Мұстафа Шоқай күллі түркінің алып тұлғасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті

Зерттеу Жұмысы

Тақырыбы: Әлем таныған тұлға Мұстафа Шоқай

Орындаған:Бақтияров Ж

Тексерген:Мұқан.С.М

Гриппа:ИС-0909К

Алматы 2010
Кіріспе
Тарих сабағын әдебиетпен байланыстыру себебім, студенттерді қазақ
ақындарын,жазушыларын сүюге үлгі,тәрбие бере отырып, тарихқа
қызығушылығын арттыру. Менің ойымша студентке білім бермей тұрып, тәрбие
беру басты мақсатымыз, өйткені тәрбиесіз берілген білім адамзатттың қас
жауы. Осы себептен бүгінгі зерттеу жұмысымды Әлем таныған тұлға Мұстафа
Шоқай тақырыбына арнадым. Бұл тақырыпты таңдау себебім, Мұстафа Шоқай
қазақ халқына көп еңбегі сінген жеке бір тұлға. М. Шоқайдың тек қазақ
халқының ғана емес, күллi түркi халықтарының әдебиетiне, мәдениетiне,
шаруашылығына аса назар аудара бағалағандығы, оның бұл еңбектерi шетел
ғалымдары тарапынан үлкен сұранысқа ие болғандығы да кiтапта терең түрде
ашылған. М.Шоқайдың халықаралық сарапшы және тарихшы ретiнде қарастырылуы
қайраткердiң тек түркi халықтарының ұлт-азаттық қозғалысын ғана емес, батыс
елдердiң шығыс халықтары жөнiндегi саясатын жетiк бiлетiндiгiн, халықаралық
жағдаймен жете таныс екендiгiн нақтылайды.Сол шындықты шын жүректен
түсінсек тек қана тарлан талант, жыр жампозы Мұстафа Шоқай ұлттық
мақтанышымыз екенін мойындаймыз керек. Құдіретті тұлғаға көзі тірісінде
көрсетілмеген құрметтің, берілмеген сый-сияпаттың орынын толтырудың бір
жолы, бір жөні бар: ол ақынның қисапсыз рухани қазынасын ұлт игілігіне
асыруға асығу. Мұстафа Шоқай қазақ тарихында саяси қайраткер, түркі
халықтарының біртұтас идеясының авторы және сол үшін күресуші ретінде аты
қалды. Иә, Мұстафа бір күндік сәуледей ағып өткен қысқа ғұмырында
ұрпақтарға ұлан-ғайыр мұра қалдырған.
Әдебиетке шолу.Мұстафа Шоқай қазақ тарихында саяси қайраткер, түркі
халықтарының біртұтас идеясының авторы және сол үшін күресуші ретінде аты
қалды. Ол Кеңес Үкіметі кезінде халық жауы атанып, қуғынға ұшыраған, күні
кеше ғана есімдері ақталып, халқына оралған Алаш қайраткерлерінің бірі.
Кеңес Үкіметі тұсында Мұстафа Шоқай есімін атау қылмыспен пара-пар болды
ХХ ғасыр басында қазақ халқының өмiрiне етене араласып, өзiнiң идеясымен,
қайраткерлiгiмен көзге түсiп, патша саясатына қарсы күрескен,
азаматтарымыздың бiрi – Мұстафа Шоқай. Оның қайраткерлiгi Мемлекеттiк
думаның Мұсылман фракциясына қатысуы барысында, 1916 жылы ұлт-азаттық
көтерiлiс, 1917 жылғы Ақпан төңкерiсi тұсында танылды.
М. Шоқай Түркiстан автономиясын құруда елдiң саяси экономикалық жағдайын
жақсартып, бүтiн және азат Түркiстан платформасын құруды қолдаған. Мiне,
сондықтан М. Шоқайұлы ХХ ғасыр басындағы ұлт-азаттық және әлеуметтiк қайта
жаңғыру үшiн басталған қозғалыстың көш бастаушыларының бiрi ретiнде
қарастырылып келедi. Соңғы кездерде тарих ғылымы қайраткер жөнiнде ғылыми
зерттеулер мен танымдық еңбектермен толығып, оқырмандарының жылы
лебiздерiне ие болуда.
Қайраткердiң тұлғалығын танытуда тарихшы ғалым ағамыз Көшiм Лекерұлы
Есмағамбетовтың “Дайк-Пресс” баспасынан жарық көрген “Әлем таныған тұлға
Мұстафа Шоқай”. Бұл мақала Мұстафа Шоқайдың дүниетанымының қалыптасу
кезеңiнен бастап, оның қайраткерлiк болымысын толықтай айқындауға арналған.
М. Шоқайдың балалық шағынан бастап, дүниетанымының қалыптасуын, патша
саясатына қарсы күрес барысын құнды материалдармен дәйектеген ғалым оның
қайраткер болып шыңдалуына түркi-мұсылман азаттық қозғалысы жетекшiлерiнiң
пiкiрлер мен екi ғасыр тоғысындағы саяси ағымдар мен оқиғалардың әсерi
болғандығын, Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов сынды саяси
тұлғалардың тәуелсiздiк жолындағы саяси қызметтерiне тiлектес бола отырып,
Алаш қозғалысына ат салысып, тәуелсiздiк идеясы жолындағы күресте осы
зиялылардың ақыл-кеңестерiне сүйенгендiгiн зерделей көрсетедi.
Көшім Есмағамбетов тарих ғылымдарының докторы, профессор:
М. Шоқайдың есiмiн “отарлық озбырлық пен өктемдiкке қарсы азаттық
қозғалысының идеологиясын қалыптастыруға, стратегиясы мен тактикасын
анықтауға өлшеусiз үлес қосқан” тұлға ретiнде ерекше атау қажеттiгiн баса
көрсете отырып, оның қайраткерлiгiн бар қырынан танытқан. Бұл мақаламен
толық келісемін,себебі М.Шоқай отаршылдыққы,зорлық-зомбылыққа,өкте мдікее
қарсы күрескен.Менің ойымша Мұстафның еңбегін,ерлігін ешкім қайтала
алмайды.
Әбдіуақап Қара Тарих ғылымдарының докторы, профессор, шоқайтанушы (Түркия):
Алаш қозғалысының соңғы түйіні– Мұстафа Шоқай. Әрине бұл қозғалыста
Мұстафаның ролі өте үлкен. Қазақ халқының таяу заман тарихында ерекше
орынға ие Алаш қозғалысының тарихы көбінесе Алаш Орда үкіметінің тарқауымен
байланыстырылып 1918 жылға дейін келіп аяқтатылады. Алайда бұл мәселеге
тереңнен үңілгенде, оның ауқымының одан әлдеқайда әріде, Мұстафа Шоқайдың
күрес тарихымен жалғасып 1940 жылдарға дейін барғанын көреміз.
Стамбулдағы Мимар Синан университетінің профессоры Әбдіуақап Қара:
М.Шоқайдан бір кемшілік те таба алмадым. Адамгершілік жағынан ешқандай
кемшілік жоқ. Былайша айтқанда, М.Шоқай – түркі мұсылман халықтарының асыл
қасиеттерін бойына сіңірген ұлы тұлға. Былайша айтқанда, М.Шоқай – түркі
мұсылман халықтарының асыл қасиеттерін бойына сіңірген ұлы тұлға. Онымен
қалай мақтансақ та болады.
Қасымхан Бегманов, ақын, Халықаралық Алаш сыйлығының лауреаты:
– Қазақ Жақсының аты өлмейді, ғалымның хаты өлмейді дейді. Дейтұрғанмен,
біз жақсыдан жаман, жау жасап, елінен қуып, қаңғыртқан, ғалымның хатын отқа
өртеген заманды да көрдік. Одан кейін келген бүгінгі заманда іздеушісі,
жоқтаушысы болмаса жақсы да өледі, керісінше тіреуіші мықты болса түкке
тұрғысыз біреуді тұлғаға айналдыруға да болады. Міне, осындай кезде былтыр
өзіңіз бір игі іс бастаған, Мұстафа Шоқай. Бұл мақалаға тоқталатын болсақ,
Мұстафаның жасаған еңбегі еш уақытта ұмытылмайды. Қазақ қауымның журегінде
мәңгі жүреді.

Негізгі бөлім. Шоқай, Мұстафа (1890—1941) — Алаш қайраткері, түркі
халықтарының бірлігінің жалынды жаршысы. Алашорда үкіметінің мүшесі,
публицист-жазушы. Отаршылдықтың озбыр саясатына қарсы жүргізілген қоғамдық
қозғалыс көсемдерінің бірі, Түркістан халықтары арасында тарихта тұңғыш рет
демократиялық Еуропаның ортасында түркістандық саяси эмиграциялық қызметтің
негізін қалаушы.
1890 жылы (екінші бір деректе: 1886 жылы туған) 7 қаңтарда Түркістан
өлкесі, Сырдария облысы, Перовск уезі, Жөлек болысында, осы күнгі Қызылорда
облысының Шиелі ауданында дүниеге келген. Орта жүздің Қыпшақ тайпасының
Торы тармағына жататын Шаты руынан тараған текті әулеттің ұрпағы. Атасы
Торғай датқа Сыр қазақтары орыс патшалығының қол астына кірмей тұрғанда
Хиуа ханының уәлиі болған. Әкесі Шоқай би, арғы әкесі Торғай датқа ел
ішінде атақты адамдар болған. Әкесі Шоқай дала қазақтары арасында ерекше
мәдениетті, елге беделді би болған, отырықшылықпен айналысып, бау бақша
салдырып, егін еккен, кірпіш үй салдырған. Торғай Датқаның Шоқай, Қалымбет,
Әліш және Осман атты төрт ұлы болады. Торғай Датқа осылардың ішінде
Мұстафаның әкесі Шоқайға ерекше бір сүйіспеншілікпен қарайды. Патшалық
Ресей әкімдерінің нұсқауымен дайындалған Сырдария аймағының беделді
азаматтары туралы альбомда Торғай Датқаның суретінің Шоқаймен бірге орын
алуы, оның оған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.