Қылмыстың бъективтік жағының негізгі белгілері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

ҚР ҚҚ объективтік жағының нақты және қосымша белгілері

ЖОСПАР
Кіріспе 2
1. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰРАМЫНЫҢ ОБЬЕКТИВТІК ЖАҒЫНЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ 2
2. Қылмыстың бъективтік жағының негізгі белгілері: Қоғамға қауіпті іс-
әрекет немесе әрекетсіздік, қоғамдық қауіпті іс-әрекеттен түсетін зардабы
мен себептік байланысы. 8
3. Қылмыстың объективтік жағының қосымша белгілері (уақыты, орны, құралы,
қаруы, қылмыс жасау жағайлары) 16
Қорытынды 18
Қолданылған әдебиеттер 19

Кіріспе

Бұл курcтық жұмыcта қарайтын ең басты мәселе, ол осы қоғамда жасалатын
қоғамға қайшы, қауіп түсіретін, аталған конституцияда көрсетілген ең басты
байлығы, ол адамның өміріне қандайда болмасын жолдармен қол сұғушылық
болатын, құқыққа қайшы әрекеттер. Сонымен қатар бұл жерде тек қана адам
өмірі ғана емес оған байланысты әр түрлі қоғамдық қатынастарға зардап
түсірушілік. Егерде мұндай әрекеттерді біз жинақтап қарайтын болып
табылады. Бұл жерде айтайын дегенім қоғамға зардап түсіретін тек қана
қылмыс қана емес сонымен қатар басқа да құқық салалары да бар. (Әкімшілік
құқық). Сонымен қылмысты қарайтын болсақ ол бұрыңғы совет үкіметі кезеңінде
де біршама орны болды. Сол кездегі қылмыстық құқықтағы тұжырымдардың көп
бөлігі осы заманға дейін ғылыми дәлелдер бойынша жетті. Соның ішіндегі
менің тақырыбым бойынша қаралатын мәселе ол қылмыс құрамының бір элементті
ол қылмыстың обьективтік жағы.

1. ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚҰРАМЫНЫҢ ОБЬЕКТИВТІК ЖАҒЫНЫҢ ЖАЛПЫ ТҮСІНІГІ

Қылмыстың обьективтік жағы ол – қылмыстық заң бойынша қорғалатын объектіге
өзінің ерікті түрдегі іс-әрекетімен қауіп тудыруы мен зиян келтіруі, яғни
атап айтқанда бұл қылмыстық құқықта көрсетілген қылмыс құрамындағы
элементтерінің бірі болып табылады. Мысалы: Қылмыс құрамы 4 негізгі
белгіден тұрса, соның ішіндегі негізгі белгісі:
Егер қылмыс құрамының субьективтік жағы тұлғаның психикалық ішкі дүниесін,
оның сол қылмысқа деген мақсатының себебін білдіретін болса, ол обьективтік
жағы, тұлғаның сол қылмыс жасау кезіндегі сыртқы көрінісін оның тәсілдерін
көрсетеді, оған мысал: егер тұлға, ұрлық жасаса ол бірінші іс-әрекет жасап
пәтерге кіреді, өзіне керекті заттарды алады, бұл жерде көріп отырсақ бұл
тұлға өзінің іс-әрекетін түсінеді. Бұл қылмыстан болатын зардапты да,
түсіне алады. Сондықтан қылмыстың обьективті жағында қандайда бір тұлға
қылмыс жасағанда ол қоғамға қауіпті іс-әрекеттің біз сыртқы көрінісін көре
аламыз. Оның себептік байланысын, одан түсетін зардапты, оған әсер ететін
айналадағы күштердің байланысын анық көрсетуге мүмкіндік береді. Тұлғаның
қоғамға қауіпті іс-әрекеті, осы қылмыстың обьективті белгісі арқылы
қылмысты бір–бірінен ажыратуға мүмкіндік береді. Мысалы: ҚР қылмыстық
кодексінің 307 бабына сәйкес лауазымды тұлғаның өзінің шенін пайдалана
отырып жасаған қылмысын біз саралау үшін, оның қоғамға түсірген зардабының
дәрежесін анықтаймыз. Міне осы мысалды келтіргенімдей қылмыстық обьективтік
жағының қажеттілігі кінәмінің қоғамға түсірген зардабының дәрежесін
анықтауға көптеген көмегі бар.
Егерде жасалған қылмыстық қоғамға қауіптілік дәрежесі төмен болса, біз
обьективтік белгісі арқылы қылмыс қатарына жатқызбаймыз. Бұндай қылмыстар
көбінесе, әкімшілік жауаптылыққа негізделеді.
Қылмыс құрамының объективтік жағының негізгі белгісі ол - әрекет
немесе (әрекетсіздік). Ал, қосымша белгілері уақыты, орны тәсілі, қаруы,
құралы, зардабы себептік байланыс.
Осы көрсетілген қылмыстың обьективтік жағының белгілері ол қоғамда
жасалатын әр түрлі қылмыстарды бір-бірінен ажыратуға мүмкіндік береді.
Мысалы:
Ұрлық – ол біреудің мүмкін жасырын түрде ұрлау.
Тонау – бұл біреудің мүлкін ашық ұрлау.
Егерде тұлға қылмыс жасауға бағытталып, ойланып сол қылмыс жасауға
жоспар құрып жүрсе біз оны осы әрекеттері үшін қылмыстық жауапқа тарта
алмаймыз. Себебі бұнда обьективтік жағаның (іс-әрекет, әрекетсіздігі)
белгілері жоқ. Жоғарыда көрсеткенімдей қылмыстық обьективтік жағы болу үшін
оның міндетті белгісі іс-әрекет немесе әрекетсіздік белгілері болуы тиіс.
Егерде тұлғаны ешқандай дәлелсіз қылмыс жасады деп айып тағатын болсақ
Онда біздің ата заңымыз Конституцияда көрсетілген нормаларға қайшы
әрекет қолданғанымыз болады. Сондықтан ешқандай дәлелсіз жауапқа
тартуымызға тыйым салынады.
Бұрынғы Сталиннің репрессия кезінде бұндай заңға қайшы қарсылықтар кең
орын алған. Яғни сол кездегі азаматтарды қандайда бір саяси көзқарасы үшін,
өте қатаң жазалаған. Міне қылмыстық обьективтік жағы қоғамдағы жасалатын әр
түрлі қылмыстарды кең, көлемді ашуға септігін тигізеді. Мыалы: тұлғаның іс-
әрекет қолдауы арқылы бір үйді тонап кетуі немесе жүргізушінің жол ережесін
бұзып адамды қағып кетуі. Міне көріп отырғанымыздай, осы қылмыстарда
қылмыстың обьективтік жағының белгілері анық көрінеді.
Қылмыстың объективтік жағы ол қылмыс жасалған кезде қоғамға түсетін
қауіпті, оның зардбын дәрележеуге қызмет етеді.
Тұлғаның қылмыс жасауға ойының пайда болуы, жоспарын құруы, айналадағы
адамзат баласына немқұрайлықпен қарауы, оларға зиян тигізуі одан пайда
болатын әр түрлі зардап дәрежелері, мүліктік зияндардың түсуі адам өліміне
алып келуі тағы да басқа қоғамға қайшы әрекеттердің болуы қылмыстың
обьективтік жағына байланысты.
Сонымен қылмыстың обьективтік жағы Қылмыстық кодексте қалай орын
алатынын көрейік. Іс-әрекет, әрекетсіздік бұл қылмыстық көдекстің жалпы
бөлімінде көрсеткендей тұлғаның ойлаған мақсатына жету үшін қажетті
жағдайды, бұдан пайда болатын қылмыстың объективтік жағынан белгілі
көбінесе қылмыстық кодекстің ерекше бөлімінде орын алатын қылмыс жасау
тәсілі. Қылмыс іс-әрекет (әрекетсіздік) арқылы жасалса міндетті түрде
зардапқа әкеледі.
Себептік байланыс бұл қылмыстың объективтік жағының қосымша белгісі
болып табылады. Көптеген қылмыстар жасалса міндетті түрде оның себептік
байланысы болуы тиіс. Егерде жасалған қоғамға қауіпті іс-әрекетте себептік
байланыс болмаса, онда ол қылмысты қасақана жасалған қылмыс деп айтуға
болмайды. Мысалы: басы ауратын баланы білмей, яғни оның ауру бала екенін
білмей басынан әзілдеп ұруы содан ол тұлғаның қаза табуы. Бұл жерде
себептік байланыс жоқ.
Сонымен қылмыстың объективтік жағының мазмұнына келетін болсақ, ол
белгілі бір жағдайларда қоғамға қауіпті іс–әрекеттің сыртқы көрінісін
көрсететін және қылмыс жасаған орны, уақыты, тигізетін зардабын көрсететін
қоғамдық қатынас. Қылмыстың объективтік жағы ол, қоғамға әсер ететін іс-
әрекет белгілерінің жиынтығын көрсетеді.
Бұл жерде көретін болсақ оның құрамындағы белгілері біріншіден қоғамға
қауіпті іс-әрекеттерді суреттейді; ал екіншіден қылмыстарды бір – бірінен
ажыратуға көмектеседі. Бұған дәлел келтіретін болсақ, мысалы: ұрлық,
біреудің мүлкін жасырын иелену, сыртқы тұрғыдан қарасақ демалыс бөлмесіне
шеге суыратын құралды қолдану арқылы есікті бұзып магнитофонды ұрлап кету.
Екеншіден үлкен зауыттан көп көлемді темір–бетонды плиталарды кранның
көмегімен ұрлау. Бұл екі жасалған қылмысты ашып қарасақ, объективтік
жаңынан ерекшелігі осы екі қылмыстан түскен шығынан, одан түскен зардабы,
орны арқылы екі қылмысты бір–бірінен ажыратамыз.
ГДР мемлекетінің профессоры Реккеберг айтуынша көптеген қылмыстарда
белгілердің түрлері көп, бірақ олар қылмыстың объективтік жағының
белгілеріне жатқызылмайды.
Әрбір нақты қылмыстарда қылмыстың объективтік жағы қылмыстық
кодексінің арнайы бөлімінде кеңінен қарастырылады. Қылмыстық объективтік
жағын зерттеген ғалымдар осы жайлы көптеген қарама-қайшы пікірлер
кептіреді. Мысалы: авторлардың бір тобы объективтік жағына қоғамға қауіпті
іс-әрекетті, зардапты, себептік байланысты, уақытты, орнын жатқызады.
Кейбір авторлар бұл белгілерді азайтып жібереді. Яғни объективтік жағына
тек қоғамға қауіпті іс-әрекетті және зардапты жатқызады. Ал қалған
белгілерін объективтік жағына жатқызбайды.
Менің ойымша бұл авторлардың қылмыстың объективтік жағын бұлай
сипаттауы дұрыс емес. Себебі қылмыстың объективтік жағы атынан көрініп
отырғандай қылмыстың сыртқы көрісінен барлық сипаты жағынан да анық
көрсетеді, сондықтанда жоғарыда көрсетілген ғалымдар қоғамға қауіпті іс-
әрекетті зардапты қылмыстың объективтік жағының белгілері ретінде көрсетіп
қалғандары қылмыстың объективтік жағының белгісі ретінде көрсетпейді. Осы
тұжырымдарды салыстыра келе қарайтын болсақ әр ғылымдардың әр түрлі
пікірлері орыс ғылымы Кудрявцеваның айтуынша қылмыстың объективтік жағына
қоғамға әсер ететін, қоғамға шығын келтіретін, зардап тигізетін тек қана
сыртқы аспектілердің әсер етуі деп таниды.
Бұл жерде қазіргі қылмыстық құқтағы зерттеліп келген объективтік
жағының қосымша белгілерін көрсетпеген. Бұндай пікірдің айтылуы қазіргі
уақытта әрине де көптеген тұлғалардың қарсылығын туғызады. Кудрявцеваның
айтқан тұжырымы бойынша объективтік жағының қосымша белгілерін (уақыты,
орны, жағдайы) объективтік жағының белгілері ретінше онша көңіл аудармағаны
дұрыс деп есептеймін. Себебі бұл белгілер қоғамға жасалатын қарсы іс-
әрекеттердің барлығында да кездесе бермейді. Бір жағынан бұл ғалымның
бұндай пікір айтқаны дәлелденбеген пікір деп санаймын. Себебі бұл пікір
сонау совет үкіметінің социалистік кезеңінде айтылған.
Яғни бұл кезеңде ғылымның жеткілікті дамымаған кезеңі десек те болады.
Ал қазіргі кезеңде қылмыстық құқық ауқымды зерттеліп келе жатқаннан кейін
Кудрявцеваның айтқан пікірі орынсыз болып отыр. Бұл тұжырымдарға мынадай
мысал келтіруге болады. Аңшылардың аң аулауға тыйым салған уақытында
олардың аңшылыққа шығуы. Бұл жерде көріп отырсақ қылмыс құрамының
объективтік жағының қосымша белгісі уақыт, яғни бұл жерде уақыт негізгі рөл
атқарып тұр. Кейбір қылмыстарда уақыты маңызды белгі ретінде көрсетілмейді
немесе жасалған қылмыстарда аты да көрсетілмейді.
Сонымен қылмыстың объективтік жағын қорыта келе ол қоғамға жасалатын
барлық қауіпті іс-әрекеттердің сыртқы жиынтығын көрсетеді. Ол мынадай
асырылады. Іс-әрекет (әрекетсіздік) себептік байланыс, зардабы, орны
уақыты, қылмыс жасау жағдайы.

2. Қылмыстың бъективтік жағының негізгі белгілері: Қоғамға қауіпті іс-
әрекет немесе әрекетсіздік, қоғамдық қауіпті іс-әрекеттен түсетін зардабы
мен себептік байланысы.

ҚР қылмыстық құқығы іс-әрекетті былай деп түсіндіреді, тұлғаның
қоғамға қауіпті, құқықа қайшы іс-әрекеті немесе әрекетсіздік. Әрекет ол
барлық қылмыс құрамында негізгі белгі ретінде танылады.
Қылмыстық заң шығарушы органдары тұлға қылмыстық жауаптылыққа тек
қоғамға қауіпті, құқыққа қайшы қасақана немесе абайсыздан жасалған әрекеті
үшін тартылады. Әрекет әрқашанда белгіленген жағдайда, белгіленген уақыт
пен орында жасалады. Әрекеттің нақты жағдайы, ол ҚР Қылмыстық кодексінің
ерекше бөлімінде кеңінен қарастырылады.
Адамның әрекеті ол күрделі жаратылыс болып табылады, сондықтан оны біз
әр түрлі аспектіде қарауымыз керек.
Соның ішінде қылмыстық құқық екі негізін қарастырады
психофизиологиялық, әлеуметтік. Біріншісінде атынан көрініп тұрғандай
психикалық әсерлерден әрекет жасауы, ол жерден біз ол адамның әлеуметтегі
орнын бағалай аламыз. Сондықтанда қылмыстық құқық, қылмыстық әрекеттің
түсінігін берер алдында тұлғаның осы психофизиологиялық әлеуметтік
жағдайына ерекше көңіл аударады. Қылмыстық әрекет ол қоғамға қауіпті,
құқыққа қайшы белсенді әрекеттілігі мен немесе әрекетсіздігімен сыртқы
ортаға көрінетін, сыртқы әрекет арқылы зардап түсіретін қоғамдық қатынас.
Әрбір қылмыстық әрекет объективтік жағынан қоғамға қауіпті. Оның
қауіптілігі қоғамдық қатынастарға зиян тигізіп, кері әрекет арқылы оның
қалыпты дамуына кедергі жасайды. Қоғамға қауіпті іс-әрекеттің дәрежесі
қоғамға түсірген зардаппен, қоғамдағы әр түрлі бағалылықтарға кері әсерін
тигізу арқылы көрінеді, сондықтан бұл әрекет жауаптылықты болады.
Оның жауаптылығының болуының себебі ол қоғамға қауіпті болып келеді.
Оның қауіптілігі тұлғаның сыртқы іс-әрекетінен көрінеді. Негізінен қоғамға
қауіптілік тек қана адамның әрекетінен ғана емес, ол қылмыс құрамының
барлық элементінен көзге көрінеді.
Мысалы: қылмыстық субьективтік жағы ол әрекеттің ішкі жүйесін қарайтын
болса яғни мақсаты, қылмыс жасау себебі ал, объективтік жағы ол жоғарыда
айтып өткендей әрекеттің сыртқы жағын көрсетеді. Сондықтан әрекет бұл
әлемде тұлғаның іс–қимылы арқылы көрінеді, егерде адам қылмыс жасауға
тұжырым жасап, ойланып ішкі сезімі арқылы жүзеге асыру мақсатын көздеп,
бірақ ол әрекет жүзінде жүзеге аспаса ондай тұлғаға ешқандай жауаптылық
көзделмеуі тиіс.
Әрекет ол әрқашанда тұлғаның түсінушілігімен пайда болады. Түсінушілік
ол тұлғаның сол қылмыс жасауға ой түйсік арқылы шешім қабылдап істеуге бел
бууы.
Егерде тұлғаның сол қылмыс жасауға мақсатталып, бағытталмаса олар
ешқандай да жауапқа тартылмайды. Жауаптылыққа тарту үшін оның санасы өз
әрекеті мен байланысы болуы керек. Көптеген жазушылардың айтуынша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.