Тұтынушылармен байланысты үрдістер
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Тақырып бойынша ақпараттық шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Қант саласының жағдайы туралы мәлімет ... ... ... ... ... ... .
2. Өндірістердегі сапа менеджменті және сапа мәселелері ... ...
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Нормативтік құжаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Әдістемелер мен материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Алматы-қант ААҚ сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Сапа жүйесін енгізу және құрастыру әдістері ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Алматы-қант ААҚ қант өндіру технологиясы ... ... ... ... ...
2. Экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Қортынды және ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Еңбек қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Қосымшалар.
Кіріспе
Қант адам тамақтану рационында маңызды орынға ие. Адам өзінен
бөліп шығаратын тең жарты энергия көміртегімен толтырылады, соның 13
бөлігін қант құрайды. Қант өндіретін өндірістердің негізгі шикізаты қант
қызылшасы және қамыс қанты. Бүкіл әлем бойынша 1 жылда өндірілетін 120-124
млн. т қанттың 40( пайызын қант қызылшасы, 60( пайызын қамыс қанты
құрайды.
Қазақстандағы қант өнеркісіптері Куба, Австралия Филипина және
Тайланд мемлекеттерінен әкелінген қамыс қантының шикізатын 1 жылда 3-4
млн. т өңдейді.
Импортталған қант шикізатының негізгі мөлшерін мезгіларалық
кезеңде 80-85( пайызын қант зауыты қалған 15-20( жыл бойы Жамбыл қазіргі
Таразда орналасқан шақпақ-қант зауыты өңдейді.
Қамыс қантын өңдеу барысында қант зауытының қуаттылығы және
өндірістің технико-экономикалық көрсеткіштері жоғарылап жыл бойы
жұмыскерлер жұмыспен шұғылданып отырады.
Алдыңғы қатарлы қант зауыттарында қамыс қантының 96-96,5( пайызын
өндеп қант шикізатын алады құрамында сахароза болған жағдайда шикізат 98(
пайызды құрайды.
Соңғы жылдардағы қамыс қантын өндеу барысында технико-экономикалық
талдау көрсеткіштерінің мәліметтері бойынша кант зауыттары, қамыс қантын
жеткілікті тиімсіз өңдеуде. Бұл дегеніміз отандық қант өнеркәсіптерінің
қамыс қантын сапасыз өңдеуде. Оған зауыттардағы қондырғылардың сапасыз
жұмыс атқаруы, қант шикізатын қабылдап алу және сақтау талаптарының
орындалмауы кері ықпал келтіреді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы-қанты ААҚ КО стандарт жобасын
халақаралық ИСО 9000 стандарты бойынша құрастыру.
Ол үшін келесі мәселелер қарастырылды: Тағам өнімдерін стандарттау
және сертификаттау сұрақтарды, канттың технологиясы мен сапасы аумағындағы
нормативтік құжаттарды талдау, Қазақстан Республикасында өндірілетін
қанттың органолептикалық, физика-химиялық, микробиологилық көрсеткіштерін
анықтау, қантқа бақылау жүргізу, қантты бақылау шешіміне экономикалық
тиімділік беру.
1. Тақырып бойынша ақпараттық шолу
Қазіргі кезде техникалық деңгей және көптеген өнімдер сапасы
бүгінгі күн талаптарына сәйкес емес. Ескі төменгі сапалы өнімдер-
техникалық озықтылық қарқындылығын және өндіріс тиімділігін төмендетеді.
Өнім сапасы- қажетті табиғат ресурстарының шектеуі және адамдардың
демографиялық өсуі болып келеді. Үлкен мүкіншіліктер дәрежесімен мыналарды
бекітуге болады: сапа қоғамға белгілі бір түрдегі бағалылық, шаруашылыққа-
тиімділік.
ХХ ғ. соңында TQM (Total Qualіty Management) таңбасымен өткізіледі
(таралады) бұл Жалпы сапа тирминіне балама ретінде қолданылады. Бұл
әдістің тиімділігін алдағы қатарлы бүкіл әлем өнеркәсіптері TQM
халықаралық ой деп хабарлады.
Бүкіл ел экономикасы үшін TQM қызметі мен маңызын бағалау қиынға
түсуде. Бірақ Қазақстан Республикасына TQM принциптері, әдісі және жүйесі
өте қажетті.
Бұл аспектіде мынандай күрделі және қиын міндеттер бар:
- қазіргі кезде сұранысы жоғарғы сапалы өнім шығарып үйрену;
- өндіру сапасының дәрежесін үстап тұруды және оны жақсартуды үйрену;
- шығындарды азайтуды үйрену;
- өндірістің өндіру үрдісін жоғарлату.
Қазіргі шарттардың негізгі маңыздылығы өндірілетін өнімнің сапасын
бақылау. Өнімнің сапалылығы, бәсекелестік күресінің маңызды құралы болып
табылады. Сондықтан фирмалар өндіріс үрдісінің әрбір бөлігін, яғни шикізат
сапасын бақылау, материялдар, жартылай фабрикаттарды қадағалаудан бастап
шығарылатын өнімнің бақылау кезіндегі ғана емес пайдаланылған кездегі
көрестеткіштердің техникалық мінездемеге сәйкестігін қадағалау барысында
неғұрлым сапалы өнім шығаруға мүмкіндігі бар. Сондықтан өнімнің сапасын
бақылау өндіру үрдісінің негізгі бөліге болып отыр.
Қант өндірудің техникалық үрдістерін және дайын өнімнің сапасын
бақылауды сапа басшылығы бойынша зерттеледі.
1. Қант саласының жағдайы туралы мәлімет
Әлемде 1500 қамыс қантын және 1000 қант қызылшасын өңдейтін зауыт
жұмыс атқарады, соның 800 жуық зауыттар Европада орналасқан. Зауыттар саны
әрдайым өзгерісте болып тұрады. Көлемі жағынан кішкентай және ескірген
өндірістер жұмысын тоқтатып орнына жаңа зауыттар салынуда. Мысалға бұрынғы
ГДМ өндірістілігі тәулігіне 1,7 мың. т кішігірім 42 зауыттың орнына,
өндірістілігі тәулігіне 7,2 мың. т 9 жаңа зауыт салынды.
18 ғ. басына жуық паравоз машиналары пайда болғаннан бастап, қант
өндірістілігі жоғарлай бастады. Мысалы бірінші вакуум аппарат 1813 ж.,
қаптық сүзгіш 1824 ж., булау аппараттары және сүзгі фильтірі 1850 ж.,
диффузиялық батарея 1864 ж., центрифуга 1867 ж., кант кептіргіштері 1878ж.,
буып-тую машиналары 1891 ж. жасалған.
1747 ж неміс химигі Андреас Сигизмунд Маргграф Прусс білім
академиясында қызылшаның құрамынан кант тапқанын жария етті. Сол кездердегі
қызылшаның сахаристоты 1,5( пайыздан аспау салдарынан тәжірибелік зерттеуге
жетпеді. Неміс химигі Маргграф қайтыс болған соң оның оқушысы Франц Карл
Ахард 1784 жылы азықтық ақ қызылшаны зерттеп бастап, одан алғаш 1799 жылы
қант алды. 1799 жылы 11 қаңтарда Франц Карл зерттеу нәтижесінде алынған
қанттың үлгісін Фридрих Вильгельмге ұсынады. Фридрих Вильгельм берген ақыға
Карл Ахард Нижней Силезииде әлемде бірінші қант зауытын салды. 1802 жылдың
науырызында 1801 жылғы жиылған 250 т. қызылшаны өңдеуге кірісті. Қызылшаны
ең алдымен ағаштан жасалған тор жәшіктерде жуып, сосын үккіштерде
ұнтақтады. Алынған ботқаның шырынын сығып алып оны күкірт қышқылымен
тазартты. 1807 жылы өрт салдарынан зауыт толығымен жойылып кетті.
Тарихтағы деректерге сүйенсек Заморск тауырларын
тасмалдаушыларынан алғаш рет 1273 жылы қант кристалын тапқан.
Алғаш қант өндірілген жылдары қант тек дәріханаларда күміс құнымен
бағаланып сатылған. Оған әр бір тұтынушының қолы жете бермеген.
18 ғ. аяғына таман Ресей халқы шай сусынын тұтына бастағаннан
бастап қантқа деген сұраныс жоғарлай бастады. 1718 жылы саудагер Павел
Вестов қамыс қантын өңдеуге арналған зауыт салуғы Петр 1 рұқсатын алды.
Петр 1 Павел Вестовқа қант сапасы шетелдерде өндірілетін қаныттың сапасынан
төмен болмау керек және бағасы нарық бағасынан аспау керек деген шарттар
қойды.
1719 жылы Санкт- Петербургте бірінші зауыт жұмыс атқара бастады.
Осы жылы 600 пуд шақпақ-қант өндірілді (1 пуд(16,38 кг) 1779 жылы Санкт-
Петербургтің 5 қант зауыты 77150 пуд ақ қант өндірді. 18 ғ. аяғында Санкт-
Петербургте, Москвада және осы аймақта ондаған қант зауыттары жұмыс істеді.
Бірақ бұл зауыттарға шетелден қамыс қант шикізатын әкелінуге кеткен қаражат
мемлекеттік бюджет қорынан алынып отырды. Сондықтан Ресей Федерациясы
аудандарынан қызылша егуге жаппай жерлер қарастырылды. 1786 жылы басылымға
Описание растений Российского государства с их описаниемң деген алғаш
нұсқау кітапшалары жарық көрді. Ақ қызылша Ресей тұрғындарына бақшалық
және азықтық мәдениет ретінде танылған еді.
1792 жылы Москва университетінің фармацевтика кафедрасының
профессоры Иоген Биндгейм кітап жазып шығарды, онда спирт көмегімен
қызылшадан бірнеше грамм кристалды қант алған еңбегі туралы жазған. 1798
жылы Москва өңірінде егілген қызылшаның көп мөлшері алынды.1799 жылы
көктемде Иоген Биндгейм өзі өндірген қант үлгісін: қант басы түрінде, ақ
құмшекер және қант шикізатын қосымша хатпен Павел 1 жолдады.
Осы жылы медициналық мамандар Иоган Бендгеймнен тәуелсіз,
қызылшадан қант алудың тиімді жолдарын табу мақсатында Способ заменить
иностранный сахар домашними произведениямиң атты кітабін шығарып бүкіл
Ресей губерниясына тараты.
1800 жылы кыркүйекте Ресейдің оңтүстігін еркімен қызылша
егушілерге босату туралы бұйрық шықты. Осы амалдың арқасында шикізат өндіру
қарқынды дами бастады.
Ресейде қызылша өңдеу технологиясына Яков Есипов Степан зор үлесін
қосты. 1799-1801 ж.ж Москва губерниясы Подольск аумағында Никольск ауылында
қызылша өңдеудің ерекше амалын ойлап тапты. Ол қызылша шырын әкпен тазалау
арқылы қант алуға болатынын жариялады.
1802 жылдың басында Яков Есип қызылшаны өңдеп 250 кг қант шикізатынан 82
кг ақ қант алған.
1802 жылы қарашада Есипов Е.И Бланкеннагель қатысуымен Тульск
губерниясы Чернск уездінің Алябьев ауылында бірінші қант қызылшалы-спирт
заводын салды.
1802-1803 жылдары он бір егістіктен жиналған қызылшадан өндірістік
зауытта 4,9 т қант шикізаты алынды. Қант шикізатының тазалығы 85( пайызды
құрайды. Қант өнеркәсібінің қалған қалдықтарынан этил спиртін өңдеді.1807
жылдан бастап қант зауыттарында шақпақ-қант бөлімі жұмыс істей бастады.
1803 жылы күзде Некольск ауылында Есипов екінші ірі қант жауытын
салды онда 1803 – 1804 жылдары тек қант емес спирт, ликер өндіре бастады.
Ал олардан қалған қалдықтар мал азығына жіберіліп отырды. Есиповтың
болжаған есебі бойынша қызылша мөлшері қант шикізатының 3,1( пайызын
құрайды.
1809 жылы Орловск губерниясының Брянск уезінде И.А Мальцев үшінші
қант шикізатын өңдеуге арналған қант зауытын салды. Өнеркәсіп Брянск
машинақұрылыс зауытында өндірілген отандық қондырғылармен жабдықтандырылды.
Осы зауыттан өңделген шикізат Альбьевск зауытына шақпақ-қант жасауға
жіберіліп отырылды. Мальцев жыл бойғы өзінің жетістіктерін жариялап қант
өндіру өнеркәсібінің тиімділігін жоғарлатып отырды.
Ресей білім академиясының академигі Т.Е Ловиц бірінші отандық
қант зауытында, қызылша шырынын әкпен тазартып сахарозаның су
ертінділерінде жоғарғы температурада барынша берік болатынын ғылыми
зерттеулер жүргізіп, анықтады.
Ф. К Ардом қызылша шырынын қышқылмен тазарту амалдарын Европа және
солтүстік Америка қант зауыттары қолданып үлкен шығындарға тап болды.
Күкірт қышқылы ықпал еткен сахарозаның едәуір бөлігі жойылып кетеді.
Қызылша шырынын қышқылмен тазарту барысында алынған қант сатылымға аз
мөлшерде жіберіледі. Қызылша шырынын қышқылмен тазарту амалы 19 ғ. 30-шы
жылдары болған.
1786 жылы академик Т.Е Ловиц қант сұйықтығының құрамындағы
кристалды заттардың мөлшері жоғары болуы салдарынан, көмірдің адсорбциялық
қасиеттерін зерттеуге мүмкіндік алды.
Өндірістік орталарға жақын Ресейдің аудандарында бірінші қант
зауыттары салынса, уақыт өте Украинаның қызылша егістігіне климаттық-
құнарлылығы жоғары Чернозем ауданына бет бұра бастады.
1825 жылы Ресейде жеті қант зауыты жылына 240 т. қант өндірсе, ал
1860 жылы 380 зауыт 64 мың. т жоғары қант өндіре бастады. Бұлардың барлығы
күшті өнеркәсіптер болды. Олардың саны жылдан жылға азайып, орнына
технологиясы мен техникасы сапалы дамыған өнеркәсіптер бой көтере бастады.
Алғашқыда қызылша тамырын бумен ұнтақтап винтовый престерінде оның
шырынын сығып алған болса 1834 жылы Д.А Давыдов қызылшаның ұнтағын суық
суға матыру амалын ашты. 1841 жылдың басында Н.П Шишков қызылшаның ұнтағын
ыстық суға матырып, престеу жолымен шырын алу тәсілін диффузиялық тәсілмен
шырын алуға ауыстырды.
1864 жылы Роберт. Ю үздіксіз жұмыс істейтін диффузиялық батарея
ойлап шығарды. Ол 1866 жылы Ресейде сыналды.
1850 жылы орыс академигі Г. Гесс деффектелінген шырыннан қалған
әкті тұндыру үшін көмір қышқылын пайдаланды, ал 1863 жылы М.А Толпыгин
көмір қышқылымен диффузиялық шырынына екі сатылы сатурациялауды ұсынды.
1851 жылы А.И Федосеев пен И.А Фоменко Бакалеевск қант зауытында
әлемде бірінші рет вакуум аппаратында қант сұйықтығын ерітіп кристалл қант
алды. Баяу суу барысында сұйықтық өздігінен қант кристалына айналды. Ұсақ
кристалды сұйықтық төменгі құбырмен ағып формаға құйылады. Қантты және
кристаларалық сұйықтығын формадан алып престегі сүлгіден өткізіп
кристалдардан бөліп алды. Алынған қант шикізатын шақпақтауға дайындау:
шәрбәт болғанша еріту, қант емес заттарды белсенді көмірмен тазарту,
кристалдау қажет.
Өндірістік кезең бірнеше аптаға созылды. 1850 жылы зауыттар центрофугамен
жұмыс істей бастады.
1854 жылы инженер М.А Толпыгин технологияны жеңілдетуге және
жалпы алынған қант шикізатын шақпақтау кезеңін жоюға талпынып, бірінші
сұйықтықты центрифугілеу кезінде қант кристалын бумен ағартып ақ қант
алды. Бұл тәсілді Европада русское паравой пробелкойң деп атады.
Сұйық кристалдан ақ қант алу үшін, қант кристалын бумен ағарту
және центрифугілеу технологиясы тиімді тәсіл болып есептелді.
Ресейде тазартылған шырын сульфитациясын 1873 жылы қолдана
бастады.
1897 жылдың аяғына таман К.Ф Абрагам, В.В Ярошевский және К.Р Закс
вакуум аппаратта суыту кезінде шайқау кристализаторындағы кристалл
сұйықтықты қанытсыздандыру технологиясын ойлап тапты.
1914 жылы бірінші дүниежүзілік соғыстың алдыңғы жылдарында Ресей
аумағында 235 қант зауыты жұмыс істеген. Бұл зауыттар тәулігіне 137 мың. т
дейін қызылша өңдеген. Бір зауыт жарты тәулікте 0,57 мың.т қант қызылшасын
өңдеген. 1914-1915 жылдары бұл қант зауыттары 1,71 млн. т қант өндірген.
Бірінші дүниежүзілік соғыс және азаматтық соғыс кездерінде
көптеген қант зауыттары қирап, 1921-1922 жылдары қант өндіру 51 мың. т
төмендеді.
1922 жылдың аяғында кант өндіру жоғарлап көптеп қант зауыттары бой
көтере бастады. 1930 жылы қант өнеркәсіптерінің өнімі екі есе жоғарлады.
1930 -1931 бір мезгілде 1,78 млн. т құмшекер өндірілді.
1940 жылы екінші дүниежүзілік соғыстың алдыңғы жылдарында отандық
қант өнеркәсіптерінде 2,17 млн. т қант өндірілді. Соғыс жылдары көптеген
шығындар мемлекетке зиянды әсерін тигізді. 1950 жылдарға таман Кеңес
үкіметі шекараларындағы қант зауыттары толығымен қайта салынып жұмысқа
кірісті.
1991 жылы Кеңес үкіметінде тәулігіне 840 мың. т қызылша өңдейтін
318 қант зауыты жұмыс істеді. 1990-1991 жылдары 12,3 млн. т қант өндірілді,
оның 3,8 қамыс қант шикізатынан өндірілген.
Қазіргі кезде Ресей Федерациясында 95 қант зауыттары жұмыс
атқарады. Бір зауыт тәулігіне орта есеппен 2,84 мың. т қызылша өңдейді.
Қызылша егістік жерлері 1,5 млн. га азайып қалды.
Алғашқы да айтылғандай Ресейде 18 ғ. шақпақ-қант өндіру зауыты
шетелден әкелінетін қамыс қантын өңдесе соңғы жылдары өнеркәсіптер қант
қызылшасын өңдеп, шақпақ-қант өндіреді. Бірінші қант зауыты тәулігіне 0,5 т
шақпақ-қант өндіреді. 1938 жылы құйылған шақпақ-қант сапасына сәйкес,
тығыздалған шақпақ-қант алу тәсілдері қарастырылды.
Қазіргі кезде Ресейде арнайы үш шақпақ-қант өндіру зауыты, қант
қызылшасы зауытында 8 шақпақ-қант өндіру бөлімшелері жұмыс атқарады.
Шетелде қызылша өсірудің үздік технологиясы енгізу, тұрақты өнім
алу және көлік қатынасы саласын дамыту барысында қызылша өңдеу, бірлік
қуаттылығы бойынша тәулігіне 6-12 мың. т өңделеді.
Төменде 1993 жылғы ЕЭС елдерінде қант өндіру өнеркәсіптерінің (
мың.т тәу) орта өндірістіліг мөлшері көрсетілген.
1 кесте
Ел Зауыттар саны Орта қуаттылығы
Рессей 95 2,84
Франция 48 8,8
ФРМ 49 5,4
Нидерланд 7 11,7
Великобритания 10 6,6
Бельгия 11 7,4
Италия 28 6,4
Испания 24 4,4
Франциядағы ``Connatre`` қызылша өңдейтін әлемдегі ең үлкен
зауыты. Ол тәулігіне 25 мың. т қызылша өңдейді. ФРМ ``Plattlіng`` қант
зауытының өндірістік қуаттылығы тәулігіне 15 мың.т. 1992 жылы Тайланд
мемлекетіне өндірістік қуаттылығы тәулігіне 26 мың. т қамыс қанттын
өңдейтін ``Super Fabrіk`` зауыты пайдалануға берілді. Мұнда 12 мың адам екі
кезекпен 10 сағат жұмыс атқарады
1.2 Өндірістегі сапа менеджменті және сапа мәселелері
Сапа менеджмент жүйесін құру үшін, өндірістің жоғарғы басшылығының
стратегиялық шешімі қажет етіледі. Өндірісте сапа менеджмент жүйесін
әзірлеуге және енгізуге өндірістің өзгерген қажеттіліктері, нақты
мақсаттары, өндірілген өнім, қолданылатын үрдістер, көлемдер және құрылым
әсер етеді. Осы стандарт сапа менеджментінің сегіз принципіне негізделеді.
Бірақ ол сапа менеджменті жүйесінің құрылымдағы біркелкілікті немесе
құжаттамадағы біркелкілікті ұсынбайды.
Өндірістің мақсаттары:
- өзінің тұтынушыларының және басқа да қызығушылық танытқан тараптардың
(өндірістің қызметкерлері, жеткізушілер, иелер, қоғамдар) қажеттіліктері
мен күтүлерін анықтау және қанағаттандыру, бәсекелік кұресте
артықшылықты қамтамасыз ету және осыны нәтижелі және тиімді жүзеге
асыру;
- өндірістің жалпы тиімділігі мен мүмкіншіліктерін жету деңгейінде ұстау
және көтеру.
Сапа менеджменті принциптерін қолдану, тікелей пайданы қамтамасыз
етіп қана қоймайды, сонымен бірге шығындар мен тәуекелдер менеджментіне
маңызды салым енгізеді. Пайдамен шығындар және тәуекел менеджментімен
пайдалы ойлар өндіріс, оның тұтынушылары және басқада қызығушы тараптар
үшін маңызды. Өнеркәсіптің жалпы тиімділігіне қатысты ойлар:
- тұтынушылар ықыластылығына;
- қайталама іскерлік қарым-қатынастар мен үндеулерге;
- кіріс және нарықтағы үлес сияқты жұмыс нәтижелері;
- нарық мүмкіншіліктеріне икемді және тез әсер ету;
- шығындар мен ресурстарды оңтайландыру арқылы, сондай-ақ нарық
өзгерістеріне бейімділік және бірдей әсер ету арқасында өндіріс үшін,
құндылық құру мүмкіншілігіне әсер ете алады.
Өндірістің жетістіктерін жетекшілік және басшылық жүйелі және ашық
менеджментті талап етеді. Жетістікке жету үшін қызығушы тараптардың
қажеттіктерін есепке алып өндірістің нәтижелелегі мен тиімділігін үнемі
жақсарту үшін әзірленген менеджмент жүйесін енгізу және үнемі жұмысшы
қалыпта ұстау керек.
Сапаның стандарттарын ұстап тұру маңызды бәлсенділік туғызып
отыр. Сапаға деген қызығушылық барысында сатып алу сұрағына ұжымдық
көзқарастар пайда болды.
Сапа мәселесі экономикалық, социалдық және экологиялық
қауіпсіздіктің маңызды шарты. Қазіргі заман әдебиеттерінде және тәжірибеде
сапа түсінігіне әртүрлі тұжырымдар берілген. Стандартау жөніндегі
халықаралық мекеме өнімнің барлық қасиеттерін және мінездемесін немесе
ұсынылған және келісілген талаптардың қанағаттандырылуын анықтайды. Бұл
стандарт сапа қамтамасыздандырылуы, сапа басқару деген түсініктерді
жүргізді.
Өнеркәсіп сапа менеджменті жүйесін әзірлеу, құжаттау, енгізуі,
жұмысшы жағдайында ұстауы және осы стандар талаптарына сәйкес оның
нәтижелілігін ұдайы жақсартып отыруы керек.
Өндіріс:
- сапа менеджментінің жүйесіне қажетті үрдісті анықтауы және оларды
барлық өдірісте қолдануы;
- осы үрдістің бірізділігін және өзара әрекетін анықтау;
- осы үрдістерді жүзеге асыруда, сондай-ақ басқаруда нәтижелілікті
қамтамасыз етуге қажетті критериилер мен әдістерді анықтау;
- жоспарланған нәтижелерге жету және осы үрдістерді үнемі жетілдіру үшін
қажетті шараларды қабылдауы керек.
Өнеркәсіп осы стандарттың талаптарына сәйкес осы үрдістердің
менеджментін жүзеге асыруы керек.
Егер өнеркәсіп өнімнің талаптарға сәйкестігіне әсер ететін қандайда
болсын үрдістерді орындауды басқа өнеркәсіптерге беруді шешсе, ол өз
тарапынан осы үрдістерге бақылауды қамтамасыз етуі керек. Оларды
басқару сапа менеджментінің жүйесінде анықталуы керек.
Жоғарғы басшылыққа:
- нақты түсінікті болатын, нәтижелілігі мен тиімділігі тұрғысынан
менеджментке салынған және жетілдірілген жүйелер үрдістерді анықтау;
- үрдістерді нәтижелі және тиімді орындау және басқару, сондай-ақ ұйымның
қанағаттандырарлық әрекетін анықтау үшін көрсеткіштер және деректермен
қамтамасыз ету арқылы тұтынушыға бағдарланған өндірісті құруы керек.
Тұтынушыға бейімделген өндірісті құру жөніндегі қызмет мысалдары:
1. өндіріс қызметін жақсартуға жеткізетін үрдістерді анықтау және көтеру;
2. үнемі үрдістер туралы деректер мен ақпараттарды жинақтау және
пайдалану;
3. үнемі жақсарту бағытында даму;
4. өзін өзі бағалау және басшылық тарапынан талдау сияқты үрдістерді
жетілдіруді бағалау үшін қажетті әдістерді қолдану болып табылады.
Өндіріске сапа менеджментінің принциптерін пайдалану.
Өндірісті жемісті жетекшілік ету үшін менеджменті жүйелі және ашық
жүзеге асыру керек. Осы стандартта ұсынылатын ұйымға жетекшілік ету үшін
ұсыныстар сапа менеджментінің сегіз принципіне негізделген.
Бұл принциптер өндіріс қызметін жақсарту мақсатымен жоғарғы
басшылықпен қолдану үшін әзірленеді. Олар осы стандарттың мазмұнына
енгізілген. Олар:
1. Тұтынушыға бейімделу
Өндірістер өздерінің тұтынушыларына мүдделі, сондықтан олардың
ағымдағы және келешектегі түсінуі, олардың талаптарын орындауы және олардың
күтүлерінен асып түсуге ұмтылу керек.
2. Басшылық жетекшілігі
Басшылық өндіріс қызметінің мақсат және бағыт бірліктерін
қамтамасыз етеді. Олар өндіріс қызметкерлері міндеттерін шешуде толықтай
тарту үшін ішкі орган құрып демеу жасау керек.
3. Қызметкерлерді тарту
Барлық деңгейдегі қызметкерлер өндірістің негізін құрайды, және
олардың толықтай тартылуы өндіріске олардың мүмкіншіліктерін барынша
пайдалануға мүмкіндік береді.
4. Үрдістік келісім
Қызмет және қажет ресурстармен үрдіс ретінде басқарған жағдайда
қажетті нәтижеге тиімді жетіледі.
5. Менеджментке жүйелі келісім
Өзара байланыс үрдістерді жүйе ретінде тану, түсіну және олардың
менеджменті өндіріске мақсаттарға жетуде нәтижелілік пен тиімділікке өз
үлесін қосады.
6. Ұдайы жақсарту
Өндіріс қызметін ұдайы жақсарту оның бұлжымас мақсаты ретінде
қарастыру керек.
7. Фактілерге негізделген шешімдерді қабылдау
Тиімді шешімдер деректер мен ақпараттардың талдауына негізделеді.
8. Жетекшілермен өзара қарым-қатынастар
Өндіріс және олардың жеткізушілері өзара тәуелді, өзара пайда
қарым-қатынасы екі тараптың құндылық құру мүмкіндіктерін жоғарлатады.
Өндіріспен менеджменттің сегіз принципін тиімді пайдалану
нәтижесінде ақша айналымын арттыру, құндылық құру және тұрақтылықты көтеру
сияқты қызығушы тараптар үшін пайда әкеледі.
2. Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік құжаттар
1. МемСТ 12571-98 Қант. Сахарозаны анықтау әдістері.
2. МемСТ 12570-67 Қант. Ылғалды және құрғақ затты анықтау әдістері.
3. МемСТ 12576-89 Қант. Сыртқы түрін иісін және ертіндінің тазалығын
анықтау әдістері.
4. МемСТ 12572-93 Құмшекер және рафинад канты. Түстілігін анықтау әдістері.
5. МемСТ 12574-93 Құмшекер және рафинад канты. Күлділігін анықтау әдістері.
6. МемСТ 8516-78 Қант қаптары. ТШ.
7. .МемСТ 1770-74 Лабораториялық шыны өлшеу ыдысы. Цилиндірлер, мензурка,
пробирка. ТШ.
8. МемСТ 4204-77 Күкірт қышқылы. ТШ.
9. МемСТ 12569-85 Қант. Қабылдап алу және үлгі алу әдістері.
10. МемСТ 6709-72 Дистильденген су. ТШ.
11. МемСТ 4234-77 Хлорлы калий. ТШ.
12. МемСТ 26907-86 Қант. Ұзақ сақтау шарттары.
13. МемСТ 26927-86 Шикізат және тағам өнімдері. Сынапты анықтау әдістері.
14. МемСТ 26930-86 Шикізат және тағам өнімдері. Мышьякты анықтау әдістері.
15. МемСТ 26931-86 Шикізат және тағам өнімдері. Мысты анықтау әдістері.
16. МемСТ 26932-86 Шикізат және тағам өнімдері. Қорғасынды анықтау
әдістері.
17. МемСТ 26933-86 Шикізат және тағам өнімдері. Кадмийді анықтау әдістері.
18. МемСТ 26934-86 Шикізат және тағам өнімдері. Мырышты анықтау әдістері.
анықтау әдістері.
19. МемСТ 26968-86 Рафинатталған құмшекер. Микробиологиялық әдістері.
20. Мем СТ 12570-98 Қант. Ылғалдылықпен құрғақ заттарды анықтау әдістері.
21. Мем СТ 12575-86 Қант. Редуцирлейтін заттарды анықтау әдісі.
22. Мем СТ 9147-80 Фарфорлы ыдыстар және лабораториялық қондырғылар. ТШ
23. Мем СТ 12026-76 Лабораториялық фильтрлеу қағаздары. ТШ
24. Мем СТ 6563-75 Арнайы металлдардан және қортпалардан жасалған
техникалық бұйымдар. ТШ.
25. Мем СТ 24104-88 Жалпы арналған лабораториялық таразылар. ТШ.
26. Мем СТ 25336-82 Лабораториялық шыны ыдыстармен қондырғылар. Негізгі
көлемімен параметрлерімен.
27. Мем СТ 28498-90 Әйнек термометрлер. ТШ.
28. Мем СТ 1027-67 Сірке қышқылды 3- сулы қорғасын. ТШ.
29. Мем СТ 18481-81 Әйнек ареометр және цилиндр. ТШ.
30. Мем СТ 26930-86 Тағамдық шикізаттармен өнімдер. Мышьякты анықтау әдісі.
31. ПР РК50.3.33-97 КР сертификаттау жүйесі. Қантты сертификаттау тәртібі.
32. СанЕмН 4630-88 Саяз сулардың ластануынан қорғаудйң санитарлық нормалары
мен ережелері.
33. СанЕмН 4946-89 Тұрғын жерлердегі атмосфералық ауаны қорғаудың
санитарлық нормалары мен ережелері.
34. СанЕмН 42-123-4940-88 Балалар, емдік және диетикалық тағамды
микробиологиялық нормалар және әдістері бойынша бақылау.
35. Мем Ст 26884-86 Қант өнеркәсібіндегі өнімдер. ТШ.
Терминдар мен анықтамалар
Қант шикізаты-бөлектенген кристалл түрінде қызылшаны немесе қамыс қантын
өңдеу барысында алынады.
Құмшекер- негізінен сахарозадан құрылатын, бөлектенген кристалл, көлемі 0,5
мм ден 2,5 дейін.
Қант опасы- 0,1 мм дейін ұнтақталған қант кристаллы.
Шақпақ қант - құмшекерге қарағанда тазалығы жоғары, негізінен сахарозадан
тұратын тағам өнімі.
Шақпақталған құмшекер- шақпақ қант түрінде бөлектенген кристалл.
Шақпақ опасы- шақпақ қанттың 0,1 мм дейін ұнтақтақталған кристалы.
2.2 Әдістемелік жұмыстар мен материалдар
Дипломдық жұмысқа Алматы-қант ААҚ алынған деректер материалдар
ретінде қолданылды.
2.2.1 Алматы-қант ААҚ мінездемесі
Қазақстанда қызылша өндеу мақсатында 1934 жылы тағам өнеркәсібінің
наркомы бұйрығымен Боролдай аймағында қызылша өндеу орны белгіленді. 1942
жылы Алматы қант зауыты негізделуіне ықпал еткен аймақтағы колхоздардан
қызылша алуды көздеді. Осы жылдың шілде айында Украинаның Краснозвездинск
зауытынан энергитикалық қондырғылар, Ресейдің Выборск қант зауытынан булау
құбырлары және көптеген техникалық жабдықтар әкелінді.
29 күн созылған бір мезгілде зауыт 1200 т қант өндірді. 1993 жылы
зауыт Алматы-қант ашық акционерлік қоғамға ауыстырылды.
1995 жылы тамызда өнеркәсіптің 60( пайыз жарна қағаздарын ағылшын
фирмасы Мэн Шугар Рефайнинг Лимитедң, 30( пайыз жарна қағаздарын жарғылық
қор қалған жарна қағаздарының 10( пайыз Алматы-қант ұжымымен негіздеген.
Орналасқан жері (мекен-жайы): Алматы облысы, Іле ауданы, Боролдай
ауылы.
Жұмыс орны саны: 377
Инжинерлік тармақпен қамтамасыздандыру- Көлік дәліздері
автомабильдерге арналған дәліз жолдарға арналған.
Жылумен қамтамасыздандыру- бумен жабдықтандыруды
жылуэлектрорталығы (ЖЭО) қамтамассыз етеді.
Сумен қамтамасыздандыру- Алматы-қант ААҚ аймағындағы су
қоймалары.
Сақтау қоймалары- Өнеркәсіп ішінде арнайы салынған сақтау
қоймалары бар.
Өнім- құмшекер.
Тұтынушылар- Қазақстан аймағындағы және ауданда көтерме сауда
тұтынушылары.
Тасмалдаушы: Ағылшын фирмасы Pacol Tradіngң L.T.D.
Cала- Негізгі өндірістің 2 ауыспалы жұмыс кестесін және негізгі
өндірістіке берілген 8 сағаттық жұмыс кестесінің орындалуына өнеркәсіпте 4
бригада жұмыс атқарады.
Өндірістік үрдіс - Технологиялық үрдіске мына әсер еткен негізгі
цехтар:
- қант шикізатын өңдеу кезіндегі клеровкілеу бөлімі
- қызылшы өңдеу цехы;
- шырын тазарту цехы;
- өнім цехы;
- жөндеу цехы.
Қосымша цехтерге:
- электроцех;
- механикалық жөндеу шеберханасы;
- көлік цехі;
- механикалық цех.
Өнеркәсіп- зауыттың өндірістілік қуаттылығы бойынша бір тәулікте
300 т. қант шикізатын 1700 т. қант қызылшасын өңделеді.
Нарық- дайын өнімді сатумен ағылшын фирмасы айналысады.
Зауыт ашылған күннен бастап қазіргі уақытқа дейін 1 562 100 т.
қант сатты.
Зауыттың өндіріс қуаттылығы жоғарлаған кезеңдерде
яғни соңғы бес жылдықта 381 663 т. қант сатты.
2.2.2 Сапа жүйесін құрастыру және енгізу әдістері
Осы стандартта бекітілген сапа менеджментінің жүйесіне талаптар,
қант өніміне талаптарды толықтырушы болып табылады. Ескерту белгіленген
ақпарат, сәйкес талантарды түсінү немесе түсіндіру жөніндегі әдістемелік
нұсқау болып табылады.
Осы стандарт Алматы-қант ААҚ тұтынушылар, регламенттер, және
өзінің талаптарын орындай алу мүмкіндігін бағалау мақсатында, сертификаттау
орындарын қоса, ішкі және сыртқы талаптармен пайдалана алады.
Сапа манеджментінің жүйесін құру үшін Алматы-қантының стратегмялық
шешімі қажет етіледі. Алматы-қантының сапа менеджментінің жүйесін жобалау
мен енгізуге ауысып отыратын сұраныстар, әсіресе мақсаттар, өндірілетін
өнім, қолданылатын үрдістер, ұйымның көлемімен құрылымы әсер етеді.Осы
стандарт сапа манеджменті жүйелерінің құрылымында біркелікті немесе
құжаттардың біркеліктілігін ұйғармайды.
Басшылық жауаптылығы
Жоғарғы басшылықтың сапа менеджментінің жүйесін әзірлеу және
енгізі жөнінде, сондай-ақ оның тиімділігін үнемі жақсартуды:
- Алматы-қант ААҚ тұтынушылар талаптарын, сондай-ақ заңнамалық және
регламенттейтін талаптарды орындаудың маңыздылығын жеткізу;
- сапа саласында саясатты әзірлеу;
- сапа саласында мақсаттарды әзірлеуді қамтамасыз ету;
- басшылық тарапынан талдаулар жүргізу;
- қажатті ресурстармен қамтамасыз ету арқылы өзінің міндеттерін куәлігін
қамтамасыз етуі керек.
-
Тұтынушыға қарай бейімделі
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы тұтынушылардың
қанағаттандырылуын көтеру мақсатында тұтынушылар талаптарының бекітілуін
және орындалуын қамтамасыз ету керек.
Сапа саласындағы саясат
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы сапа саласындағы саясаттың:
- Алматы-қант ААҚ мақсаттарына сәйкес болуын;
- сапа менеджменті жүйесінің талаптарға сәйкес болуын және тиімділігін
үнемі жақсартуға міндеттердің болуын;
- сапа саласында мақсаттарды қою және талдауға негіздерді құруды;
- Алматы-қант ААҚ қызметкерлеріне жеткізілуі және оған түсінікті болуын;
- үнемі қажеттілігіне ұдайы талдануын қамтамасыз ету қажет.
Жоспарлау
Алматы-қант ААҚ басшылықтары, сапа саласындағы мақсаттар, қантқа
қойылған талаптардың орындалуы үшін қажеттікті қосып өндірістің сәйкес
бөлімшелерінде және сәйкес деңгейлерде әзірленуін қамтамасыз ету қажет.
Сапа саласындағы мақсаттар өлшене алатын және сапа саласындағы саясатпен
сәйкестендіріле алуы керек.
Басшылық тарапынан талдаулар
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы жоспарлаған интервалдар арқылы
үнемі жарамдылығын, барабарлығын және тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында
ұйымның сапа менеджментінің жүйесін талдау керек.
Талдау Алматы-қант ААҚ сапа менеджментінің жүйесін жақсарту және
өзгерістер енгізу, сондай-ақ сапа саласындағы саясат және мақсаттар үшін
бағадан тұруы керек.
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы тарапынан талдау туралыжазба
жұмысшы қалыпта ұстануы керек.
Алматы-қант ААҚ басшылығы талдау үшін кіріс деректер:
- аудит нәтижелері;
- тұтынушыдан кері байланыс;
- басшылық тарапынан алдыңғы талдаудан шығатын кейінге әрекеттер;
- үрдістер қызметі және қант сәйкестігі;
- ескертетін және түзететін әрекеттер статусы;
- сапа менеджментінің жүйесіне әсер етуі мүмкен өзгерістер;
- жақсарту жөніндегі ұсыныс сияқты тиісті ақпараттан тұруы керек.
Ресурстар менеджменті
Ресурстармен қамтамасыз ету
Алматы-қант ААҚ
- сапа менеджменті жүйесін және оны жұмысшы қалыпта ұстау, сондай-ақ оның
тиімділігін ұдайы жақсартуға;
- тұтынушылардың қанағаттандырулуын, олардың талаптарын орындау арқылы
арттыруға қажетті ресурстарды анықтауы және олармен қамтамасыз етуі
қажет.
Адам ресурстары
Жұмысты орындайтын, өнім сапасына әсер ететін қызметкерлер алынған
білім, дайындық, әдет және тәжірибе негізінде білікті болуы керек.
Алматы-қант ААҚ
- қант сапасына әсер тигізетін жұмысты орындаушы қызметкерлерге қажетті
біліктілікті анықтауы;
- осы қажеттіктерді қанағаттандыру мақсатында дайындықты қамтамасыз етуі
немесе басқа әрекетті жүзеге асыруы;
- қабылданған шаралардың тиімділігін бағалау;
- өз қызметкерлерінің әрекетінің актуалділігін және маңыздылығын және сапа
саласында мақсаттарға жетуге салымы туралы білуін қамтамасыз етуі;
- білімі, дайындығы, әдеттері және тәжірибелері туралы сәйкес жазбаларды
жұмысшы қалыпта ұстауы керек.
Инфрақұрылым
Алматы-қант ААҚ өнімнің талаптарға сәйкестігіне жеткізуге
қажетті инфрақұрылым анықтауы, қамтамасыз етуі және жұмысшы қалыпта ұстауы
керек. Инфрақұрылым, егер бұл мақсатқа сай болса:
- ғимараттардан, жұмыс орны және онымен байланысқан еңбек құралдарынан;
- өндірістік үрдістер үшін жабдықтар (техникалық, бағдарламалық
жабдықтар);
- қамтамасыз ету қызметтері (мысалы, көлік немесе байланыс) тұра алады.
Өндірістік орта
Алматы-қант ААҚ өнімінің талаптарға сәйкестігіне жеткізуге
қажетті өндірістік ортаны құруы және оны басқару қажет.
Басшылық ұйым әрекетін жақсарту мақсатында өндірістік ортаның
қызметкерлердің негізделінуіне, қанағаттануына және жұмысына оң әсер етуін
қамтамасыз ету керек.
Адамдық және физикалық факторлар жиынтығы- қажетті өндірістік
ортаны құрады:
- ұйым қызметкерлерінің әлеуметтерін жүзеге асыру мақсатында шығармашылық
жұмыстармен мүмкіндіктер әдісіне өте толық тартуға;
- қорғау құралдарын қолдану жөнінен қауыпсіздік техникасы ережесіне және
әдістемелік нұсқауларға;
- жұмысшы орындарды орналастыруға;
- әлеуметтік өзара әрекет;
- ұйымда қызмет көрсету қызметкерлерінің құралдарына;
- температураға, ылғалдылығына, жырықтығына, ауа сорушыға;
- санитарлық жағдайларға, тазалыққа, шуға, дірілге және ластануына көңіл
бөлу керек.
Құрал-жабдықтарды басқару
Өндіріс жүзеге асырылатын бақылау мен өлшеуді бекітуі, сондай-ақ
өнімнің бекітілген талаптарға сәйкестігіне куәландыруды қамтамасыз ету үшін
бақылау және өлшеу құралдарын анықтау керек.
Негізделген нәтижелерді қамтамасыз ету керек жағдайда өлшеу
құралдары:
- бекітілген кезеңдерде немесе бірліктер мөлшерін халықаралық немесе ұлттық
эталондармен салыстырылып берілетін үлгілік эталондар бойынша оны қолдану
алдында қалыптануы немесе тексерілуі керек;
- қажеттілік жағдайында реттелуі;
- калибрлеу статусын бекіту мақсатында сәйкестендірілуі;
- өлшеу нәтижелерін жарамсыз қылатын реттеулерден қорғау;
- пайдалану, техникалық қызмет көрсету және сақтау барысында бұзылудан және
жағдайының төмендеуінен сақталуы керек.
Өнімнің өмірлік кезеңінің үрдістері
Өнімнің өмірлік кезеңінің үрдістерін жоспарлау.
Алматы-қант ААҚ өнімнің (қантты) өмірлік кезеңін қамтамасыз
етуге қажетті үрдістерді жоспарлауы және әзірлеуі керек. Қанттың өмірлік
кезеңінің үрдістерін жоспарлау сапа менеджменті жүйесінің басқа үрдістеріне
талаптармен сәйкестендірілуі керек.
Қанттың өмірлік кезеңінің үрдістерін жоспарлаған кезде, ұйым, егер бұл
мақсатқа сай болса:
- сапа саласындағы мақсаттар және өнімге талаптар;
- үрдістерді, құжаттарды әзірлеуге, сондай-ақ өнімге қажетті ресурстармен
қамтамасыз етуге қажеттілікті;
- қантқа қажетті верификация және валидтеу, мониторинг, бақылау және сынау
жөніндегі қажетті әрекеттерді, сондай-ақ өнімді қабылдаудың
критерийлерін;
- қанттың өмірлік кезеңінің үрдістері және алынған өнімнің талаптарға
жауап беретіндігі туралы куәлікпен қамтамасыз ету үшін қажетті
жазбаларды бекітуі керек.
Бұндай жоспарлаудың нәтижесі ұйым жұмысының әдісіне жақын келетін
нысанда бола алады.
Тұтынушылармен байланысты үрдістер
Өнімге қатысты талаптарды анықтау.
Алматы-қант ААҚ
- тұтынушылармен бекітілген талаптарды, жеткізу бойынша және жеткізуден
кейінгі әрекетке талаптарды қоса;
- тұтынушымен бекітілмеген, бірақ кажет жерде арнайы немесе болжалданған
жерде пайдалануға қажетті талаптарды;
- қажет жерде өнімге қатысты заңнамалы немесе раглменттейтін талаптарды;
- Алматы-қант ААҚ өндірісімен бекітілген басқа да қосымша талаптарды
анықтауы керек.
Қант өніміне қатысты талаптарға талдаулар
Алматы-қант ААҚ қант өніміне қатысты талаптарды талдауы керек.
Бұл талдау ұйыммен тұтынушыға өнімді жеткізуді (тендірлерді ұсыну, шарт
немесе тапсырысты қабылдау, шартқа немесе тапсырысқа өзгерістерді қабылдау)
қабылдағанға дейін жүргізілуі керек және
- өнімге талаптардың анықталғандығын;
- шарт немесе тапсырыс талаптарының бұрынғы нысандалғанынан
айырмашылықтарының келісілуін;
- ұйымның бекітілген талаптарды орындай алуын қамтамасыз етуі керек.
Талдау нәтижесінің, талдаудан шығатын кейінгі әрекеттердің
жазбалары жұмысшы қалыпта ұсталынуы керек.
Тұтынушылар талаптарын құжатталған өтінішпен қамтамасыз етпейтін
жағдайда, тұтынушылар талаптары, олардың қабылданғандарына дейін ұйыммен
бекітілуі тиіс.
Егер қант өніміне талаптарға өзгерістер енгізілсе, Алматы-қант
сәйкес құжаттардың дұрысталуын, ал мүдделі қызметкерлер өзгертілетін
талаптар туралы хабардар болуын қамтамасыз етуі керек.
Тұтынушымен байланысты үрдістер
Алматы-қант ААҚ
- қант өнімі туралы ақпаратқа;
- түзетүлермен қоса сұраныс, шарт немесе тапсырыстың өтуіне;
- тұтынушылар шағымдарын қоса, тұтынушылардан кері байланысқа қатысты
тұтынушылармен байланыс жөнінде нәтижелі шараларды анықтауы және жүзеге
асыруы тиіс.
Жобалау және әзілеу
Жобалауды және әзірлеуді жоспарлау.
Алматы-қант ААҚ өнімді жобалау және әзірлеуді жоспарлауы және
басқаруы қажет.
Алматы-қант ААҚ жобалау мен әзірлеуді жоспарлауда:
- жобалау мен әзірлеудің кезеңдерін;
- жобалау мен әзірлеудің әрбір кезеңіне сәйкестенген талдауды, верфикация
және валидтеуді жүргізуді;
- жобалау мен әзірлеу саласында жауаптылық пен өкілеттілікті бекітуі
керек.
Алматы-қант ААҚ тиімді байланыс және жауаптылықты нақты таратуды
қамтамасыз ету мақсатында, жобалау және әзірлеумен айланысатын түрлі
топтардың өзара әрекетін басқаруы керек.
Жобалау және әзірлеудің дамуына қарай, егер бұл мақсатқа сай болса, шығысты
жоспарлау көкейкесті етілуі керек.
Қант өніміне қойылатын талаптарға қатысты кіріс деректер анықталуы
керек, ал жазбалар жұмысшы қалыпта ұстануы тиіс. Бұл деректер:
- атқарымдық және пайдалану талаптарынан;
- жақын келетін заңнамалық және регламенттейтін талаптардан;
- қолданылатын, алдыңғы сондай жобалардан алынған ақпараттан;
- жобалау мен әзірлеу үшін маңызды басқа да талаптар болуы керек.
Бұндай кіріс деректер барабарлығына талдануы керек. Талдаулар
толық, екі ұшты емес және қарама-қайшы емес болулары керек.
Жобалау мен әзірлеудің шығыс деректері жобалау мен әзірлеуге кіріс
деректерге қатысты верификация жүргіздіре алатын нысанда ұсынылуы керек,
сондай-ақ олардың жарыққа шығуына дейін бекітілеуі тиіс.
Жобалау мен әзірлеудің шығыс деректері:
- жобалау мен әзірлеудің кіріс деректеріне жауап бере алулары;
- сатып алу, өндіру және қызмет көрсету жөніндегі сәйкес ақпаратпен
қамтамасыз етуі;
- өнімді қабылдау критериилерінің немесе оларға сілтемелерден тұруы;
- өнімнің қауіпсіздігі және дұрыс пайдалануы үшін қажет мінездемелерді
анықтауы керек.
Жақын кезіңдерде жоспарлы шараларға сәйкес жоба мен әзірленімге:
- жобалау мен әзірлеудің нәтижелерінің талаптарға жауап бере алу
мүмкіндіктерін бағалау;
- қандай да болмасын проблемаларды анықтау және қажет әрекеттер жөнінде
ұсыныстар енгізу мақсатымен жүйелі талдау жүргізіліп тұру керек.
Бұндай талдауға қатысушылардың құрамына жобалау мен әзірлеуді
талдаудың кезеңдеріне қатысы бар бөлімшелер өкілдіктері қосылуы керек.
Талдау және барлық қажетті әрекеттердің нәтижелерінің жазбасы жұмысшы
қалыпта ұстануы тиіс.
Сатып алулар
Алматы-қант ААҚ сатып алынған өнім сатып алуларға бекітілген
талаптарға сәйкес болуын қамтамасыз етуі керек.
Жеткізуші мен сатып алынған өнімге қатысты қолданылатын басқару түрімен
деңгейі, сатып алынған өнімнің кейінгі өнімді өндіруге немесе дайын өнімге
әсер етуіне қатысты болуы керек.
Алматы қантң ААҚ тұтынушыларды, өндіріс талаптарына сәйкес өнімді
жеткізу қабілеті негізінде оларды бағалауы және талдауы керек.
Сұрыптау,бағалау және қайта бағалау критерилері әзірленуі керек. Бағалау
нәтижелерінің және бағалаудан туындайтын басқа да қажетті әрекеттердің
жазбалары жұмысшы қалыпта ұстануы тиіс.
Сатып алулар жөнінде ақпарат, қажет болған жағдайда:
- өнімді, процедураларды,үрдістерді және жабдықтарды бекітуге талаптарды;
- қызметкерлердің біліктілігіне талаптарды;
- сапа менеджментінің жүйесіне талаптарды қосып тапсырыс берілген берілген
өнімді суреттеуі керек.
Жеткізушіге хабарлағанға дейін, ұйым сатып алулар жөнінде бекітілген
талаптардың барабарлығына қамтамасыз етуі керек.
Сатап алынған өнімді вирифивациялау
Өндіріс сатып алған өнімнің сатып алуларға бекітілген талаптарға
сәйкестігін қамтамасыз ету үшін қажетті бақылауды немесе басқа әрекетті
әзірлеуі және жүзеге асыруы керек.
Егер өндіріс немесе оның тұтынушысы жеткізушінің кәсіпорын
верфикациялау жөніндегі әрекетті жүзеге асырғысы келсе, өндіріс сатып алу
ақпаратында жеткізушіге өнімді тексеру және шығару әдісі бойынша ұсынылатын
шараларды бекітуі керек.
Өндіру және қызмет көрсету
Алматы-қант ААҚ өндірісті және қызмет көрсетуді басқару
жағдайында ұстауды жоспарлауы және қамтамасыз етуі керек. Басқару
жағдайлары егер бұл мақсатқа сай келсе:
- өнім мінездемесін суреттейтін ақпараттың болуынан;
- қажет жағдайда жұмысшы нұсқауларының болуынан;
- қажетті жабдықты қолданудын;
- мониторинг және өлшеу құралдарының болуы және оларды қолданудан;
- мониторинг және өлшеуді орындаудан;
- шығаруды, жеткізуді және өнімді жеткізгеннен кейінгі әрекетті жүзеге
асырудан тұрыу керек,
Өндіріс кейінге мониторинг және өлшеу арқылы тексерілмеуі мүмкін
жиынтықты шығыс деректері өлшенбейтін өндіру мен қызмет көрсетудің барлық
процестерін бекітуі керек. Оған жетіспеушіліктері өнімді пайдалануға
түскеннен кейін анықталатын барлық үрдістер жатады.
Сәйкестендіру және бірізділеу
Егер өндіріс бұл мақсатқа сай болса, өндіріс, өнімді сәйкес
жабдықтармен өндірілуі жағдайында сәйкестендіруі керек.
Өндіріс мониторинг және өлшеуге талаптарды есепке алып өнім
статусын сәйкестендіруі керек.
Егер бірізжілену талап болып табылатын болса, онда өндіріс өнімнің
бірегей сәйкестендірілуін басқаруы және тіркеуі керек.
Бақылау және өлшеу құралдарын басқару
Өндіріс жүзеге асырылатын бақылау немесе өлшеуді бекітуі, сондай
ақ өнімнің бекілген талаптарға сәйкестігіне куәліктендіруді қамтамасыз ету
үшін қажатті бақылау және өлшеу құралдарын анықтауы керек.
Өндіріс бақылау мен өлшеуге талаптармен сәйкестендірген тәсілмен
жүзеге асыруы мүмкін, жүзеге асырылып жатқандығына көз жеткізу үшін
үрдістер әзірлеуі керек.
Негізделген нәтижелерді қамтамасыз ету керек жағдайында өлшеу құралдары:
- бекітілген кезеңдерде немесе бірліктер мөлшерін халықаралық немесе
ұлттық эталондарме салыстырылып берілетін үлгілік эталондар бойынша оны
қолдану алдында қалыптануы немесе тексерілуі керек. Бұндай эталондардың
болмауы жағдайында калибрлеу немесе тексеру үшін қолданылған қор
тіркелуі;
- қажеттілік жағдайында реттелуі немесе қайта реттелуі;
- калибрлеу статусын бекіту мақсатында сәйкестендірілуі;
- өлшеу нәтижелерін жарамсыз қылатын реттеулерден қорғау болуы;
- пайдалану, техникалық қызмет көрсету және сақтау барысында бұзылудан
және жағдайының төмендеуінен сақталуы керек.
Бұдан басқа, егер жабдық талаптарға сәйкес келмейтіні белгілі
болған болса, өндіріс бағалауы және алдыңғы өлшеу нәтижелерін бекітулерін
тіркеуі керек. Өндіріс, жабдық және әсер етуге түскен қандай да болмасын
өнімге сәйкес, әрекет қабылдауы керек. Калибрлеу және тексеру нәтижесінің
жазбалары жұмысшы қалыпта ұсталуы тиіс.
Егер бекітілген талаптарды мониторинг және өлшеу жағдайында
компьютерлік бағдарламалық жабдықтар қолданылса, олардың болжалданған
қолдануды қанағаттандыру мүмкіндігі бекітілуі керек. Бұл қолдану басталмас
бұрын жүзеге асырылуы және қажет болған жағдайда қайтадан бекітілуі тиіс.
Өлшеу, талдау және жақсарту
Өндіріс
- өнім сәйкестігін көрсетуге;
- сапа менеджменті жүйесінің сәйкестігін қамтамасыз етуге;
- сапа менеджменті жүйесінің тиімділігін үнемі жақсартуға қажетті бақылау,
өлшеу, талдау және жақсарту үрдістерін жоспарлау және енгізуі керек.
Бұл қолданылатын, сонымен бірге статистикалық әдістерді анықтауды енгізуі
және олардың қолданылуын кеңейтуі керек.
Мониторинг және өлшеу
Тұтынушылардың қанағаттандырылуы
Өндіріс сапа менеджменті жүйесінің қызмет ету көрсеткішінің
өлшеуішінің бірі ретінде өндірістің тұтынушылар талаптарына сәйкестігіне
тұтынушылардың қабылдауының тиісті ақпараты ретінде бақылауда ұстауы керек.
Бұл ақпаратты алу және пайдалану әдісі бекітілуі керек.
Ішкі аудиттер (тексерулер)
Ұйым сапа менеджменті жүйесі:
- жоспарланған іс-шараларға, осы халықаралық стандарт талаптарына және
өндіріспен әзірленген сапа менеджментінің жүйесіне талаптарға сәйкес
екенін;
- тиімді енгізілген және жұмысшы қалыпта ұсталатынын бекіту мақсатында
жоспарланған интервалдарда ішкі аудиттер (тексерулер) жүргізуі керек.
Аудиттер бағдарламасы аудитке жататын үрдістер мен бөліктердің
статусы мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Тақырып бойынша ақпараттық шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. Қант саласының жағдайы туралы мәлімет ... ... ... ... ... ... .
2. Өндірістердегі сапа менеджменті және сапа мәселелері ... ...
НЕГІЗГІ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Нормативтік құжаттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Әдістемелер мен материалдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1. Алматы-қант ААҚ сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2. Сапа жүйесін енгізу және құрастыру әдістері ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Алматы-қант ААҚ қант өндіру технологиясы ... ... ... ... ...
2. Экономикалық тиімділік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3. Қортынды және ұсыныстар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4. Еңбек қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
5. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Қосымшалар.
Кіріспе
Қант адам тамақтану рационында маңызды орынға ие. Адам өзінен
бөліп шығаратын тең жарты энергия көміртегімен толтырылады, соның 13
бөлігін қант құрайды. Қант өндіретін өндірістердің негізгі шикізаты қант
қызылшасы және қамыс қанты. Бүкіл әлем бойынша 1 жылда өндірілетін 120-124
млн. т қанттың 40( пайызын қант қызылшасы, 60( пайызын қамыс қанты
құрайды.
Қазақстандағы қант өнеркісіптері Куба, Австралия Филипина және
Тайланд мемлекеттерінен әкелінген қамыс қантының шикізатын 1 жылда 3-4
млн. т өңдейді.
Импортталған қант шикізатының негізгі мөлшерін мезгіларалық
кезеңде 80-85( пайызын қант зауыты қалған 15-20( жыл бойы Жамбыл қазіргі
Таразда орналасқан шақпақ-қант зауыты өңдейді.
Қамыс қантын өңдеу барысында қант зауытының қуаттылығы және
өндірістің технико-экономикалық көрсеткіштері жоғарылап жыл бойы
жұмыскерлер жұмыспен шұғылданып отырады.
Алдыңғы қатарлы қант зауыттарында қамыс қантының 96-96,5( пайызын
өндеп қант шикізатын алады құрамында сахароза болған жағдайда шикізат 98(
пайызды құрайды.
Соңғы жылдардағы қамыс қантын өндеу барысында технико-экономикалық
талдау көрсеткіштерінің мәліметтері бойынша кант зауыттары, қамыс қантын
жеткілікті тиімсіз өңдеуде. Бұл дегеніміз отандық қант өнеркәсіптерінің
қамыс қантын сапасыз өңдеуде. Оған зауыттардағы қондырғылардың сапасыз
жұмыс атқаруы, қант шикізатын қабылдап алу және сақтау талаптарының
орындалмауы кері ықпал келтіреді.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: Алматы-қанты ААҚ КО стандарт жобасын
халақаралық ИСО 9000 стандарты бойынша құрастыру.
Ол үшін келесі мәселелер қарастырылды: Тағам өнімдерін стандарттау
және сертификаттау сұрақтарды, канттың технологиясы мен сапасы аумағындағы
нормативтік құжаттарды талдау, Қазақстан Республикасында өндірілетін
қанттың органолептикалық, физика-химиялық, микробиологилық көрсеткіштерін
анықтау, қантқа бақылау жүргізу, қантты бақылау шешіміне экономикалық
тиімділік беру.
1. Тақырып бойынша ақпараттық шолу
Қазіргі кезде техникалық деңгей және көптеген өнімдер сапасы
бүгінгі күн талаптарына сәйкес емес. Ескі төменгі сапалы өнімдер-
техникалық озықтылық қарқындылығын және өндіріс тиімділігін төмендетеді.
Өнім сапасы- қажетті табиғат ресурстарының шектеуі және адамдардың
демографиялық өсуі болып келеді. Үлкен мүкіншіліктер дәрежесімен мыналарды
бекітуге болады: сапа қоғамға белгілі бір түрдегі бағалылық, шаруашылыққа-
тиімділік.
ХХ ғ. соңында TQM (Total Qualіty Management) таңбасымен өткізіледі
(таралады) бұл Жалпы сапа тирминіне балама ретінде қолданылады. Бұл
әдістің тиімділігін алдағы қатарлы бүкіл әлем өнеркәсіптері TQM
халықаралық ой деп хабарлады.
Бүкіл ел экономикасы үшін TQM қызметі мен маңызын бағалау қиынға
түсуде. Бірақ Қазақстан Республикасына TQM принциптері, әдісі және жүйесі
өте қажетті.
Бұл аспектіде мынандай күрделі және қиын міндеттер бар:
- қазіргі кезде сұранысы жоғарғы сапалы өнім шығарып үйрену;
- өндіру сапасының дәрежесін үстап тұруды және оны жақсартуды үйрену;
- шығындарды азайтуды үйрену;
- өндірістің өндіру үрдісін жоғарлату.
Қазіргі шарттардың негізгі маңыздылығы өндірілетін өнімнің сапасын
бақылау. Өнімнің сапалылығы, бәсекелестік күресінің маңызды құралы болып
табылады. Сондықтан фирмалар өндіріс үрдісінің әрбір бөлігін, яғни шикізат
сапасын бақылау, материялдар, жартылай фабрикаттарды қадағалаудан бастап
шығарылатын өнімнің бақылау кезіндегі ғана емес пайдаланылған кездегі
көрестеткіштердің техникалық мінездемеге сәйкестігін қадағалау барысында
неғұрлым сапалы өнім шығаруға мүмкіндігі бар. Сондықтан өнімнің сапасын
бақылау өндіру үрдісінің негізгі бөліге болып отыр.
Қант өндірудің техникалық үрдістерін және дайын өнімнің сапасын
бақылауды сапа басшылығы бойынша зерттеледі.
1. Қант саласының жағдайы туралы мәлімет
Әлемде 1500 қамыс қантын және 1000 қант қызылшасын өңдейтін зауыт
жұмыс атқарады, соның 800 жуық зауыттар Европада орналасқан. Зауыттар саны
әрдайым өзгерісте болып тұрады. Көлемі жағынан кішкентай және ескірген
өндірістер жұмысын тоқтатып орнына жаңа зауыттар салынуда. Мысалға бұрынғы
ГДМ өндірістілігі тәулігіне 1,7 мың. т кішігірім 42 зауыттың орнына,
өндірістілігі тәулігіне 7,2 мың. т 9 жаңа зауыт салынды.
18 ғ. басына жуық паравоз машиналары пайда болғаннан бастап, қант
өндірістілігі жоғарлай бастады. Мысалы бірінші вакуум аппарат 1813 ж.,
қаптық сүзгіш 1824 ж., булау аппараттары және сүзгі фильтірі 1850 ж.,
диффузиялық батарея 1864 ж., центрифуга 1867 ж., кант кептіргіштері 1878ж.,
буып-тую машиналары 1891 ж. жасалған.
1747 ж неміс химигі Андреас Сигизмунд Маргграф Прусс білім
академиясында қызылшаның құрамынан кант тапқанын жария етті. Сол кездердегі
қызылшаның сахаристоты 1,5( пайыздан аспау салдарынан тәжірибелік зерттеуге
жетпеді. Неміс химигі Маргграф қайтыс болған соң оның оқушысы Франц Карл
Ахард 1784 жылы азықтық ақ қызылшаны зерттеп бастап, одан алғаш 1799 жылы
қант алды. 1799 жылы 11 қаңтарда Франц Карл зерттеу нәтижесінде алынған
қанттың үлгісін Фридрих Вильгельмге ұсынады. Фридрих Вильгельм берген ақыға
Карл Ахард Нижней Силезииде әлемде бірінші қант зауытын салды. 1802 жылдың
науырызында 1801 жылғы жиылған 250 т. қызылшаны өңдеуге кірісті. Қызылшаны
ең алдымен ағаштан жасалған тор жәшіктерде жуып, сосын үккіштерде
ұнтақтады. Алынған ботқаның шырынын сығып алып оны күкірт қышқылымен
тазартты. 1807 жылы өрт салдарынан зауыт толығымен жойылып кетті.
Тарихтағы деректерге сүйенсек Заморск тауырларын
тасмалдаушыларынан алғаш рет 1273 жылы қант кристалын тапқан.
Алғаш қант өндірілген жылдары қант тек дәріханаларда күміс құнымен
бағаланып сатылған. Оған әр бір тұтынушының қолы жете бермеген.
18 ғ. аяғына таман Ресей халқы шай сусынын тұтына бастағаннан
бастап қантқа деген сұраныс жоғарлай бастады. 1718 жылы саудагер Павел
Вестов қамыс қантын өңдеуге арналған зауыт салуғы Петр 1 рұқсатын алды.
Петр 1 Павел Вестовқа қант сапасы шетелдерде өндірілетін қаныттың сапасынан
төмен болмау керек және бағасы нарық бағасынан аспау керек деген шарттар
қойды.
1719 жылы Санкт- Петербургте бірінші зауыт жұмыс атқара бастады.
Осы жылы 600 пуд шақпақ-қант өндірілді (1 пуд(16,38 кг) 1779 жылы Санкт-
Петербургтің 5 қант зауыты 77150 пуд ақ қант өндірді. 18 ғ. аяғында Санкт-
Петербургте, Москвада және осы аймақта ондаған қант зауыттары жұмыс істеді.
Бірақ бұл зауыттарға шетелден қамыс қант шикізатын әкелінуге кеткен қаражат
мемлекеттік бюджет қорынан алынып отырды. Сондықтан Ресей Федерациясы
аудандарынан қызылша егуге жаппай жерлер қарастырылды. 1786 жылы басылымға
Описание растений Российского государства с их описаниемң деген алғаш
нұсқау кітапшалары жарық көрді. Ақ қызылша Ресей тұрғындарына бақшалық
және азықтық мәдениет ретінде танылған еді.
1792 жылы Москва университетінің фармацевтика кафедрасының
профессоры Иоген Биндгейм кітап жазып шығарды, онда спирт көмегімен
қызылшадан бірнеше грамм кристалды қант алған еңбегі туралы жазған. 1798
жылы Москва өңірінде егілген қызылшаның көп мөлшері алынды.1799 жылы
көктемде Иоген Биндгейм өзі өндірген қант үлгісін: қант басы түрінде, ақ
құмшекер және қант шикізатын қосымша хатпен Павел 1 жолдады.
Осы жылы медициналық мамандар Иоган Бендгеймнен тәуелсіз,
қызылшадан қант алудың тиімді жолдарын табу мақсатында Способ заменить
иностранный сахар домашними произведениямиң атты кітабін шығарып бүкіл
Ресей губерниясына тараты.
1800 жылы кыркүйекте Ресейдің оңтүстігін еркімен қызылша
егушілерге босату туралы бұйрық шықты. Осы амалдың арқасында шикізат өндіру
қарқынды дами бастады.
Ресейде қызылша өңдеу технологиясына Яков Есипов Степан зор үлесін
қосты. 1799-1801 ж.ж Москва губерниясы Подольск аумағында Никольск ауылында
қызылша өңдеудің ерекше амалын ойлап тапты. Ол қызылша шырын әкпен тазалау
арқылы қант алуға болатынын жариялады.
1802 жылдың басында Яков Есип қызылшаны өңдеп 250 кг қант шикізатынан 82
кг ақ қант алған.
1802 жылы қарашада Есипов Е.И Бланкеннагель қатысуымен Тульск
губерниясы Чернск уездінің Алябьев ауылында бірінші қант қызылшалы-спирт
заводын салды.
1802-1803 жылдары он бір егістіктен жиналған қызылшадан өндірістік
зауытта 4,9 т қант шикізаты алынды. Қант шикізатының тазалығы 85( пайызды
құрайды. Қант өнеркәсібінің қалған қалдықтарынан этил спиртін өңдеді.1807
жылдан бастап қант зауыттарында шақпақ-қант бөлімі жұмыс істей бастады.
1803 жылы күзде Некольск ауылында Есипов екінші ірі қант жауытын
салды онда 1803 – 1804 жылдары тек қант емес спирт, ликер өндіре бастады.
Ал олардан қалған қалдықтар мал азығына жіберіліп отырды. Есиповтың
болжаған есебі бойынша қызылша мөлшері қант шикізатының 3,1( пайызын
құрайды.
1809 жылы Орловск губерниясының Брянск уезінде И.А Мальцев үшінші
қант шикізатын өңдеуге арналған қант зауытын салды. Өнеркәсіп Брянск
машинақұрылыс зауытында өндірілген отандық қондырғылармен жабдықтандырылды.
Осы зауыттан өңделген шикізат Альбьевск зауытына шақпақ-қант жасауға
жіберіліп отырылды. Мальцев жыл бойғы өзінің жетістіктерін жариялап қант
өндіру өнеркәсібінің тиімділігін жоғарлатып отырды.
Ресей білім академиясының академигі Т.Е Ловиц бірінші отандық
қант зауытында, қызылша шырынын әкпен тазартып сахарозаның су
ертінділерінде жоғарғы температурада барынша берік болатынын ғылыми
зерттеулер жүргізіп, анықтады.
Ф. К Ардом қызылша шырынын қышқылмен тазарту амалдарын Европа және
солтүстік Америка қант зауыттары қолданып үлкен шығындарға тап болды.
Күкірт қышқылы ықпал еткен сахарозаның едәуір бөлігі жойылып кетеді.
Қызылша шырынын қышқылмен тазарту барысында алынған қант сатылымға аз
мөлшерде жіберіледі. Қызылша шырынын қышқылмен тазарту амалы 19 ғ. 30-шы
жылдары болған.
1786 жылы академик Т.Е Ловиц қант сұйықтығының құрамындағы
кристалды заттардың мөлшері жоғары болуы салдарынан, көмірдің адсорбциялық
қасиеттерін зерттеуге мүмкіндік алды.
Өндірістік орталарға жақын Ресейдің аудандарында бірінші қант
зауыттары салынса, уақыт өте Украинаның қызылша егістігіне климаттық-
құнарлылығы жоғары Чернозем ауданына бет бұра бастады.
1825 жылы Ресейде жеті қант зауыты жылына 240 т. қант өндірсе, ал
1860 жылы 380 зауыт 64 мың. т жоғары қант өндіре бастады. Бұлардың барлығы
күшті өнеркәсіптер болды. Олардың саны жылдан жылға азайып, орнына
технологиясы мен техникасы сапалы дамыған өнеркәсіптер бой көтере бастады.
Алғашқыда қызылша тамырын бумен ұнтақтап винтовый престерінде оның
шырынын сығып алған болса 1834 жылы Д.А Давыдов қызылшаның ұнтағын суық
суға матыру амалын ашты. 1841 жылдың басында Н.П Шишков қызылшаның ұнтағын
ыстық суға матырып, престеу жолымен шырын алу тәсілін диффузиялық тәсілмен
шырын алуға ауыстырды.
1864 жылы Роберт. Ю үздіксіз жұмыс істейтін диффузиялық батарея
ойлап шығарды. Ол 1866 жылы Ресейде сыналды.
1850 жылы орыс академигі Г. Гесс деффектелінген шырыннан қалған
әкті тұндыру үшін көмір қышқылын пайдаланды, ал 1863 жылы М.А Толпыгин
көмір қышқылымен диффузиялық шырынына екі сатылы сатурациялауды ұсынды.
1851 жылы А.И Федосеев пен И.А Фоменко Бакалеевск қант зауытында
әлемде бірінші рет вакуум аппаратында қант сұйықтығын ерітіп кристалл қант
алды. Баяу суу барысында сұйықтық өздігінен қант кристалына айналды. Ұсақ
кристалды сұйықтық төменгі құбырмен ағып формаға құйылады. Қантты және
кристаларалық сұйықтығын формадан алып престегі сүлгіден өткізіп
кристалдардан бөліп алды. Алынған қант шикізатын шақпақтауға дайындау:
шәрбәт болғанша еріту, қант емес заттарды белсенді көмірмен тазарту,
кристалдау қажет.
Өндірістік кезең бірнеше аптаға созылды. 1850 жылы зауыттар центрофугамен
жұмыс істей бастады.
1854 жылы инженер М.А Толпыгин технологияны жеңілдетуге және
жалпы алынған қант шикізатын шақпақтау кезеңін жоюға талпынып, бірінші
сұйықтықты центрифугілеу кезінде қант кристалын бумен ағартып ақ қант
алды. Бұл тәсілді Европада русское паравой пробелкойң деп атады.
Сұйық кристалдан ақ қант алу үшін, қант кристалын бумен ағарту
және центрифугілеу технологиясы тиімді тәсіл болып есептелді.
Ресейде тазартылған шырын сульфитациясын 1873 жылы қолдана
бастады.
1897 жылдың аяғына таман К.Ф Абрагам, В.В Ярошевский және К.Р Закс
вакуум аппаратта суыту кезінде шайқау кристализаторындағы кристалл
сұйықтықты қанытсыздандыру технологиясын ойлап тапты.
1914 жылы бірінші дүниежүзілік соғыстың алдыңғы жылдарында Ресей
аумағында 235 қант зауыты жұмыс істеген. Бұл зауыттар тәулігіне 137 мың. т
дейін қызылша өңдеген. Бір зауыт жарты тәулікте 0,57 мың.т қант қызылшасын
өңдеген. 1914-1915 жылдары бұл қант зауыттары 1,71 млн. т қант өндірген.
Бірінші дүниежүзілік соғыс және азаматтық соғыс кездерінде
көптеген қант зауыттары қирап, 1921-1922 жылдары қант өндіру 51 мың. т
төмендеді.
1922 жылдың аяғында кант өндіру жоғарлап көптеп қант зауыттары бой
көтере бастады. 1930 жылы қант өнеркәсіптерінің өнімі екі есе жоғарлады.
1930 -1931 бір мезгілде 1,78 млн. т құмшекер өндірілді.
1940 жылы екінші дүниежүзілік соғыстың алдыңғы жылдарында отандық
қант өнеркәсіптерінде 2,17 млн. т қант өндірілді. Соғыс жылдары көптеген
шығындар мемлекетке зиянды әсерін тигізді. 1950 жылдарға таман Кеңес
үкіметі шекараларындағы қант зауыттары толығымен қайта салынып жұмысқа
кірісті.
1991 жылы Кеңес үкіметінде тәулігіне 840 мың. т қызылша өңдейтін
318 қант зауыты жұмыс істеді. 1990-1991 жылдары 12,3 млн. т қант өндірілді,
оның 3,8 қамыс қант шикізатынан өндірілген.
Қазіргі кезде Ресей Федерациясында 95 қант зауыттары жұмыс
атқарады. Бір зауыт тәулігіне орта есеппен 2,84 мың. т қызылша өңдейді.
Қызылша егістік жерлері 1,5 млн. га азайып қалды.
Алғашқы да айтылғандай Ресейде 18 ғ. шақпақ-қант өндіру зауыты
шетелден әкелінетін қамыс қантын өңдесе соңғы жылдары өнеркәсіптер қант
қызылшасын өңдеп, шақпақ-қант өндіреді. Бірінші қант зауыты тәулігіне 0,5 т
шақпақ-қант өндіреді. 1938 жылы құйылған шақпақ-қант сапасына сәйкес,
тығыздалған шақпақ-қант алу тәсілдері қарастырылды.
Қазіргі кезде Ресейде арнайы үш шақпақ-қант өндіру зауыты, қант
қызылшасы зауытында 8 шақпақ-қант өндіру бөлімшелері жұмыс атқарады.
Шетелде қызылша өсірудің үздік технологиясы енгізу, тұрақты өнім
алу және көлік қатынасы саласын дамыту барысында қызылша өңдеу, бірлік
қуаттылығы бойынша тәулігіне 6-12 мың. т өңделеді.
Төменде 1993 жылғы ЕЭС елдерінде қант өндіру өнеркәсіптерінің (
мың.т тәу) орта өндірістіліг мөлшері көрсетілген.
1 кесте
Ел Зауыттар саны Орта қуаттылығы
Рессей 95 2,84
Франция 48 8,8
ФРМ 49 5,4
Нидерланд 7 11,7
Великобритания 10 6,6
Бельгия 11 7,4
Италия 28 6,4
Испания 24 4,4
Франциядағы ``Connatre`` қызылша өңдейтін әлемдегі ең үлкен
зауыты. Ол тәулігіне 25 мың. т қызылша өңдейді. ФРМ ``Plattlіng`` қант
зауытының өндірістік қуаттылығы тәулігіне 15 мың.т. 1992 жылы Тайланд
мемлекетіне өндірістік қуаттылығы тәулігіне 26 мың. т қамыс қанттын
өңдейтін ``Super Fabrіk`` зауыты пайдалануға берілді. Мұнда 12 мың адам екі
кезекпен 10 сағат жұмыс атқарады
1.2 Өндірістегі сапа менеджменті және сапа мәселелері
Сапа менеджмент жүйесін құру үшін, өндірістің жоғарғы басшылығының
стратегиялық шешімі қажет етіледі. Өндірісте сапа менеджмент жүйесін
әзірлеуге және енгізуге өндірістің өзгерген қажеттіліктері, нақты
мақсаттары, өндірілген өнім, қолданылатын үрдістер, көлемдер және құрылым
әсер етеді. Осы стандарт сапа менеджментінің сегіз принципіне негізделеді.
Бірақ ол сапа менеджменті жүйесінің құрылымдағы біркелкілікті немесе
құжаттамадағы біркелкілікті ұсынбайды.
Өндірістің мақсаттары:
- өзінің тұтынушыларының және басқа да қызығушылық танытқан тараптардың
(өндірістің қызметкерлері, жеткізушілер, иелер, қоғамдар) қажеттіліктері
мен күтүлерін анықтау және қанағаттандыру, бәсекелік кұресте
артықшылықты қамтамасыз ету және осыны нәтижелі және тиімді жүзеге
асыру;
- өндірістің жалпы тиімділігі мен мүмкіншіліктерін жету деңгейінде ұстау
және көтеру.
Сапа менеджменті принциптерін қолдану, тікелей пайданы қамтамасыз
етіп қана қоймайды, сонымен бірге шығындар мен тәуекелдер менеджментіне
маңызды салым енгізеді. Пайдамен шығындар және тәуекел менеджментімен
пайдалы ойлар өндіріс, оның тұтынушылары және басқада қызығушы тараптар
үшін маңызды. Өнеркәсіптің жалпы тиімділігіне қатысты ойлар:
- тұтынушылар ықыластылығына;
- қайталама іскерлік қарым-қатынастар мен үндеулерге;
- кіріс және нарықтағы үлес сияқты жұмыс нәтижелері;
- нарық мүмкіншіліктеріне икемді және тез әсер ету;
- шығындар мен ресурстарды оңтайландыру арқылы, сондай-ақ нарық
өзгерістеріне бейімділік және бірдей әсер ету арқасында өндіріс үшін,
құндылық құру мүмкіншілігіне әсер ете алады.
Өндірістің жетістіктерін жетекшілік және басшылық жүйелі және ашық
менеджментті талап етеді. Жетістікке жету үшін қызығушы тараптардың
қажеттіктерін есепке алып өндірістің нәтижелелегі мен тиімділігін үнемі
жақсарту үшін әзірленген менеджмент жүйесін енгізу және үнемі жұмысшы
қалыпта ұстау керек.
Сапаның стандарттарын ұстап тұру маңызды бәлсенділік туғызып
отыр. Сапаға деген қызығушылық барысында сатып алу сұрағына ұжымдық
көзқарастар пайда болды.
Сапа мәселесі экономикалық, социалдық және экологиялық
қауіпсіздіктің маңызды шарты. Қазіргі заман әдебиеттерінде және тәжірибеде
сапа түсінігіне әртүрлі тұжырымдар берілген. Стандартау жөніндегі
халықаралық мекеме өнімнің барлық қасиеттерін және мінездемесін немесе
ұсынылған және келісілген талаптардың қанағаттандырылуын анықтайды. Бұл
стандарт сапа қамтамасыздандырылуы, сапа басқару деген түсініктерді
жүргізді.
Өнеркәсіп сапа менеджменті жүйесін әзірлеу, құжаттау, енгізуі,
жұмысшы жағдайында ұстауы және осы стандар талаптарына сәйкес оның
нәтижелілігін ұдайы жақсартып отыруы керек.
Өндіріс:
- сапа менеджментінің жүйесіне қажетті үрдісті анықтауы және оларды
барлық өдірісте қолдануы;
- осы үрдістің бірізділігін және өзара әрекетін анықтау;
- осы үрдістерді жүзеге асыруда, сондай-ақ басқаруда нәтижелілікті
қамтамасыз етуге қажетті критериилер мен әдістерді анықтау;
- жоспарланған нәтижелерге жету және осы үрдістерді үнемі жетілдіру үшін
қажетті шараларды қабылдауы керек.
Өнеркәсіп осы стандарттың талаптарына сәйкес осы үрдістердің
менеджментін жүзеге асыруы керек.
Егер өнеркәсіп өнімнің талаптарға сәйкестігіне әсер ететін қандайда
болсын үрдістерді орындауды басқа өнеркәсіптерге беруді шешсе, ол өз
тарапынан осы үрдістерге бақылауды қамтамасыз етуі керек. Оларды
басқару сапа менеджментінің жүйесінде анықталуы керек.
Жоғарғы басшылыққа:
- нақты түсінікті болатын, нәтижелілігі мен тиімділігі тұрғысынан
менеджментке салынған және жетілдірілген жүйелер үрдістерді анықтау;
- үрдістерді нәтижелі және тиімді орындау және басқару, сондай-ақ ұйымның
қанағаттандырарлық әрекетін анықтау үшін көрсеткіштер және деректермен
қамтамасыз ету арқылы тұтынушыға бағдарланған өндірісті құруы керек.
Тұтынушыға бейімделген өндірісті құру жөніндегі қызмет мысалдары:
1. өндіріс қызметін жақсартуға жеткізетін үрдістерді анықтау және көтеру;
2. үнемі үрдістер туралы деректер мен ақпараттарды жинақтау және
пайдалану;
3. үнемі жақсарту бағытында даму;
4. өзін өзі бағалау және басшылық тарапынан талдау сияқты үрдістерді
жетілдіруді бағалау үшін қажетті әдістерді қолдану болып табылады.
Өндіріске сапа менеджментінің принциптерін пайдалану.
Өндірісті жемісті жетекшілік ету үшін менеджменті жүйелі және ашық
жүзеге асыру керек. Осы стандартта ұсынылатын ұйымға жетекшілік ету үшін
ұсыныстар сапа менеджментінің сегіз принципіне негізделген.
Бұл принциптер өндіріс қызметін жақсарту мақсатымен жоғарғы
басшылықпен қолдану үшін әзірленеді. Олар осы стандарттың мазмұнына
енгізілген. Олар:
1. Тұтынушыға бейімделу
Өндірістер өздерінің тұтынушыларына мүдделі, сондықтан олардың
ағымдағы және келешектегі түсінуі, олардың талаптарын орындауы және олардың
күтүлерінен асып түсуге ұмтылу керек.
2. Басшылық жетекшілігі
Басшылық өндіріс қызметінің мақсат және бағыт бірліктерін
қамтамасыз етеді. Олар өндіріс қызметкерлері міндеттерін шешуде толықтай
тарту үшін ішкі орган құрып демеу жасау керек.
3. Қызметкерлерді тарту
Барлық деңгейдегі қызметкерлер өндірістің негізін құрайды, және
олардың толықтай тартылуы өндіріске олардың мүмкіншіліктерін барынша
пайдалануға мүмкіндік береді.
4. Үрдістік келісім
Қызмет және қажет ресурстармен үрдіс ретінде басқарған жағдайда
қажетті нәтижеге тиімді жетіледі.
5. Менеджментке жүйелі келісім
Өзара байланыс үрдістерді жүйе ретінде тану, түсіну және олардың
менеджменті өндіріске мақсаттарға жетуде нәтижелілік пен тиімділікке өз
үлесін қосады.
6. Ұдайы жақсарту
Өндіріс қызметін ұдайы жақсарту оның бұлжымас мақсаты ретінде
қарастыру керек.
7. Фактілерге негізделген шешімдерді қабылдау
Тиімді шешімдер деректер мен ақпараттардың талдауына негізделеді.
8. Жетекшілермен өзара қарым-қатынастар
Өндіріс және олардың жеткізушілері өзара тәуелді, өзара пайда
қарым-қатынасы екі тараптың құндылық құру мүмкіндіктерін жоғарлатады.
Өндіріспен менеджменттің сегіз принципін тиімді пайдалану
нәтижесінде ақша айналымын арттыру, құндылық құру және тұрақтылықты көтеру
сияқты қызығушы тараптар үшін пайда әкеледі.
2. Негізгі бөлім
2.1 Нормативтік құжаттар
1. МемСТ 12571-98 Қант. Сахарозаны анықтау әдістері.
2. МемСТ 12570-67 Қант. Ылғалды және құрғақ затты анықтау әдістері.
3. МемСТ 12576-89 Қант. Сыртқы түрін иісін және ертіндінің тазалығын
анықтау әдістері.
4. МемСТ 12572-93 Құмшекер және рафинад канты. Түстілігін анықтау әдістері.
5. МемСТ 12574-93 Құмшекер және рафинад канты. Күлділігін анықтау әдістері.
6. МемСТ 8516-78 Қант қаптары. ТШ.
7. .МемСТ 1770-74 Лабораториялық шыны өлшеу ыдысы. Цилиндірлер, мензурка,
пробирка. ТШ.
8. МемСТ 4204-77 Күкірт қышқылы. ТШ.
9. МемСТ 12569-85 Қант. Қабылдап алу және үлгі алу әдістері.
10. МемСТ 6709-72 Дистильденген су. ТШ.
11. МемСТ 4234-77 Хлорлы калий. ТШ.
12. МемСТ 26907-86 Қант. Ұзақ сақтау шарттары.
13. МемСТ 26927-86 Шикізат және тағам өнімдері. Сынапты анықтау әдістері.
14. МемСТ 26930-86 Шикізат және тағам өнімдері. Мышьякты анықтау әдістері.
15. МемСТ 26931-86 Шикізат және тағам өнімдері. Мысты анықтау әдістері.
16. МемСТ 26932-86 Шикізат және тағам өнімдері. Қорғасынды анықтау
әдістері.
17. МемСТ 26933-86 Шикізат және тағам өнімдері. Кадмийді анықтау әдістері.
18. МемСТ 26934-86 Шикізат және тағам өнімдері. Мырышты анықтау әдістері.
анықтау әдістері.
19. МемСТ 26968-86 Рафинатталған құмшекер. Микробиологиялық әдістері.
20. Мем СТ 12570-98 Қант. Ылғалдылықпен құрғақ заттарды анықтау әдістері.
21. Мем СТ 12575-86 Қант. Редуцирлейтін заттарды анықтау әдісі.
22. Мем СТ 9147-80 Фарфорлы ыдыстар және лабораториялық қондырғылар. ТШ
23. Мем СТ 12026-76 Лабораториялық фильтрлеу қағаздары. ТШ
24. Мем СТ 6563-75 Арнайы металлдардан және қортпалардан жасалған
техникалық бұйымдар. ТШ.
25. Мем СТ 24104-88 Жалпы арналған лабораториялық таразылар. ТШ.
26. Мем СТ 25336-82 Лабораториялық шыны ыдыстармен қондырғылар. Негізгі
көлемімен параметрлерімен.
27. Мем СТ 28498-90 Әйнек термометрлер. ТШ.
28. Мем СТ 1027-67 Сірке қышқылды 3- сулы қорғасын. ТШ.
29. Мем СТ 18481-81 Әйнек ареометр және цилиндр. ТШ.
30. Мем СТ 26930-86 Тағамдық шикізаттармен өнімдер. Мышьякты анықтау әдісі.
31. ПР РК50.3.33-97 КР сертификаттау жүйесі. Қантты сертификаттау тәртібі.
32. СанЕмН 4630-88 Саяз сулардың ластануынан қорғаудйң санитарлық нормалары
мен ережелері.
33. СанЕмН 4946-89 Тұрғын жерлердегі атмосфералық ауаны қорғаудың
санитарлық нормалары мен ережелері.
34. СанЕмН 42-123-4940-88 Балалар, емдік және диетикалық тағамды
микробиологиялық нормалар және әдістері бойынша бақылау.
35. Мем Ст 26884-86 Қант өнеркәсібіндегі өнімдер. ТШ.
Терминдар мен анықтамалар
Қант шикізаты-бөлектенген кристалл түрінде қызылшаны немесе қамыс қантын
өңдеу барысында алынады.
Құмшекер- негізінен сахарозадан құрылатын, бөлектенген кристалл, көлемі 0,5
мм ден 2,5 дейін.
Қант опасы- 0,1 мм дейін ұнтақталған қант кристаллы.
Шақпақ қант - құмшекерге қарағанда тазалығы жоғары, негізінен сахарозадан
тұратын тағам өнімі.
Шақпақталған құмшекер- шақпақ қант түрінде бөлектенген кристалл.
Шақпақ опасы- шақпақ қанттың 0,1 мм дейін ұнтақтақталған кристалы.
2.2 Әдістемелік жұмыстар мен материалдар
Дипломдық жұмысқа Алматы-қант ААҚ алынған деректер материалдар
ретінде қолданылды.
2.2.1 Алматы-қант ААҚ мінездемесі
Қазақстанда қызылша өндеу мақсатында 1934 жылы тағам өнеркәсібінің
наркомы бұйрығымен Боролдай аймағында қызылша өндеу орны белгіленді. 1942
жылы Алматы қант зауыты негізделуіне ықпал еткен аймақтағы колхоздардан
қызылша алуды көздеді. Осы жылдың шілде айында Украинаның Краснозвездинск
зауытынан энергитикалық қондырғылар, Ресейдің Выборск қант зауытынан булау
құбырлары және көптеген техникалық жабдықтар әкелінді.
29 күн созылған бір мезгілде зауыт 1200 т қант өндірді. 1993 жылы
зауыт Алматы-қант ашық акционерлік қоғамға ауыстырылды.
1995 жылы тамызда өнеркәсіптің 60( пайыз жарна қағаздарын ағылшын
фирмасы Мэн Шугар Рефайнинг Лимитедң, 30( пайыз жарна қағаздарын жарғылық
қор қалған жарна қағаздарының 10( пайыз Алматы-қант ұжымымен негіздеген.
Орналасқан жері (мекен-жайы): Алматы облысы, Іле ауданы, Боролдай
ауылы.
Жұмыс орны саны: 377
Инжинерлік тармақпен қамтамасыздандыру- Көлік дәліздері
автомабильдерге арналған дәліз жолдарға арналған.
Жылумен қамтамасыздандыру- бумен жабдықтандыруды
жылуэлектрорталығы (ЖЭО) қамтамассыз етеді.
Сумен қамтамасыздандыру- Алматы-қант ААҚ аймағындағы су
қоймалары.
Сақтау қоймалары- Өнеркәсіп ішінде арнайы салынған сақтау
қоймалары бар.
Өнім- құмшекер.
Тұтынушылар- Қазақстан аймағындағы және ауданда көтерме сауда
тұтынушылары.
Тасмалдаушы: Ағылшын фирмасы Pacol Tradіngң L.T.D.
Cала- Негізгі өндірістің 2 ауыспалы жұмыс кестесін және негізгі
өндірістіке берілген 8 сағаттық жұмыс кестесінің орындалуына өнеркәсіпте 4
бригада жұмыс атқарады.
Өндірістік үрдіс - Технологиялық үрдіске мына әсер еткен негізгі
цехтар:
- қант шикізатын өңдеу кезіндегі клеровкілеу бөлімі
- қызылшы өңдеу цехы;
- шырын тазарту цехы;
- өнім цехы;
- жөндеу цехы.
Қосымша цехтерге:
- электроцех;
- механикалық жөндеу шеберханасы;
- көлік цехі;
- механикалық цех.
Өнеркәсіп- зауыттың өндірістілік қуаттылығы бойынша бір тәулікте
300 т. қант шикізатын 1700 т. қант қызылшасын өңделеді.
Нарық- дайын өнімді сатумен ағылшын фирмасы айналысады.
Зауыт ашылған күннен бастап қазіргі уақытқа дейін 1 562 100 т.
қант сатты.
Зауыттың өндіріс қуаттылығы жоғарлаған кезеңдерде
яғни соңғы бес жылдықта 381 663 т. қант сатты.
2.2.2 Сапа жүйесін құрастыру және енгізу әдістері
Осы стандартта бекітілген сапа менеджментінің жүйесіне талаптар,
қант өніміне талаптарды толықтырушы болып табылады. Ескерту белгіленген
ақпарат, сәйкес талантарды түсінү немесе түсіндіру жөніндегі әдістемелік
нұсқау болып табылады.
Осы стандарт Алматы-қант ААҚ тұтынушылар, регламенттер, және
өзінің талаптарын орындай алу мүмкіндігін бағалау мақсатында, сертификаттау
орындарын қоса, ішкі және сыртқы талаптармен пайдалана алады.
Сапа манеджментінің жүйесін құру үшін Алматы-қантының стратегмялық
шешімі қажет етіледі. Алматы-қантының сапа менеджментінің жүйесін жобалау
мен енгізуге ауысып отыратын сұраныстар, әсіресе мақсаттар, өндірілетін
өнім, қолданылатын үрдістер, ұйымның көлемімен құрылымы әсер етеді.Осы
стандарт сапа манеджменті жүйелерінің құрылымында біркелікті немесе
құжаттардың біркеліктілігін ұйғармайды.
Басшылық жауаптылығы
Жоғарғы басшылықтың сапа менеджментінің жүйесін әзірлеу және
енгізі жөнінде, сондай-ақ оның тиімділігін үнемі жақсартуды:
- Алматы-қант ААҚ тұтынушылар талаптарын, сондай-ақ заңнамалық және
регламенттейтін талаптарды орындаудың маңыздылығын жеткізу;
- сапа саласында саясатты әзірлеу;
- сапа саласында мақсаттарды әзірлеуді қамтамасыз ету;
- басшылық тарапынан талдаулар жүргізу;
- қажатті ресурстармен қамтамасыз ету арқылы өзінің міндеттерін куәлігін
қамтамасыз етуі керек.
-
Тұтынушыға қарай бейімделі
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы тұтынушылардың
қанағаттандырылуын көтеру мақсатында тұтынушылар талаптарының бекітілуін
және орындалуын қамтамасыз ету керек.
Сапа саласындағы саясат
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы сапа саласындағы саясаттың:
- Алматы-қант ААҚ мақсаттарына сәйкес болуын;
- сапа менеджменті жүйесінің талаптарға сәйкес болуын және тиімділігін
үнемі жақсартуға міндеттердің болуын;
- сапа саласында мақсаттарды қою және талдауға негіздерді құруды;
- Алматы-қант ААҚ қызметкерлеріне жеткізілуі және оған түсінікті болуын;
- үнемі қажеттілігіне ұдайы талдануын қамтамасыз ету қажет.
Жоспарлау
Алматы-қант ААҚ басшылықтары, сапа саласындағы мақсаттар, қантқа
қойылған талаптардың орындалуы үшін қажеттікті қосып өндірістің сәйкес
бөлімшелерінде және сәйкес деңгейлерде әзірленуін қамтамасыз ету қажет.
Сапа саласындағы мақсаттар өлшене алатын және сапа саласындағы саясатпен
сәйкестендіріле алуы керек.
Басшылық тарапынан талдаулар
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы жоспарлаған интервалдар арқылы
үнемі жарамдылығын, барабарлығын және тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында
ұйымның сапа менеджментінің жүйесін талдау керек.
Талдау Алматы-қант ААҚ сапа менеджментінің жүйесін жақсарту және
өзгерістер енгізу, сондай-ақ сапа саласындағы саясат және мақсаттар үшін
бағадан тұруы керек.
Алматы-қант ААҚ жоғарғы басшылығы тарапынан талдау туралыжазба
жұмысшы қалыпта ұстануы керек.
Алматы-қант ААҚ басшылығы талдау үшін кіріс деректер:
- аудит нәтижелері;
- тұтынушыдан кері байланыс;
- басшылық тарапынан алдыңғы талдаудан шығатын кейінге әрекеттер;
- үрдістер қызметі және қант сәйкестігі;
- ескертетін және түзететін әрекеттер статусы;
- сапа менеджментінің жүйесіне әсер етуі мүмкен өзгерістер;
- жақсарту жөніндегі ұсыныс сияқты тиісті ақпараттан тұруы керек.
Ресурстар менеджменті
Ресурстармен қамтамасыз ету
Алматы-қант ААҚ
- сапа менеджменті жүйесін және оны жұмысшы қалыпта ұстау, сондай-ақ оның
тиімділігін ұдайы жақсартуға;
- тұтынушылардың қанағаттандырулуын, олардың талаптарын орындау арқылы
арттыруға қажетті ресурстарды анықтауы және олармен қамтамасыз етуі
қажет.
Адам ресурстары
Жұмысты орындайтын, өнім сапасына әсер ететін қызметкерлер алынған
білім, дайындық, әдет және тәжірибе негізінде білікті болуы керек.
Алматы-қант ААҚ
- қант сапасына әсер тигізетін жұмысты орындаушы қызметкерлерге қажетті
біліктілікті анықтауы;
- осы қажеттіктерді қанағаттандыру мақсатында дайындықты қамтамасыз етуі
немесе басқа әрекетті жүзеге асыруы;
- қабылданған шаралардың тиімділігін бағалау;
- өз қызметкерлерінің әрекетінің актуалділігін және маңыздылығын және сапа
саласында мақсаттарға жетуге салымы туралы білуін қамтамасыз етуі;
- білімі, дайындығы, әдеттері және тәжірибелері туралы сәйкес жазбаларды
жұмысшы қалыпта ұстауы керек.
Инфрақұрылым
Алматы-қант ААҚ өнімнің талаптарға сәйкестігіне жеткізуге
қажетті инфрақұрылым анықтауы, қамтамасыз етуі және жұмысшы қалыпта ұстауы
керек. Инфрақұрылым, егер бұл мақсатқа сай болса:
- ғимараттардан, жұмыс орны және онымен байланысқан еңбек құралдарынан;
- өндірістік үрдістер үшін жабдықтар (техникалық, бағдарламалық
жабдықтар);
- қамтамасыз ету қызметтері (мысалы, көлік немесе байланыс) тұра алады.
Өндірістік орта
Алматы-қант ААҚ өнімінің талаптарға сәйкестігіне жеткізуге
қажетті өндірістік ортаны құруы және оны басқару қажет.
Басшылық ұйым әрекетін жақсарту мақсатында өндірістік ортаның
қызметкерлердің негізделінуіне, қанағаттануына және жұмысына оң әсер етуін
қамтамасыз ету керек.
Адамдық және физикалық факторлар жиынтығы- қажетті өндірістік
ортаны құрады:
- ұйым қызметкерлерінің әлеуметтерін жүзеге асыру мақсатында шығармашылық
жұмыстармен мүмкіндіктер әдісіне өте толық тартуға;
- қорғау құралдарын қолдану жөнінен қауыпсіздік техникасы ережесіне және
әдістемелік нұсқауларға;
- жұмысшы орындарды орналастыруға;
- әлеуметтік өзара әрекет;
- ұйымда қызмет көрсету қызметкерлерінің құралдарына;
- температураға, ылғалдылығына, жырықтығына, ауа сорушыға;
- санитарлық жағдайларға, тазалыққа, шуға, дірілге және ластануына көңіл
бөлу керек.
Құрал-жабдықтарды басқару
Өндіріс жүзеге асырылатын бақылау мен өлшеуді бекітуі, сондай-ақ
өнімнің бекітілген талаптарға сәйкестігіне куәландыруды қамтамасыз ету үшін
бақылау және өлшеу құралдарын анықтау керек.
Негізделген нәтижелерді қамтамасыз ету керек жағдайда өлшеу
құралдары:
- бекітілген кезеңдерде немесе бірліктер мөлшерін халықаралық немесе ұлттық
эталондармен салыстырылып берілетін үлгілік эталондар бойынша оны қолдану
алдында қалыптануы немесе тексерілуі керек;
- қажеттілік жағдайында реттелуі;
- калибрлеу статусын бекіту мақсатында сәйкестендірілуі;
- өлшеу нәтижелерін жарамсыз қылатын реттеулерден қорғау;
- пайдалану, техникалық қызмет көрсету және сақтау барысында бұзылудан және
жағдайының төмендеуінен сақталуы керек.
Өнімнің өмірлік кезеңінің үрдістері
Өнімнің өмірлік кезеңінің үрдістерін жоспарлау.
Алматы-қант ААҚ өнімнің (қантты) өмірлік кезеңін қамтамасыз
етуге қажетті үрдістерді жоспарлауы және әзірлеуі керек. Қанттың өмірлік
кезеңінің үрдістерін жоспарлау сапа менеджменті жүйесінің басқа үрдістеріне
талаптармен сәйкестендірілуі керек.
Қанттың өмірлік кезеңінің үрдістерін жоспарлаған кезде, ұйым, егер бұл
мақсатқа сай болса:
- сапа саласындағы мақсаттар және өнімге талаптар;
- үрдістерді, құжаттарды әзірлеуге, сондай-ақ өнімге қажетті ресурстармен
қамтамасыз етуге қажеттілікті;
- қантқа қажетті верификация және валидтеу, мониторинг, бақылау және сынау
жөніндегі қажетті әрекеттерді, сондай-ақ өнімді қабылдаудың
критерийлерін;
- қанттың өмірлік кезеңінің үрдістері және алынған өнімнің талаптарға
жауап беретіндігі туралы куәлікпен қамтамасыз ету үшін қажетті
жазбаларды бекітуі керек.
Бұндай жоспарлаудың нәтижесі ұйым жұмысының әдісіне жақын келетін
нысанда бола алады.
Тұтынушылармен байланысты үрдістер
Өнімге қатысты талаптарды анықтау.
Алматы-қант ААҚ
- тұтынушылармен бекітілген талаптарды, жеткізу бойынша және жеткізуден
кейінгі әрекетке талаптарды қоса;
- тұтынушымен бекітілмеген, бірақ кажет жерде арнайы немесе болжалданған
жерде пайдалануға қажетті талаптарды;
- қажет жерде өнімге қатысты заңнамалы немесе раглменттейтін талаптарды;
- Алматы-қант ААҚ өндірісімен бекітілген басқа да қосымша талаптарды
анықтауы керек.
Қант өніміне қатысты талаптарға талдаулар
Алматы-қант ААҚ қант өніміне қатысты талаптарды талдауы керек.
Бұл талдау ұйыммен тұтынушыға өнімді жеткізуді (тендірлерді ұсыну, шарт
немесе тапсырысты қабылдау, шартқа немесе тапсырысқа өзгерістерді қабылдау)
қабылдағанға дейін жүргізілуі керек және
- өнімге талаптардың анықталғандығын;
- шарт немесе тапсырыс талаптарының бұрынғы нысандалғанынан
айырмашылықтарының келісілуін;
- ұйымның бекітілген талаптарды орындай алуын қамтамасыз етуі керек.
Талдау нәтижесінің, талдаудан шығатын кейінгі әрекеттердің
жазбалары жұмысшы қалыпта ұсталынуы керек.
Тұтынушылар талаптарын құжатталған өтінішпен қамтамасыз етпейтін
жағдайда, тұтынушылар талаптары, олардың қабылданғандарына дейін ұйыммен
бекітілуі тиіс.
Егер қант өніміне талаптарға өзгерістер енгізілсе, Алматы-қант
сәйкес құжаттардың дұрысталуын, ал мүдделі қызметкерлер өзгертілетін
талаптар туралы хабардар болуын қамтамасыз етуі керек.
Тұтынушымен байланысты үрдістер
Алматы-қант ААҚ
- қант өнімі туралы ақпаратқа;
- түзетүлермен қоса сұраныс, шарт немесе тапсырыстың өтуіне;
- тұтынушылар шағымдарын қоса, тұтынушылардан кері байланысқа қатысты
тұтынушылармен байланыс жөнінде нәтижелі шараларды анықтауы және жүзеге
асыруы тиіс.
Жобалау және әзілеу
Жобалауды және әзірлеуді жоспарлау.
Алматы-қант ААҚ өнімді жобалау және әзірлеуді жоспарлауы және
басқаруы қажет.
Алматы-қант ААҚ жобалау мен әзірлеуді жоспарлауда:
- жобалау мен әзірлеудің кезеңдерін;
- жобалау мен әзірлеудің әрбір кезеңіне сәйкестенген талдауды, верфикация
және валидтеуді жүргізуді;
- жобалау мен әзірлеу саласында жауаптылық пен өкілеттілікті бекітуі
керек.
Алматы-қант ААҚ тиімді байланыс және жауаптылықты нақты таратуды
қамтамасыз ету мақсатында, жобалау және әзірлеумен айланысатын түрлі
топтардың өзара әрекетін басқаруы керек.
Жобалау және әзірлеудің дамуына қарай, егер бұл мақсатқа сай болса, шығысты
жоспарлау көкейкесті етілуі керек.
Қант өніміне қойылатын талаптарға қатысты кіріс деректер анықталуы
керек, ал жазбалар жұмысшы қалыпта ұстануы тиіс. Бұл деректер:
- атқарымдық және пайдалану талаптарынан;
- жақын келетін заңнамалық және регламенттейтін талаптардан;
- қолданылатын, алдыңғы сондай жобалардан алынған ақпараттан;
- жобалау мен әзірлеу үшін маңызды басқа да талаптар болуы керек.
Бұндай кіріс деректер барабарлығына талдануы керек. Талдаулар
толық, екі ұшты емес және қарама-қайшы емес болулары керек.
Жобалау мен әзірлеудің шығыс деректері жобалау мен әзірлеуге кіріс
деректерге қатысты верификация жүргіздіре алатын нысанда ұсынылуы керек,
сондай-ақ олардың жарыққа шығуына дейін бекітілеуі тиіс.
Жобалау мен әзірлеудің шығыс деректері:
- жобалау мен әзірлеудің кіріс деректеріне жауап бере алулары;
- сатып алу, өндіру және қызмет көрсету жөніндегі сәйкес ақпаратпен
қамтамасыз етуі;
- өнімді қабылдау критериилерінің немесе оларға сілтемелерден тұруы;
- өнімнің қауіпсіздігі және дұрыс пайдалануы үшін қажет мінездемелерді
анықтауы керек.
Жақын кезіңдерде жоспарлы шараларға сәйкес жоба мен әзірленімге:
- жобалау мен әзірлеудің нәтижелерінің талаптарға жауап бере алу
мүмкіндіктерін бағалау;
- қандай да болмасын проблемаларды анықтау және қажет әрекеттер жөнінде
ұсыныстар енгізу мақсатымен жүйелі талдау жүргізіліп тұру керек.
Бұндай талдауға қатысушылардың құрамына жобалау мен әзірлеуді
талдаудың кезеңдеріне қатысы бар бөлімшелер өкілдіктері қосылуы керек.
Талдау және барлық қажетті әрекеттердің нәтижелерінің жазбасы жұмысшы
қалыпта ұстануы тиіс.
Сатып алулар
Алматы-қант ААҚ сатып алынған өнім сатып алуларға бекітілген
талаптарға сәйкес болуын қамтамасыз етуі керек.
Жеткізуші мен сатып алынған өнімге қатысты қолданылатын басқару түрімен
деңгейі, сатып алынған өнімнің кейінгі өнімді өндіруге немесе дайын өнімге
әсер етуіне қатысты болуы керек.
Алматы қантң ААҚ тұтынушыларды, өндіріс талаптарына сәйкес өнімді
жеткізу қабілеті негізінде оларды бағалауы және талдауы керек.
Сұрыптау,бағалау және қайта бағалау критерилері әзірленуі керек. Бағалау
нәтижелерінің және бағалаудан туындайтын басқа да қажетті әрекеттердің
жазбалары жұмысшы қалыпта ұстануы тиіс.
Сатып алулар жөнінде ақпарат, қажет болған жағдайда:
- өнімді, процедураларды,үрдістерді және жабдықтарды бекітуге талаптарды;
- қызметкерлердің біліктілігіне талаптарды;
- сапа менеджментінің жүйесіне талаптарды қосып тапсырыс берілген берілген
өнімді суреттеуі керек.
Жеткізушіге хабарлағанға дейін, ұйым сатып алулар жөнінде бекітілген
талаптардың барабарлығына қамтамасыз етуі керек.
Сатап алынған өнімді вирифивациялау
Өндіріс сатып алған өнімнің сатып алуларға бекітілген талаптарға
сәйкестігін қамтамасыз ету үшін қажетті бақылауды немесе басқа әрекетті
әзірлеуі және жүзеге асыруы керек.
Егер өндіріс немесе оның тұтынушысы жеткізушінің кәсіпорын
верфикациялау жөніндегі әрекетті жүзеге асырғысы келсе, өндіріс сатып алу
ақпаратында жеткізушіге өнімді тексеру және шығару әдісі бойынша ұсынылатын
шараларды бекітуі керек.
Өндіру және қызмет көрсету
Алматы-қант ААҚ өндірісті және қызмет көрсетуді басқару
жағдайында ұстауды жоспарлауы және қамтамасыз етуі керек. Басқару
жағдайлары егер бұл мақсатқа сай келсе:
- өнім мінездемесін суреттейтін ақпараттың болуынан;
- қажет жағдайда жұмысшы нұсқауларының болуынан;
- қажетті жабдықты қолданудын;
- мониторинг және өлшеу құралдарының болуы және оларды қолданудан;
- мониторинг және өлшеуді орындаудан;
- шығаруды, жеткізуді және өнімді жеткізгеннен кейінгі әрекетті жүзеге
асырудан тұрыу керек,
Өндіріс кейінге мониторинг және өлшеу арқылы тексерілмеуі мүмкін
жиынтықты шығыс деректері өлшенбейтін өндіру мен қызмет көрсетудің барлық
процестерін бекітуі керек. Оған жетіспеушіліктері өнімді пайдалануға
түскеннен кейін анықталатын барлық үрдістер жатады.
Сәйкестендіру және бірізділеу
Егер өндіріс бұл мақсатқа сай болса, өндіріс, өнімді сәйкес
жабдықтармен өндірілуі жағдайында сәйкестендіруі керек.
Өндіріс мониторинг және өлшеуге талаптарды есепке алып өнім
статусын сәйкестендіруі керек.
Егер бірізжілену талап болып табылатын болса, онда өндіріс өнімнің
бірегей сәйкестендірілуін басқаруы және тіркеуі керек.
Бақылау және өлшеу құралдарын басқару
Өндіріс жүзеге асырылатын бақылау немесе өлшеуді бекітуі, сондай
ақ өнімнің бекілген талаптарға сәйкестігіне куәліктендіруді қамтамасыз ету
үшін қажатті бақылау және өлшеу құралдарын анықтауы керек.
Өндіріс бақылау мен өлшеуге талаптармен сәйкестендірген тәсілмен
жүзеге асыруы мүмкін, жүзеге асырылып жатқандығына көз жеткізу үшін
үрдістер әзірлеуі керек.
Негізделген нәтижелерді қамтамасыз ету керек жағдайында өлшеу құралдары:
- бекітілген кезеңдерде немесе бірліктер мөлшерін халықаралық немесе
ұлттық эталондарме салыстырылып берілетін үлгілік эталондар бойынша оны
қолдану алдында қалыптануы немесе тексерілуі керек. Бұндай эталондардың
болмауы жағдайында калибрлеу немесе тексеру үшін қолданылған қор
тіркелуі;
- қажеттілік жағдайында реттелуі немесе қайта реттелуі;
- калибрлеу статусын бекіту мақсатында сәйкестендірілуі;
- өлшеу нәтижелерін жарамсыз қылатын реттеулерден қорғау болуы;
- пайдалану, техникалық қызмет көрсету және сақтау барысында бұзылудан
және жағдайының төмендеуінен сақталуы керек.
Бұдан басқа, егер жабдық талаптарға сәйкес келмейтіні белгілі
болған болса, өндіріс бағалауы және алдыңғы өлшеу нәтижелерін бекітулерін
тіркеуі керек. Өндіріс, жабдық және әсер етуге түскен қандай да болмасын
өнімге сәйкес, әрекет қабылдауы керек. Калибрлеу және тексеру нәтижесінің
жазбалары жұмысшы қалыпта ұсталуы тиіс.
Егер бекітілген талаптарды мониторинг және өлшеу жағдайында
компьютерлік бағдарламалық жабдықтар қолданылса, олардың болжалданған
қолдануды қанағаттандыру мүмкіндігі бекітілуі керек. Бұл қолдану басталмас
бұрын жүзеге асырылуы және қажет болған жағдайда қайтадан бекітілуі тиіс.
Өлшеу, талдау және жақсарту
Өндіріс
- өнім сәйкестігін көрсетуге;
- сапа менеджменті жүйесінің сәйкестігін қамтамасыз етуге;
- сапа менеджменті жүйесінің тиімділігін үнемі жақсартуға қажетті бақылау,
өлшеу, талдау және жақсарту үрдістерін жоспарлау және енгізуі керек.
Бұл қолданылатын, сонымен бірге статистикалық әдістерді анықтауды енгізуі
және олардың қолданылуын кеңейтуі керек.
Мониторинг және өлшеу
Тұтынушылардың қанағаттандырылуы
Өндіріс сапа менеджменті жүйесінің қызмет ету көрсеткішінің
өлшеуішінің бірі ретінде өндірістің тұтынушылар талаптарына сәйкестігіне
тұтынушылардың қабылдауының тиісті ақпараты ретінде бақылауда ұстауы керек.
Бұл ақпаратты алу және пайдалану әдісі бекітілуі керек.
Ішкі аудиттер (тексерулер)
Ұйым сапа менеджменті жүйесі:
- жоспарланған іс-шараларға, осы халықаралық стандарт талаптарына және
өндіріспен әзірленген сапа менеджментінің жүйесіне талаптарға сәйкес
екенін;
- тиімді енгізілген және жұмысшы қалыпта ұсталатынын бекіту мақсатында
жоспарланған интервалдарда ішкі аудиттер (тексерулер) жүргізуі керек.
Аудиттер бағдарламасы аудитке жататын үрдістер мен бөліктердің
статусы мен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz