Бағалы қағаздар нарығының даму болашағы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ
Тақырыбы: Қазақстан Республикасында бағалы қағаздар нарығының пайда болуы
және дамуы

Орындаған: Дуйсенова Р.М.

Қаржы – 501

Актобе 2010ж.
ЖОСПАР

1. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының пайда
болуы ... ... ... ... ... ... ... .. 4
2. Бағалы қағаздар нарығын
реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7
3. Бағалы қағаздар нарығының даму
болашағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
16

1. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының пайда болуы

1996 жылдың аяқталу кезінде Қазақстан бағалы қағаздар нарығында өзара
бәсекелесуші алғашқы құрылған - Орталық Азия және Қазақстан қор
биржаларынан тендерде жеңуінің нәтижесінде қазірде нарыққа бір ғана -
Қазақстан кор биржасы кызмет көрсетуде.
1997 жылдың 5 наурызында Бағалы кағаздар нарығы туралы және
Қазақстан Республикасында бағалы қағаздармен мәмілені тіркеу туралы
қабылданған екі заң негізінде қазіргі Қазақстан бағалы қағаздар нарығының
базалық инфрақұрылымы түгелінен құрылды. Қазақстан Үкіметі осы заңдарға
сүйене отырып, 1997 жылдың жазында бағалы қағаздар нарығында кәсіби
қызметті атқаруды және лицензиялауды реттейтін нормативтік-құқықтық
актілердің - брокерлік-дилерлік, кастодиандық, Орталық депозитарий, бағалы
қағаздарды ұстаушылардың реестрін жүргізу бойынша пакетін бекітті.
1997 жьілы жүргізілген тендердің нәтижесінде ¥лттық банк пен Қазақстан
кор биржасының біріккен ұсынысы жеңіске жетіп, Бағалы қағаздардың Ортлық
депозитарийі ЖАҚ құрылды. Ол Қазақстан қор биржасымен бірігіп қор
нарығының техникалық инфрақұрылымының негізгі өзегі болып есептеледі.
Орталық депозитарий бағалы қағаздар бойынша есеп айырысудың халықаралық
стандарты саналатын - Отыздар тобының ұсынысымен құрылған.
Заң негізінде бағалы қағаздар нарығындағы қызметпен бірге басқа да
кәсіпкершілікпен айналысуға тыйым салу және меншікті капиталының төменгі
деңгейін бекітуге байланысты брокерлік-дилерлік құрылым да тәртіпке
салынды. Егер 1997 жылдың басында брокерлік-дилерлік ұйымдар саны 93 болса,
ал 1 шілдеде ол 43-ке дейін азайды. Олардың ішінде банктік емес ұйымдар
саны сәйкесінше 65 жэне 14 еді. Сондай-ақ осы жылы алғашқы кастодиан-
банктер пайда болып, эмиссияланған бағалы қағаздарды тіркеуші-реестр
қызметі құрылды. Егер жыл басында тек 4 тіркеуші болса, ал жыл соңында ол
34-ке жетті. Тіркеушілер санының бұндай жедел қарқынмен өсуінің негізгі
факторы қабылданған заңнамалық актілерге сәйкес акционерлерінің саны 500-
ден асатын акционерлік коғамдардың акциясын ұстаушылардың реестрін тек
тәуелсіз тіркеушілер ғана жүргізуі керектігі себепші болды. Сөйтіп, 1997 -
1999 ж.ж Қазақстан реестр ұстаушыларының Ассоциациясы құрылғанша бағалы
қағаздардың эмиссиясын тіркеуді екі мемлекеттік орган, атап айқанда, Бағалы
қағаздар жөніндегі ¥лттық комиссия және өзінің территориялық басқармалары
арқылы Әділет министрлігі жүзеге асырды. Екі бірдей толык қүкылы жүйені
бағалы кағаздар эмиссиясын мемлекеттік тіркеуден өткізуге пайдаланудың бір
себебі - жергілікті жерлерде ¥лттық комиссияның аймактық белімшелерінің
болмауынан.
1997 жылдың 20 маусымында қабылданған Қазақстан Республикасында
зейнетақымен қамтамасыз ету туралы Заңға сәйкес Үлттық комиссия Зейнетақы
активтерін басқару жөніндегі Компанияның (ЗАБК-КУПА) қызметін реттейтін
және лицензиялайтын, сондай-ақ мемлекеттік жэне мемлекеттік емес жинақтаушы
зейнетақы қорларының зейнетақы активтерін инвестициялау тэртібін анықтайтын
мемлекеттік орган болып саналады.
2001 жылдың 11 маусымында Қазақстан Республикасы Президентінің Қаржы
нарығын мемлекетгік реттеудің бірыңғай жүйесін ұйымдастыру бойынша іс-
шаралар туралы жарияланған жарлыкка сэйкес бағалы қағаздар жөніндегі
Үлттык комиссия таратылып, онын барлық өкілеттілігі мен қызметтері
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкіне берілді. Осы күннен бастап 2003
жылдың 4 шілдесіне дейін бағалы қағаздар нарығын реттеуді Үлттық Банктің
бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттейтін департаменті жүзеге асырды.
Қазақстан бағалы қағаздар нарығының дамуы барысында көптеген заңдар
мен заңнамалық актілер ескіріп, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу
талаптары туындады. Сондықтан бағалы қағаздар нарығының кұқықтық
инфрақүрылымын жетілдіру мақсатында соңғы жылдары бағалы қағаздарды шығару
жэне айналысқа түсіру тэртібін, бағалы қағаздар нарығы субьектілерінің
қызметін реттейтін, сондай-ақ бағалы қағаздар нарығында қалыптасқан
мемлекеттік реттеу катынастарының құрылымы мен тэртібін анықтайтын
бірсыпыра жаңа зандар қабылданды.
Қорыта айтқанда, заңның 11 тарауы 90 бабының 1 тармағында Осы Заң
қолданысқа енгізілгенге дейін қүрылған коғамдар осы Заң қолданысқа
енгізілген күннен бастап екі жыл ішінде өздерінің құрылтай құжаттарына
тиісті өзгерістер енгізуге міндетті және 2 тармағында Осы талаптарды
орындамаған қоғамдар белгіленген мерзім аяқталған күннен бастап бір жылдан
кешіктірмей қоғамды қайта ұйымдастыруды жүргізуге немесе оны таратуға
міндетті делінген.

2. Бағалы қағаздар нарығын реттеу

Бағалы қағаздар нарығын реттеу деген оған барлық қатысушылардың іс-
әрекетін және олардың арасындағы операцияларды тәртіпке келтіруге
бағытталған қоғам өкілетінің қызметі. Нарыққа қатысушылардың іс-әрекетін
екі жақты - ішкі және сыртқы - реттеуге болады. Ішкіреттеу деген осы
ұйымның, оның бөлімшелері мен қызметкерлерінің өз қызметінде ұйымның
жарғысын, ережелерін және т.б. іс-әрекетін айқындайтын ішкі нормативтік
құжат талаптарын орындауы. Сыртқы реттеу деген осы ұйымның өз қызметінде
мемлекеттің, басқа да ұйымдардың, халықаралық келісімдердің нормативтік
актілерін орындауы.
Кез келген бағалы қағаздар нарығын тікелей немесе жанама түрде сауда-
саттыққа барлык қатысушылардың - эмитенттердің, инвесторлардың, кәсіби
делдалдардың, нарық инфрақұрылымы ұйымдарының қызметін тәртіпке келтіретін
уәкілетті органдар реттеп отырады. Реттеудің түрлері:
• мемлекеттік реттеу, онымен қызмет бабына реттеу функциясы кіретін
мемлекеттік органдар шұғылданады;
• нарықтың өзін-өзі реттеуі, немесе бағалы қағаздар нарығына
кәсіби қатысушылардың өз ұйымдарының қызметін реттеуі. Жалпы
мемлекеттің немесе нарыктын кәсіби мамандарының өз реттеу қызметін
бастауының ең алғашқы себебі бағалы кағаздар нарығынын кейбір іс-
әрекеттеріне қалың бұқара топтарының қарсылығы болып табылады;
• қоғамдық реттеу, яғни нарықты қоғамдык пікір арқылы реттеу.
Таратып айтқанда, бағалы кағаздар нарығындағы кейбір іс-әрекеттер
мемлекеттің немесе нарыкка кәсіби қатысушылардың реттеу әрекеттерін
жүргізуіне негізгі себепші болуы мүмкін.
Әлемдік тәжірибеде бағалы қағаздар нарығын мемлекеттік реттеу екі
түрлі жолмен жүргізіледі: мемлекеттік органдар уәкілі қатысуымен тікелей
араласу, сонымен қатар іс-шаралар арқылы нарыққа жанама араласу.
Тікелей араласу шараларына мыналар жатады:
• бағалы қағаздар нарығы мәселелері жөнінде заң шығаратын өкілетті
органдардың жұмысы;
• осы мәселелер бойынша атқарушы үкімет органдарының қаулылары мен
бұйрықтары;
• бағалы кағаздар нарығының жұмысына жаңа ережелер енгізетін
немесе ескілерін өзгертетін басқа да мемлекеттік органдардың іс-шаралары.
Негізінен бұл бағалы қағаздар нарыгына қатысушыларға лицензия
беру, бағалы қағаздардың кейбір түрлерінің айналысына шек крю немесе
оны тоқтату, бағалы қағаздарды тіркеу және с.с. жұмыстар.
Жанама араласу тетіктеріне мыналар жатады:
• несие үшін процент мөлшерін өзгерту арқылы айналымдағы ақша
массасын және несие көлемін мемлекеттік бақылау;
• мемлекеттің салық саясаты;
• депозиттерге, несиелерге, қарыздарға үкімет кепілдігі;
• қарыз капиталы нарығына мемлекеттің араласуы (қазы-нашылық
облигацияларды, вексельдерді, орта және ұзақ мерзімді бағалы
қағаздарды, мемлекеттік органдардың міндеттемелерін және с.с. шығару)
арқылы мемлекет пен корпорациялардың арасында несие үшін тікелей бәсекенің
тууы;
• мемлекеттің сыртқы экономикалық саясаты (шетел валютасы мен
алтын операцияларын, экспорт шараларын ынталандыру және с.с.
жұмыстарды реттеу);
• мемлекеттің сыртқы экономикалық (саяси байланыстарды ұлғайту
немесе шектеу және с.с.) іс-шаралары.
Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттік органдарға, не арнаулы
ұйымға (бағалы қағаздар жөніндегі комиссияға), не қаржы министрлігіне, не
мемлекеттік (орталық) банкке жүктеледі. Мысалы, АҚШ-татиісті заңдарды
шығарып, олардың орындалуын тексерумен конгрессте қүрылған бағалы қағаздар
және кор биржалары туралы комиссия шұғылданса, Жапонияда бұл сұрактар Қаржы
министрлігінде қаралады.
Бағалы қағаздар нарығын реттеу мемлекеттің ең маңызды міндеттері:
• нарыққа қатысушылардың кызмет етуіне нарык ережесіне сай жағдай
жасау;
• нарыққа қатысушыларды кейбір жақтардың алаяқтық, арамдық
және қылмыстық іс-әрекеттерінен қорғау;
• бағалы қағаздарға сұраныс пен ұсыныс негізінде ашық баға белгілеу
процесін қамтамасыз ету;
• кәсіпкерлікті ынталандыратын тиімді нарықты калыптастыру
және әрбір тәуекелге барабар сыйлық беру;
• белгілі бір қоғамдық нәтижеге жеткізетін бағалы қағаздар нарығының
ұлттық моделін (мысалы, экономикалық даму деңгейін көтеру, жұмыссыздық
деңгейін төмендету және т.б.) құру.
Бағалы кағаздар нарығын реттеудің мақсаты - бағалы қағаздармен
келісімге келушілердің заңды мүдделері мен құқығын сақтауды қамтамасыз ету.
Мемлекеттің мұндай айырықша статусқа ие болуы ол бағалы қағаздар нарығында
ең ірі эмитент (мемлекеттік карызды қаржыландыру), әрі инвестор
(кәсіпорындар мен банктердің бағалы қағаздарындағы мемлекеттік акциялардың
бумасы) болуына байланысты туындайды. Сондай-ақ, бағалы қағаздар нарығына
қызмет көрсететін қаржы институттарының ісін бағыттау мен реттеу
мемлекеттік органдарға жүктелген. Олардың ең негізгісі - 1995 жылы
Президенттің Бағалы қағаздар жэне Қор биржасы туралы жарлығына сэйкес
құралған Бағалы қағаздар жөніндегі Ұлттық комиссия.
Бағалы кағаздар нарығын мемлекеттікреттеу тәсілдерімен қатар нарықтың
өзін-өзі реттеу іс-шараларының да маңызы зор. Өзін-өзі реттеуде қоғамдық
реттеу әдістері қолданылады. Ондай әдістерге бағалы қағаздар нарығындағы
кәсіби кызметтердің стандартын дайындау және оларды практикада жаппай
қолдану, теріс ниетті жарнамаға рұхсат бермеу, инвесторлар мен
эмитенттердің жақсы қылықтарын дэріптейтін қоғамдық пікір қалыптастыру
әрекеттері жатады.
Өзін-өзі реттеуші ұйымдар — ол бағалы кағаздар нарығының кәсіби
қатысушыларының нарықтың кейбір іс-әрекетін реттеу мақсатында ерікті
негізде ұйымдасқан коммерциялық емес және мемлекеттік емес ассоциация
немесе одақ түріндегі құрылымдар.
Өзін-өзі реттеуші ұйымдар өз шығынын өзі өтейтін қағидамен қызмет
көрсетеді. Оның қаржысы мүшелерінің төлеген жарнасынан, әртүрлі
төлемдерден, мүліктерін пайдаланғаннан түскен түсімнен, көрсеткен
ақпараттық, кеңес беру және басқа да қызметтерінен алған қаражаттарынан
құрылады.
Бұндай ерікті ұйымдар мемлекеттік реттеудің кейбір жетіспеу жағдайлары
кезінде құрылып, кейбір ассоциация мүшелерінің кесірінен бағалы қағаздар
нарығына қатысушыларға нүсқан келтіргенін тексереді. Сонымен, маманданған
ұйымның бағалы қағаздар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.