Қазақ зиялыларның көзқарасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИУТЫ

Әлеуметтік пәндер кафедрасы

Әлеуметтану пәнінен

№1 Семестрлік жұмыс
Тақырыбы: Қазақ зиялыларның көзқарасы

Орындаған: БРК-06-
05 тобының

студенті Көкіш А.С.
Тексерген: доцент
Орынбекова Д.С.

Алматы 2008

Жоспары
1) Кіріспе бөлімі
2) Негізгі бөлім
а) Күрделі кезең шежіресі
в) А. Байтұрсынов пен Ә. Бөкейхановтың

әлеуметтанымдық ойлары.
3) Қорытынды бөлім
4) Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

ХlХ ғасырдың екінші жартысы және ХХ ғасырдың басы Қазақстан
тарихындағы рухани өрлеу – мәдениет, тарих, жаратылыстану, әдебиет, ғылым
мен білімге деген құштарлық, халықтың саяси және әлеуметтік санасының жаңа
белеске көтерілуі және басқа прогрессивтік құбылыстар мезгілі болды. Қазақ
халқының сол кездегі өмір сүрген алып тұлғалары:
Ш. Уалиханов, А. Құнанбаев, Ы. Алтынсарин, Ш. Құдайбердиев,
С. Торайғыров А. Байтұрсыновтардың теориялық мұраларына бүгінгі күннің
мұқтаждығы тұрғысынан көз жіберсек, ерекше дараланып тұрған көптеген
актуальдық мәселелерге тап боламыз. Солардың бірі - өмірдің қым-қиғаш
оқиғалары менен әлеуметтік, бүкілхалықтық мәселелерге социологиялық ой-
сананың қазақ тарихынан өзіндік орнын табуы. Бұған дәлел – жоғарыда аталған
тұлғалардың өмірі менен творчестволары. Бұл құбылыстарға арнайы талдау
жасауға талпыныс жасамас бұрын социология ілімінің даму тарихына қысқаша
анықтама бере кеткенді жөн көрдік.
Социология – қоғамдық ғылымдар ішіндегі өмірдің өзекті мәселелеріне
нақты жауап беретін эмпирикалық негіздегі бірден-бір сала. Ол өзінің
тұжырымдамаларын социологиялық зерттеу жүргізу, яғни іс жүзінде дәлелдеуге
болатын өмірмен фактілер келтіру арқылы жасайды. Бұл ғылым саласына
социология деп ең алғаш айдар таққан француз ғалымы Огюст Конт болды. Бұл
ХlХ ғ . 30-шы жылдары болатын. Конттың түсінігі бойынша, социология –
қоғамға қатысты бүкіл мәселелерді қамтитын ғылым саласы деп есептелді. Одан
бұрынырақта Гегель, Сен-Симон әлеуметтік орта менен қоғам арасындағы
байланыстардың ерекшеліктерін көрсетуге талпыныстар жасаған болатын.
Мысалы, Гегель өзінің Философия права деген еңбегінде құқықтық заңдардың
табиғат заңдарынан айырмашылығы сол, олар өздеріне негіз етіп адамдарды
алады деген болатын бірақ Гегельдің тарихи заңдылықтарды өз тұрғысында
дәлелдеп беру деңгейіне жете алмағаны белгілі. Ондай деңгейге қоғамдық
ғылымдар К Маркстің тарихты материалистік тұрғыдан түсіндіру концепциясының
арқасында жетті. Социология ғылымының жедел өркендеуіне Батыс Еуропа мен
Америка елдері ғалымдарының қосқан үлесі зор болды, атап айтқанда, Э.
Дюркгейм, В. Парето, М. Вебер және басқалар.
Социология бүгінде жан-жақты дамыған, өркениетті елдерде қоғамдық
өмірмен тығыз байланыстығы, өмірге ең қажет ғылым саласына айналып отыр.
Осыған байланысты, жалпы және арнайы социологиялық теориялар, іс жүзіндегі
социология деген үлкен салалар ғылымға да, әлеуметтік өмірге де әрқайсысы
өзіне тиісті қызмет көрсетуде.
Ал енді, осы ғылым саласы біздің елімізде қалай дамыды деген сұраққа
келсек, өте қанағаттанғысыз - деген жауап алдымыздан шығады. Себебі,
Батыс елдері ғылымдарындай социологияның методологиялық проблеммаларын,
категориялар жүйесін терең зерттеп, оларды осы ғылымның негізгі түсініктері
етіп дәледеп, ұсынған оқымыстылар біздің елімізде болған жоқ. Ал енді,
жалпы социология ғылымының теория және практика жүзінде біздің өмірімізде
қолданылуына келсек, мұнда жекелеген мысалдар табуға болады. Мысалы, 1919 –
22-ші жылдары Петроград Университетінде Питирим Сорокиннің жетекшілік
етуімен алғаш рет соцология факультетінің ашылуы, М. М. Ковалевский
басқарған Бүкілроссиялық социология қоғамының құрылуы. Бірақ бұл игі
бастамалар өз жалғасын таба алмады. Социология буржуазиялық алдамшы ғылым
(И. В. Сталиннің сипаттауы бойынша) деп оның дамуына тосқауыл қойылды. 1960
ж. бастап қана социологиялық зерттеулур жүргізіле бастады, бірақ социология
арнайы ғылым саласы болып дамуға кеңестер үкіметінен өмірге жолдама ала
алмады. Мұндай дәрежеге ол 1985 ж. басталған қайта құру кезеңінен кейін
ғана қол жетті.
Міне, осындай жасанды тосқауылдарға кез болған социология ғылымы
талай жеткіншек социолог-ғалымдардың күнделікті кәсіптік бағдарына,
өмірінің мәніне,іс-әрекетіне айнала алмады. Сол себепті, біздер бүгінде
Батыс Еуропа мен Америка елдерінде тиісті дамыған социология ғылымының
егжей-тегжейін оқып-үйреніп, оның жетістіктерін бүгінгі өзіміздің
өміріміздің талаптарына сәйкестендіре зерттеп, оларды іс жүзінде қолдана
білуді елімізде социология ғылымын дамытудың алғы шарты деп түсінуіміз
керек. Екінші шарт, біздің ойымызша, - еліміздегі белгілі интелектуалдық
тұлғалардың социологиялық көзқарастарын, ой-пікірлерін, бір жүйеге
келтіріп, олардың социологиялық мәдениет деңгейлерінің ерекшеліктерін
көрсетіп, бүгінгі ұрпақ пенен бұқара халқың санасына жеткізу.
Біздің осы еңбегіміздің мазмұны екінші шарттың аясында өрбиді және
сол ауқымдағы мәселелерге өз көзқарасымызды айқындап көрсетуге талпыныс
жасалынған.
Сонымен, көптеген социологиялық проблемаларды Қазақстан тарихының ХlХ
ғ. ортасы ХХ ғасырдың басы аралығынан көреміз. Солардың бірі: Ы.
Алтынсарин, Ш. Құдайбердиев және
А. Байтұрсыновтардың қызметі менен творчестволарындағы білім
социологиясының негізгі мәселелері менен принциптерінің дамуы.
Білім социологиясы арнайы сала болып ХХ ғасырда бөлініп шыққан
болатын. Оның негізін қалаушылар – Макс Шелер мен Карл Маннгейм деген
ойшылдар.

Күрделі кезең шежіресі

Шыны керек, біздің әдебиетіміз Әр саладан жан-жақты түрде Кеңес
өкіметі мен бірге дамыды, бұрын болмаған қаншама әдеби жанрлар өмірге
келді. Мұның бірден-бір әлелін 10 сыныпқа арналған Қазақ әдебиеті
оқулығынан көреміз Әдебиетші ғалым А Байтұрсынов өнер түрлерін Көрнек
өнері деп айтады да, оны: сәулет өнері(архитектура), сымбат
өнері(скульптура), кескін өнері(живопись), әуез өнері(музыка), сөз
өнері(әдебиет) деп бес түрге бөледі дей келіп, бұл терминдердің басым
көпшілігінің қазақша баламасын ойлап тапқан А. Байтұрсынов екендігі
айтылады. Сонымен бірге, қазіргі әдебиеттануға сіңірген кейіптеу, бейнелеу,
сірелеу,шендестіру,дамыту, түйдектеу сияқты атауларды да Ахаң
қалыптасьырған. Қазақ әдебиетінің өзіне тән жанрлық түрлерін жіктеген Ахмет
Бйтұрсынов өлең айшықтары, шумақ, тармақ түрлері, ұйқас түрлері сияқты
өлеңтану теориясын жасады. Арнау деген өлең түрін үшке бөлген, яғни, сұрай
арнау,зарлай арнау барлай арнау дей келіп,оларды мысалдар арқылы ашып
беретіні жоғарыдағы аталған еңбекте сөз болады.
Әдебиетіміздің тарихы бұдан бұрында оқтын-оқтын сөз болып,бірнеше
еңбектердің жарық көргені белгілі.Олар: Қазақ совет әдибиеті тарихының
очеркі(1949), Қазақ совет әдибиеті тарихының очеркі(1958), Қазақ
әдибиетінің тарихы(1967).Осы аталған еңбектер бүгінде көнерді,сонымен
бірге еліміздің шынайы ұлттық ерекшеліктері ашылмай,ол көп ұлтты Кеңес
әдебиетінің бір тармағы түрінде ғана көрсетілді,ішкі мән-маңызы сол кездің
идиологиясың ықалында жазылды.
Біздің әдебиетіміздің басынан қаншама дәуірлерді өткерді, сонау ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.