Жиналысының билік ету мерзімі
— ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.