Жалғыз философия

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

I. Кіріспе

2. Негізгі бөлімі
1.
a) Мишель Монтенгье (1533-1592)
b) Никколло Макиавелли (1469-1527)
c) Эразм Роттердамский (146669-1536)
d) Томас Мор (1478-1535)
e) Декарт
f) Гуго Гроциемницкий (1583-1645)
g) Бенедикт Спиноза (1632-1677)
h) Б.Паскаль (1623-1662)
i) Г.Лейбниц (1646-1716)
j) Джон Локк (1632-1704)
2. Ағылшын эмпиризмінің философиясы

3. Қорытынды

Қайта өрлеу философиясы

Қайта өрлеу дәуірі жалпы антикалық мәдениетпен, антикалық философия
бөліміне қызығушылықтың өсуімен негізделеді. Ол өз бастауын тарихи кезеңнің
аталуынан алды. Қайта өрлеу дәуірі үш кезеңге болінеді: ежелгі (ХІУ-ХУ
ғғ.), орта (XVI ғ.), кейінгі (XVII г.). Қайта өрлеу философиясы Италиядан
басталды, таң қаларлықтай емес, өйткені осы территорияда қызығушылық
тудырған антикалық философия гүлдене бастаган, содан кейін ғана
солтүстікке, батысқа және шығысқа жылжый бастаған. Әрине осыған сәйкес
италиалық, немістік, француздық Қайта орлеу дэуірі туралы айтылған...
Қайта өрлеу дәуірі орта ғасырлық философия аяқталуы мен Жаңа заман
философиясының басталуы кезеңінде пайда болды. Сол себепті де ол өтпелі
болып келеді, ал бұл өз кезегінде оның мазмұнына өз әсерін тигізді. Қайта
өрлеу дәуірінің философиясы өз кезегінде пайда болу кезеңіндегі философия
тағдырын қайталады десекте болады. Мұнда философия мифологиялық ойдан
арылып, философияны мәдениеттің жаңа саласы ретінде құрды, ендігі философия
діни түсініктерден бөлек мәдениеттің жеке жаңа саласы болып келеді. Бірақ
ойлау қайтадан философияға оралды (мұнда Қайта орлеу созі тура айтылған -
антикалық мәдениетгің, яғни антикалық философияның пайда болуы).
Қайта өрлеу дәуірінің философиясының мұндай екі мінезділігі, оның екі
түрлі сапасымен түсіндіріледі: абсолюті шындықты анықтауға бағытталған бала
сенімімен қатар, орта ғасырлық философия бағалауының скептицизмімен
түсіндіріледі. Сократ философиялық эдісті ойлап тапты, Жаңа заман
философиясы - ғылыми эдіс (негізін Аристотель құрған), жэне де ол
жемістілігін көрсетті.
Қайта өрлеу дэуірі діни сенімдердің шынайылығына сенбеушіліктен
басталды. Ежелгі Грецияда Сократ жақтаушыларының қарсы күресуші мектептері
құқылықтылық негізіне қатысты келісімге келе алған жоқ, со себепті
скептицизм пайда болды, сойтіп орта ғасыр соңында діни сенім элсіреп,
скептицизм қайта пайда болды. Ол жаңа сенімге жер дайындады -адам санасына,
оның күші мен қабілеттілігіне.
Скептицизм орта ғасыр философиясының қортындысын құрды. Оның
спецификасы - діни сенім мен діни шындыққа сенімді әлсірету және де дінге
адам санасын қарама-қарсы қою. Бір жағынан, сектицизм саналы діни
сенімділік мүмкін емес деген шешімге келсе, екінші жағынан - сана дінен
жоғары демек еді. Сонымен, Қайта орлеу спектицизімі - схоластикаға қарсы
күрес қаруы. Схоластика шіркеу жүйесі сана алдында өз анықтамасын табуына
негізделетін философия ғылымын құруға бағытталған. Бұл ретте пайда болған
қиыншылықтар скептицизм туындауына кері импульс эсерін тигізді. Философия
жэне дін мэдениеттің әр түрлі саласы, жэне, XIII ғасырдағы Фома Аквинский
зерттеулерінде бір-біріне жақындаған мэдениет салалары қайта ажырай
бастады, ал бұл скепсис пайда болуына экелді. Қайта
өрлеу философиясы схолостика қойнауында оның дамуының чаңдылық онімі
ретінде пайда болды.
Скептизм шіркеу абыройына деген сенімді бұзды. Намыс және жақсылық
оқушылары, адам санасында, ягни оның сөзінде бейнесін тауып, одан басқа
жетекшіпі білмесін, - деп ең қызық скептиңиш жақтаушысы Мишель Монтенгье
(1533-1592) айтқан. Сана қайтадан бастапқы пунктке оралуда жэне осыдан Жаңа
заман философиясының басталуына тартылады. Монтень озіне жэне өзінің жеке
жақсылығана өзінің барлық ойлары мен істерінің назарын аударуға
шақырғанда, ол сол арқылы Қайта өрлеудің негізгі идеясының бірін
бейнелейді: адам өзінің ойымен, істерімен элем орталығында орналасқан.
Адамға үндеу Монтеньеге, діни сенім символын жоққа шыгару үшін қажет. Бүл
жағдайда ол антикалық скептиктерге жақын жэне де орта ғасырлық философияны
аяқтауда. Философия батыс жанынының ерекшелігін ескере отырып жаңа деңгейде
антиканы қайталау үшін, өзінің дәстүрлі мэселелеріне антикалық мэдениет
ренесансы арқылы оралды.
Монтень кобіне шіркеу сенімдеріне қарсы болған, ал Никколо Макиавелли
(1469-1527) қазіргі қоғамның абсолюті моральдігін жоққа шығарған.
Макиавеллидің саяси құндылығы қарама-қайшы қарапайымдылыққа
бағытталған кинизмге негізделген. Бұл бағытта Макиавелли Диоген
экстровагантігіне жетіп, тіпті одан да асып кетті.
Қайта өрлеу дэуіріндегі философияның позитивті бағыттары адамның
идивидуалдық, еркіндік жэне творчествалық потенциял мәселелеріне
негізделген. Қайта өрлеу дэуірі - элемдік мэдениет титандарының
творчествалық уақыты: Леонардо да Винчи, Микеланджело, Шекспир және тағы
басқалары. Бұлардың өмірге экелкен әйгілі шығармалары адам мүмкіндігінің
шексіздігіне сенбей пайда болмас еді. Әлем орталығында адам орналасқан, сол
себепті де антропоцентризм атауын иеленді.
Қайта өрлеу дэуірі - бұл европалық өмірдің де қайта тууы, адамның да
жаңа өмірге бейімделуі. Қайта өрлеу табынан жаңа мәдени адам пайда болды.
Бұл адам жанының жаңаруы деген сөз. Шынымен Жаңа заман атауын ақтайтын,
жаңа өмір басталды.
Қайта өрлеу дэуірінің философтарының коңілі Құдайдан адамға ауысуда
жэне гуманизм түсінігі басты рольге ие болуда (һойтю - адам). Философ-
гуманистің жарык мысалы ретінде Эразм Роттердамскийді (146669-1536)
көрсетсе болады. Дүниедегі барлық заттардағыдай гуманизмнің кері жағы да
бар, адамды пайда болу негізі, Әлемнің ең күшті жаны жэне қоршаған ортаны
өзіне багындырады деген шектен тыс жоғарлатуында. Сонымен қатар адамның
жоғаргы этикалық бағытымен, жоғарғы құқылық деңгейге котерілетіні,
творчествалық, моральдік қасиетіне сэйкес құдайға ұқсас бола алатынымен
тамақтанбаса антропоцентризм мэдениетте басты орынға ие бола алмайтын еді.
Гуманизм түсінігі антропос түсінігіне қарағанда гумандылық
анықтамасымен байланысты. Цицирон шығармалары қайта өрлеу дэуірінің
философиялық қозғалысы үшін үлкен мэнге ие, осыдан Қайта өрлеу философтары
гуманизм түсінігін алды.
Гуманизмнің қайта өрлеу тұжырымдамасы европа мәдениеті тарихындағы ең
бірінші түжырымдама, бірақ тарих бойынша одан да көне Конфуций гуманизімі,
олардың айырмашылыгы европалық мәдениеттің гылыми бейімделуі табиғатқа
бағыттағандығында жэне антропоцентризммен тығыз байланыста болмағанында.
Дәл осы европа гуманизімінің құқылығы қазіргі философия сынауына алып
келді, ол туралы төменде айтылады.
Қайта өрлеу дэуірінің индивидуализімі, адамға қарсы тұрған элем
объектілігіне емес, элемнің ішкі психологиялық негізіне - элем
субъектілігіне, философиялық жоспарда қалыптасқан жеке мэселеге
негізделуінде. Одан кейін Жаңа заман философиясында мұндай эдіс субъек жэне
объект дилеммасына айналды жэне де Декартта екі субстанңия түсінігі
қалыптасты.
Қайта өрлеу дәуірінің гуманизімі әлеуметтік қатынастарда да таралды.
Егер де Макиавелли өзінің элеуметтік-саяси қортындыларында скептик болса,
онда Томас Мор (1478-1535) Платонның идеалды мемлекетінен бас тартып Қайта
өрлеу дэуірінің жаңа элеуметгік идеалын бейнеледі. Платонның идеалды
мемлекетінде екі жоғарғы классқа өз жеке меншігіне иеленуіне тиым салынады.
Т.Мордың Утопия аты шығармасы барлық азаматтарға материалдық байлықты
теңдей бөлуге негізделеді. Мұндай жаңа элеуметтік идеалды нұсқау қоғам
ойының дамуына үлкен эсерін тигізді.
Утопиялық элеуметтік жобаларда адам табиғатының жетіспеушілігі
ескерілмейді, ол ескерілмегендіктен қоғам идеалды бола алмайды. Мор барлық
утопия серияларының бастауын кұрды - оның ең алғашқысы Томмазо
Кампанелланың (1568-1639) Город Солнца шығармасы, одан кейін топтар кұру
арқылы элеуметтік жобаларды жүзеге асыру, сонымен XIX ғасырда кең массалар
саяси аренага шыққанда, Маркстің коммунистік идеологиясына негізделді жэне
XX ғасырда СССР-де оны жүзеге асыруға бағытталды.
Философия орталығындағы құқықтың маңызды тэжірибиелік қадамы Гуго
Гроциемницкий (1583-1645) кұқықты тарихи жэне табиғи деп бөлуі болып
келеді, біріншісі қоғам құрылымына, екіншісі адам табиғаттылығына
негізделеді. Мемлекеттік келісім шарт теориясындағы Гроция ойы бойынша адам
қажеттілігі араласуға экеледі, ол өз бастауын Жан-жак Руссоның қоғамның
келісім шарты негізінде алынған мемлекеттік тұжырымдамасынан алған. Жеке
индивиттерден келісім бойынша мемлекет туындайды демекші, Гроция ойы
бойынша мемлекет арасындағы келісім күшіне халық қоғамдастықтары кіреді.
Қайта өрлеу дэуірінде дүние жүзілік саяхаттар жэне географиялық ашулар
эсерінен горизонттар кеңейе түсті. Әлем элеуметтік бірлестікке айнала
бастады, адамзат жер шарының бірлескен жаны ретінде қалыптаса бастады.
Марко Полоның Қытай жэне Үнді еліне саяхатгы ұлы цивилизацияларды
біріктірді, ал Васко да Гама мен Колумбтың сол жақа жол табуы Америка
ашылуына экелді. Одан кейін Коперник қазіргі ғылымның негізін қалап, өзінің
элем жүйесінің гелиоцентрімен Әлемді (Вселенная)
ашты. Қайта орлеу дэуірі - табиғаттың эмперикалық тэжірибиесіне
сүйенген геориялық жетістіктер негізінде құрылған қазіргі ғылым түсініне
әкелді, ол оның ішкі жэне сыртқы табигатына оралуы. Қайта өрлеу дэуірінің
маңызды ерекшелігі - философиялық ойлаудың ғылым көмегіне бағдарлануы.
Қайта өрлеу дәуірі Италиядан басталды, сол себепті де натурфилософия
формасындағы философиялық позитивті қорытындылар Италиядан шыққандығы
таңқаларлық емес. Оның маңызды өкілі Джордано Бруно (1548-1600) болды -
гылым бейнеті, өзінің ойы үшін инквизиция кезінде алау отына жанып өлген.
Антикалық кезеңде жоқ болған математика негіздері жаратылыстану
дамуының басталуында түсінікті болды. Леонардо да Винчи (1456-1519) атақты
суретші гана емес, сонымен қатар қазіріт жаратылыстану негізін қалаушы. Ал
одан кейін ғана Галилео Галилей (1564-1642) Табиғат Кітабы математика
тілімен жазылған деп жазды.

Континентальді рационализм философиясы
Жаңа заман философиясында субъект жэне объект түсінігі қалыптасқан, ол
туралы К.Фишер былай деп жазады: Әлем жэне мен бір-біріне жалпы жекеге
сияқты жэне бірін-бірі жоятын қарама-қарсылық сияқты қарамайды, шартқа серт
ретінде, объект субъектке қарау ретінде қарайды.
Мұндай философиялық түсінік негізінде субъект болып тек қана адам
қаралмайды. Субъект деп барлық жан негізі ретінде түсіндірілетін, активтер
жэне индивидуалдар атала бастады. Декарт субъект түсінігін бас айналдыратын
дэрежеге жеткізді, ал Кант пен Гегель субъект түсінігіне негізделетін, Жаңа
заманның екі атақты философиясын құрды. Субъект мөлшер ғана емес, барлық
заттар негізіне айналды.
Объект деп адамға тәуелсіз заттар ғана емес, сонымен қатар субъектке
активті бастау ретінде қарсы тұратын барлық пассивтер кіреді.
Антикалық философия үшін ең бастысы этика болды, ал орта ғасырлық үшін
- теология, жаңа европалық үшін - тану теориясы. Өмірде қалай жүрем деген
сұрақ емес, өмірді қалай танимын деген сұрақ жаңа философияның негізгі
сұрағына айналды. Адам деген не? сұрағын басты орынға қойған Жаңа
заманның көптеген философтары, соның ішінде И.Кантта адамға білуші,
үйренуші жан ретінде қарады. Мұндай қызығушылықтың қозғалысына Жаңа заман
мэдениет саласының ғылымы экелді, сондықтан философия ғылым туралы айтылған
шешімдерге бейімделді.
Рене Декарт (1596-1650), Джон Локк (1632-1704), Готфрид Лейбниц (1646-
1716), Давид Юм (1711-1776), Иммануил Кант (1727-1804) өз бетінше
Аристотель сұрагына жауап беріп, ғылымның философиялық негізделуімен
айналысты: ...жалғыз заттардан басқа ешнэрсе болмайтын болса, - ал ондай
заттар өте көп, - онда қалай барлық заттарды біліп шығамыз? Өйткені біз
барлығын шамамыз келгенше ұқсастығы, жалпылығы
болгандықтан танимыз. Осындай жалпыламаның негізін жаңа философия
ашпақшы болған.
Жаңа европалық философия өкілі Декарт, Сократ секілді, дін туралы
айтылған адам ойларынан бас тартып, қазіргі уақытқа дейін білген білімім,
мен білмейтін затпен жэне білуге талпынатын заттармен салыстырганда ешнэрсе
емес деп жазады.
Философия дұрыс ойлауға қайта келуде. Сократ аспан жэне кұдай жайлы
ешнэрсе айтпайтын, өйткені ол туралы ешнэрсе белгілі емес, сол сияқты
Декарт: біздің ойлауымыздан жогары жатқан шындықты біліп, мен оны өз ойыма
айналдырмадым..., оны зерртеу үшін аспан көмегі қажет және адамнан жоғары
болу керек дегенді шештім,-дейді.
Сократ философияны мифология басымдылығынан босатқан секілді, Декарт
философияны дін басымдылығынан босаты. Философия мэдениет бөлігі ретінде
туындады. Философия абыройы кенет жоғарлады. Жалғыз философия... бізді
варварлар мен жабайылардан бөледі... әр бір халық ондағы философияға
байланысты білімді жэне адамзатты.
Сократ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.