Кері беріліс қозғалысы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АҚТАУ ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ КОЛЛЕДЖІ
Бекітемін
Директордың оқу ісі
жөніндегі орынбасары
______________ Каримова А.К.
_____ ___________ 2019 ж.

Дипломдық жұмыстың
ТАПСЫРМАСЫ

Студент: Құрбанбаев Қоблан
Мамандығы: 0902000 Электрмен қамтамасыз ету
Біліктілігі: 090203 Техник-электрик
Дипломдық жұмыстың жетекшісі: Нәдірханова Дана Таубайқызы
Дипломдық жұмыстың тақырыбы:"Металл өңдейтін станоктардың электр жетегі"

АТҚҚК бұйрығымен бекітілген
____ ____________ 2019 ж. № ________
Тапсыру мерзімі: ___________________________________ ___________________________
Жұмыстың мазмұны мен көлемі (түсіндірме, есептеу және сараптау бөлімі, теориялық және эксперименталды бөліктері немесе сұрақтардың тізбесін әзірлеу) ________________________
___________________________________ ___________________________________ _____________
Дипломдық жұмыстың материалдарың орындау:
а) ___________________________________ _______________________________________
б) ___________________________________ ________________________________________
в) ___________________________________ ________________________________________
г) ___________________________________ ________________________________________
д)___________________________________ ________________________________________
Графикалық материалдардың тізбесі (кесте, сызулар, диаграммалар және графиктер және т.б.)
___________________________________ _________________________________________
___________________________________ _________________________________________
___________________________________ _________________________________________
___________________________________ _________________________________________

Консультанттың толық аты-жөні:__________________________ ______________________
Нормоконтролердің толық аты-жөні: ___________________________________ _________

Дипломдық жұмыстың ұсынысы және күнтізбелік жоспардың орындалуы:

№
Жұмыс бөлімдерінің атаулары
пайыз
Жұмысты орындау мерзімі

жоспары бойынша
шынында

Дипломдық жұмыстың жетекшісі ___________________________________ ____________
(жетекшісің қолы)
Тапсырма орындауға қабылданды ___________________________________ ____________
(студенттің қолы)
Тапсырма берілді _____ _______________2019 ж.

Мазмұны

Кіріспе
4
І.
Технологиялық бөлім

1.1
Білдек тағайындау
6
1.2
Жонғыш білдектің құрылымы және кинематика
8
ІІ.
Конструкторлық бөлім

2.
Техникалық процесстің қысқаша сипаттамасы
9
2.1
Бұрғылық станоктың массалық пайдалану өнімділігі
13
2.2
Кешендегі станоктар саны
14
2.3
16K20 техникалық және пайдалану өнімділіктерін есептеу
15
2.4
Станоктардың қуатын, сығылған ауаның шығынын есептеу
16
2.5
Электр жетегіне қойылатын талап
27
2.6
Электр қозғалтқышын таңдау. Қуатты анықтау
28
ІІІ.
Есептеу бөлімі

3
Басқару жүйесінің талаптары
30
3.1
Функционалдық сұлбасын құрастыру
37
3.2
Жүйенің элементерін есептеу
38
3.3
Динамика есебі
39
IV.
Еңбекті қорғау және қауіпсіздік ережелері бөлімі

4
Өміртіршілік қауіпсіздігі
42
4.1
Станоктар орналасқан цехта зиянды және қауіпті факторларға талдау жасау
43
4.2
Жұмыс бөлмесіндегі ауа алмасу жүйесіне есеп жүргізу
45
4.3
Метал өңдеу цехындағы өрттің алдын алу бойынша жүргізілетін
шаралар. Қорғану құралдары
47
5
Экономикалық бөлім
48
5.1
Электр жабдықтың бағалары
49
5.2
Жылдық амортизациялық аударымдар
50
5.3
Шығын есебі
50
5.4
Жөндеудің құны
54

Қорытынды
55

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
57

Кіріспе
Білдекке үзіліссіз техникалық талаптардың көтерілуі, өңделетін жаңа материалдардың пайда болуы және жаңа металл өткізгіш инструмент реттелетін электр жетегі сипаттамаларына сәйкесінше талаптардың жоғарылауын көрсетеді. Мысалы, 60-жылдарда, 1000 ауқымы кеңейтілген деп есептелген, ал қазіргі таңда одан да жоғары ауқымды жетектер пайда болған.
Қазіргі заманғы өнімнің басты ерекшелігі болып, микроэлектронды интегралды элемент базасы кеңінен қолданылады, ол теристорлық түрлендіргіштің габаритін қысқартып ғана қоймай, сонымен қатар біруақыттық сұлбаның күрделінуіндегі сенімділігін лезде көтере алады. Соңғы жылдарда металлдық білдектің дамуы болып, өнімділіктің жоғарылауы (автоматизацияны көтеру жолымен қосалқы уақыттың уақытын есепке алғанда, өңдеудің өзіндік төмендеуі), білектің дәстүрлі жүйені басқарудың іске асуымен құрамдастырылған. Дәстүрлі жүйе ауқымында көбінесе, сандық бағдарламалық басқару жүйесін құру орын алған (4ПУ), олар алдын ала дайындалған бағдарлама бойынша автоматты циклды өңдеуді қамтамасыз етеді. Бірақ 4ПУ жүйесіне кемшіліктерде тән, ол оның әрлілігін және қолдану аймағын шектейді.
Металл кескіш білдекті өңдеу үзіліссіз сыртқы шарттар өзгерісінде және білдектің динамикалық жүйесінің параметрлерінде жүзеге асырылады. Сонымен, кесу процесінде әдіп ауытқуы болуы мүмкін (яғни, тетік әр түрлі пішіндес болуы мүмкін). Өңдеу кезіндегі процесті сипаттау, теориялық немесе сәйкесінше жорамалда, немесе әдеттегі жағдайлар үшін статикалық өңдеу тәжірибе нәтижесі арқылы. Бұл тәуелділіктер тек деректің көп түрлілігін, яғни әрбір уақыт мезетіндегі шынайы шарттарда әсер ететін есепке алмайды. Қатты бағдарламаның болуы, өнімділіктің төмендеуіне әкеледі, себебі бағдарламалауда түрлі пішіндегі деректі өңдеу ерекшеліктері есептелмейді, және бағдарламаны есептеу орта статистикалық деректермен жүргізіледі. 4ПУ жүйесінің басқа ерекшелігі бағдарламалау мүмкіндігі, сонымен қатар ЭЕМ бағдарламасын есептеуде басқа құрылғы және жоғары деңгейлі кадрлар қажет етіледі.
Бұл кемшіліктерді жоюға тырысу, басқару жүйесінің жаңа типінің пайда болуына әкелді, ол кесудің шартын және сапасын анықтайтын, ақпаратты қолдану арқасында әрбір деректің өңдеу процесін жоғары көтереді. Бұл бағдарламаны кесі кезіндегі кері байланыс датчигі көмегі арқылы сатып алады.
Шетел әдебиетінде басқарудың жаңа жүйесін мына атаумен аламыз
бейімділме. Бейімделме басқаруы терминінің кеңінен қолданылуы , автоматты реттеудің теориясымен әрқашан сәйкес келмесе де, жаңа жүйе жұмысының негізіне сәйкес келетін, өзгермелі шарттарға қолданылатын мүмкіндігі болып табылады.
Кесу процесінің өнімділігін қамтамасыз ететін, бейімделме жүйені 2 классқа бөлеміз: шектік реттеу жүйесі және оңтайландыру жүйесі, бірінші

классқа жүйені жатқызамыз, ол кесу кезіндегі бір параметр берілген шектік деңгейде қолданылады, ал екіншісіне - қалғандарының барлығы жатады. Көбінесе кең таралған ол, шектік басқарудың бейімделме жүйесі, ол негізгі қозғалыстың пайдаланылатын қозғалтқышпен ток немесе кесу күшінің шектік мүмкін болатын мәндерімен қамтамасыз етіледі. Басқару әсері ретінде, беру немесе кесу тереңдігі қолданылады.
Шектік басқаруда жүзеге асатын, негізгі жетістіктері болып, тездетілген беріліске автоматты ауалық бөлу, білік қорғанысы, айырғыштан нысан немесе құрал-жабдық, жүйедегі басқа ауыстырулардың нәтижесіндегі өңдеу қуатының көтерілуі. Бөліктік параметр бойынша реттеу есептегіш операциялардан бас тартуға мүмкіндік береді. Кесудегі металлды өңдеу, жаңқаны алусыз өңдеудің әдісіне қарамастан, машина құрастыруда жоғары орында болады. Машина құрастырудың 70 - 90 %-ы қайрау арқылы өңделетінін есепке ала отырып, өнімділік еңбегін көтеру және өндірісте токарь процесі арқылы басқарудың бейімделме жүйесін құра аламыз.
Берілген дипломдық жұмыстың мақсаты - токарьлық білек жұмысының шектік басқарудағы бейімделме жүйенің жобалануы.
Реттелетін параметр ретінде қуат - негізгі қозғалтқышта. Қуатты реттеу жүйесі, басқару әсері болып, білектің берілісі болып табылады.

0.1 Технологиялық бөлім
0.2 Білдекті тағайындау
16 K 20 білдегі әмбебеп және ұсақ сериялы өндіріс пен жекеше шартты жұмысы үшін арналған. Онда 400 мм дейінгі диаметрдегі деректі өңдеуге болады, ал шыбық дайындау үшін 45 мм диаметрге дейін.
Білдекте 1 ден 192 қадам арқылы метрикалық нақышты кесуге болады. Оны жасай аламыз, себебі беріліс қорабы білдекпен гитара арқылы байланысқан, яғни айналу жылдамдығы және беріліс көлемін қатаң пайдалануға болады.
Оның негізгі бөліктері кез келген токарлық білдекке сай келеді: алдыңғы бақайшық, қозғалмалы және жұмыс уақытында бекітілген арқы бақайшық, сонымен қатар жұмыста қозғалмалы құралкүймешек.
Құрал күймешек белдемше механизмі көмегімен және беріліс қорабы қозғалысы арқылы басқарылады. Білдектің бұл барлық бөлімдері білдектің орналасуында көрсетіледі. Алдыңғы бақайшықтың төменгі жағында білдектің негізгі толқыны айналады, оң жағында жебеуші бекітілген немесе өңделетін құралдың бекітілу мүмкіндігі. Мұнда саңылау өткізілуі болады, онда орталығы орналасуы мүмкін, сонымен қатар орнату үшін қолданылатын және құралды бекіту. Ол нөлдік болып тағайындалады. Оның саңылауына шыбық тағайындау енгізіле алады. Дайындау жебеуші арқылы бекітіледі. Құрылғы әдісі бойынша, алдыңғы бақайшықта орналасқан және жылдамдық қорабы деп аталатын, айналымды негізгі электр қозғалтқыштан алады, оның қуаты 10 Квт, білдек бағанына орналасқан. Эксцентрикті айналдыру барысында ұнтақтау конусына гравитациялық қозғалыс хабарланады. Ұнтақталған материалдың ірілігі жүк түсіретін саңылау шамасымен анықталады. Ұнтақтағыштың үйкелу түйіндері сұйық және қою майлармен майланады. Сұйық май эксцентрикке, тісті беріліс-терге, тірек біліктеріне және жетек біліктерінің мойынтіректеріне беріледі; ал, жоғарғы мойынтіректерге 5, ұнтақтау конусының тозаңға қарсы нығыздамаларына 8, сонымен қатар жетек мойынтіректеріне беріледі. Ұнтақтағыш - алыстан басқарылады, ал жүк түсіру саңылауларын реттеу шаралары - гидравликалық тұрғыда басқарылады.

0.3 Жонғыш білдектің құрылымы және кинематика

Сурет 1.1 - Cтаноктың құрылымы

Отандық ККҰ ұнтақтағыштарындағы жүк тиеу саңылаулары аймақтарында айналмалы конустың радиусы шамамен 5 мм-ге тең, яғни толық көлемі 10 мм құрайды. Шығыс саңылауы аймағында радиус шамамен 30 мм тең.
ККҰ ұнтақтағыштары сұйық циркуляциялық майлау жүйесіне ие. Май, арнайы сорап арқылы үлкен қысыммен эксцентрикті тостағанның төменгі бөлігіне беріледі, өкшелікті майлайды және эксцентриктің түйіннің үйкелу беттерінің арасындағы саңылаулар бойынша көтеріледі. Бұл беткі бөліктерді майлап және суытып болғаннан кейін май, конустық тегершіктеге құйылады және оларды да толық майлау отырып шығарып тастау түтігі бойынша тұндырғыш бакқа келіп түседі.
Тұндырғыштар қысқы уақытта майларды жылытуға арналған электр қыздырғыштарымен орындалған. Майлы жуйе, майдың шығынын, қысымын және температурасын тіркейтін бақылау құрылғыларына ие. Егер де көрсеткіштер, қалыпты жұмыс жасау көрсеткіштерінен ауытқып кетені болса, онда ұнтақтағыштар автоматты түрде өшеді.Оны 1.2 суреттен көруге болады.

Cурет 1.2 - Кері беріліс қозғалысы

Осы суретте кері беріліс қозғалысы болады:
1. Дөңгелете ажарлайтын станоктар (1.2 а сурет) беріс қозғалысы-тетік айналуы дөңгелектік беріс өңделетін тетігімен үстелдің қайтымды-ілгермелі қозғалысы бойлық беріс s1 және тетікке қатысты ажыратқыш шарықтастың көлденең периодтық орын ауыстыруы көлденең беріс s2. Кірекесу әдісімен жұмыс істеуші дөңгелете ажарлағыш станоктар (1.2 б сурет) көлденең беріс s1 пен дөңгелектік беіске ие,одан басқа ажарлағыш басша немесе үстел тербелістік осьтік қозғалыс s2 жасай алады.
2. Іштей ажарлайтын станоктар үшін (1.2 в сурет) беріс қозғалысы-тетік айналуы дөңгелектік беріс,тетік немесе ажарлағыш шарықтастың қайтымды- ілгермелі қозғалысы бойлық беріс s1 және ажарлағыш шарықтас басшының көлденең периодтық орын ауыстыруы көлденең беріс s2. Жоспарлық іштей ажарлайтын станоктарда (1.2 г сурет) дөңгелектік беріс өңделетін тетік осіне салыстырмалы ажарлағыш шарықтас осінің айналуы, периодтық көлденең беріс s2, және де бойлық беріс s1 бар.
3. Дөңгелектің шеттігімен жұмыс істеуші тікбұрышты үстелі бар жазық ажарлайтын станоктар үшін (1.2 д сурет) беріс қозғалысы-үстелдің қайтымды- ілгерлемелі қозғалысы бойлық беріс,үстелдің бір жүрісі үшін периодтық көлденең s және беріс тереңдігіне ажарлағыш шарықтастың периодтық вертикаль орын ауыстыру s2. Домалақ үстелімен жазық ажарлайтын станоктар (1.2 е сурет) ажыратқыш шарықтас немесе үстел берісіне s және үстелдің дөңгелектік беріс қозғалысына ие. Үстел немесе ажарлағыш басшаның вертикаль орын ауыстыруы s2 вертикаль беріс болып табылады.

4. Дөңгелек шет жағымен істеуші, тікбұрышты үстелі бар жазық ажарлайтын станоктар үшін (1.2 ж сурет) беріс қозғалысы-үстелдің бойлық орын ауыстыруы және беріс тереңдігіне дөңгелектің периодтық вертикаль орын ауыстыруы s. Домалақ үстелімен ұқсама жазық ажарлайтын станоктарда (1.2 з сурет) үстелдің айналмалы қозғалысы және беріс тереңдігіне дөңгелектің периодтық берісі s бар.
Жылдамдықтар қорабы осылайша орналасқан, электр қозғалтқыштың тұрақты айналу саны кезінде, айналым саны неғұрлым кең аралықта өзгере алады. Қарастырылатын білдек 23 жылдамдық және 12,5 - 2000 айнмин бара алады. Мұндай айналу жылдамдығының саны кесу жылдамдығын орнатуға мүмкіндік береді, және кесу жұмысына неғұрлым сәйкес. Білдекті қосу, оны тоқтату және айналым бағытының өзгеруі тұтқа арқылы орындалады, тұтқа токарь ыңғайлылығы үшін әр түрлі білдек соңында орнатылған. Айналу жылдамдығының өзгерісі алдыңғы бақайшақта орналасқан тұтқа арқылы жүзеге асады. Ұсақтағыш сұрыптау кешені кен тас және кен тас емес пайдалы қазбаларды өңдеуге, әртүрлі түйірлі текшетәрізді жарықшақталған тас өндіруге, тау жыныстарын, құмды-қиыршық тас қоспаларын сұрыптауға, сондай-ақ қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеуге арналған. Уақтағыш сұрыптаушы кешен төңіректе, мысалы, карьерлі танапта, сондай-ақ өндіріс алаңында жұмыс жасай алады. Уақтағыш сұрыптау кешені түйірлі материалдарды өндіруге арналған автоматты желі болып табылады.
Технологиялық бірліктер қатты рамалы құрылмамен жабдықталған.
Құрылыс материалдарын өндіруге арналған шикізаттарды, әдетте анағұрлым ірі немесе орташа бөліктер түрінде игереді. Яғни, оларды қажетті заттар мен материалдарды алуға тікелей қолдану мүмкін емес.
Игерілген шикізатты қолдану үшін оны алдыменен майдалайды. Майдалау дегеніміз бөлшектердің өлшемдерін берілген ірілікке дейін ұсақтау мен оларды одан ары қолдануға беру мақсатында, сыртқы механикалық күштердің әсерімен қатты денені бұзу үрдісі болып табылады.
Егер де ұсақтау нәтижесінде тауарлы өнім (мысалы, қиыршық тасты өндіру барысында) алынатын болса немесе келесі іс-шараларға дайындық сипатына ие болатын болса, онда майдалау дегеніміз де, технологиялық іс- шаралар секілді өзіндік мағынаға ие болып табылады.
Майдаланған материал бөлшектерінің ірілігіне байланысты майдалау процесін ұсақтау немесе ұнтақтау процесі деп атайды. Материалды майдалау барысында салыстырмалы беткі бөлік деп аталатын, материал салмағының бірлігіне қатысты бөлшектердің жалпы беткі бөлігі ұлғаяды.
Ұсақ майдалау барысында материалдардың салыстырмалы беткі бөлігі айтарлықтай ұлғаяды және де ол маңызды жаңа қасиеттерге ие болады, яғни химиялық тұрғыда белсенділігі жоғарылайды. Сонымен, тозаң тәрізді күйге дейін майдаланған клинкер мен гипстің біріккен ұнтақтары, тұтқырлық қасиеттеріне ие цементке айналады. Байланыстырушы нүктелердің ауқымды бөліктерінің арқасында анағұрлым төмен температура барысында көп компонентті қоспалар химиялық тұрғыда бір-бірімен өзара өте жылдам

байланысқа түседі. Қораптық пішіндегі білдек тұғыры көлденең қабырғамен екі призмалық суарылған бағыты болады: алдыңғысы - құралкүймешек қозғалысы үшін, және артқысы - артқы бақайшаның ауысуы. Артқы бақайша алдыңғы бекітпеден түрлі аралықта орналасуы мүмкін. Кесетін құрылғы (кескі) құралкүймешекте бекітіледі. Құралкүймешек бірнеше бөліктерден тұрады, әр түрлі бағыттарда орын ауысатын. Бұл мына берілістер мүмкіндігін қамтамасыз етеді: кескі-бойлық, параллельді, білдек жетегі орталығы, тік және осы желінің. Құрал күймешектің жоғарғы бөлігі тік ось бойында бұрылуы мүмкін. Кескі берілісін осы кезде, бұрыштан немесе білдектің орталық центрінде жүзеге асыруға болады, ол конустық сырттың өңделуіне қажетті болып табылады.

Сурет 1.3 - Кесу құрылымы

Барлық кескін берілісі кертартпалық болуы мүмкін, ал бойлық және көлденең, сонымен қатар автоматтық. Бойлық қолдық беріліс сермер айналуымен жүзеге асады, ол құралкүймешек белдемше алдыңғы қабырғасында, білдек берілісін басқау тұтқасы және одан басқалары орнатылғандай.
Автоматты кескі берілісі жүріс бұрамасынан немесе толық жүрісінде пайда болады, ол беріліс қорабынан түрлі жылдамдықта айналу кезінде алыған. Қозғалғыш бұранда нақышты кесу кезінде қолданылады, жүріс көшері - қалғандарда да.
1 және 3 суретте көп мақсатты станоктар көрінеді.

Сурет 1.4 - Қос бұрылмалы үстел

Қос бұрылмалы үстелдерімен 1 мен 2 станоктың тікбұрышты үстелі. Үстелді жүктеу және жүктен бостауды 1 дайындаманы үстелде 3 айналдырықпен 3 өңдеу кезінде орындайды. Кейде үстелдердің біреуі тетіктерді бірнеше жағынан тізбектей өңдеу үшін арналған периодтық бұрылыс механизміне ие,ал екіншісі цилиндрлік және күрделі қисықсызықтық беттерді өңдеу үшін үздіксіз бұрыла алады.
Қозғалушы үстел-спутниктерді қолданумен дайындамаларды жүктеуді автоматтандыру сұлбасы.
Дайындаманы өңдеу кезеңінде спутник жұмысшы тұрақта 2 тұрады,дайындаманы тұрақ 1 орнатады. Өңдеу біткен кезде спутник тұрақ, 2- ден гидрацилиндрмен 4 автоматты түрде жүктен бостаудың тұрақ 3 жылжиды,ал оның орнына тұрақ 1 спутник келеді. Осындай спутниктердің маятниктік қозғалысы қайталана береді.
Беріліс қорабы білдек гитара байланысқан, оның айналу жылдамдығы және кескі беріліс көлемі келісімді болады. Беріліс қорабын берідің барлық мүмкіндігін қолдану арқылы, метрикалық кескіні 1 - 192 мм қадамда кесуге болады. Одан басқа білдекте жүріс көшері арқылы 0,07 - 4,16 ммайн автоматтық беріліс және 0,035 - 2,08 ммайн аралықта.
Кинематикалық сұлба байланысты түсіну және білдектің негізгі элементтері өзара әрекеттестік арқылы көрсетіледі.
Шығаруда саны көрсетілген (жұлдызша болып шығыс саны) бейнеленеді.

2 Технологиялық процестің қысқаша сипаттамасы
Металлды кесуді өңдеу кезінде жұмыстық және жәрдемші қозғалтқыш арқылы орындалады. Әртүрлі ауыспалылар арқылы кері байланыстармен

жағдайды тұрақтандырғыштармен жиілік-реттегіш электрлі жетектердің қасиетіде толық зерттелінеді. Алайда асинхронды жиілікті-реттегіш жетектің талап етілетін максималды жағдайын қамтамасыз ететін кері байланыс. Электр механикалық көрсеткіштері есептік көрсеткіштермен салыстырғанда едәуір төмен, оның себебі техникалық күтімдерді ұйымдастырудың төмен деңгейімен және қазіргі заманға лайықты диагностика және жөндеу орталарының жоқтығымен түсіндіріледі. Электр механикалық жабдықтардың үнемділігін көтеру үшін жаңа жобаланатын кеніште оларды тек жартып қана қоймай, сонымен қатар еңбек ақы төлеудің жаңа прогрессивті түрлерін ендіріп, күтулі жұмысшыларды негізгі және көмекші жұмыстарда уақыт үнемдеуге, шығындарды азайтуға, материалдармен энергияларды аз жұмсауға ұмтылдырған жөн параметрлері есебінің бірыңғай және жеткілікті түрде қарапайым әдістемесін құру сұрағы қазіргі таңға дейін толық шешілген жоқ. Жүйенің мәні: жазық кен сілемдері бір бірімен созылым бойынша не құлау бағытында паралель орналасқан дұрыс пішінді кен үңгірлерде кені теспелермен уатылып, оны кен құдығына дейін өзі жүргіш жабдықтармен жеткізеді, ал егер кен қалың болса кемерлеп қазылады. Кенүңгірлер бір бірімен таспалық немесе жүйелі түрде қалдырылатын цилиндрлі кентіректермен бөлінеді. Тау қысымы ашық қазымкеңістікті тәсілмен басқарылады, қарнақты бетон бекітпелермен ұсталынады.
Даярлау - жазық кен сілемдерін даярлауға екі тәсіл қолданылады: далалық және кеніштік қуақаздармен немесе тек кеніштік қуақаздармен.
Жүйенің артықшылығы: жүйе құрылымының, даярлау тәсілі және тазартпа жұмыстарының қарапайымдылығы, негізгі өндірістік үрдістермен қосалқы жұмыстарын жиынтықты механикаландыруға болатындығы, еңбек өнімділігінің жоғарлығы және өндірілген кеннің өзіндік құнының арзандығы
Сондықтан алдағы уақытта негізгі көңіл осы сұраққа бөлінетін болады қажет болған жағдайда тұжырымдарын қолданамыз.
Қарастырылып отырған электрлі механикалық қайта құрушылардағы ең қол жетімділерінің бірі статор тоғы туралы ақпарат болып табылады.
Жұмыстық қозғалтқыш мынандай қозғалтқышты құрайды, соның негізінде кесу процесі орындалады, сонымен қатар жаңқа кесіліп дайындалады. Жону кезінде екі жұмыстық қозғалтқыш бөлінеді: 1. Негізгі қозғалтқыш - дайындау айналымы. 2. Беріліс қозғалысы - кескі қозғалысына түседі.

Сурет 2.1 - Ішкі сұлбасы

Негізгі қозғалтқыш жоғары жылдамдықтағы жұмыстық қозғалтқыш аталады. Негізгі қозғалтқыштың жылдамдығы бойынша кескі жылдамдығы анықталады. Жону кезіндегі беріліс жылдамдығы кескі орындайды. Беріліс өндірілетін құрылғы ось бойында қозғалғанда, бойлық болуы мүмкін. Көлденең дегеніміз, кескі өндірілетін құрылғы аймағында перпендикуляр қозғалғанда және жантайту дегеніміз, өңделетін құрылғы бойында бұрыштық осьте қозғалғанда болады. Соңғы жылдарда электронды техниканың дамуының себебімен. Әр түрлі механизмдерді және электржетектерді микропроцессорлық басқару жүйесі кең қолданылып жатыр. Қозғалтқыштарды микропроцессорлық басқару жуйесімен басқару, кейінгі кезде өзінің жеке атауы атауына ие болды. Қазіргі жаңартылған, басқарылатын транзисторлар ЖТ - АҚ жүйенің дамуына ықпал жасап жатыр. Электр жетектерді автомат-тандыру және электрқозғалтқыштардың жылдамдығын реттеу үшін, микропроцессорлық және микроконтроллерлік сандық басқару жуйесі дамуда. Микропроцессорлық басқару жүйесіндегі ұсақтағыш кешені, өндіргіштігі жоғары, сапалы өнім шығарады. Технологиялық модульдердің кез-келгені толығымен автономияланған және басқа технологиялық тапсырмаларды шешу үшін жекелеген құрылғы ретінде қолданыла алады.
Микропроцессорлық басқару жүйесіндегі ұсақтағыш кешені, өндіргіштігі жоғары, сапалы өнім шығарады.Технологиялық модульдердің кез-келгені табылуы қажет болып табылады.

Тетікті жону кезінде 3 келбетке бөлінеді:
1 - өңделетін сырты, 2 - өңделген сырт, 3 - кесу сырты, 4 - кесу
жылдамдығы

Cурет 2.2 - Кескі режімінің элементтері

Құрылғының негізгі кесу бағыты ауысуы өңделетін сыртқа уақыт бірлігі қатысында. Жылдамдық негізгі кесу кезіндегі жылдамдық арқылы анықталады. Жону кезінде негізгі жылдамдық болып, өңделетін құрылғы айналуы болады. Кесу жылдамдығы айналма жылдымдық сияқты келесі формуламен анықталады:

V= ПDn ммин. (2.1)
100

Эмперикалық формула бойынша:

мұндағы S - беріліс [мм]
c*V
V=
V=
Tm*tx*Svx
[ммин], (2.2)

t-кесу тереңдігі [мм] T- кескі тұрақтылығы
C - кескінің өңделетін материалын сипа ттайтын коэффициентті, сонымен қатар темір жонатын жұмыстың түрі.
M, Xv, Vx - өңдеу түрі, кескі материалы және өңделетін материалдан тәуелді, деңгейлері.
Беріліс - беріліс қозғалысы бағытында өңделетін құрылғының бір айналымы кесетін құрылғының ауысу жолы.

[S] = [ммайн]. (2.3)

Кесу тереңдігі - бір өткенде, дайындалу сыртымен кесілген, металл қабаты көлемі.

T= [мм], (2.4)

мұндағы D - өңделетін сырттың диаметрі; d - өңделген сырттың диаметрі.
Кесу процесінде өңделетін металл кедергісі кесу күшімен жүзеге асады, ол тең әрекеттік күш. Тең әрекет күші кесімі бағыты аумақта әр түрлі болуы мүмкін. Сондықтан кесудің тең әрекет күші құрамдас күшке бөледі, ол үш өзара тең бағытта әсер етеді.
F2 - тенгенциалдық күш (кесу күші); F4 - радиалды күш;
Fx - осьтық күш;
Fz - көлемі бойынша үлкен ток құрамы, к есу сыртына байланысты әсер етеді;
Fx - құрал және күшті есепке алады, одан басқа ол көлденең беріліс механизмін бұзады, және төзімділікке тексергенде қолданады.
Fx - бұйым осьінде параллель әсер етеді, ол бойлық механизм берілісін бұзады (2.1 сурет).
Энергетикалық формула бойынша:

Fz - 9,81CFП[xp]S[YF]V[N], (2.5)
мұндағы CF - токарлық өңдеу түрін және кескінің өңделетін материалын сипаттайтын коэффициент.
Fy және Fx күштері ұқсас формуламен анықталады, бірақ барлық коэффициенттермен.
Беріліс күші

Fn = Fx+(Fz + Fx). (2.6)

Кесу қуаты

Z
Z
P =
60*1000

[КвТ]. (2.7)

Кесудің жоғары жылдамдығына төмен беріліс және кесу тереңдігі сәйкес болғандықтан, кесудің жоғары жылдамдығына кесудің аз күші сәйкес болады, және керісінше кесу тұрақтылығы қуаты.

2.1 Бұрғылық станоктың массалық пайдалану өнімділігі

QЭ р q K 43 2,25 2,4 0,8 201Т аус , мұндағы q - 1 метрден тау жынысының шығуы;

- руданың тығыздығы,тм 3 ;
К = 0,8 ұңғыма пайдалану коэффициенті.

2.2 Кешендегі станоктар саны

п К Ааус р Q
1,25 1530 9,5 ,
201

Aаус
Атау
3
4590 1530 ,
3

мұндағы К - қалыпсыздық коэффициенті;
n p - жылдағы жұмыс күндерінің саны.

Cурет 2.3 - Екі фазалық тиристордың ЭЖ-нің құрылымдық сұлбасы Станоктардың инверторлық саны:

nинв
пр

9
0,9
10,5 11,

мұндағы = 0,9 техникалық дайындық коэффициенті станоктардың жалпы санын 5-тен қабылдаймыз.

2.3 16 K 20 техникалық және пайдалану өнімділіктерін есептеу

Станоктың техникалық өнімділігі келесі формуламен анықта:

T
T
Q 60 VK nK
60 6 1 1,1 2,4 206Т саг,

t ц К р
3,35 1,6

мұндағы Vк-шөміштің сыйымдылығы, м[3];
пк = 0,8 - 1,1 - шөмішті толтыру коэффициенті;
tц - цикл ұзақтығы, мин,

tц + tH tT t peз tn 1 0,75 + 0,8 + 0,8 = 3,35мин,

H
H
мұндағы t ' - шөмішті толтыру ұзақтығы, мин,

t Kn (t1 t2 t3 t4 t5 ) 1.3(3 5 8 15 15) 1мин,

н 60 60
n
n
мұндағы К ' - 1,3 - ірі жыныстардың шығуына байланысты тиеуге
кететін уақыттың ұзаруын ескеретін коэффициент;
t1 = Зс, t 2 = 5с - шөмішті түсіруге және көтеруге кететін уақыт; t 5 = 15с -шөмішті толтыру уақыты;
t н - машинаның бос жүрісінің уақыты, мин; t - машинаның жүкпен жүру уақыты, мин; tжту - жүкті түсіру уақыты, мин,

К ' t t
t t
t
1.15(3 5 15 15)

t p 1 2 3 4 5
60 60
1мин,

мұндағы Кр=1,15 1,15 - түсіру барысындағы маневрлерге жұмсалатын уақытын ескеретін коэффициент. Машиналардың пайдалану өнімділігін келесідей табамыз:

QЭ Таус Кв QT
6 0,8 206 988т аус,

мұндағы Таус - ауысым ұзақтығы, сағ;
Кв - машинаның ауысым ұзақтығы, сағ бойына пайдалану коэффициенті.

К Ааус
Q
Q
п Э
1,25 1530 2,
988

мұндағы K-машинаның ауысым ішіндегі жұмысының біркеліксіздік коэффициенті. Машиналардың инвентарлық саны:

Сурет 2.4 - Жүктеме диаграмасының үстел жетегінің станогі

1.1 Станоктардын қуатын, сығылған ауаның шығынын есептеу

УБШ-532-нің қозғалтқышына қажет қуат келесідей анықталады:

Nn. Ngx Ngm 13 6.6 19.6кВт ,

мұндағы
Ngx -жүргізу бөліміндегі қозғалтқыштың қуаты, кВт;
Ngm - сұйықтық станциядағы қозғалтқыштың куаты, кВт,

N K Fk Vk 1.2 8881 0.83 13кВт,

TP
TP
gx 103 1000 0.85 0.8
k
мұндағы К - қор коэффициенті;
Vк - бұрғылық қондырғының қозғалу жылдамдығы, мс;
TP , k - трансмиссияның жэне шынжыр табанның ПӘК-і; Ғк - ілгекті тарту тегеуріні, Н,

Ғк W0 Wa = 8843 + 138 = 8881H,

мұндағы Wо - қозғалысқа негізгі кедергісі, Н;

Wi= қозғалыс кедергісі, Н,

W0 = mg·Wc·Cos = 11009,81∙9,8·0,25·0,99 = 26707 Н,

мұндағы - трассаның көтеріліс бұрышы, град( = 8°),
Wt=mg·Sin = 11000∙ 9,81∙ 0,14 = 15107H,

W = m пр -a = 3200∙ 0.05 = 660H,

мұндағы тпр - машинаның келтірілген массасы, кг;
a - машинаның үдеуі, мс (a = 0,04 0,06);
Wo-қозғалысқа негізгі кедергінің коэффициенті,

тпр= т(1 + jж) = 11000(1 + 0,2) = 13200кг,

мұндағы jж - айнымалы массалар коэффициенті. Сұйықтық станциядағы қозғалтқыштың қуаты:

N K Q P 1.15 36 0.81 8.25кВт,

g.m 60 60 0.85 0.08
i 2
мұндағы Q - сұйықтық станция өнімділігі, м[3]мин;
Р - сұйықтық жүйедегі қысым, мПа;
1 - сұйықтық станцияның ПӘКі;
2 - жетектің ПӘКі.
УБШ-532 қажет сығылған ауа шығыны. Ауысымдағы іс жүзіндегі шығын.

Ааус= NM · Т ·Кв·Q ·60 = 5 · 8 · 0,8 ·22 · 60 = 31688 аус , мұндағы NM - бұрғылық станок саны;
Т - ауысым ұзақтығы, сағ.
Кв-ауысым бойынша машинаны пайдалану коэффициенті;
Q - 1 машинаға кететін ауа шығыны, м[3]сағ.
Сығылған ауаның жылдық шығыны

А.ауа =Zn∙3∙Ааус = 3∙305∙31680 = 28987200м 3 ж ,

мұндағы Z - тәуліктегі ауысым саны;
п3-жылдық жұмыс күндерінің саны.
УБШ - 532 қозғалтқыштарына қажет қу аттар және жанармай
Nn.а Nб.м NdM= 125 +10,3 = 135,3 кВт,

мұндағы Ndx ,NdM - жүргізу бөліміндегі және сұйықтық станциядағы қозғалтқыштардың қуаттары:

Nб.м
W
109 n
102287,4 0,83 125кВТ , 1000 0,68

мұндағы W - күреу кезіндегі қозғалысқа кедергілердің жиынтығы;
-машинаның қозғалу жылдамдығы, кмсағ,

W = We+W0 +W, +WC= 803124 +17901 + 3136 + 875 = 102224,4H,

мұндағы We - қысымнан туатын кедергі, Н

Wl = К b h = 600·2·1,2 = 1440H,

мұндағы K-материалды шөміштің кедергісі нм[2]; b - шөміштің ені;
һ - шөміштің биіктігі, м;
W2- жүктің шөмішіндегі қозғалысына кедергі, Н,

2 2
2 2
W2 = W ' + W '' = 55328,4 + 23544 = 78872,4H ;

W
W
G
G
Z
Z
'' 2 r i
Z2
78480 0,6 0,6 23844H,

мұндағы Gr - жүктің ауырлық күші, Н,
Z1,Z2 - қозғалысына кедергі коэффициенті,
т - шөміштегі жүктің массасы, кг

Gr = т g = 8000 9,81 = 78480Н,

мұндағы Wo- динамикалық кедергісі, Н,

0
0
W G Q Z Cos 2200 8000 0,6 Cos60 17001H,

Wa = тск·(1 + jн)а = 28000(1 + 0,25) · 0,025 = 875H,
мұндағы К = 1,10 1,15 - қор коэффициенті;
Q 1 - сұйықтық станциясының өнімділігі;
Р - жүйедегі қысым, МПа; м - сұйықтық станция ПӘК - і;
н - насос жетегінің ПӘК-і.

TORO-200 жанармай шығыны. Бір қатынастағы шығын келес ідей анықтаймыз.

qp= 0,78·L[(1 - 2һт)Z + Sin (1+ һт)]·qф = 0,78·1,5[(l + 2·2,7) ·0,12 + Sin 8° (1 + 2,7)]·1,03=0,8кг,
мұндағы L - тасымалдау қашықтығы, км;
һт - машинаның торы (ыдыстың коэффициенті); Z - жүруге кедергі коэффициент;
= 8° - трассаның көтеріліс бұрышы.
Бір қатынастығы іс жүзіндегі жанармай шығыны; qф= qp·Кэ·Км = 0,8 ·1,1 ·1,06 ·1,1 = 1,03кг,
мұндағы Кэ - жер астындағы қызудың төмендеуіне байланысты шығымының көбейуін ескеретін коэффициент;
Кп - өз шығынның көбейуін ескеретін коэффициент;
Км - машиналарға кететін шығынды ескеретін коэффициент.
Ауысымдағы іс жүзіндегі шығын:

qф.сm = qP ∙zп =1.03∙258,2 = 266кг , мұндағы zп - ауысымдағы қатынастардың қажет саны.

Аж=q ф
= 266·915 = 243390кг,

мұндағы - жылдағы ауысымдар саны.
Жанармайдың шығынын 5%-ке тең деп қабылдаймыз,

Ажаус= 243390 0,05 = 12170 тжыл.

Өздігінен жүретін жабдықтар қолданылатын әр тау-кен өндірісінде жер асты қазбаларының жағдайын және кешенде жүмыс істейтін жабдықтардың іс жүзіндегі құрамын көрсететің, олардың жұмысын ұйымдастыратын жоба болуға тиісті. Ол осы тиристорлардын себебімен станокка айналуын күшейтіп оны ары қарай жұмыс жасауына акеліп соғады. Электр механикалық көрсеткіштері есептік көрсеткіштермен салыстырғанда едәуір төмен, оның себебі техникалық күтімдерді ұйымдастырудың төмен деңгейімен және қазіргі заманға лайықты диагностика және жөндеу орталарының жоқтығымен түсіндіріледі. Электр механикалық жабдықтардың үнемділігін көтеру үшін жаңа жобаланатын кеніште оларды тек жартып қана қоймай, сонымен қатар еңбек ақы төлеудің жаңа прогрессивті түрлерін ендіріп, күтулі жұмысшыларды негізгі және көмекші жұмыстарда уақыт үнемдеуге шығындарды азайтуға, материалдармен энергияларды аз жұмсауға ұмтылдырған жөн. Оны осы суреттен көре аламыз.
Сурет 2.5 - Жетек берілісінің кинематикалық сұлбасы Кешендегі барлық машиналар арнайы дыбыс және жарық белгілерімен
болу керек. Бекітілген забойдан қалу қашықтығы паспорттық берілімдер бойынша анықталады. Өздігінен жүретін машиналарды құрастырудағы күтудегі және жөндеудегі техника қауіпсіздігі. Машиналарды құрастыруға байланысты барлық көтеру операцияларын тек дұрыс жұмыс істейтін жабдықтармен атқаруға рұқсат етеді.
Өздігінен жүретін машиналарды техникалық күту кезіндегі жүмыс кауіпсіздігі көп жағдайда жұмыс құралының техникалық жағдайына және жұмысшының оны қолдана білуіне байланысты, сондықтанда механикаландырылған құралдармен жұмыс істеуге арнайы курстардан өткен жұмысшылар жіберіледі. Жөндеу жұмыстарын бастамас үшін, жұмыс орнын жақсы жарықтандыру қажет, сондай-ақ барлық керек болатын құрал- жабдықтарды дайындау керек.

.1 Электр жетегіне қойылатын талаптар

Минималды салмақ және габариттер

Қызметтің көп уақыты, төменгі баға;
Қысқа тұйықталу және шамадан асудан қорғау;
Үш фазалы жүйенің айналмалы тогының f=50-1 Гц, Uлс = (10-15%) өзгерісі кезіндегі жұмыс сенімділігімен ұамтамасыз ету.
Жылдамдықты реттеу режимінде қамтамасыз етіледі:
Төрт дәрежелі механикалық сипаттама жұмысының басқау әсері nzmax өзгерісі кезінде, яғни алып келуі кепілді болуы керек.
Айналу жылдамдығының өшуі, яғни жүктемеден 0,1-1,0 IH , 10% жоғары емес болады.

2.1 Электр қозғалтқышын таңдау. Қуатты анықтау

Сызықтық ауыстырудағы беріліс бағытындағы күш:
Fаст = kFx+ɳN∑+BSтр; (2.8) мұндағы: Fx - беріліс бағытындағы кесу күші құрамы
K - қор коэффициенті 1,1-1,2 Бағытқа әсер ететін қалыпты күш қосындысы:
N∑ = G+Fy+Fz; (2.9)

мұндағы: G - құралкүймешек салмағы;
Fy, Fz - кесу күшінің радиалдық және танген циалдық
құраушысы;
F - үйкелу коэффициенті, ол:
үйкелісте Fт = 0,2-0,3; қозғалыс Fр - 0,05-0,15.
Кесу құралы берілісінің жеке қозғалтқыштан шығуы: ол кесу процесінде пайда болады, бір қозғалтқыш берілісімен тез орын ауыстыру процесінде. Оны қуатты анықтау жағдайында ескеру қажет.
1. Орнынан қозғалту
Күш үйкелісі ескеріледі, үйкелу күші, ол қозғалу басында орындалады. Сонымен, Fт = 0,2 - 0,5 қозғалу кезінде жоғары, жұмыстық жылдамдыққа қарағанда.
Беріліс күші Fан қозғалыс кезінде:

Fан =ɳtG+BStp=0,2∙2800+0,5∙2500; Fан =1810 H.
Онда, басты толқын мезеті тісті төрткілдеште орналасады.
мұндағы tор - орындаушының орташа радиусы.
Толқын қозғалтқышына берілетін, берілетін және берілу қатынасын есепке алатын кедергі мезеті:

Fбе
= в

=
1810 H.
= 1,7 (н∙м) ;

мұндағы Fn∑H - беріліс қозғалтқышының тістік төрткілдеш. Беріліс механизмі.

F = 0,95 ∙0,95[7]∙0,6∙0,99=0,375.

0,95 - белдік берілістің тетіктің сыртқы коэффициенті; 0,95[7] - тістік берілістің т.с.к;
0,6 - бұрамдықты берілістің т.с.к; 0,99 - шина жұбындағы т.с.к.
Fдт - F іске қосылатын таңдалған қозғалтқыштан төмен болуы керек.
II. Кесу үдерісі
Жұғу күші ескерілмейді.
Күш берілісінің қосындысы, құралкүймешекті кесу кезіндегі бағытта құралкүймешекті ауыстыру үшін қажет.

Fас=kFx+ɳ(Fy+Fz)+ɳG; (2.10)

білдек паспортынан

Fқос =kFx + ɳ(Fy+Fz) = 5884 н; Fас= 5884+0,15∙2800 = 6304 н.

Жүргізілетін шестердің мезетін , ол тісті білдекте орналасқан.

F = F ∙t
= = 90,09 н∙м.

үлк ас ер

III.Тездетілген ауысу
Кесу кезіндегі күш және жұғу күші ескерілмейді.
Fn.x = FG = 0,15∙2800 = 370 н.

Күш берілісінің қосындысы, құралкүймешекті кесу кезіндегі бағытта құралкүймешекті ауыстыру үшін қажет.

Fүлк
= Fnx
∙ tер
= = 5,3 н∙м.

Қозғалтқы білігі қуатын анықтау.
Беріліс қозғалтқыш білігінің қуатын анықтау: Рд = Mg∙wg мұндағы: Mg - біліктегі мезет;
wg - айналу жылдамдығы;
wg - анықтау: білдек паспортынан минутт ік тездетілген ауыстырудағы беріліс.
Sбп = Smax = 3800 мммин.

Кесу кезіндегі максималдық беріліс (айналымдық) S1 = 2,8 ммайн. Минималды: S2=0,05 ммайн.
Онда, S1 және S2 сәйкесінше минуттік беріліс;

Sm max = S1 ∙nmn1 = 2,8∙1600 = 4480 мммин; Smmin = S2∙nmn2 = 0,05∙20 = 1 мммин.
мұндағы nmn1, nmn2 - шпендельдің сәйкесінше айналу жылдамдығы. Жүргізетін шестерннің айналу жылдамдығы, тістік білдекте орналасқан. Шеңберлік шестерннің ұзындығы:
L=90 мм.

Білік қуаттары:
бп

А) максималды беріліс кезіндегі кесу

Б) тезірек ауысуда:
Рр = Mдр∙i∙w2; (2.14)
w2 =i∙w2. (2.15)

Рбл =Mgx∙wбн∙I. (2.16)

Онда, таңдалған қозғалтқыштың номиналды қуаты:

Рн=Мmax∙w3∙i=6,74∙4,419∙35,5=1,03 Квт.

Мmax - Mmin Imax қамтамасыз етуі керек.

W3 = wm max∙nmax , w3 = wбн.

Біртекті реттеу үшін, 2ПН-100 LГ с тұрақты ток қозғалтқышын негізгі берілгендерімен анықтаймыз:
Рн =1,1 кВт;
Nн =1500 айн мин; MH=7,0 н∙м;
IH = 12,7 А;
UH=110 В; ɳ=72,5%;
NH=4000 айнмин әлсіздетілген ток кезіндегі номиналды жылдамдық; Iток қос =63,5 A;
Mmax (h)=35 н*м 100-150 мск аралығында;
I=0,012;
E=29171 1c[2] - max күшейту; Рон = 124 Вт.
Екі аймақты реттеудегі қозғалтқышты таңдау. Бұл жерде 4 жағдай қарастырылуы мүмкін:

1. Максималдық беріліспен Р
қозғалтқыштың реттеу ауқымы
тез Р
б.п.
және Дф
б п

таңдалған

Рн Рр және п козғалтқышын таңдаймыз.

Бір аймақты реттеу Рн кВт; Екі аймақты реттеу Рн кВт. Қорытынды:
1) Екі аймақты реттеу бойынша қозғалыштын қуаты 2 есе азайтылады және Ркес 2 есе азайған.
2) Сенімділік төмендетіледі және басқару сұлбасы күрделінеді.
3) Негіздеу және электр жетегі жүйесін таңдау
4) ЭТ3Н интегралды микро сұлбада номин алды электр жетегін таңдаймыз.

4.1 суретте түрлендіргіштің сипаттамасы келтірілген.
Сурет 2.7 - Түрлендіргіштің сипаттамасы

Біздің елдің энергетикaсы жоғaры қaрқынмен өсіп келеді. Техникaлық прогресті aнықтaушы ретінде ол болaшaқтa aлдыңғы қaтaрдa дaмитындығы қaрaлудa
Энергетикaлық жүйенің негізгі мaқсaты − тұтынушылaрды электр энергиясымен үзіліссіз қaмтaмaсыз ету, ол энергетикaлық жүйелердің бaрлық элементтерін, әсіресе негізгі элементтерінің тек қaнa сенімді жұмысын қaмтaмaсыз етеді. Энергожүйенің негізгі элементтеріне күштік трaнсформaторлaр мен aвтотрaнсформaторлaр жaтaды, сондықтaн дa олaрдың сенімді жұмыс істеуі өте мaңызды.
Трaнсформaторлaр мен aвтортaнсформaторлaрдың түрлі релелік қорғaныстaры бүліну немесе қaлыпсыз режим кезінде өшіруге не сигнaл беруге әрекет ету керек.
Іс жүзінде қолдaнылaтын ережелер бойыншa жоғaрғы орaмды 35 кВ кернеу, қуaты 6300 кВA және одaн жоғaры сыртқa орнaлaстырылaтын мaй толтырылғaн трaнсформaторлaр гaздық қорғaныспен жaбдықтaлaды. Егер кіші қуaтты трaнсформaторлaр пaнaжaйдың ішінде орнaлaстырылғaн болсa, гaздық қорғaныспен жaбдықтaуғa дa болaды. Егер 1000-4000 кВA қуaтты трaнсформaторлaрдa тез әрекет етуші қорғaныстaр (дифференциaлды, тоқкесер немесе 1с aспaй әсер ететін мaксимaлды тоқ қорғaнысы) болмaсa, ондa гaздық қорғaныспен жaбдықтaу қaрaстырылaды.
Қaзіргі уaқыттa энергожүйелерде 10 мыңнaн aстaм түрлері пaйдaлaнылудa. РГЧЗ-66 гaздық релесі және олaрдың сaны тез қaрқынмен өсуде. Гaздық қорғaныс осы релемен ортa есеппен aлғaндa 82-85% жaғдaйындa ғaнa дұрыс жұмыс істейді. Олaрдың дұрыс aтқaрылмaғaн жұмысының жaртысынaн көбі қорғaныстың өзінің кемшіліктерінен емес, монтaждaу мен пaйдaлaну кезінде болғaн кемшіліктерінен болып отыр, сондықтaн қорғaныстың монтaждaуы мен пaйдaлaнылуынa aсa көңіл бөлу қaжет. Гaз қорғaнысын монтaждaу мен пaйдaлaну тaлaптaры орындaлғaн энергетикaлық жүйелерде дұрыс жұмыс aтқaрылу пaйызы (95-97%) өсуде.
Трaнсформaторлaрдың, aвтортaнсформaторлaрдың және реaкторлaрдың мaй жүйесі ұқсaс орындaлғaн және электр aппaрaттaрындa ішкі зaқымдaну aғыны тез өтеді. Сондықтaн дa төменде трaнсформaторлaрдың мaй жүйесінің құрылғысын қaрaстырaмыз.
Гaздық қорғaныс мaй толтырылғaн ұлғaйтқыш бaктa орнaлaстырылғaн трaнсформaторлaрдa, aвтотрaнсформaторлaрдa, реaкторлaрдa және бaсқa дa электр aппaрaттaрдa қолдaнылaды; ол трaнсформaтордың бaгының ішіндегі бaрлық зaқымдaнулaрғa: гaздaрдың бөлінуінің пaйдa болуы, мaй aғынының үдеуі немесе гaздың мaйлы қоспaлaрының бaктaн ұлғaйтқышқa, сондaй-aқ мaйдың деңгейінің төмендеуіне әсер етеді.
Трaнсформaтордың кейбір қaуіпті зaқымдaнулaрындa гaздық қорғaныс қaнa әрекет етеді. Сол уaқыттa трaнсформaтордың "электрлік" қорғaныстaры (дифференциaлдық, мaксимaлды тоқ қорғaнысы және т.б.) әсер етпейді. Трaнсформaтордың мұндaй зaқымдaнулaрынa орaмдaрдың орaмaлық тұйықтaлуы, болaт мaгнит өткізгішіндегі өрт, кейбір aуыстырып қосқыш тaрмaқтaрының aқaулылықтaры және бaсқa дa зaқымдaнулaр жaтaды.
Бүліну пaйдa болуының бaсындa орaмaрaлық тұйықтaлу тоқтaрының немесе орaмaның корпусқa тұйықтaлу тоқтaры aз кезінде гaздық қорғaныстың істеуі мaңызды жaғдaй болып тaбылaды, сондықтaн трaнсформaтордың зaқымдaнуынa гaздық қорғaныс бөгет болaды және көп жaғдaйдa оның жөндеу көлемін қысқaртaды.
Трaнсформaтордың жоғaрыдa қaрaстырылғaн зaқымдaнулaрынaн бaсқa, біртіндеп пaйдa болaтын әртүрлі фaзaдa орaмдaр aрaсындaғы тұйықтaлулaр болуы мүмкін. Қысқa тұйықтaлу болғaн кезінде бүкіл трaнсформaтор мен тұйықтaлғaн орaмaлaрдың теңселу нәтижесінде, кейбір бөліктері aрқылы бaктaн ұлғaйтқыштaн мaй (немесе гaзбен aрaлaсқaн мaй) құйылaды. Фaзa aрaлық тұйықтaлу кезінде трaнсформaтордың дифференциaлдық қорғaнысы мен гaздық қорғaнысы бір уaқыттa жұмыс aтқaрaды. Дифференциaлдық қорғaныс жоғaрыдa қaрaстырылғaн бүлінулер кезінде жұмыс істемейді, себебі олaрдың тоқ тізбектерінде өзгеріс болмaйды.
Реледе бір-бірінен тәуелсіз жұмыс істейтін екі элемент бaр (4.1-сурет): жоғaрғы элемент − белгі беруші, төменгі − сөндіруші. Әр элементтің өз түйіспесі бaр. Реле мaйғa толғaн кезінде, екі элементтің түйіспелері aжырaтылып, қaлқып жүрген күйде болaды.

a) ә)

a) белгі беруші элемент; ә) сөндіруші элемент.

4.1 сурет - РГЧЗ-66 гaздық релесінің элементтері

Бaктaн мaйдың жылыстaуынaн немесе мaй темперaтурaсының қaтты түсіп кетуінен реледегі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.