Таңдау қайшылықтары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

АҚТӨБЕ ПОЛИТЕХНИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ

Мамандығы: 3706002 «ЕТ және АЖ бағдарламамен қамтамасыз ету»

МӘНЖАЗБА

Пәні: Экономика негіздері

Тақырыбы: Өндірісті экономикалық ұйымдастырудың алғы себептері мен мәні.

Дайындаған :

Тексерген: Жиеналина З. Ж.

Ақтөбе қаласы

Мазмұны

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

2. Өндірісті экономикалық ұйымдастырудың алғы себептері мен мәні

2. 1. Таңдау - экономиканың бастапқы шарты

2. 2. Таңдау қайшылықтары

2. 3. Шығынды көтеру және кеміген өнімділік

2. 4. Экономиканың «алтын» ережесі

III. Қорытынды

IV. Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе

Өндіріс - бұл қоғамның дамуы мен өмір сүруі үшін қажетті материалдық және рухани игіліктерді құру процесі. Өндіріс ұғымы жалпы алғанда - бұл абстракция, бірақ ақылға сыйымды абстракция, себебі ол шын мәнінде жалпылама мағынаны білдіреді және өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрлыс сияқты жиынтық өндірісте көрінеді.

Өндіріс бір мезгілде тұтыну процесі бола алады. Өсімдік химиялық элементтерді тұтына отырып, өзін-өзі ұдайы өндіреді. Адам тамақтану процесінде өзінің тәнін ұдайы өндіреді. Өнеркәсіп өндірісі жұмыс күшін, шикізат пен материалдарды тұтына отырып, материалдық игіліктерді қдайы өндіреді. Тұтынусыз өндіріс процесі жоқ. Өндіріс процесц тек қана үш факторлардың адамның жұмыс күші, еңбек заты мен еңбек құралдары өзара іс әрекеті арқылы (бұл К. Маркс бойынша) жүзеге асуы мүмкін. Бірінші фактор жеке түрде жүзеге асса, екінші мен үшінші өндіріс процесінің заттық факторы ретінде іске асады. Осы жағдайды ескере отырып, К. Макс былай деген: «Қоңамдық өндіріс түрлері (нысандары) қандайда болмасын жұмысшы мен өндіріс құрал жабдығы үнемі оның факторы болып қалады».

2. 1. Таңдау - экономиканың бастапқы шарты

Ресурстардың шектеулігі қоғамдағы барлық қажеттілікті толық мөлшерде қанағаттандыратын тауарлар өндіруге және қызмет көрсетуге мүмкіндік бермейді. Дәл осы жерде таңдау мәселесі туындайды. Таңдау дегеніміз - өндірістің ең жоғарғы экономикалық нәтижесіне жеткізетін соңғы ресурстарды (өндіріс факторларын) пайдаланудың бірден - бір тиімді жолдарын анықтау.

Таңдау жағдайында қалам сайын барлық қоғам толығымен және де өндіріске қатысушы әрбір адам көрініс береді. Оған өмірдің өзінен - ақ қарапайым мысалы жетіп береді. Оған өмірдің өзінен - қарапайым мысалы жетіп жатыр: бір отбасы тоңазытқыш алуға қор жинаған еді, табан астында телевизор бұзылып қалды. Жиналған қаржы бірдей тоңазытқыш және телевизор алуға жетпейтіндіктен таңдау қиындығы міндеттеді (қашып құтыла алмайсың) .

Осылайша ресурстар шектеулілігі таңдаудың міндетті шарттарын туындатады. Бірақ, еркіндіктің қажетті мүмкіндігіне ие адамдардың жақсы таңдау мүмкіндіктері бар. Таңдаудың жергілікті шарттары осында жатыр. Таңдаудың міндеттері және жергілікті шарттарын орай шындыққа айналады.

Шығын мен өндіріс нәтижесін салыстыру таңдаудан басталады. Сондықтан экономикада да таңдаудан басталады. Тіпті мынадай анықтама да бар: «экономика дегеніміз - таңдау». өндіріс шығындары мен нәтижелерін салыстыру механизмінде нарықтық дамыған үлгісінде болатын екі сатыны бөлуге болады, олао - «таңдау» және «айырбас» . бұл шектеу шартты болып келеді, қанша дегенмен айырбас арасында айқын шекара жоқ.

Таңдау - күрделі процесс. Бұған оған қарапайым үлгісі - өндірістік мүмкіндіктер қисық сызығын қарау кезінде көз жеткізуге болады. Естеріңізге салайық, таңдау мәнісі өндіріс ресурстарын (факторларын) орналастырудың ең жақсы жолдарын анықтаудат жатыр. «Ең жақсы» дегеніміз - былайша алып қарағанда ең жоғары мүмкін нәтижеге қол жеткізу. өндірісті экономикалық ұйымдастыру мағынасын түсіну үшін таңдаудың не екенін білу маңызды. Бірақ оның қалай қалай асырслатынын білу одан да маңыздырақ .

2. 2 Таңдау қайшылықтары

Экономикалық теорияда «қисық сызық өндірістік мүмкіндіктер» болып көрінетін. Қолда бар ресурстардың белгіленген мөлшерінде қисық сызық графикке әр түрлі екі тауарды белгіленген мөлшері арасындағы байланысты көрсетеді.

Айталық таңдау «А» және «В» деген екі тауар арасында болып отыр. «А» тауар тұтынуға, «В» тауары өндіріске арналған. Таңдаудың көптеген түрлері арасында «ең негізгі» екуі бар:

1. барлық ресурс «А» тауарын өндіруге жұмсалады.

2. барлық ресурс «В» тауарын өндіруге жұмсалады.

Әдетте бұл қаралған жағдайда бір тауардың жоғары мөлшерде

өндірілуі екіншісінің түк өндірілмеуіне әкеліп соғады.

Осы қисық сызықтың өзі - ақ соңғы мүмкіндікті жоюшы болып табылады. Оның әр нүктесі «В» тауарын өндірудің беріген мөлшерінде «А» тауарын өндірудің барынша мүмкін мөлшерін көрсетеді және керсінше график (кесте) ішіндегі кез - келген нүкте (мәселен «С» нүктесі) нақты ресурстар толық пайдалана алмайтынын көрсетеді.

Қисық сызықтың «керсінше бағыттылығы» (былай айтқанда) оның оң жаққа иілуі бір тауарды өндіруден ауысатын ресурстар шығынын бинелейді. Бұл дегеніміз «А»тауарынан және оны «В» тауарымен айырбастаудан бас тарту және керсінше. Ресурстарды толық пайдалану кезінде бір мезгілде екі тауарды да өндіруді арттыру мүмкін емес. Олардың бірі өндіруді арттыру міндетті түрде екіншісін өндіруді азайтады. Мәселен «В» тауарын өндіруді азайту «А» тауарын өндіруді арттыруға төленетін өзіне тән «баға» болып табылады. өндірістік мүмкіндіктің қисық сызықтағы әр нүктесі таңдаудың қарама - қарсы орналасуды жалғайды. Ал, қисық сызықтың өзі қоғамныңтауар өндіру мен қызмет көрсетудегі баламалы мүмкіндігінің әділетті көлемін көрсетеді.

2. 3 Шығынды көтеру және кеміген өнімділік

Өндірістік мүмкіндіктің қисық сызығында тағы бір ерекшелік бар: оның дөңес формасы үнемі өсіп отыратын түсу бұрышымен болады. Бұл үлгі тауарды өндіру арттыру кезінде екінші бір тауарды кемітудің «бағасы» арқылы көбейту деген сөз. Басқалай айтар болсақ, қосымша өндірілген «А» тауар мөлшері «В» тауарын азайтуды талап етеді және керсінше. Бұл ретте «А» тауардың әрбір қосымша бөліктері қайталама шығындар арқасында қымбаттай түседі. Өсіп отыратын шығындарды экономистер «азайған өнімділік» деп атайтын құбылыспен тығыз байланыстырады.

Азайған өнімділік өндірістің қолданылып отырған факторлар әдеттегідей тең емес мөлшерде өсіп отырады. Сонда кейбір факторлардың жаңа «мөлшері» сол сәтте белгіленген басқасының кем санына қатысып қосылады. Мысалы, уақыттың қысқа бір аралығында капиталдың материалдық элементтер (үй, машиналар, құрал - жабдықтар) өзгермейтін болып қалатыны айқын. Одан гөрі пайдаланған еңбек саны мүмкін. Бірақ ерте ме, кешпе өндіріске жаңа еңбек ресурстарын тарту әрбір мөлшерінің азаюына әкеледі. Соның салдарынан жаңа жұмысшы қамтамасыз ететін өнімнің өсуі оның «байырғы» жұмысшы өндіргендегі көлемнен кем болады.

Өндірістік мүмкіндіктер қисық сызықтарына тағы да назар аударайық. Онда көрсетілген «А» және «В» тауарларын өндірудің өсуі екі әдісте болады. Бірінші - барлық ресурстарды барынша пайдалану әдісі. Басқа графикада өндіру үшін өндіруден бас тартуға тура келетін тауардың өндірістің шығынның әр нүктесін көрсетіп тұрғаны қисық сызықтың өзі. Бірінші әдіс «тиімді өндірістің» әдісі деп аталады. Тиімді өндіріс дегеніміз, ресурстарды барынша пайдалану арқылы қол жеткен нәтижесінде басқа тауар өндіру немесе қызмет көрсетуді қысқартпай белгілі бір тауар өндіруді, немесе қызмет көрсетуді арттыруы мүмкін еместігі. Екінші әдіс, «А» және «В» тауарларын өндіруде ресурстарды толық пайдаланатын әдіс. Графикте оны шектерінен координат пен қисық сызықты жазықта көрінген нүктелері бейнелейді. Егерде өндіріс бұл әдісте жұмыс істесе бір тауарды тоқтатып, екінші бір тауардың шығаруын көбейту қажеті болмайды. Бұл өндірістің тиімсіз әдісі. Бірақ ол таңдау мүмкіндігін, сонымен бірге ресурстарды баламалы пайдалануды жоққа шығарады. Мұндайда пайда болған шығын «өндірістің баламалы шығыны» деп аталады. Біздің мысалымызда «А» тауарын өндіруді «СЕ» кесіндісі мөлшерінде тең баламалы шығыны «СД» кесіндісі мөлшеріне тең «В» тауарын өндіруді арттыру болып табылады.

«Баламалы шығын» - дегеніміз болуы мүмкін, бірақ әлі жасалынбаған талдау ортасы. Сондықтан баламалы шығындар деңгейінде әңгіме әрқашан шамаланған, мүмкіндікке сай нәтижесі туралы ғана болмақ. Экономистер оны «қолдан шығып кеткен табыс» деп атайды және оған қатысты мәселелерді әрқашан ықыласпен таңдайды.

2. 4 Экономиканың «алтын» ережесі

Өндірістік мүмкіндіктерінің қисық сызығын қарау таңдау механизмін жалпылама білуге ғана мүмкіндік туғызады. Барлық жалпылама білу анық болмағандықтан ақсап жатады. Бұл қисық сызық технологиялық тиімділік өндірісінің барлық түрлерін қамтиды. (қисық сызықтағы нүктелердің жиынтығы) . Оның анық еместігі сонда бірге - бір экономикалық тиімділік жөніндегі сұраққа жауап бере алмайды. Бұл кемшілік осы үлгіде ең басты жағдай «А» және «В» тауарларына тұтыну мөлшері ескермеуінен туындайды. Белгісіз - қоғамға осындай тұтыну игілігі мен осындай өндіріс заттары керек пе? Керек болған жағдайда қанша керек?

Осындай анықтылықтың жоқтығы тиімді өндірістің толық мәнді экономикалық мағынасы түсінігінен айырады. өйткені ол тиісті деңгейде өндірісі мен тұтынушы арасындағы қатынасты түсіндіре алмайды. Бұл түсінік мәні: А және В тауарларының шығарылған мөлшерімен оларға деген қажеттілік ескерілетін болса, соған сәйкес олардың қайсысы пайдалы екендігін мәселесі де шешіледі. Онда өндірістік мүмкіндіктер қисық сызығында тек қана бір нүкте ең жоғары экономикалық өндіріс тиімділігіне сәйкес келеді. Онда шығарылған «А» және «В» тауарларының адамдар қажеттілігіне жақсы жауап бере алатын өзара сандық қатынасына қол жетеді. Бұл нүктенің «ең жоғары» принципі өндіріс факторларының ең төменгі шығынындағы қажеттілікті қанағаттандырудың ең жоғары нәтижесі жүзеге асырылады.

Өндіріс шығыны мен нәтижесінің мұнайын «өте жақсылық» деп айтуға болады. Қоғамда әрбір нақты жағдайда оның жоғары принципінің жүзеге асуына мүмкіндік жасайтын өндіріс шығыны мен Нәтижесін салыстыруды осыншалық жетілген механизмі, экономиканы ұйымдастырудың мұндай деңгейі болған емес.

Орынды жұмсауды экономиканың «алтын» ережесі аталған таңдау ережесі тәжірибеде танымал. Ол өндіріс нәтижесін шығындардан асыруды талап етеді. Басқаша айтқанда экономиканың «алтын» ережесі шығарар шығын мен қажеттілікті қанағаттандырудың өзара қатаң мөлшерін, бірақ соңғысының пайдасына шамалайтын болады.

Бұл ережені басшылыққа алу - «экономикалық субъект» болу деген сөз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.