СОЦИОЛОГИЯНЫҢ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ ПАЙДА БОЛУЫ

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

РЕФЕРАТ
ТАҚЫРЫБЫ:

ӘЛЕУМЕТТАНУДЫҢ ТАРИХИ ҚАЛЫПТАСЫ КЕЗЕҢДЕРІ

ТЕКСЕРГЕН: ДАУТ ДОС
ОРЫНДАҒАН: ТУТОВА Д.

АЛМАТЫ 2007

ЖОСПАРЫ

1. КІРІСПЕ:
СОЦИОЛОГИЯНЫҢ ШЫҒУЫНА ДЕЙІНГІ ӘЛЕУМЕТТІК ОЙ-ПІКІРЛЕРДІҢ ҚАЛЫПТАСУ
ЭВОЛЮЦИЯСЫ.

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ:
А) СОЦИОЛОГИЯНЫҢ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ ПАЙДА БОЛУЫ.
Ә) О.КОНТТЫҢ ОЙ-ПІКІРЛЕРІ.
Б) Г.СПЕНСЕР СОЦИОЛОГИЯСЫ.
В) Э.ДЮРКГЕЙМНІҢ СОЦИОЛОГИЯСЫ, ОНЫҢ ӘДІС-ТӘСІЛДЕР ТУРАЛЫ ІЛІМІ.

3. ҚОРЫТЫНДЫ.

4. ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.

КІРІСПЕ

Социология (ХІХ ғ-дың 30-40 ж-да қалыптасқан) біршама жас ғылым болып
табылады. Өйткені оның ғылым ретінде қалыптасуының өзіне қоғамдық дамудың
белгілі кезеңінде ғана қажеттілік туды.
Алайда, социологияның кеш пайда болуынан, оған дейін қоғам және
қоғамдық құбылыстар туралы ойлар болмады деген пікір тумауы керек.
Керісінше, ондай ойлар басқа ғылымдардың шеңберінде көріне бастаған
болатын. Мәселен, философиялық, экономикалық, тарихи, саяси шығармаларда
жалпы қоғам, оның кейбір элементтері және оның даму заңдылықтары туралы
пікірлер бой көрсете бастады. Осы орайда, Ертедегі Шығыс цивилизациясының —
Көне Египет, Вавилон, Үнді, Қытай — қоғам туралы пікірі мен ойларын айтуға
болады. Мәселен, конфуцийшылар қоғамтанушылар болып есептеледі. Олардың
қоғам туралы іліміндегі негізгі мәселе - адамдар арасындағы қатынас және
тәрбие мәселесі. Конфуций ертедегі Қытай қауымдастығындағы адамдардың өзін-
өзі абыроймен ұстау дәстүрін, олардың шыншыл, өнегелі болатын, жаман
қылықтардан бойларын аулақ ұстау дәстүрін көрсетеді. Сондай-ақ, Конфуций
кейінгі адамдардың бойындағы ондай моральдық нормалардың азайып бара
жатқандығын атап өтеді. Адамдардағы популизмге, атаққұмарлыққа ұмтылу
пиғылдарының өріс алу тенденциясын, кегін екінші біреуден алу, өз
кемшілігін түзету касиеттерінің жоғалу тенденцияларын көрсетеді. Конфуций
этикасы қайырымдылық, кішіпейілділік, адамды сүю тура жолмен жүру
(дао) сияқты принциптерге сүйенеді. Сайып келгенде, Конфуций адамдар
арасындағы әлеуметтік қатынасты - борыш пен заңды мойындайтын, оны бірінші
орынға қоятын адам мен өз пайдасын көздейтін адамды салыстыра отырып,
олардың адамдық образдарындағы айырмашылықтарды ашу арқылы көрсетеді.
Бірінші образдағы адам бірлікке, татулыққа ұмтылатындығын, ал екіншісінің
оған кері құбылыстарға ұмтылатынын баса айтқан. Біріншісінің басқа үшін өз
жанын қиюға баратынын, екіншісінің өзіне-өзі ор қазатындығын немесе ыза-
кектен өзіне-өзі кол салуға жақын болатынын көрсетеді. Яғни Конфуцийдің
пікірінше, бірінші адам үш нәрседен қорқады: аспан құдіретінен, ірі
тұлғалардан, ақылды адамдардың сөзінен. Ал адамдық қасиеті төмен адам —
аспан тәңірінен қорықпайды, жоғары лауазымды адамдарды жек көреді,
акылдының сөзіне құлақ салмайды.
Сонымен, Конфуций лауазымды басқарушылардың басқалар алдында моральдық
жағынан таза болып, оларға үлгі болуы — қоғамды басқарудың кілті деп
көрсетеді. Егер басшылар дао жолымен жүрсе, онда халық оны сыйлайды,
соңынан ереді дейді. Қорыта келгенде, Конфуций дұрыс әлеуметтік қатынастың
тұтқа көздерін анықтады. Егер басшы жақсылыққа ұмтылса, кең болса, халық та
соған ұмтылады деп тұжырымдайды.
Әлеуметтік қатынас жөніндегі Заңшылдар мектебінің, пікірі
конфуцийшілерге кереғар болғанын көруге болады. Мәселен, олар адамдар
арасындағы әлеуметтік қатынасты моральдық нормадан көрі, заң аркылы күштеу
тәсілдеріне негіздеуді уағыздайды. Ар-ұяттың орнына үрейді қояды. Қоғамды
басқарудағы қаталдықты, қатыгез механизмдерді жақтайды.

А) СОЦИОЛОГИЯНЫҢ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ ПАЙДА БОЛУЫ

Ежелгі Үндістанда әлеуметтік ойлар буддизм мен джайнизм мектептерінің
социологиялық мифтерінде біршама қарастырылған. Мәселен, джайнизмнің
этикалық, эстетикалық жүйесіңде адам мінез-құлқындағы кейбір нормалар мен
тақуалық (аскетизм) мінездің кей формалары берілген. Тақуалық (аскетизм)
деген нәпсіні тый деген мағынаны береді. Ондай норманың бірі ретінде
ахисаны алады, яғни тірі жанға зиян келтірмеу принципі.
Алайда, ежелгі Шығыс елдеріндегі социологиялық ой-пікір прагматистік
сипат алды, яғни әлеуметтік шындық тек тәжірибемен ғана байланыстырылды.
Жағымды мінез-құлықтардың үлгілерін тек уағыздаумен және адамның
міндеттерінің тізбегін атаумен ғана шектелді.
Әлеуметтік теорияның біршама айқын элементтері ежелгі Грецияда
қалыптаса бастады. Мәселен, әлеуметтік пікірдің кейбір элементтерін Гомер
мен Гесиодтың шығармаларынан кездестіруге болады. Алайда, ежелгі Грек
философтарынын арасында қоғамға және қоғамдық институттарға ерекше көңіл
бөлгендер софистер болды. Оларға дейінгілер көбінесе табиғатқа баса назар
аударса, софистер адам мен қоғамға басты назар аударады. Өйткені, сол
кездегі ежелгі Грециядағы саяси жағдай философтарды адам мен қоғам
мәселесіне көңіл аударуға мәжбүр еткен болатын.
Софистердің ішіндегі біршама көрнекті өкілі - Протагор болған. Ол
өндіргіш күштердің ролінің маңыздылығын көре отырып, онымен бүкіл қоғамның
дамуын байланыстырады. Сондай-ақ, оның еңбектерінде адамның табиғи құқы
туралы идеялар болды. Бүкіл қоғамдық қатынасты адамның еркіндігімен өлшеді.
Адам барлық нәрсенің өлшемі деп көрсетті. Ол өз еңбектерінде азаматтар
дұрыс өмір сүру үшін, өз еріктерімен мемлекет құрады деген пікірді айтты.
Сонымен катар софистердің әлеуметтік көзқарастарында адамдардың табиғи
теңдігі идеясы да көрсетілген. Қорыта келгенде, софистердің ілімінде,
соииологиялық тұрғыдан алғанда, қоғамның құрылуындағы келісім теориясының
жатқандығын көруге болады.

Ә) О.Конттың ой-пікірлері

Социологияның дербес ғылым ретінде пайда болып қалыптасуы батыста
француз философы О.Конттың есімімен байланысты (1798-1857). Ол ең алдымен
Батыстағы позитивистік философияның негізін салушы болып есептеледі. Оның
1830-шы жылдары Позитивті философияның курсы деп аталатын 6 томдық еңбегі
жарық көреді. Міне осы еңбегінде негізінен оның социологиялық ойлары
айтылады. Мәселен, осы еңбегінің 3-ші томында алғаш рет Конт социология
деген ұғымды енгізеді және қоғамды ғылыми негізде зерттеу мақсатын қояды.
Міне осы пікір социологияның ғылым ретінде пайда болып, дамуына негіз
болады.
О.Конт социологияның қажеттілігін қалай негіздеді деген сұрақ туады?
Бұл мәселені О.Конт философия саласындағы өзінің адам ақылы дамуының үш
сатысы туралы ашқан заңы арқылы дәлелдейді. Олар: теологиялық,
метафизикалық және позитивтік (ғылыми) сатылар. Екінші сөзбен айтқанда
оларды адам интеллектінің дамуының үш тарихи қалпы деп айтуға болады. Яғни,
бұл адам ақылы өзінің табиғи қасиеттеріне байланысты ойлаудың ең алдымен
теологиялық (діни), содан кейін метафизикалық, одан кейін позитивтік
(ғылыми) тәсілдерімен қолданатындығын көрсетеді. Демек, адам ойлаудың
алғашқы, теологиялық сатысында өзін қоршаған ортаны діни нанымдарға сүйене
отырып түсіндірген. Ал екінші, метафизикалық сатыда діни негіздерден бас
тартады. да, құбылыстарды белгісіз абстрактілі мәндер, себептер арқылы
түсіндіре бастайды. Үшінші, позитивтік сатыда адам алғашқы екеуінен бас
тартып, дүниені түсіндіруде нақтылы бақылаулармен шектеліп, тұрақты
байланыстарды анықтауға негізделеді. Конттың пікірінше, ойлаудың алдыңғы
сатылары кейінгілерге негіз болып отырады. Адам ақыл көзінің дамуы осы үш
сатының бірінен екіншісіне, одан үшіншісіне өту эволюциясын көрсетеді деп
тұжырымдайды Конт. Сөйтіп, позитивтік ойлау алғашында математикада,
физикада, астрономияда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.