Қылмыстың белгілері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ҚР Қылмыстық кодексі бойынша қылмыс түсінігі

Кіріспе 1
1. Қылмыстың түсінігі және әлеуметтік мәні. 1
2. Қылмыстың белгілері. 3
Қылмыс сипаттары 7
Қазақстан Республикасының қылмыстық заңдары 13
Қорытынды 16
Қолданылған әдебиет тізімі 16

Кіріспе

Осы курстық жұмыста менің қылмыстың құқық пәнінен бір жыл бойы алған
білімінің бір бөлігі. Қазақстан Республикасының қылмыстық түсінігі зерттеп
қылмыс ұғымының толық мағынасын анықтауға тырыстым. Негізінен қылмыстық
құқық пәні заңгер мамандығына тікелей қатысы бар. Курстық жұмыста біздің
мемлекет азаматтарының қандай іс-әрекеттері қылмыс, ал қандай әрекеттері
қылмыс болып табылмайтынын, қылмыстық құқықтың қайнар көздерін Қылмыстық
кодекске сүйеніп атап өткім келеді.

1. Қылмыстың түсінігі және әлеуметтік мәні.

Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінде жазалау қатарымен тыйым
салынған айыпты қоғамдық қауіпті әрекет (іс-әрекет немесе әрекетсіздік)
қылмыс деп танылады. Қылмыстық заңды ұқсастығы бойынша қолдануға жол
бермейді.
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің ерекше бөлімінде
көзделген қайсыбір әрекеттің белгілері формальды болса да бар, бірақ
елеулі маңызы болмағандықтан қоғамдық қауіпті емес, яғни жеке адамға,
қоғамға немесе мемлекетке зиян келтіру қауіпін тудырмаған іс -әрекет немесе
әрекетсіздік қылмыс болып табылады.
Көптеген батыс еуропа елдерінің қылмыстық құқықтарында, қылмыстың
формальды анықтамаларына түсінік беруі орын алса, отанымыздың қылмыстық
құқықтарына тән, қылмыстық заңда, заң қолдануда жазалау қатерімен тиым
салынған материалды–формальды белгілеріне сілтеме жасаса, ал материалды
анықтамада формальды белгілермен міндетті түрде бірге анықтамадағы әрекет
дәстүрлі түрде орын алғандығы белгілі.
Егер қылмыстың түсінігі формальді анықтамаға түсінік бере отырып қол
сұғұшылытың құқыққа қарсы формальді белгілеріне сілтеме жасаса, ал
материалды анықтамада формальді белгілерімен міндетті түрде бірге
материалды –қоғамға қауіптілік, әрекет немесе әрекетсіздік болып табылады.
Қылмыстың түсінігі Қазақстан Республикасы қылмыстық кодексі 9
–бабында берілген. Осы кодексте жазалау қатерімен тиым салынған айыпты
қоғамға қауіпті (іс-әрекет немесе әрекетсіздік) қылмыс деп танылады.
Берілген анықтамаға сәйкес, қылмыс міндетті белгілерімен
сипатталынады. Бұлар қоғамға қауіптілік, оның құқыққа қайшылығы, кінәлілік
және жазалылық.
Тек қана осы көрсетілген белгілердің жиынтығының болуымен ғана
байланысты қол сұғушылық қылмыс болып табылуы мүмкін.

2. Қылмыстың белгілері.

Қылмыстық бірінші белгісі – оның қоғамға қауіптілігі. Қоғамға
қауіптілік – қылмыстық заңмен қорғалған қоғамдық қарым–қатынасқа нақты
қауіптілікті тудыратын немесе зиянын тигізетін қылмыстың объективті белгісі
(әрекет нмесе әрекетсіздігі).
Қоғамға қауіптілік қылмыстың нақты түрдегі сапалық белгісі болып
табылады. Яғни заң атқарушы тек осы қоғамға қауіптіліктің белгілерін
анықтаумен ғана байланысты әрекет немесе әрекетсіздіктің қылмыс қатарына
жатқызуға болатындығын дәлелдеп көрсетеді. Қоғамға қауіптілік іс-әрекеттің
қоғамдық қатынастарға зиян келтіруін немесе зиян келтіру қауіпін туғызуы
белгілерімен сипатталынады. Заң атқарушы, егер қол сұғушылыққа тиым салуды
міндетті түрде дөп таба отырып, қауіп туғызған нақты әрекет немесе
әрекетсіздікті әрқашанда қылмыс қатарына жатқыза бермейді.
Қазақстан Республикасы қылмыстық кодекстің 9-бабы екінші бөлігіне
сәйкес Осы кодекстің белгілері формальды болса да бар, бірақ елеулі маңызы
болмағандықтан қоғамдық қауіпті емес, яғни жеке адамға, қоғамға немесе
мемлекетке зиян келтірмеген және зиян келтіру қауіпін туғызбаған іс-әрекет
немесе әрекетсіздік қылмыс болып табылмайды.
Қоғамға қауіптілікті – тек қылмысқа ғана қатысты деп айтуға болмайды.
Әкімшілік құқық бұзушылық мысалы, қоғамға немесе мемлекетке, жеке
адамға зиян тигізеді. Бірақ олардың қоғамға қауіптілігі едәуір төмен.
Заң атқарушы қылмысты басқа құқық бұзушылықтан айырып көрсету үшін,
қол сұқпаушылық әрекет қол сұғудан төмен болуы қажет. Қол сұғушылықтың
нәтижесінде болатын зардаптардың белгілерін сипаттайтын белгілерді
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің ерекше бөлімі баптарының
диспозициясында көрсеткен. Қоғамға қауіптілік қоғамға зиянды әрекеттің
өзінің тікелей ерекшелігіне, яғни оны істеу уақыты, орны тәсілі,
жағдайларға байланысты әр түрлі болуы мүмкін. Мысалы: тиісті рұқсат
етілмеген немесе тиым салынған жерлерде, не тиым салынған аңдарға қатысты
аң ауласа, ол заңсыз болып табылады. Қазақстан Республикасының қылмыстық
кодексінің 296 –бабы, бірінші бөлігі бойынша механикалық көлік құралдарын
жүргізуші адамның жол қозғалысы немесе көлік құралдарын пайдалану
ережелерін бұзуы, абайсызда адамның денсаулығына ауыр немесе орташа
ауырлықтағы зиян келтіруі. Осы бап бойынша, егер адамның денсаулығына зиян
орташа болған жағдайда жауаптылық әкімшілік ретпен қарастырылады.
Қылмыстың міндетті белгілерінің бірі болып құқыққа қайшылық – яғни
қылмыстық заңмен тиым салынған іс-әрекет немесе әрекетсіздік болып
табылады. Қылмыстың формальды және материалды белгілері бір–бірімен тығыз
байланысты болады. Адамның қылмыстық құқылық норма бойынша тиым салған іс-
әрекеттерді істеуін құқыққа қайшы деп табуға болады. Құқыққа қайшылық
қылмыстық формальды белгісі. Қылмыстың құқыққа қайшылықтық міндетті белгісі
болып осы заңда көрсетілген іс-әрекетті істеген жағдайда нақты формада
көрсетілген қылмыстық құқықтық санкция белгілеген жазаның белгілі бір
түрінің тағайындалуы болып табылады.
Қылмыстың болуы туралы сөз тек қана, егер қылмыстық заңмен тиым
салынған әрекет бұзылса ғана болуы керек.
Мысалы, Қазақстан Республикасы территориясында шетел валютасымен
мәміле жасауға валютаны қадағалау заңымен тиым салынған, бірақ мұндай
әрекет Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінде қарастырылмаған.
Сондықтан бұл қылмыс болып табылмайды. Заң шығарушы қылмыстың формальды
белгісінің өсуіне байланысты қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасының
қылмыстық кодексінде 9-бабы бірінші бөлігіне Конституция нормасын енгізген
(Конституцияның 77 бабы, 3-бөлігі, 10 тармағы) қылмыстық заңды ұқсастығы
бойынша қолдануға жол берілмейтіндігі. Басқаша айтқанда контитуциялық
деңгейде белгіленген қағида (mullum crimmen sine leqe) заңда белгіленіп
көрсетілмесе қылмыс жоқ.
Құқыққа қайшылықпен қатар онымен байланысты қылмыстың екі белгісі
кінәлілік және жазалылық болып табылады. Қазақстан Республикасының
қылмыстық кодексінде 19 бабы екінші бөлігіне сәйкес, объективті
айыптауға, яғни кінәсіз зиян келтіргені үшін қылмыстық жауаптылыққа жол
берілмейді. Осы баптың үшінші бөлігіне сәйкес, қасақана немесе абайсызда
әрекетжасаған адам ғана қылмысқа кінәлі деп танылады. Кінәлілік құқыққа
қайшылықтың міндетті шарттарының бірі болып табылады. Қылмыстың қаншалықты
зардабы болмаған емес болғанына қарамастан, егер оны істеген адамның
әрекетінде кінәнің белгілі бір түрі болмаса, ол қылмыстық жауаптылыққа,
жазаға тартылмайды.
Қылмыстың тағы бір міндетті белгісі - қылмыстық жазаланушылық болып
табылады.
Қылмыстың өзі қылмыстық заң жазамен тиым салған әрекет немесе
әрекетсіздік. Яғни жазалау қатерімен тиым салу қылмыстың белгісі болады.
Адам нақты бір қоғамға қауіпті әрекет үшін қылмыстық жазаға тартылуы тиіс.
Кейбір жағдайларда жазалау қатерімен тиым салынған қылмыстық жазалау
іске аспай қалуы да мүмкін (Ескіру мерзімінің өтуіне байланысты қылмыстық
жауаптылықтан босату, рақымшылық ету, тағы басқа) бірақ бұл жағдайлардан
жасалған әрекет қылмыс екендігін жоғалтпайды.

Қылмыс сипаттары

Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінде көзделген әрекеттер
сипатына және қоғамдық қауіптілік дәрежесіне қарай онша ауыр емес
қылмыстарға ауырлығы орташа қылмыстарға, ауыр қылмыстарға және ерекше ауыр
қылмыстарға бөлінеді.
Жасалғаны үшін осы кодексте көзделген ең ауыр жаза бес жылға бас
бостандығынан айырудан аспайтын қасақана жасалған әрекет, сондай-ақ
жасалғаны үшін осы кодексте көзделген ең ауыр жаза бес жылға бас
бостандығына айырудан аспайтын абайсызда жасалған әрекет онша ауыр емес
қылмыс деп танылады.
Жасалғаны үшін осы кодексте көзделген ең ауыр жаза бес жылға бас
бостандығынан айырудан аспайтын қасақана жасалған әрекет, сондай- ақ
жасалғаны үшін бес жылдан астам мерзімге бас бостандығына, айыру түріндегі
жаза көзделген абайсызда жасалған әрекет ауырлығы орташа қылмыс деп
танылады.
Жасағаны үшін Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінде көзделген
ең ауыр жаза он екі жылға бас бостандығынан айырудан аспайтын қасақана
жасалған әрекет ауыр қылмыс деп танылады.
Қылмыс сипаттары негізіне әр түрлі критерийлер жатқызуылуы мүмкін.
Біріншіден қылмыс объектісі Қылмыстық кодекстің ерекше бөлімі, қылмыс
объектілеріне қатысты, қылмыстың қоғамға қауіптілігі мен бір немесе сол
объектінің тегіне байланысты, маңыздылығына қарай (жеке) адамға қарай қарсы
қылмыстар, отбасына және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар т.б.
топталған Санаттаудың маңыздылығы сол, нақты қол сұғушылықтың әлеуметтік
саяси мәнің дұрыс анықтауға мүмкіндік береді.
Қылмысты санаттаудың екінші критерийі болып кінәнің нысаны болып
табылады. Барлық қылмыстық әрекеттер жасалуына қарай қасақаналық және
абайсыздық болып бөлінеді. Қылмысты қасақана немесе абайсыздықтың қатарына
жатқызу заңды салдарға қоғамға қауіптіліктің сипаты мен дәрежесін анықтауға
ерекше маңыздылығын тигізеді (абайсызда жасалынған қылмыстар ауыр немесе
аса ауыр деп табылуы мүмкін емес, қылмыстың қайталануы қасақана жасалған
қылмыстарға тән, кінәнің қылмысқа дайындалу және қылмысқа оқтануда орын
алады), жазалау (қасақана қылмыстар ережедегідей неғұрлым қатаң
жазаланылады. Кейбір жағдайда қылмыс санаттарына қылмыстық ниет жатады,
мысалы, пайдақорлық (мүлікті тәркілеу Қазақстан Республикасының қылмыстық
кодексінде көзделген пайдақорлық мақсатта жасалынған қылмыстар үшін
тағалындалуы мүмкін).
Үшіншіден қылмыс сипаттарының негізін, қоғамға қауіптілік сипаты мен
дәрежесі құрайды. Осы критерийлер бойынша қылмысты санатқа бөлу Қазақстан
Республикасының қылмыстық кодексінің 10 бабында орын алған.
Барлық қылмыстық кодекстің ерекше бөлімінде көзделген әрекеттер
сипатына және қоғамдық қауіптілік дәрежесіне қарай онша ауыр емес
қылмыстарға, ауырлығы орташа қылмыстарға, ауыр қылмыстарға бөлінеді.
Жасалғаны үшін Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.