Адам құқықтары мен бала құқықтарын қорғаудың маңызы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім:
1 Адам құқықтары мен бала құқықтарын қорғаудың маңызы
2 Кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауына әсер
етуші мән жағдайлардың негізі.
3 Кәмелетке толмағандардың жасаған қылмыстарына
құқықтық баға беру.
4 Кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауының алдын
алу шаралары.
Қорытынды.
Жобаның мақсаты Кәмелетке толмағандардың қылмыс
жасауына итермелейтін мән жағдайлар
мен себептерді топтастыру негізінде қылмыс
салдарын болдырмау жолда
рын ұсыну,кәмелетке толмағандардың
қылмыс жасауының алдын –алу шараларын
енгізу туралы ұсыныстар жасау

Кәлетке толмағандардың 4 негізгі топқа бөлеміз:
қылмыс жасауына итермелейтін1)Отбасы жағдайы
мән жағдайлар мен себептер 2)әлеуметтік жағдай
3)наша мен ішімдік әсері
4)бұқаралық ақпарат құралдарының
кері әсері
5)ересектердің әсері

Қазақстан Республкасы егемендікке қол жеткізгенен кейін өз
конституциясын қабылдап, осы ата заңымыздың 1-ші бабында бекітілгендей
мемлекетіміздің ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі,құқықтары
мен бостандықтары деп айқындаған болатын.Осы қағиданы бетке ұстанып,2-
ші яғни адам және азамат бөлімінің 27ші бабында “ неке мен отбасы,ана
мен әке және бала мемлекеттің қорғауында болатының” көрсеткен.[1]Адам
құқығы жөніндегі 1948 жылғы Жалпыға бірдей Декларацияда,1989 жылғы
Бала құқықтары жөніндегі Конвенцияда отбасы қоғамның негізгі табиғи
ұясы және ол мемлекет пен қоғам тарапынан қорғау құқығына ие деп
белгілеген.Қазақстан Республикасы бұл халықаралық шарттарға
қосылғандықтанда сонымен қатар Қазақстан Республикасы Конституциясының
4-ші бабының 3-ші тармақшасында “Республика бекіткен халықаралық
шарттардың Республика заңдарынан басымдығы болады және халықарлық шарт
бойынша оны қолдану үшін заң шығару талап етілетін жағдайдан басқа
реттерде, тікелей қолданылатындығы”[1,5]көрсетілген,с оған сәйкес отбасы
және кәмелетке толмағандар жөніндегі халықаралық құқық нормаларын
қастерлей отырып,бала құқықтарын сақтай отырып осы мәселелерге
байланысты пайда болатын қоғамдық қатынастарды қылмыстық құқықтық
жолмен қорғауға ерекше мән береді.[2]
1997 жылы қабылданған жаңа Қылмыстық кодекстің ерекше бөлімінің
2-тарауы отбасына және кәмелетке толмағандарға қарсы қылмыстар үшін
жауаптылық белгілеген.Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің78-
бабының 1-ші бөлігіне сәйкес“Кәмелетке толмағандар деп қылмыс жасаған
кезге қарай 14-ке толған,бірақ 18-ге толмаған адамдар танылады”. Яғни,
қылмыстық жауаптылықа тартылытын ең төменгі жас 14-ке толу.[3]
Бұған дейінгі жұмыс істеп келген Қазақ ССР Қылмыстық Кодексінде
Кәмелетке толмағандар деген түсінік болмаған болатын, оның орнына жасы
толмағандар деген ұғым қолданылған.Сонымен қатар кәмелетке
толмағандармен жасалатын қылмыстарға жауаптылық көздейтін баптардың
өзіде әр жерде шашырап жүрген болатын,мысалы 114-бап: “ата-аналарына
немесе жұбайына көмек көрсетуден бұлтару” 3-ші тарауда адамның
өміріне,денсаулығына,бостандығына және адамгершілігіне қарсы
қылмыстарда көрініс тапқан.Ал,200-баптың 3-ші тармағында: “жасы
толмағандарды мас күйге жеткізу оларды маскүнемдікке тарту”; “жасы
толмағандарды қылмыс істеуге тарту” сияқты қылмыстарға жауаптылық
көздейтін баптар 10-шы тарауда яғни қоғамның қаіпсіздігіне және
халықтың денсаулығына қарсы қылмыстарда көрініс тапқан.
Ал қазіргі жұмыс істеп тұрған Қылмыстық кодексте кәмелетке
толмағандармен жасалатын қылмыстар үшін жауаптылық көздейтін барлық
баптар бір жүйеге келтірілген және 2-ші отбасына және кәмелетке
толмағандарға қарсы қылмыстар тарауында тікелей бекітілген.[4]

Адам құқықтарын халықаралық қорғау дегеніміз бұл адам құқықтары мен
бостандықтарын өмірге практикалық енгізу бойынша келісім шарт
тәртібінде анықтайтын және бекітетін құқықтық нормалардың жиынтығын
айтамыз.Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін адам құқықтары мен
бостандықтары бойынша мемлекеттердің іскерлігінің одақтасуының орталығы
БҰҰ-ы болды,БҰҰ-ның Бас Ассамблеясымен 1948 жылы 10-шы желтоқсанда
Жалпыға бірдей Адам құқықтары жөніндегі Декларация қабылданған
болатын.Халықаралық құқықтағы адам құқықтарын құрметтеу қағидаларының
мазмұны осы Декларацияның баптарында көрініс табады, соның ішінде 1,2,3-
ші баптарына сәйкес:1)барлық мемлекеттер өз аумағындағы адамдардың
негізгі құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге
міндетті,2)жыныстық,нәсілдік,тіл және діни белгілері бойынша қандайда
бір кемсітушіліктерді болдырмау керек ,3)мемлекеттер жалпы адам
құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге көмектесуге және осы мақсатқа
жетуге,ынтымақтасуға міндетті.[]
Адам құқықтарын қорғаудың маңыздылығын 1997 жылы БҰҰ-ның Бас Хатшысы
Коффи Аннанның айтуынша адам құқықтарын қорғау БҰҰ-ның барлық
агенттіктері мен органдарының басты мақсаты және оны орындау үшін
жауаптылық БҰҰ-ның ЭКОСОС-қа,БҰҰ-ның Адам құқықтары мен бостандықтары
бойынша жоғары комиссарына жүктелген.[]
Қазақстан Республикасында Адам құқықтары жөніндегі арнайы Президент
жанындағы комиссия БҰҰ-мен өзара қызметтесіп,адам құқықтары өрескел
бұзылған жағдайларды қарап,шешіп,жыл сайынғы есеп беріп отырады және
Қазақстанда Халықаралық Конвенциялардың қолдануы жөнінде материалдар
дайындайды,жиналыстар мен семинарлар өткізіп отырады.[]Сонымен қатар
Қазақстанның маңызды адам құқықтары мен бостандықтарының қорғалуына
арналған халықаралық шарттарға қосылуы өзінің демократиялы мемлекет
ретінде адам құқықтарының құндылығына ерекше мән беретіндігінін дәлелі.

1989 жылғы 20 қарашада қабылданған Бала құқықтары жөніндегі
Конвенцияда балалардың азаматтық және саяси-әлеуметтік құқықтарының
қорғалуына ерекше мән берілген.Бұл Конвенцияның басты принциптері
болып:1)балаға осы Конвенция мен берілген барлық құқықтары оның ұлтына,
нәсіліне, жынысына, тіліне,дінге сеніміне қарамастан сақталуы
керек.2)баланың қалыпты өсуіне қажетті жағдайлар мен көмек және
қорғалуына қажетті жағдай туғызылуы тиіс.3)балалардың білім алу
құқығының сақталуы тиіс.4)балаларға қатысты қатыгездік пен оларды ұрып
соғуға,сатуға жол берілмейді.[]Сондықтанда осы Конвенцияның 6-шы
бабының 1-ші тармақшасына сәйкес баланың өмір сүруге құқығы бар,ал 16-
шы бабының 2-ші тармақшасына сәйкес баланың құқықтары заңмен қорғалады
және заң көмегін алуға құқылы екендігі айқын жазылып көрсетілген.Осы
Конвенцияға негізделген Қазақстан Республикасының “Неке және отбасы”
заңында балалар құқығы келесідей көрініс тапқан:1)отбасында өмір сүруге
және тәрбиеленуге;2)ата-анасымен және басқа да туыстарымен қарым
қатынас жасау;3)өз пікірін білдіруге;4)ат-алуға,әкесінің атын және
тегін алуға;5)мүлікке;6)қорғалуға.[]
Сәйкесінше ата-ана құқықтары мен міндеттері:1)баланы
тәрбиелеуге;2)балаға білім беруге;3)баланың құқықтары мен міндеттерін
қорғауға;4)басқа адамдардан балаларын талап етуге.[]
Балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі алғашқы ұйым әлемде
1919 жылы пайда болды, 1924 жылы – Ұлттар лигасының Женева бала
құқықтары туралы декларациясы, 1959 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясының Бала
құқықтары декларациясы қабылданды, 1979 жыл Халықаралық Бала жылы болып
жарияланды және тек он жыл өткеннен кейін ғана Бала құқықтары туралы
конвенция қабылданды.
Балалардың ең абзал мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан
Республикасы бала құқықтарын қорғау мақсатын көздейтін неғұрлым маңызды
конвенцияларға қосылды: Бала құқықтары туралы конвенция
1994 жылы бекітілді, 1999 жылы Шетелдегі алименттерді өндіріп алу
туралы конвенция бекітілді, 2000 жылы - Жұмысқа қабылдау үшін ең
төменгі жас мөлшері туралы конвенция, 2001 жылы – балаларды сатуға,
балалар жезөкшелігі мен балалар порнографиясына қатысты Бала құқықтары
туралы конвенцияға Факультатив хаттама және әскери қақтығыстарға
балалардың қатысуына қатысты Бала құқықтары туралы конвенцияға
Факультатив хаттама, 2002 жылы - Балалар еңбегінің ең жаман түрлеріне
тыйым салу және жою жөніндегі шұғыл шаралар туралы МОТ Конвенциясы
(Конвенция 182), 2004 жылғы қарашада Қазақстан Адамдарды сатуға және
үшінші тұлғалардың жезөкшелікке пайдалануына қарсы күрес туралы БҰҰ
Конвенциясына және оған Қорытынды хаттамаға қол қойды.Алайда, Қазақстан
бекітпеген, бала құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге жәрдемдесетін
қағидаларды қамтыған бірқатар маңызды Конвенциялар бар. Осындай
халықаралық құқықтық құжаттардың ішінде – Барлық көшіп-қонушы
еңбекшілердің және олардың отбасы мүшелерінің құқықтарын қорғау туралы
конвенция (1990 жылғы 18 желтоқсан) және Балаларды қорғау және
мемлекетаралық бала асырап алу саласындағы ынтымақтастық туралы
конвенция (Гаага, 1993 жылғы 29 мамыр).Халықаралық балалардың
құқықтарын қорғау – тарихи тұрғыдан алғанда, салыстырмалы түрде жас
құбылыс.
Кәмелетке толмағандардың қылмыс жасауына әсер етуші мән-жағдайлардың
негізі.
Кәмелетке толмағандардың қылмыскерлігінде айрықша ерекшелік
бар.Бұл қылмыскерліктің негізгі себептерінің әрекет ету саласы-адамның
жеке басының қалыптасуы және оның өмір тіршілігінің аясы.Кәмелетке
толмағандардың қылмыстық жолға түсуіне негізгі себептері мен әсер етуші
мән-жағдайлардың негізі:1)отбасы жағдайы;2)әлеуметтік жағдай;3)наша мен
ішімдік әсері;4)бұқаралық ақпарат құралдарының теріс әсері;5)ересектер
әсері.Кәмелетке толмағандардың қылмыс аясына аяқ басуының бірден-бір
себебі ол отбасы жағдайындағы мәселелер, нақтылай келе отбасында әке
-шешесінің тату тұруы,отбасында әке-шешесінің біреуі болмауы немесе
екеуініңде болмауы,жетім қалуы әсер етеді.Ата - анасымен немесе
тәрбиешісімен арада қақтығыс болып қалған жағдайда үйден кетіп
қалады,қанғыбастыққа салынады,қарны тойып тамақ ішпеген бала тәтті
тамақ ұрлайды,материалдық аса қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін тағы
да ұрлыққа барады.Қазіргі таңда көптеген жан ұяда ата - аналарының өзі
ішімдікке салынған не соттылықтары бар олар балаларын көбіне ішімдікке
жұмсап,аяусыз ұрып соғып таяқ астына жығады.Кейбір ата - аналар
балаларын күн көріс ретінде пайдаланып қайыр сұратуға, ұрлауға,алдауға,
есірткі заттарды сатуға жұмсайды.Бұл жерден ұғатынымыз дұрыс тәрбие мен
отбасындағы жағдайдың жас өспірімдер өмірінде алатын орны ерекше.
Көбінесе қылмыстың өсуіне себеп болатын жағдайлардың
бірі:әлеуметтік экономикалық саясат барысында жіберілген
қателіктер,әлеуметтік әділеттіктің кей кездері заң тұрғысынан жүзеге
аспауы. Қоғамның әлеуметтік экономикалық жіктелуі, халытардың бай және
кедей топтарға бөлінуінің өзі де кәмелетке толмағандардың қылмыс
жасауына себепші болады.Халықта нақыл сөз бар “Тоқ бала аш баламен
ойнамайды” деген, жақсы киінген,ақшасы,ұялы телефондары бар балалар бір
бөлек, ал өздеріне ондай жағдайды рұқсат ете алмайтын балалар бір бөлек
жүреді.Осы жерден келе топтарға бөліну баланың психологиясына теріс
әсер бередіде балалар мен де сондай болғым келеді мен де жақсы киімгім
келеді деген оймен қылмыс жасайды,көбіне көп ұрлық.Тағы басқа
әлеуметтік жағдайдың әсері ол мемлекеттің әлеуметтік базасының дұрыс
жетілмеуі,яғни көп балалы отбасыларға көмек берілмеуі,мектептердің
кітаптармен қамтасыз етілмегені сияқты мәселелердің барлығы өз әсерін
қалдырмай қоймайды.Мәселен кітабы болмаған бала тағыда ұрлыққа барады
деген сөз,себебі қазіргі таңда бір кітап 1000-2000 теңгеден төмен емес.
Келесі әсер етуші мән жағдайлардың бірі болып жастардың XXI ғасырдың
іңдеті наша мен ішімдікке салынуы.Қылмыстық әрекеттердің көбісі
қоғамдық орындарда,алкогольді ішімдіктерді,есірткі заттарды немесе
басқада есеңгірететін заттарды пайдалану нәтижесінде жасалынып келеді.
Қазіргі таңда жастардардың наша мен ішімдікке әуес болуы олардың қылмыс
жасауына тікелей әсер етеді.Наша табу мақсатында олар енді тек ұрлық
емес кісі өлтіру,тонау,қарақшылық, қорқытып алушылық сияқты
қылмыстармен ұштасқан құқық бұзушылықтарға жол береді.Оның бірден бір
себебі өздеріне таныс емес жаңа нәрселерге қызығушылық танытып оған
тез әуестеніп кетуі немесе өзгелердің наша мен ішімдікке әуестігіне
еліктеуі.Яғни бұған балалардың қоғаммен тікелей қарым қатынасы да әсер
етеді,балалық пен оған саналы түрде жол береді.
Ендігі әсер етуші мән жағдайлардың бірі болып ол бұқаралық
ақпарат құралдарының теріс әсер етуі.Нақтылай келе бүгінгі таңда
кітап,журнал,газеттерді теледидар мен компьютер тәрбиесі алмастырды.
Көгілдір экран алдына жиналған балалар көптеген жат әдеттерді
үйреніп,санасына сіңдіреді,оған бірден бір себеп ол мәні жоқ киноларда
адамды аяусыз өлтіру,қорлау,азаптау сияқты әрекеттерді көптеп көрсету.
Көптеген кәмелетке толмағандардың қылмысын ашу барысында олардың ауыр
қылмыстарды соның ішінде кісі өлтіруге қалай барғандарын сұраған
кезінде олар, “біздер күнде кісі өлтіруді теледидардан көріп жатқан
жоқпызба оның не таңғалатыны бар”, деп жауап береді екен.
Көптеген сот істері тәжірибесі көрсеткендей,жас балалардың құқық
бүзуына әсер ететін мәң жағдай ересектердің оларды қылмыстық әрекетке
тартуы болып табылады.Ересек қылмыскерлер өздерінің мақсатына жету
ниетінде сабақтан бос уақытында қандай іспен шұғылданарын білмей,ерігіп
отырған жас жеткіншектерді әр түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.