Неке және отбасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
1. НЕКЕ ЖӘНЕ ОТБАСЫ
2.НЕКЕ-ОТБАСЫ ЗАҢДАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ
3. НЕКЕГЕ ТҰРУДЫҢ ШАРТТАРЫ МЕН ТӘРТІБІ
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Азаматтардың неке-отбасы қатынастарындағы құқықтары тек заң негізінде
және отбасы мүшелерімен азаматтардың денсаулығын, адамгершілігін,
құқықтарын және заңды мүдделерін қорғау мақсатында қаншалықты қажет болса,
сондай шамада ғана шектелуі мүмкін.
Отбасылық құқықты заңгерлердің басым көпшілігі құқықтың дербес саласы
деп таниды. Неке-отбасылық заңдылықтар "Неке және отбасы туралы" Заңында
белгіленген:
1) некеге отырудың шарттары мен тәртібін, некені тоқтату және оны
жарамсыз деп тануды белгілейді;
2) азаматтық құқықтар мен міндеттерді, отбасы мүшелері: ерлі-
зайыптылар, ата-аналар және балалар (бала асырап алушылар және асырап
алынған балалар), ал неке-отбасылық заңдылықтармен қарастырылған
жағдайларда басқа туысқандар және басқа тұлғалар арасындағы мүліктік емес
қатынастарды реттейді;
3) отбасына ата-аналарынның қорғанышынсыз қалған балаларды
орналастырудың нысандары мен тәртібін анықтайды;
4) азаматтық хал актілерін тіркеу және заңдылықтармен белгіленген
тәртіппен ақылы қызмет көрсету тәртібін реттейді.
Отбасылық құқық азаматтық құқықпен тығыз байланысты: отбасылық
құқықпен реттелмеген отбасы мүшелері арасындағы мүліктік және жеке мүліктік
емес қатынастарда азаматтық заңдылықтар қолданылады.
Отбасылық құқық мынадай бөлімдерден тұрады: жалпы ережелер, неке,
отбасы, қамқоршы және қорғаншылық, отбасы мүшелерінің алименттік
қатынастары, азаматтық, хал актілері, шетелдік азаматтарға және азаматтығы
жоқ тұлғаларға неке-отбасылық заңдылықтар нормаларын қолдану. Қазақстан
Республикасының неке-отбасылық заңдылықтары мынадай қағидаттарға
негізделеді:
1) еркек пен әйелдің некелік одағының еркіндігі;
2) отбасында ерлі-зайыптылар құқықтарының теңдігі;
3) отбасы ісіне басқа біреулердің орынсыз араласуына жол бермеу;
4) отбасылық мәселелерді екіжақты келісім бойынша шешу;
5) балаларды отбасында тәрбиелеу, олардың дамуына жағдай жасау, көңіл
бөлу;
6) кәмелетке жасы толмағандардың және жұмысқа жарамсыздардың құқықтары
мен мүдделерін қорғау;
7) отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруды, осы
құқықтарды соттық қорғау мүмкіндігін қамтамасыз ету;
8) отбасының барлық мүшелерінің салауатты өмір салтын қалыптастыру.
Тек мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазу (АХАЖ) органдарында
отырылған неке ғана заңды танылады. Некеге отырған кезде отбасылық
қатынастарда азаматтардың құқықтарын әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, тілдік
немесе діни нанымы белгілері бойынша кез келген шектеуге тыйым салынады.

1. Неке және отбасы

Неке-құқықтық қатынастарда азаматтардың құқықтары тек заң негізінде
және тек отбасы мүшелері және басқа азаматтардың денсаулығын, қадір-
қасиетін, құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауға қажетті көлемде ғана
шектеледі. Азаматтар неке-құқықтық қатынастардан шығатын өздеріне тиесілі
құқықтарды қалауы бойынша, оның ішінде, егер заңмен басқадай белгіленбесе,
осы құқықтарды қорғау құқықтарын пайдаланады. Неке-отбасылық құқықтарды
жүзеге асыру және міндеттерді орындау отбасының басқа мүшелері және
құқықтың басқа субъектілерінің құқықтары, бостандықтары және заңды
мүдделерін бұзуға тиіс емес. Неке-отбасылық құқықтар, осы құқықтарды
тағайындауға қайшы келетін жағдайлардан басқа жерлерде, заңмен қорғалады.
Некеге отырудың шарттары: некеге отыратын еркек пен әйелдің екі жақты
келісімі және олардың неке жасына толуы болып табылады. Неке жасы еркектер
мен әйелдер үшін он сегіз жастан бастап белгіленген. Дәлелді себептер
болған жағдайда неке жасын екі жылға дейін төмендете алады. Барлық жағдайда
неке жасын төмендету тек некеге отырушылардың келісімімен және ата-
аналардың не қорғаншылардың келісімімен мүмкін болады.
Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 17 желтоқсандағы ‘Неке және
отбасы туралы” Заңында мынадай ұғымдар пайдаланылады:
      1) неке - ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және мүліктік емес жеке
қатынастарды туғызатын, отбасын құру мақсатымен заңдарда белгіленген
тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімі жағдайында жасалған еркек
пен әйелдің арасындағы тең құқықты одақ;
      2) жалған неке - отбасын құру ниетінсіз заңда белгіленген тәртіппен
жасалған және ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерін туғызбайтын
неке;
3) отбасы - некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды
тәрбиеге алудың ізге де нысандарынан туындайтын мүліктік және мүліктік емес
жеке құқықтар мен міндеттерге байланысты және отбасы қатынастарын нығайту
мен дамытуға жәрдемдесуге тиісті адамдар тобы;
4) неке жасы - адамның некеге тұру құқығына жеткендегі жасы;
5) балалық шақ - кәмелетке толмаған адамдардың құқықтық жай-күйі;
6) мүліктің шарттық режимі - ерлі-зайыптылардың және олардың осы
некеден туған балаларының неке шартымен белгіленген меншігінің режимі;
7) суррогат ана шарты - балалы болуды қалайтын адамдар мен бойға бала
бітірудің жасанды әдісін немесе эмбрион имплантациясын қолдануға келісімін
берген әйелдің арасындағы келісім;
8) патронат - уәкілетті мемлекеттік орган мен баланы тәрбиелеуге алуға
тілек білдірген адамның (патронат тәрбиешінің) жасасқан шарты бойынша ата-
анасының қамқорлығынсыз қалған балалар азаматтардың отбасына тәрбиелеуге
берілетін тәрбие нысаны;
9) алименттер - алуға құқығы бар екінші адамға бір адам беруге
міндетті болатын асырау қаражаты;
10) отбасылық жағдай - некеде тұрғандағы немесе айырылысқандағы
жағдай, балалардың немесе отбасының басқа да мүшелерінің болуы немесе
болмауы;
11) материалдық жағдай - жалақының, зейнетақының, басқа да табыстардың
болуы немесе болмауы; олардың мілшері; мүліктің болуы; еңбек қабілетін
жоғалту дәрежесі; отбасының басқа мүшелерінен материалдық кімек алуы немесе
алмауы;
12) азаматтық хал актілері - адамның құқықтары мен міндеттерінің пайда
болуына және тоқтатылуына байланысты оны дараландыратын заңдық ресімделген
мән-жайлар;
13) жақын туыстары - ата-аналар, балалар, асырап алушылар, асырап
алынғандар, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек ағалы-інілер мен апалы-
сіңлілер (аға-қарындастар), ата, әже, немерелер;
14) қорғаншы (қамқоршы) - қорғаншылық пен қамқоршылық жөніндегі
міндеттерді жүзеге асыру үшін заңда белгіленген тәртіппен тағайындалған
адам;
15) қорғаншылық (қамқоршылық) - кәмелетке толмағандардың және сот
әрекетке қабілетсіз (әрекет қабілеттілігі шектеулі) деп таныған адамдардың
құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны.
Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңдары:
1) еркек пен әйелдің некелі одағының еріктілігі;
2) ерлі-зайыптылардың отбасындағы құқықтарының теңдігі;
3) отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол
берілмеушілік;
4) отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісіммен шешу;
5) балаларды отбасында тәрбиелеуге басымдық беру, олардың өсіп-жетілуі
мен әл-ауқатты болуына қамқорлық жасау;
6) отбасының кәмелетке толмаған және еңбекке қабылетсіз мүшелерінің
құқықтары мен мүдделерін қорғауға басымдық беру;
7) отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын
қамтамасыз ету, бұл құқықтарды сот қорғауының мүмкіндіктері;
8) отбасының барлық мүшелерін салауатты тұрмыс салтына ынталандыру
принциптеріне негізделеді.
Мемлекеттік азаматтық хал актілерін жазу органдарында қиылған неке
ғана танылады. Некеге тұруы кезінде және отбасылық қатынастарда әлеуметтік,
нәсілдік, ұлттық тіл және діни белгілері бойынша азаматтардың құқықтарын
шектеудің кез келген нысандарына тыйым салынады.
Азаматтардың неке-отбасы қатынастарындағы құқықтары тек заң негізінде
және отбасы мүшелері мен өзге де азаматтардың денсаулығын, адамгершілігін,
құқықтарын және заңды мүдделерін қорғау мақсатында қаншалықты қажет болса,
сондай шамада ғана шектелуі мүмкін.
Неке-отбасы заңдары:
1) некеге тұрудың, некені тоқтатудың және оны жарамсыз деп танудың шарты
мен тәртібін белгілейді;
2) отбасы мүшелерінің: ерлі-зайыптылардың, ата-аналар мен балалардың
(асырап алушылар мен асырап алынғандардың) арасындағы, ал неке-отбасы
заңдарында көзделген жағдайларда және шектерде басқа туыстар мен ізге де
адамдардың арасындағы азаматтық құқықтар мен міндеттерді, мүліктік емес
және мүліктік жеке қатынастарды реттейді;
3) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына орналастырудың
нысандары мен тәртібін айқындайды;
4) азаматтық хал актілерін тіркеу және заңдарда белгіленген тәртіппен ақылы
қызмет көрсету тәртібін реттейді.

2. Неке-отбасы заңдарының негіздері

Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 17 желтоқсандағы “Неке және
отбасы туралы” Заңында неке және отбасы туралы заңдары Қазақстан
Республикасының Конституциясына негізделеді, осы Заңнан, отбасылық құқық
нормалары қамтылатын Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық
актілерінен тұрады.
     “Неке және отбасы туралы” Заңында 3-бабында аталған, неке-отбасы
заңдарымен реттелмеген (осы Заңның 4-бабы) отбасы мүшелерінің арасындағы
мүліктік және мүліктік емес жеке қатынастарға азаматтық заңдар қолданылады,
өйткені ол неке-отбасы қатынастарының мәніне қайшы келмейді. Осы заңның 3-
бабында көзделген қатынастар заңдармен немесе тараптардың келісімімен
реттелмеген және оларға қолданылатын әдет-ғұрып болмаған жағдайларда, бұл
олардың мәніне қайшы келмейтіндіктен, мұндай қатынастарға ұқсас
қатынастарды реттейтін неке-отбасы және (немесе) азаматтық заңдардың
нормалары (заң ұқсастығы) қолданылады. Аталған жағдайларда заң ұқсастығын
пайдалану мүмкін болмаса, неке-отбасы қатынастары субъектілерінің құқықтары
мен міндеттері неке-отбасы немесе азаматтық заңдардың жалпы негіздері мен
мәні және адалдық, парасаттылық пен әділеттілік талаптары (құқық ұқсастығы)
негізге алынып айқындалады.
Егер заң актілерінде өзгеше белгіленбесе, азаматтар өздеріне тиесілі
неке-отбасы қатынастарынан туындайтын құқықтарды, оның ішінде осы
құқықтарды қорғауға арналған құқықты өз қалауы бойынша қолданады.
Неке-отбасы құқықтарын жүзеге асыру және міндеттерді орындау отбасының
басқа мүшелері мен құқықтың өзге субъектілерінің құқықтарын, бостандығын
және заңды мүдделерін бұзбауға тиіс. Неке-отбасы құқықтары заңмен
қорғалады, бұған осы құқықтардың мақсатына қайшы келетін жағдайлар
қосылмайды.
Неке-отбасы құқықтарын қорғауды азаматтық сот ісін жүргізу ережелері
бойынша - сот, ал осы Заңда көзделген жағдайларда мемлекеттік органдар
немесе қорғаншы және қамқоршы органдар осы Заңның тиісті баптарында
көзделген тәртіппен жүзеге асырады.
Талап-арыздың ескіруі неке-отбасы қатынастарынан туындайтын талаптарға
қолданылмайды, бұған бұзылған құқықты қорғауға арналған мерзім осы Заңмен
белгіленген жағдайлар қосылмайды. Талап-арыздың ескіруін белгілейтін
нормаларды қолдану кезінде сот Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің
(жалпы бөлімі) 177, 179, 180, 182-185-баптарының ережелерін басшылыққа
алады.

3. Некеге тұрудың шарттары мен тәртібі

Некеге тұру үшін некеге тұрушы еркек пен әйелдің өзара ерікті келісімі
және олардың неке жасына жетуі қажет. “Неке және отбасы туралы” Заңның 11-
бабында аталған мән-жайлар болған жағдайда қиылмайды.
Неке жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді.
Дәлелді себептер болған жағдайда мемлекеттік тіркеу орны бойынша азаматтық
хал актілерін жазу органдары неке жасын екі жылдан аспайтын мерзімге
төмендетуі мүмкін. Неке жасын төмендету туралы өтінішті некеге тұруға тілек
білдірушілер немесе олардың ата-аналары, не қорғаншылары (қамқоршылары)
белгіленген неке жасын төмендету қажеттігін туғызатын себептерді көрсете
отырып қозғай алады. Барлық жағдайларда неке жасын төмендетуге тек некеге
тұрушылардың келісімімен ғана жол беріледі.
Неке жасына толмаған адамдар арасындағы некеге ата-аналарының не
қорғаншыларының келісімімен ғана рұқсат етіледі.
Некеге тұруға: 1) біреуі болса да басқа тіркелген некеде тұрған адамдардың;
2) тікелей ата-тегі бойынша және өзінен тарайтын жақын туыстардың (ата-
аналар мен балалардың, атасының, әжесінің және немерелерінің), ата-анасы
бір және ата-анасы бөлек әкесі немесе анасы ортақ ағалы-інілер мен апалы-
сіңілілердің (аға-қарындастардың);
3) асырап алушылар мен асырап алғандардың;
4) біреуін болса да психикалық ауруының немесе ақыл есі кемдігінің
салдарынан сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адамдардың арасында жол
берілмейді.
Некеге тұруға тілек білдіруші адамдарға медициналық, сондай-ақ
медициналық-генетикалық мәселелер және репродукциялық денсаулық қорғау
мәселелері бойынша консультация беру мен тексеруді мамандандырылған
денсаулық сақтау мекемелері және некеге тұратын адамдардың екеуінің
келісімімен ғана жүргізеді. Некеге тұратын адамдарды тексерудің нәтижелері
медициналық құпия болып табылады және ол некеге тұруға ниеттенген адамға
тексеруден өткен адамның келісімімен ғана хабарлануы мүмкін.
Некеге тұратын адамдардың тікелей қатысуымен неке мемлекеттік
азаматтық хал актілерін жазу органдарында қиылады. Некеге тұруға ниет
білдірген адамдардың біреуі азаматтық хал актілерін жазу органына келе
алмайтын ерекше жағдайларда неке мұндай адамның тұратын жері бойынша қиылуы
мүмкін. Неке қию кезінде өкіл жіберуге жол берілмейді. Некені қию некеге
тұруға тілек білдірушілер азаматтық хал актілерін жазу органына арыз берген
күннен бастап бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі. Дәлелді себептер болған
жағдайда неке қиюды мемлекеттік тіркеу орны бойынша азаматтық хал актілерін
жазу органы бір ай өткенге дейін неке қиюға, сондай-ақ осы мерзімді
ұзартуға, бірақ бір айдан аспайтын мерзімге ұзартуға рұқсат етуі мүмкін.
Ерекше мән-жайлар болған кезде (жүктілік, бала тууы, бір тараптың өміріне
тікелей қауіп төнуі және басқа да ерекше мән-жайлар) неке өтініш берілген
күні қиылуы мүмкін. Неке қиюды мемлекеттік тіркеу азаматтық хал актілерін
мемлекеттік тіркеу үшін белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Азаматтық хал
актілерін жазу органдарының некені тіркеуден бас тартуына некеге тұруға
тілек білдіруші адамдар не олардың біреуі сотқа шағым жасай алады.
Некені тоқтату :
1. Неке ерлі-зайыптылардың біреуінің қайтыс болуы немесе сот оны өлді
немесе хабар-ошарсыз кеткен деп жариялау салдарынан тоқтатылады.
2. Сот қайтыс болды деп жариялаған немесе сот хабарсыз кеткен деп
таныған жұбайы келген және тиісті сот шешімі күшін жойған жағдайда некені
ерлі-зайыптылардың бірлескен өтініші бойынша азаматтық хал актілерін жазу
органы қалпына келтіруі мүмкін.
3. Егер жұбайлардың екіншісі жаңа некеге отырса, некені қалпына
келтіруге болмайды.
Егер неке қию кезінде тараптарға (немесе тараптардың біреуіне) қайтыс
болды немесе хабар-ошарсыз кетті деп танылған жұбайы тірі екені белгілі
болса, бұл ереже қолданылмайды.
Некені бұзу:
1. Неке ерлі-зайыптылардың біреуінің немесе екеуінің де өтініші
бойынша, сондай-ақ сот әрекетке қабілетсіз деп таныған жұбайдың
қорғаншысының өтініші бойынша оны бұзу жолымен тоқтатылуы мүмкін.
2. Некені әйелдің жүктілігі кезеңінде және бала туғаннан кейінгі бір
жыл ішінде әйелдің келісімінсіз бұзуға болмайды.
Азаматтық хал актілерін жазу органдарында некені бұзу кәмелетке
толмаған ортақ балалары жоқ және бір-біріне мүліктік және өзге де талаптар
қоймайтын ерлі-зайыптылардың некені бұзуға өзара келісуі жағдайында
жүргізіледі.
Ерлі-зайыптыларға ортақ кәмелетке толмаған балаларының болуына
қарамастан, ерлі-зайыптылардың біреуінің өтініші бойынша, егер ерлі-
зайыптылардың екіншісін: 1) сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныса; 2) сот
әрекетке қабілетсіз деп таныса; 3) қылмыс жасағаны үшін кемінде үш жыл
мерзімге бас бостандығынан айыруға сотталса, неке азаматтық хал актілерін
жазу органдарында бұзылады. Некенің бұзылуын мемлекеттік тіркеуді азаматтық
хал актілерін жазу органы азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу үшін
белгіленген тәртіппен жүргізеді.
Некеге отыруға мынадай жағдайларда жол берілмейді:
1) біреуі болса да басқа тіркелген некеде тұрған адамдардың арасында;
2) тікелей ата-тегі бойынша және өзінен тарайтын жақын туыстардың (ата-
аналар мен балалар, атасы, әжесі және немерелерінің), ата-аналары бір және
ата-анасы бөлек, әкесі немесе анасы ортақ ағалы-інілілер мен апалы-
сіңлілердің (аға-қарындастардың) арасында;
3) ұл (қыз) асырап алушылар мен сол асырап алынған ұл (қыз) арасында;
4) біреуін болса да сот психикалық ауру немесе ақыл-есі кемдігінің
салдарынан әрекетке қабілетсіз деп таныған адамдар арасында.
Некеге отыратын тұлғалар медициналық, сондай-ақ медициналық-
генетикалық және денсаулық сақтау мәселелері бойынша кеңес алып,
тексерістен өте алады. Мұндай тексерістер некеге отыруға ниет білдірген
тұлғалардың екі жақты келісімі бойынша ғана жүргізіледі. Некеге
отырушыларды тексеру қорытындылары медициналық құпия болып табылады және
тексерістен өтуші некеге отыруға ниет қылған тұлғаға оның келісімімен
хабарлануы мүмкін.
Неке ерлі-зайыптылардың бірінің өлімі немесе соттың ерлі-зайыптылардың
біреуі қаза болуы немесе хабарсыз жоғалып кетті деп жариялануы салдарынан
тоқтатылады. Неке ерлі-зайыптылардың бірінің өтініші бойынша, сондай-ақ
сотпен әрекетке қабілетсіз деп танылған адамның қорғаншысының өтініші
бойынша оны бұзу жолымен тоқтатылуы мүмкін. Әйелдің келісімінсіз оның аяғы
ауыр кезінде және баланың бірінші жылғы кезеңінде некені бұзу мүмкін емес.
АХАЖ органдарында некені бұзу ортақ кәмелетке толмаған балалары және
бір-біріне мүліктік және басқа да айып-шағымдары жоқ ерлі-зайыптылардың
некені бұзуға деген екіжақты келісімімен жүргізіледі. Ерлі-зайыптыларда
кәмелетке толмаған балалардың болу-болмауына қарамай, неке АХАЖ
органдарында ерлі-зайыптылардың бірінің өтініші бойынша, егер екінші адам:
1) сотпен хабарсыз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.