Қазақстан Республикасының азаматтық құқық ғылымы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ 3
1. Қазақстан Республикасының азаматтық құқық ғылымы 4
2. АЗАМАТТЫҚ ЗАҢДАРДЫҢ ҚҰРАМЫ 5
3. ЗАҢҒА ТӘУЕЛДІ НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР 8
4. ӘДЕТ-ҒҰРЫП 9
5. АЗАМАТТЫҚ ЗАҢНЫҢ УАҚЫТ, КЕҢІСТІК ЖАҒЫНАН ЖӘНЕ ТҰЛҒАЛАР БОЙЫНША
ҚОЛДАНЫЛУЫ. АЗАМАТТЫҚ ЗАҢ НОРМАЛАРЫН ТҮСІНДІРУ 11
ҚОРЫТЫНДЫ 14
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 15

КІРІСПЕ

1. Қазақстан Республикасының азаматтық құқық ғылымы

Әдетте азаматтык,-құқықтық нормалардың нысандарын "азаматтық құкық
дерек-намасы" деген терминмен сипаттау тән нәрсе. Азаматтык күкық
дерекнамасы зандар, басқа да нормативтік құкықтық актілер және әдет-ғүрып
деп аталатын екі түрге бөлінеді. Іскерлік ай-налымындағы әдет те оньщ
соңғысына жатады. Кеңестік заң-дарда сот тәжірибесі дербес күқық
дерекнамасы болып санал-мады. Қазір Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты
зандар-ды қолдану жөнінде нормативтік қаулылар шығарады. Оған мысал ретінде
Республика Жоғарғы Соты Пленумының 1995 жылғы 22 желтоқсандағы "Моральдық
зиянды қалпына келтіру туралы зандарды соттардың қолдануы" атты қаулысын
айтуға болады.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулылары белгілі
дәрежеде азаматтық қүқықтьщ дерекнама-сы болып саналады, яғни ол соттарда
қаралған істері бойынша алынғаннормативтік қаулылар арқылы, сот тәжірибесі
жөнінде басшылыққа алынатын нұсқаулар береді. Жоғарғы Соттың бұл нүсқаулары
тек сот оргаңдарына арнала түрса да, беделді орган-ның құжаты болғандықган
жалпыға бірдей маңызға ие болады және азаматтық қүқықтың дамуында үлкен рәл
атқарады.
Азаматгық құқық дерекнамасына халықаралық шарттар да (конвенциялар)
жатады (АК-тің 3-бабының 8-тармағы). Бұл орайда халықаралык шарттар
азаматтық күқық дерекнамасы ретінде Қазақстан Республикасының ішкі
азаматтық зандары-на қарағанда басым құқыққа ие болады. Егер мұндай халықа-
ралық шартта азаматтық зандарындағыдан өзгеше ережелер белгіленген болса,
аталған шарттың ережелері қолданылады. Әдетте, азаматтык кодексте
қолданылатын халықаралык ш арт-тар оны қолдану үшін Республика ішіндеқүжат
шығару талап етілгенненбасқажағдайларда, азаматтыққатынастарға Қазак-стан
Республикасы қатысушы болып табылатын халықаралық шарттар тікелей
қолданылады. Ал, үкіметаралық және ведом-ствоаралық келісімдер, Үкіметтің
әртүрлі шетелдік фирмала-рымен жасаған шарттары ратификациялауға жатпайды.
Демек келісімдер (шарттар) Қазақстан Республикасымен ратифика-
цияланбағандықтан АК-тің 3 бабының 8-тармағына сәйкес ха-лыкаралық шарт
болып есептелмейді. Халықаралық шарттың ішкі зандарға қарағанда басым
кұкығы туралы ереже 1969 жылы 23 мамырда қабылданған халықаралык шарттар
күкығы тура-лы Вена конвенциясынан туындайды. Аталған конвенцияға Қазақстан
Республикасы 1993 жылғы 31 наурыздағы Жоғарғы Кеңестің Қаулысы аркылы
қосылған болатын.

2. АЗАМАТТЫҚ ЗАҢДАРДЫҢ ҚҰРАМЫ

1. Қазақстан Республикасынын, азаматтық заңдары жалпы-республикалық
завдар болып табылады және ол Азаматтық кодекстен, соған сәйкес қабылданған
Қазақстан Республика-сының өзге де зандары мен Қазақстан Республикасы Прези-
дентінің зан күші бар Жарлықгарынан, Парламенттің қаулы-ларынан,
Парламенттің Сенаты мен Мәжілісінің қаулылары-нан (зан, актілерінен),
совдай-ақ Азаматтық кодекстің 1-бабы-ның 1,2-
тармақтарындааталғанқатынастарды реттейтін Казақ-стан Республикасы
Презвдентінің Жарлықтарынан, Қазақстан Республикасы Үкіметінің каулыларынан
тұрады.
Азаматтық-қүқықтық актілер өздерінің иеленетін заң күші арақатынасына
сәйкес мынадай деңгейлерге бөлінеді:
1) заң - қоғамдық қатынастарды реттейтін, Қазақстан Рес-публикасы
Конституциясыньщ 61-бабының 3-тармағында көз-делген түбегейлі принциптер
мен нормаларды белгілейтін, Қа-зақстан Республикасының Парламенті,
Қазақстан Республи-касы Конституциясы 53-бабының 4)-тармақшасында көздел-
ген жағдайларда Қазақстан Республикасының Президенті қабылдайтын құқықтық
акті;
2) заң актісі — Конституциялық зан, Қазақстан Республи-касы
Презвдентінің Конституциялық заң күші бар Жарлығы, Кодекс, Қазақстан
Республикасы Президентінің зан, күші бар Жарлығы, Қазақстан Республикасы
Парламентінін, қаулысы, Сенат пен Мәжілістің қаулылары;
3) заңга тәуелді нормативтік қүқықтық актілер — ҚР Үкі-метінің
қаулылары, министрлердің, мемлекеттік комитеттердің және басқа да орталық
мемлекеттік органдардың бүйрыктары, нормативтік каулылары, өзге де орталық
мемлекеттік орган-дардың нормативтік бүйрықтары, қаулылары; мәслихаттар мен
әкімдердің нормативтік шешімдері1.
Нормативтік құқықтық актілер негізгі және туынды актілер болып
бөлінеді. Нормативтік құкықтық актілердін, негізгі түрлеріне мыналар
жатады:
1) Конституция, конституциялық зандар, кодекстер, зандар;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің Конституциялык заң күші бар
Жарлықтары, Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар Жарлыктары,
Қазақстан Республикасы Президентінің өзге де нормативтік құқықтық
Жарлықтары;
3) Қазақстан Республикасы Парламенті мен оның палата-ларының
нормативтік қаулылары;
4) Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік қаулы-лары;
5) Конституциялық Кеңестің, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының,
Қазақстан Республикасы Орталык сайлау комиссиясының нормативтік қаулылары;
6) ҚР министрлер мен өзге де орталык мемлекеттік орган-дар
басшыларының нормативтік бұйрықтары;
7) мемлекеттік комитеттердің нормативтік қаулылары, өзге де орталык
мемлекеттік органдардың нормативтік каулылары;
8) мәслихаттар мен әкімдердің нормативтік күқықтық шешімдері.
Туынды нормативтік құқықтық актілердің түрлеріне: регла-мент, ереже,
қағида, нүсқаулык жатады.
Туынды түрлердегі нормативтік кұкықтык актілер негізгі түрлердегі
нормативтік қүқықтық актілер аркылы қабыддана-ды немесе бекітіледі және
олармен біртұтастық құрайды. Ту-ынды түрдегі нормативтік күқықтық актінің
нормативтік құ-қықтық актілер сатысында алатын орны негізгі түрдегі актінің
деңгейімен анықталады ("Нормативтік қүкықтық актілер ту-ралы" Заңның 3-
бабын қараңыз).[1]
Қазақстан Республикасы азаматтық заңының түғыры, ар-қауы Азаматтық
кодекс больш табылады.1 Ол екі бөлімнен (Жалпы және Ерекше) түрады.
Қазақстан Республикасы Аза-маттық кодексінің Жалпы бөлімі 1994 жылы 27
желтоқсанда қабылданып, 1995 жылы 1 наурыздан бастап, ал Ерекше белімі
1999 жылғы 1 шілдеден бастап күшіне енді. Азаматтық кодекс
бөлімдерден, бөлімшелерден, тараулардан, параграфтардан, баптардан,
тармақтардан, тармақшалардан, бөліктерден күра-лады. Онда 62 тарау, 1124
бап бар. Жаңа Кодексте Кенестік азаматтық завдарда мүлдем болмаған
түжырымдар көптеп кездеседі, әрі мүндай жаңалықтар нарықтык катынастардың
ерекшеліктерін қамтуды мақсат еткен.
Азаматтык кодекстің 3-бабының 2-тармағы ерекше маңыз-ға ие, онда былай
делінген: "Осы Кодекстін, 1-бабының 3-тар-мағында аталғандарды қоспағанда
азаматтық қүқыктың Қазақ-стан Республикасының заң актілерінде қамтылған
нормалары осы Кодекстің ережелеріне кайшы келген жағдайда осы Ко-декстің
ережелері қолданылады, Қазақстан Республикасының зандарында қамтылған және
осы Кодекстің нормаларына кай-шы келетін азаматтык күқық нормалары Кодекске
тиісті өзгерістер енгізілгеннен кейін ғана колданылады". Демек, Аза-
маттықкодекс бәрін үйлестіруші міндетін атқарады екен, сон-дықтан да
азаматтық қүқық нормалары енгізілген өзге қүқыктық нормативтік актілер
Азаматтық кодекстің талапта-рына сай болуы тиіс. Ал мұньщ жақсы жағы да,
кемшілігі де бар. Кемшілік жағы мынада, мәселен, Азаматтық кодексте жалпы
және арнайы заңдардың ара салмағын реттеуде қүқыктық негіз қаланбаған деп
ойлаймыз, ал мүның өзі сайып келгенде, тәжірибеде белгілі бір дәрежеде
кцындыктар туғы-зуы ғажапемес.
Азаматтық кодекс меншіктің жеке және басқа түрлеріне байланысты
қатынастарын бекіте түсуге ерекше мән берген. Шын мәнінде Кодекс бүл
мәселеге жаңа көзқарас тұрғысы-нан келеді, яғни азаматтық қүкықтык
қатынастар катысушы-лардьщ мәртебесін, мәміленің жалпы ережесін айкындайды,
меншік қүқығын алу мен корғаудың жаңа тәсілдерін бекітеді, міндеттемелерді
қамтамасыз етудің жана тәсілдерін, шарттар мен тағы басқаларының озык
түрлерін қарастырады. Қорыта айтканда, Қазақстан Республикасының жана
Азаматтык кодексі бүгінгі заман талабына сай келеді.
2. Басқа да азаматтық заңдар. Азаматтык, құқык дерекна-масының ішінде
азаматтык қүкыктык зандар да бар. Азамат-тык кодекс өзінің біркатар
нормаларында осындай заң актілерін (29 зан, актілерін), кодекстерді, арнайы
заңдарды (мысалы, "Неке және отбасы туралы" заң, "Тұрғын үй қатынастары ту-
ралы" заң, "Жер туралы" зан, және т.б.) қабылдауды тікелей қарастырған.
Азаматтық кодекстің 3-бабьшың 3-тармағына сәйкес банктерді кұру, қайта
үйымдастыру, банкротқа үшырауы және тарату, банк кызметін бақылау және оған
аудиторлык тексеру жүргізу, банктік операциялардың жекелеген түрлерін лицен-
зиялау Азаматтық кодекстің банк қызметін реттейтін заң актілеріне қайшы
келмейтін бөлігімен реттеледі.
Банктер мен оньщ клиенттерінің қатынастары, сондай-ак, банк арқылы
клиенттер арасындағы қатынастар Азаматтык кодекстің 3-бабыньщ 2-тармағында
көрсетілген азаматтық заң тәртібімен реттеледі.

3. ЗАҢҒА ТӘУЕЛДІ НОРМАТИВТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ АКТІЛЕР

Азаматтык кұқык нормалары заң актілері болып табылмай-тын өзге де
нормативтік қүкықтық актілерден де тұрады.
Азаматтык кодекстің 3-бабының 5-тармағына сәйкес министрліктер мен
өзге де орталық атқарушы органдары, жергілікті өкілді және атқарушы
органдары Азаматтықкодек-сте және азаматтық зандардың езге қүжаттарында
көзделген жағдайлар мен шектерде азаматтық қатынастарды реттейтін актілер
шығара алады. Азаматтар мен занды түлғалардың Ко-декстежәне Қазақстан
Республикасының өзгеде заң құжатта-рында белгіленген кұшктарын мемлекеттік
басқару органда-ры мен жергілікті ©кілді және атқарушы органдардың қүжат-
тары шектей алмайды. Мүвдай құжаттар қабылданған кезден бастап жарамсыз
болып табылады және қолданылмауға тиіс (АК-тің 3-бабының 6-тармағы).
Қазақстан Республикасының "Нормативтік құқықтық актілер туралы"
Заңының 33-бабының 3-тармағына сәйкес заңға тәуелді нормативтік заң
актілері мемлекеттік тіркеуге жатады.

4. ӘДЕТ-ҒҰРЫП

Қазақстан тарихында әдет-ғұрыптың алатын орны ерекше. Қазақтың заңгер
ғалымдары С. Зиманов және Н. Өсеров бы-лай дейді: "Үш жүзден тұратын
қазақтарды тарих бетіне шы-ғарды. Сонымен бірге өзіне тән ерекшеліктері бар
қазақ әдет-ғұрып зандары да қатар өмірге келді. Бұл заңдар мен қағида-
лардың, құқықтардың қоғамға араласпайтын, олар қамтымай-тын салалары жоқтың
касы. Жеке индивидтерден бастап, бүкіл қоғамдағы қандай іс-әрекетті, қарым-
қатынасты алмайық, мы-салы, көші-қон, дау-дамай, ұрлык-қарлык, алым-салык,
аза-қаза, өлім-жітім, алыс-беріс, жиын-той, т.б. бәрі де қазақи дәуірде
калыптасқан кағвдалармен реттеліп отырған. Міне, осы қазақи дәуір ережелері
көбіне басқалармен онша қарым-қатынас жасалмауы себепті томаға-тұйық,
езгеріске онша түспеген калпында күні кешеге дейін жетті".1[2]
Кеңес дәуірінде де әдет-ғүрып құқықтын дерекнамасы деп санадды.2
Азаматтықкодекстің 3-бабының4-тармағына сәйкес азаматтық қатынастар, егер
әдеттегі құкықтар, соның ішінде іскерлік қызмет өрісіндегі әдеттегі
қүқықтар, Қазақстан Рес-публикасы аумағында қолданылып жүрген азаматтык,
зандар-ға қайшы келмесе, солармен реттелуі мүмкін.3
Ю.Г.Басинніңпікірінше, Қазақстан Республикасының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.