Автосамосвалды тиеу әдісі
МАЗМҰНЫ
6 Карьер алабын ашу және оның құрылысы 15
6.1 Ашу әдісін таңдау және негіздеу 15
7 Тау жыныстарын қазып алуға дайындау 18
8 қазу тиеу жұмыстары 19
8.1 Қазу-тиеу жабдықтарының типін негіздеу 20
8.2 Қазу мен тиеудің технологиялық сұлбасы 21
8.3 Қазу-тиеу жабдықтарының өнімділігі 21
8.4 Қазу тиеу жұмыстарындағы қауіпсіздік техникасы 21
9 карьердегі тау-кен жыныстарын тасымалдау 23
9.1 Карьер көлігінің түрін таңдау 23
9.2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын анықтау 25
10 үйінділеу және ашық тау-кен жұмыстарымен бұзылған жерлерді қалпына
келтіру 35
10.1 Үйінді салу әдісін және үйінділеу жұмыстарын механизациялау типін
негіздеу 35
10.2 Үйінділердің орналасу орнын таңдау және үйінділердің параметрлерін
анықтау 35
10.3 Үйінді салымының технологиялық параметрлерін, үйінді жабдықтарының
өнімділігі мен қажетті жұмыс және инвентарлық паркін есептеу 36
10.4 Үйінді жұмыстарының жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасы 39
10.5 Бұзылған жерлерді қалпына келтіру жұмыстары 39
10.6 Қалпына келтіру жұмыстары үшін технология мен механизацияны таңдау
40
10.6.1 Үйінділер беткейлерін кесіп еңістеу 40
10.7 Жұмыстардың көлемдерін есептеу. Жұмыс жабдықтарының санын анықтау 41
10.8 Рекультивациялау жұмыстарын жүргізудегі қауіпсіздік ережелері 42
11 өндірістік процесстерді оңтайландыру 43
11.1 Экскаваторлы – автомобильді кешеннің жабдықтарының түрлері және
олардың санын анықтау 43
11.1.1 Тиеу және тасымалдау процесстерінің бірқалыпсыздығын ескеріп ЭАК
автосамосвалдар санын есептеу 45
12 құрғату және сутөкпе 56
13 Қоршаған ортаны қорғау 57
14 тау-кен және көлік жабдықтарын жөндеу 59
15 карьерді электрмен қамтамасыз ету 48
15.1 Карьердің жалпы жарықтануын есептеу 48
15.2 Карьердің есептік электр жүктемесін анықтау 52
16 өндірістік процестерді автоматтандыру 58
16.2 Экскаваторлы автомобильді кешенін автоматты түрде басқару 58
17 карьердің аэрологиясы 62
17.1 Жобаны жасау үшін бастапқы мәліметтер 62
17.2 Карьерді табиғи желдеу есебі 63
17.3 Технологиялық үрдістердегі шаң бөліну қорқындылығы. Карьердегі
атмосфера құрамын тазалау әдістері 67
18 еңбекті қорғау 74
18.1 Карьердегі адамдардың жүру қауіпсіздігі 74
18.2 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау 74
18.2.1 Кәсіпорын орналасқан жердің метеожағдайлары 74
18.2.2 Карьердегі және жұмыс орындарындағы зиянды заттардың
концентрациясы, пайда болу көздері 74
18.2.3 Жұмыс орындарындағы шу мен дірілдің пайда болуы және олармен
күресу 75
18.3 Қорғаныс шаралары қауіпсіздік техникасы 76
18.3.1 Қауіпсіздік техникасы 76
18.3.2 Электр қауіпсіздігі 77
18.3.3 Өртке қарсы шаралар 77
18.3.4 Өндірістік санитария шаралары 78
18.3.5 Опыруларды және сырғымаларды ескерту шараларын 79
19 негізгі жоспар 80
20 Экономикалық бөлім 81
20.1 Карьердің жұмыс режимін негіздеу 81
20.2 Басқару схемасын таңдау, әкімшілік шаруашылық шағындарды есептеу 81
20.3 Тау-кен жұмыстарына орналған шығындар 82
20.4 Үймереттер мен ғимараттар арналған күрделі шығындар 82
20.5 Жабдықтарды сатып алуға арналған күрделі шығындар 83
20.6 Жиынтық сметаны есептеу 84
20.7 Еңбек ақы 85
21 арнайы бөлім 88
Арнайы бөлімді қорЫтындылау 96
қорытынды 97
әдебиеттер тізімі 98
6 Карьер алабын ашу және оның құрылысы
Ашу жұмыстарының мәселелері – жер бетіндегі тау-кен қазындасын
қабылдау пунктерін орналастыруды ескере отырып қабылданған кен жұмыстарын
механикалық және қазу жүйесімен өзара байланысты шешімді.
Ашу тәсілін және оның өлшемдерін сипаттау үні кезеңге бөлінеді:
- карьер құрылысы кезеңі – оны пайдалануға беруге дейін;
- карьерді пайдалануға бергеннен бастап кен жұмыстарының максималды
пайдалану кезеңіне дейін;
- карьердің толық жұмыс істеп бітуіне дейінгі;
Кен орнының ашудың тиімді тәсілін айқындау ең күрделі және жауапты
инженерлік есептеулердің бірі болып табылады. Олардың дұрыс шешіміне тау-
кен кәсіпорындарының техника экономикалық көрсеткіштері айтарлықтай
бағынышты.
Кен орнын ашуға әсер ететін факторлар: жер беті бедері, кен орнының
жатыс элементтері, кен геология жағдайы, кен орнын қазудың өндіріс
техникалық шарттары және т.б.
Көмір қабаттарының жатуына байланысты карьердегі кен жұмыстары
солтүстік батыстан бастап оңтүстік шығысқа қарай жылжиды.
Қабаттардың жайпақ орналасуы ішкі үйінділердің орналасуына мүмкіндік
туғызады.
Ашу схемасы және кен жұмысын ұйымдастыру кен орнындағы қабаттардың –
кен – геологиялық жату жағдайына байланысты анықталады.
6.1 Ашу әдісін таңдау және негіздеу
Қаражыра кен орның геологиялық жату жағдайына байланысты, алғашқы
кезеңде, яғни жоғарғы деңгеижиектер сыртқы жекеленген өр жолдармен ашылады.
Қарапайым тиінді жекеленген сыртқы өожолдармен ашу карьер нұсқасының сырт
жағынан жүргізілген жеке оржол арқылы әрбір кемерге кіруді қамтамасыз
етеді. Бұл тәсіл аз және орташа қалыңдықты жазық немесе жайпақ жатқан
тақталары бар кен орындарын ашуда қолданылады. (6.1 сурет).
Қарастырылып отырған ашу тәсілімен 3 кемерді ашу жұмыстары
жүргізіледі. Ал төменгі деңгейжиектері көмір қабатының төмендеуі барысында
ішкі өржолдармен ашылады.
Күрделі оржолдар трассасының формасын негіздеу
Жоспардағы трассаның формасын карьер аласының өлшемдеріне басшы
көтерме және профиль элементтеріне сәйкес келеді.
Трассаның теориялық ұзындығы трасса өтетін деңгейжиектер арасындағы
биіктіктер айырмасынан және трассаның деңгейжиегіне қатысты еңістігінен
анықталады.
Трассаның теориялық ұзындығы
(6.1)
мұндағы - трассаның басшы көтермесі
Трассаның нақты ұзындығы теориялық ұзындықтан көп болады, өйткені оның
еңкіштігі қисық сызықты учаскелерде және оржолдың жұмыс алаңымен түйісу
алаңында азаяды. Сонда трассаның нақты ұзындығы
(6.2)
мұндағы - трассаның ұзару коэффициенті,
1,1=137,5 м
Оржол жүргізу жұмыстарының көлемі
Жекеленген сыртқы оржолдардың көлемі олардың көлденең қимасына, түйісу
пунктеріне, олардың конструкциясына, ашылатын кемелердің санына тәуелді
болады. Ол келесі формуламен анықталады.
(6.3)
мұндағы - кемер биіктігі, м; в – ор жол табанының ені, м; -
кемер беткейінің құлау бұрышы, град; вт – көлік бермасының ені, вт=18м.
7 Тау жыныстарын қазып алуға дайындау
Тау-кен жыныстарын қазуға дайындау тау жыныстарының қоспаларын қазу
және үйінділеу процестері үшін техникалық мүмкіндікті және қолайлы жағдайды
жасау мақсатымен жүргізіледі. Қаражыра көмір кенішіндегі тау жыныстарының
түрі жұмсақ () болғандықтан аттыру жұмыстары жүргізілмейді. Тау
жыныстарын қазуға дайындау әдісі механикалық қажыту арқылы жүргізіледі.
Қажыту жұмыстары қазумен қатар экт. Экскаваторымен жүргізіледі.
8 қазу тиеу жұмыстары
8.1 Қазу-тиеу жабдықтарының типін негіздеу
Жобада көмірді қазып алуда аттырусыз қабаттап сұрыптап қазу
технологиясы қолданылады. Екі жақын орналасқан қабаттарды аттырусыз
қабаттап сұрыптап қазу өте күрделі кенжарда үш қазу. Кемерімен екі көмір
қабатымен және бір босжыныс қабатымен қазу арқылы жүргізіледі. Аршу
жұмыстарында экг-8 ге экскаваторы, ал көмір қазуда шөміш шымдылығы 6,5м3.
Демаг Н-95 гидроэкскаваторы қолданылады. Аршу және кен қазу
экскаваторларының техникалық сипаттамалары сәйкесінше 8.1 және 8.2 кестеде
келтірілген
8.1 кесте – экГ-8ге экскаваторының техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштер Мәні
Шөміш сиымдылығы, м3. 8
Тұру деңгейіндегі қосу радиусы, м 11,9
Барынша көп қосу радиусы, м 18,2
Барынша көп қосу биіктігі, м 12,5
8.1 Кестенің жалғасы
Көрсеткіштер Мәні
Барынша көп төгу радиусы, м 16,3
Экскаватор массасы, m 370
Табанына қысымы, Па 2,03·105
Жұмыс циклінің ұзақтығы, с 28
8.2 кесте – Демаг Н-95 гидроэкскаваторының техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштер Мәні
Шөміш сиымдылығы, м3. 6,5
Шөміш ені, м 2,87
Қосудың үлкен радиусы, м 10,22
Кузовтың айналу радиусы, м 4,2
Қазу биіктігі, м 5-5,5
Қазу радиусы, м 9,97
Тұру деңгейіндегі барынша үлкен қазу тереңдігі, м 3,48
Массасы, m 93
8.2 Қазу мен тиеудің технологиялық сұлбасы
Қаражыра кен орнында бос жыныстарды қазу жұмыстарында қолданылатын ЭКГ-
8ге экскаваторы конструкциялық жасалынуы тау-кен механикалық жағдайы
бойынша үздіксіз қимылды қазу тиеу машиналарын қолдану тиімсіз кезде
қолдануға мүмкіндік туғызады. Тау жыныстарын алдын-ала қажытпай қазады.
Экскаватордың тұру деңгейінде тау-кен жыныстары қоспаларын көлік
құралдарына тиеу кезінде тұйық тілменің ені көлік комуникацияларын
орналастыруға және көлік құралдарын тиеуге беру сұлбасына байланысты
болады.
Көмір өндіру жұмыстарында Демаг Н-95 гидравликалық экскаваторы
қолданылады. Автомобиль көлігі экскаваторлардың орналасу деңгейінде
бүйірінен тиеу сұлбасы бойынша орналасады.
Жоғарыдан қазу кезінде кенжардың биіктігі экскаватордың қазу
биіктігінен аспауы керек.
Кенжардың ені аршу жұмыстарында 17,85 м, ал өндіру жұмыстарында 14,5 м
болады. (5.2) формула бойынша анықталған.
8.3 Қазу-тиеу жабдықтарының өнімділігі
Қабаттап сұрыптап қазу кезінде күрделі кенжарларды көмір және бос
жыныс қабаттарын бөліп қазу қажеттілігіне байланысты қазу-тиеу
операцияларының қиындығы өседі. Осының нәтижесінде қазу-тиеу жабдығының
бұрыптап қазу кезіндегі өнімділігі паспорттық өнімділіктен аз болады.
Гидравликалық экскаваторлар мен механикалық күректердің тау жыныстарын
кенжардан қазып алу әдістері арасында күрделі өзгешеліктері бар. Егер
механикалық күректердің қазу процесі төменнен жоғарыға көсіп алу кезінде
біркелкі болса, гидравликалық экскаваторлармен қазып алу екі операциядан
тұрады. Бұл операциялар – шөмішті кенжарға жазық белгіленген тереңдікке
дейін енгізіп шөмішті көтеру – көсіп алған жынысты өндірілетін қабаттан
бөліп алу.
Қазу қабатының шама-шарттарына байланысты экскаваторлардан
өнімділіктері мен саны. Кешенді механизациялаудың құрылымдары мен
схемалары тарауында есептелген. Есептеулер нәтижесінде аршу жұмыстарында
2, өндіру жұмыстарына 3 экскаватор қабылданған.
8.4 Қазу тиеу жұмыстарындағы қауіпсіздік техникасы
Экскаватор горизоталь жолдарда жүргенде немесе көтерілгенде оның
жетекті өсі артжағында болуы керек, төменге түсіргенде алдында. Осы кезде
шөміш босатылып жерден 1 м аспай тұрғаны жөн, ал экскаватор жебесі ол жүру
бағытында орналасу керек.
Автомобиль және теміржол көліктеріне экскаватормен тау жыныстарын
тиеген кезде машинист төменгі сигналдарды беруі керек:
Тоқта - бір қысқа;
көлік құралын тиеуге рұхсат ететін сигнал – 2 қысқа;
тиеудің басталуы – 3 қысқа;
тиеудің біткенін және көлік құралының кетуіне рұхсат – 1 ұзақ.
Осы сигналдар экскаваторда ілініп, онымен жүргізушілер таныс болуы
керек.
Тау-кен көлік құралдары, көлік коммуникациялары, энергия мен
байланыспен қамтамасыз ету жүйелері жұмыс алаңында кемердің опырылу
призмасының сыртында орналасуы керек.
Кемерді экскаватормен қазу кезінде кемердің жиегімен автожол өсіне
дейінгі арақашықтық 2,5 м кем болмау керек.
Экскаватордың жұмыс жасап тұрған кезінде шөміштің қимыл аймағында
адамдардың тұруы рұқсат етілмейді.
Қазу-тиеу жұмыстарында қолданылатын құралдармен машиналардың түзулігі
уақтылы тексеріліп, ол туралы мәліметтер механизмдер құжатына жазылып
отыруы тиіс.
Тілме оржолдың көлемі трапеция тәрізді негізі бар призманың көлемі
ретінде анықталады.
(6.4)
Күрделі оржолдың көлемін анықтау келесі формуламен анықталады.
(6.5)
мұндағы - сәйкесінше бірінші, екінші, үшінші кемер биіктігі, м,
- сәйкесінше күрделі оржолдың бірінші, екінші, үшінші кемердің көлбеулігі
‰; - сәйкесінше күрделі оржолдың бірінші, екінші, үшінші кемердің
алаңының ені, м
9 карьердегі тау-кен жыныстарын тасымалдау
9.1 Карьер көлігінің түрін таңдау
Жер бедерінің жазық рельеөрін, карьер алабының өлшемдері, үйінділерді
қазылған кеңістікке орналастырудың мүмкіншіліктерін, қабаттар арасындағы
көмірді және аршыманы сұрыптап қазудың қажеттілігін, жұмыс шебінің
жылдамдығының, жаңа кемерлерді дайындау және пайдалануға тапсыруын
жылдамдатудың қажеттілігін және құрылыс кезінде күрделі шығындарды
азайтудың мүмкіндігін ескере технологиялық көлік ретінде автомобиль көлігін
қолданамыз.
Сериялы автосамосвалдардың типтері арасынан аршыма жыныстарын
тасымалдауға жүккөтергіштігі 75т. Бел А3 – 548 автокөлігін, ал көмірді
тасымалдауға жүккөтергіштігі 40т. Бел А3 – 548 автокөлігін қабылдаймыз. Бос
жыныстар сыртқы және ішкі үйінділерге, ал көмір қоймаға тасымалданады.
Пайдалану коэффициентері бойынша автосамосвал түрін таңдаудың
дұрыстығын тексеру.
Экскаватор шөмішіндегі кен массасы
(9.1)
мұндағы Е – экскаватор шөмішінің сиымдылығы, м3. Аршыма үшін ЭКГ-8ге
шөмішінің сиымдылығы – 8м3, көмір үшін Демаг Н-95 гидроэкскаваторының
шөмішінің сиымдылығы – 6,5 м3; - жыныстардың тығыздығы, м3т; -
экскаватор шөмішінің толу коэффициенті; - жыныстың қопсу коэффициенті.
Аршыма үшін
Көмір үшін
Экскаватор шөмішіндегі кен көлемі
(9.2)
мұндағы - жыныстың тығыздалу коэффициенті
Аршымада
Көмірде
Автосамосвалға тиелетін шөміштер саны
, дана
(9.3)
аршыма жыныстар
дана
көмір
дана
Автосамосвал шанағындағы кен массасы
, т
(9.4)
Бел А3-549 үшін
т
Бел А3-548 үшін
Автосамосвал шанағындағы кен көлемі
, м3
(9.5)
Бел А3-549 үшін
м3
Бел А3-548 үшін
м3
Автосамосвал шанағының сиымдылығын пайдалану коэффициенті
(9.6)
мұндағы - Бел А3- 548 үшін – 40 м3, Бел А3-549 үшін – 39 м3
Автосамосвал шанағының жүккөтергіш коэффициенті
(9.7)
Бел А3-549
Бел А3- 548 үшін
Есептеулер нәтижесінде шыққан автосамосвал сиымдылығы мен
жүккөтергіштігінің коэффициенттерінің мәндері бірге жуық болғандықтан
жобаны жасау үшін қабылданған автосамосвалдарды қалдырамыз.
9.2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын анықтау
Жол категориясы және жол жамылғысына байланысты қозғалысқа үлесті
кедергілер мәнін 1.3 кестеден [10] қабылдаймыз.
0
L5=0.9 км
l2=0.9km
0 i=3%0
0-1 – кенжарлық жол; 1-2 – ор жолы; 2-3 – жербетіндегі жол; 3-4 –
үйіндіге көтерілу жолы; 4-5 – үйінді үсті жолы. - жол бөліктерінің
ұзындығы, м; - жол бөліктерінің еңісі ‰.
а) – кен тасымалдау сұлбасы
б) – бос жыныс тасымалдау сұлбасы
9.1 сурет. Карьер автомобиль трассасының созылым пішіні
Жүктелген және бос бағыттағы барлық жол бөліктеріндегі динамикалық
факторлардың шамасын анықтау.
(9.8)
мұндағы - -ші жол бөлігіндегі қозғалысқа үлесті кедергі; -
жол бөлігінің еңісі, ‰.
Жүк тиелген бығыттағы барлық жол бөліктеріндегі динамикалық
факторлардың шамасын анықтау
Бос бағыт бойынша
Автомобильдердің динамикалық сипаттамасы (9.2 сурет) бойынша
динамикалық фактордың оң мәніндегі жол бөліктерінің жылдамдықтарын
анықтаймыз. Динамикалық фактордың теріс және ең кіші мәніндегі жол
бөліктерінің жылдамдықтары 1.4 кесте бойынша [10] анықталады
9.2 сурет – Бел А3-549 автосамосвалының динамикалық сипаттамасы
Динамикалық фактор бойынша және кесте бойынша алынған Бел А3-549
автосамосвалының барлық жол бөліктеріндегі жылдамдықтары
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
Динамикалық сипаттама бойынша анықталған жылдамдықтар ауыспалы
коэффициентті (с) ескере кішірейтіледі (1.5 кесте) [10].
, кмсағ
(9.9)
мұндағы с – ауыспалы коэффициент
кмсағ
кмсағ
кмсағ
кмсағ
кмсағ
кмсағ
Бел А3-548 автосамосвалының динамикалық сипаттамасы болғандықтан жол
бөліктерінің орташа техникалық жылдамдықтарын кесте бойынша қабылдаймыз
[10].
Жүк тиелген бағытта
кмсағ
кмсағ
кмсағ
Бос бағытта
кмсағ
кмсағ
кмсағ
Басты оржолдағы жүк тиелген автомобильдің жанама тарту күшін анықтау
, (9.10)
мұндағы - басты ор жолдағы жүктелген автомобиль қозғалысының
қабылдалған жылдамдығы кмсағ.
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Келесі шарт тексеріледі
(9.11)
мұндағы - автомобильдің қабысу массасы, т; - жол категорясына
және жол жамылғысы күйіне байланысты алынатын автомобиль доңғалақтарының
жолмен қабысу коэффициенті (1.6 кесте) [10].
Бел А3-549 үшін
, т
мұндағы Р – автомобильдің толық массасы (нақты жүккөтергіштігі және бос
автомобиль массасы), т
Бел А3-548 үшін
Басты ор жолдағы жүк тиелген автомобиль қозғалысына қосынды кедергі
(9.12)
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Келесі шарт тексеріледі
(9.13)
Бел А3-549 үшін
175795≥102024
Бел А3-548 үшін
93391≥53366,4 Н
Есептеулер нәтижесі көрсеткендей шарт орындалды.
Карьерге түсіп келе жатқан бос автомобильдердің қауіпсіздік ара-қашық
мәндерін анықтау.
Автомобильдердің қауіпсіздік арақашықтығы тежеу шарты бойынша
анықталады.
(9.14)
мұндағы сек – машина жүргізуші қимылының ұзақтығы; -басты өр
жолдағы бос автомобильдің қозғалу жылдамдығы, кмсағ; -қабысу
коэффициенті, өте тиімсіз жағдайда қабылданады (дымқыл жол) [10].
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Тежеу шарты бойынша автомобильдің қауіпсіздік ара-қашықтығын. Бел А3-
549 үшін , Бел А3-548 үшін деп қабылдаймыз.
Көріну жағдайы бойынша автомобильдердің қауіпсіздік арақашықтығы
(9.15)
мұндағы - көріну қашықтығы, м; -автомобиль ұзындығы, м (1.2
кесте ) [10].
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Келесі шарт тексеріледі
(9.16)
Бел А3-549 15,2≤54,7
Бел А3-548 14≤53,1
Автомобильдердің қатынау уақыты және өнімділігін анықтау.
Жеке жол бөліктерінде жүктелген және бос автомобильдің қабылданған
жылдамдық мәндері бойынша қозғалыс уақыты анықталады.
, мин
(9.17)
Аршыма жыныстарды тасымалдау үшін жүк тиелген бағытта
мин
мин
мин
мин
мин
Бос бағытта
мин
мин
мин
мин
мин
Көмір тасымалдау жүк тиелген бағытта
мин
мин
мин
Бос бағытта
мин
мин
мин
Автомобильді тиеу уақытты
, мин
мұндағы - автомобильді тиеуге қажет экскаватор шөмішінің саны,
берілген; -экскаватордың цикл уақыты, сек. ЭКГ-8ге үшін = 28с,
Демаг Н-95 үшін =25с.
Бел А3-549 тиеу уақыты
, мин
Бел А3-548 тиеу уақыты
, мин
Қатынаудың толық уақыты
, мин (9.19)
мұндағы - жүктелген және бос бағыттағы автомобиль қозғалысының
қосынды уақыты, мин (9.1 кесте); = 1-2 мин өзітүсіргіш автомобильдің
кенді түсіру уақыты; = 2-4 мин маневрлерге қажетті қосымша уақыт.
Бел А3-549 үшін
мин
Бел А3-548 үшін
мин
Автосамосвалдың ауысымдық өнімділігі
mаус (9.20)
мұндағы - өзітүсіргіш автосамрсвалдың нақты жүккөтергіштігі, m; Тау-
ауысым ұзақтығы, сағ; - ауысым уақытын пайдалану коэффициенті
Бел А3-549
mаус
mаус
Автосамосвалдың жылдық өнімділігі
mжыл (9.21)
Бел А3-549 үшін
mжыл
Бел А3-548 үшін
mжыл
Қажетті жұмыс автомобильдерінің саны
, дана
(9.22)
мұндағы = 1,25 – карьер жұмысының бір қалыптылық коэффициенті, -
карьердің жылдық жүкайналымы, тж . Көмір бойынша =3700000 тж, аршыма
бойынша = 9999900 тж.
Бел А3-549 саны
, дана
Бел А3-548 саны
, дана
Автомобильдер паркінің тізімдік саны
, дана
(9.23)
мұндағы = 0,8 – автомобиль паркінің дайындық коэффициенті
Бел А3-549
, дана
Бел А3-548
, дана
9.1 кесте – Аршыма жыныстарды тасымалдау көрсеткіштерді
Жолдың Меншікті Жол Жүру Жол Машина жүру
профилі кедергі, еңістігі ‰ жылдамдығы кескінінің уақыт., мин
нкН кмсағ ұзындығы,
км
0-1 60 3 20 1 3
1-2 20 60 15 0,9 3,6
2-3 17 3 20 2 6
3-4 30 60 14 06 2,5
4-5 80 3 15 09 3,6
5-4 80 3 17 09 3,2
4-3 30 60 22 06 1,6
3-2 17 3 25 2 4,8
2-1 20 60 20 09 2,7
1-0 60 3 27 1 2,6
Барлығы 33,6
9.2 кесте – Көмір тасымалдау көрсеткіштері
Жолдың Меншікті Жол Жүру Жол Машина жүру
профилі кедергі, еңістігі ‰ жылдамдығы, кескінінің уақыт., мин
нкН кмсағ ұзындығы,
км
0-1 60 3 23 1 2,6
1-2 20 60 18 0,9 3
2-3 17 3 23 2 5,2
3-2 17 3 25 2 4,8
2-1 20 60 20 0,9 2,7
1-0 60 3 25 1 2,4
Барлығы 20,3
10 үйінділеу және ашық тау-кен жұмыстарымен бұзылған жерлерді қалпына
келтіру
10.1 Үйінді салу әдісін және үйінділеу жұмыстарын механизациялау типін
негіздеу
Үйінділеу аршыма жұмыстарының технологиялық тібегінің ең соңғы кезеңі.
Үйінділеу жұмыстарының айқын және сәтті ұйымдастырылуына таукен және көлік
құралдары тікелей қатысты. Негізгі технологиялық көлік ретінде автомобиль
көлігін қолдану бульдозерлік үйінділерді жасауға мүмкіндік береді.
Бульдозерлік үйінділердің артықшылықтары келесі үйінділердің күрделі емес
ұйымдастырылуы: оларды салудың қысқа мерзімі, жабдықтардың жоғары
өнімділігі, үйінділеу жұмыстарына жұмсалатын күрделі және тұтынымдық
шығындардың аз мөлшері, үйінділеу шебін пайдаланудың жоғарғы коэффициенті.
Кемшіліктері: йінділеу жабдығының өнімділігінің климаттық жағдайларға
және қоймаланатын жыныстардың түріне тәуелділігі, отынның үлкен шығыны,
үйінді жолдарын салудың және күтіп ұстаудың шығындары.
Үйінді салатын жабдық ретінде Д3-132 бульдозерін қабылдаймыз.
Тұтынудың алғашқы жылдарында аршыма жыныстар сыртқы үйіндіге
тасмалданады.
Карьерді тау-кен жұмыстары дамытқан сайын, I көмір қабатын қазу
жылжыған сайын, қазылған кеңістікке ішкі үйінділер орналатырылады. Ішкі
үйінділер автомобиль жолымен батыс және шығыс үйінділерге бөлінеді.
Жода жасау барысында сыртқы үйіндіні қабылдаймыз.
10.2 Үйінділердің орналасу орнын таңдау және үйінділердің параметрлерін
анықтау
Үйінділердің орналасу келесі жағдайлар бойынша таңдалады:
1. Желдердің бағыты
2. Ең аз тасымалдау қашықтығы
Осы факторларды ескере отырып жобада бір сыртқы және екі ішкі үйіндіні
қабылдаймыз.
Жобада перифериялық үйінді жасауды қолданамыз. Автомобиль көлігінде
перифериялық үйінді салу технологиясы үш үрдістен тұрады: автосамосвалды
төгу, үйіндіні тегістеу және автожолдарды салуда грунттық төсеніштерді
төсеу. Автосамосвалдардың сақиналы жүру схемасын қабылдаймыз.
Карьерді қазудың уақыты ішінде карьерде қоймаланатын аршыманың көлемі
143∙106 м3. Үйінділердің биіктігі 30 м. Карьердің жұмыс істеу кезінде
үйінділерге 454∙106 м3 шығарылуы керек. Оның ішінде 51 млн∙м3 сыртқы
үйіндіге, ал қалған 404,3 млн∙м3 ішкі үйіндіге қоймаланады.
Сыртқы үйіндінің алаңы
(10.1)
мұндағы - үйіндінің биіктігі, м; - үйіндіде жыныстардың қопсу
коэффициенті; - үйіндіге шығарылатын аршыманың көлемі, м3; -
қалпына келтіру кезінде тегістеуді ескеретін коэффициент
Ішкі үйіндінің ауданы
(10.2)
Шығыс үйіндінің ауданы
10.3 Үйінді салымының технологиялық параметрлерін, үйінді жабдықтарының
өнімділігі мен қажетті жұмыс және инвентарлық паркін есептеу
Бульдозерлік үйінділер бір үйінділеу учаскесінің ұзындығы жоспарлау
және автомашиналарды төгу жағдайларымен анықталады. Жоспарлау шарты бойынша
(10.3)
мұндағы - бульдозердің ауысымдық өнімділігі, м3аус; - үйіндінің
меншікті қабылдау қабылеті, м3м
(10.4)
мұндағы - автосамосвал қорабының шымдылығы, м3; - үйіндінің ені
бойынша төгудің еселігін ескеретін коэффициенті; в – автосамосвал қорабының
ені, м
Автосамосвалды төгу шарты бойынша үйінді учаскесінің ұзындығы
, м (10.5)
мұндағы - учаскеге қызмет ететін машиналар саны, дана; - үйіндіде
автосамосвал маневрлілігінің уақыты, мин; - автосамосвал рейсінің
ұзақтығы, мин.
Жұмысшы үйінді учаскелерінің саны
, дана
(10.6)
мұндағы - үйіндіге қолмаланатын аршыма жыныстардың көлемі We=13698,5
м3ауысым; - үйіндіде жұмыс істейтін бульдозерлер саны, дана; -
бульдозердің ауысымдық өнімділігі, м3ауысым.
, дана
Үйінділеу шебенің жалпы ұзындығы
; м
(10.7)
мұндағы - үйінділеу учаскелер жұмысының еселігін ескеретін коэффициент
Бульдозерлік жұмыстардың көлемі
, м3сағ
(10.8)
мұндағы - бульдозерлеу бойынша карьердегі сағаттық өнімділік, м3сағ;
- оталдыру коэффициенті
м3сағ
Бульдозердің ауысымдық өнімділігі
, м3ауысым (10.9)
мұндағы - жұмыс циклының ұзақтығы = 43 сек; - сүйірлену
призмасының көлемі = 5,16 м3; - ауысым ұзақтығы, сағ; -
бульдозерді уақытша пайдалану коэффициенті
м3ауысым
Жоспарлау жұмыстарындағы бульдозердің ауысымдық өнімділігі
, м3ауысым (10.10)
мұндағы - бір жүріске жоспарланған алаң, м2; - бульдозерді бұру
уақыты, сек;
, м2 (10.11)
м2
м3ауысым
1 ауысым ішінде жынысты жинайтын және үйіндіні жоспарлайтын
бульдозерлер саны
, дана (10.12)
мұндағы - жоспарлау жұмыстарының ауысымдық көлемі, м3
, м3 (10.13)
мұндағы - үйінді биіктігі, м
м3
дана
Үйінділеу бульдозерінің инвентарлы паркі
, дана
(10.14)
мұндағы - үйінділер саны, дана; - резерв коэффициенті
дана
10.4 Үйінді жұмыстарының жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасы
Бос жыныстардың үйінділері пайдалы қазба алынған кеңістікке немесе
карьер нұсқасынан тыс жерде орналасады. Сыртқы үйінділер карьер жағдауының
жұмыс істелмейтін жағдауында орналасқанда үйіндінің төменгі жиегінен еарьер
жағдауына дейінгі қашықтығы 15 м-ден кем болмауы керек. Үйіндінің жоғарғы
жиегінің бойында деформация пайда болған жағдайда, осы учаскедегі үйінді
салу жұмыстарын тоқтатып, қиябетін тұрақты және қауіпсіз жағдайға келтіру
керек.
Үйінді бетінде су жиналуын болдырмау үшін, үйіндіні опырылудан сақтау
мақсатымен ол су уақтылы ағуды қамтамасыз ететін қажетті пішінге
келтіріледі. Үйінді алаңының кесе қима еңістігі 3% кем болмауы керек.
Автосамосвалдың қауіпсіз жұмыс істеуі үшін жұмыс шебенің бойында
сақтандыру валы қалдырылады. Оның биіктігі автосамосвал дөңгелегінің
диаметрінің 0,33 (1м), ені 0,5 (1,5м) кем болмауы керек. Түнгі уақытта
жұмыс орны жеткілікті жарықтандырылуы тиіс.
10.5 Бұзылған жерлерді қалпына келтіру жұмыстары
Кен орнын ашық әдіспен қазғанда карьер, үйінді және өндірістік алаң
орналасатын жерлер, халық шаруашылығынан кейбір уақыт аралығында шығып, жер
иелігі ретінде тау-кен кәсіпорындарына беріледі. Оның нақты орны, дәл
шекарасы, белгілі көлемі көрсетіледі мұндағы басты шарт жерді пайдаланушы
өзіне болшы берген жер көлемін ұтымды пайдалану жөнінде қамқорлық жасауы
тиіс.
Жерді ашық әдіспен игерген кездегі басты кемшілік жер бетінің едәуір
көлемде бұзылуы, сондықтан бұзылған жерлерді қалпына келтіру және оны халық
шаруашылығында пайдалану мәселелері жер ресурстарын қорғау проблемасымен
тығыз байланысты; пайдалы қазбалар өндірісінің өсуі салдарынан экологиялық
ортадағы тепе-теңдік барынша бұзылады, ауыл шаруашылық жерлері жарамсыз
болып қалады, ауданның гидрогеологиялық режимдері, жер бедері және ауа
ағындарының бағыты өзгереді, өндіріс қандықтары жер бетін, ауа және су
бейсендерін ластайды.
Қабылданған заңдар мен ғылыми еңбектерге сәйкес жерді
рекультивациялаудың екі кезеңі техникалық және биологиялық кезеңге
ажыратылады.
Техникалық рекультивациялау кезеңі жерді алдағы уақытта халық
шаруашылығында пайдалануға әзірлеуді көздейді. Оған жерді тегістеу, үйінді
беткейін еңістеу, топырақтың құларлы қабатын жинап алып,
рекультивацияланатын жерге тасымалдап төгу, жол, гидротехникалық және
мелиарация құрылыстарын салу және т.с.с. жұмыстар жатады. Биологиялық
рекультивациялау кезеңі техникалық рекультивациялаудан кейін жүзеге
асырылатын топырақтың құнарлылығын қалпына келтіру шаралары.
Қаражыра кен орны алатын жерлердің жалпы алаңы 289,1 га, соның ішінде
тұрақты пайдалануға 176,5 га және уақытша пайдалануға берілген жердің алаңы
112,6 га қамтиды.
10.6 Қалпына келтіру жұмыстары үшін технология мен механизацияны таңдау
Рекультивациялаудың бағыты санитарлы-гигиеналық деп қабылданады. Жоба
бойынша тұрақты жағдайына жеткен үйінді қабатының қиябеттері
рекультивацияланады. Оларды отырылудан қорғау үшін көп жыл өсетін шөптер
егеді. Осы шаралар атмосфералық ауаның ластануын азайтуға арналған, яғни
бұзылған жерлерді қалпына келтірудің бағыттарына сәйкес болады.
10.6.1 Үйінділер беткейлерін кесіп еңістеу
Тұтынудың бірінші жылдары аршыма жыныстарын сыртқы үйіндіге
қоймалайды. I тақта өндірілген сайын ішкі үйінділерді салады. Аршыма
жыныстарды қазылған кеңістікке қоймалау арқылы кен жұмыстарымен бұзылған
жерлердің алаңдарын қысқартуға мүмкіндік береді.
Үйінділер тұрақты жағдайға келген сайын оларды қалпына келтіру
ұсынылады.
Жыныстардың үйінділердің рекультивациялаудың техникалық кезеңі
келесідей болады:
- алаңды қоқыстан тазарту;
- жер қыртысының құнарлы топырағын қазып алу, тасымалдау және оны
қоймаға үю;
- үйінді қабаттарының жазықалаңдарын жоспарлау;
- үйіндіге шығу жолдарын жасау;
- үйінділер мен карьер кемер беткейлерін кесіп еңістеу жұмыстары.
Үйіндінің тұрақты қиябеттері табиғи көлбеулік бұрышымен 330, жоғарғы
бөліктің дөңгеленуімен қалыптасады.
Тұрақты қиябеттердің жоғары бөлігінің дөңгеленуі үйіндіге табиғы
пішінін келтіреді. Дөңгелену радиусы үлкейген сайын шаңды бөсеңді алу
аймағында жел ағынының жылдамдығы азаяды.
Карьерде рекультивациялау жұмыстары жылдың жылы уақытында жүргізіледі.
Жылдағы жұмыс күндер саны – 220 күн, тәуліктегі ауысым саны-I, ауысым
ұзақтығы – 12 сағат. Үйінділерді рекультивациялаудың техникалық кезеңіндегі
барлық жұмыстары Д3-132 бульдозерімен жүргізіледі.
10.7 Жұмыстардың көлемдерін есептеу. Жұмыс жабдықтарының санын анықтау
Үйінділер қалыптасқан сайын оның қиябеттерін рекультивациялау талап
ететін бұрыштарына дейін еңістетеді. Еңістетудің көлемдері үйіндінің
биіктігінен, еңістету бұрыштарының айырмашылығынан және еңістеу бойынша
жұмыстарды орындау көлемдеріне тәуелді болады.
, м3 (10.15)
мұндағы - беткейді еңістету коэффициенті, - үйінді қабатының
биіктігі, м; - беткейдің еңістелгеннен кейінгі бұрышы, градус; -
үйінді беткейінің табиғи бұрышы, градус; - үйіндінің периметрі.
м2
Үйіндінің қиябетін еңістеуге кеткен шығындар келесі формула арқылы
анықталады.
, тгжыл
(10.16)
мұндағы - жабдықтың бағасы, тг; - үйіндінің қиябетін еңістейтін
жабдықтың өнімділігі, м3ауысым.
Тау-кен жоспарлау жұмыстарының жылдық көлемі
, м3жыл (10.17)
мұндағы - үйіндіде тау-кен жоспарлау жұмыстарының меншікті үлесі
м3
Үйіндінің бетін жоспарлауға кететін шығындар
, тгжыл (10.18)
мұндағы - жабдықтың жоспарлық бағы, тг
тгжыл
Рекультивациялауға кететін жалпы шығын
, тгжыл
тгжыл
Бір гектар жерді қалпына келтіру үшін жалпы шығын
, тгга
(10.19)
тгга
Рекультивациялау жұмыстарында жұмыс жабдықтарының санын үйінділеу
жұмыстарындағыдай қабылдаймыз. Сонда дана, бульдозерлердің
инвентарлық паркі дана.
10.8 Рекультивациялау жұмыстарын жүргізудегі қауіпсіздік ережелері
Рекультивация жұмыстары қараңмезгілде жасалынатын уақытта машиналар
ішкі және сыртқы жарық аспаптарымен жабдықталуы тиісті. Түнде машинаның
сыртқы жарық шанын қоспай жұмыс істеуге болмайды.
Тегістеу жұмыстары кезінде бульдозер үйіндінің беткей жиегіне
қайырмасы алдында болған жағымен жақындауы керек. Бульдозерді артқа жүру
арқылы үйінді жақындауға болмайды.
Бульдозер жұмыс істегенде беткейдің ең еңкіштігі мына шамалардан
жоғары көтерілу бұрышы – 250, төмен түсу бұрышы – 300-тан аспауы керек.
Барлық жағдайда адамдар механизмен 5м-ден артық қашықтықта жүруі керек.
Тогу алаңында бульдозер мен экскаватор үйіндінің жоғары жиегіне
перпендикуляр жағдайында жақындауы тиісті.
11 өндірістік процесстерді оңтайландыру
11.1 Экскаваторлы – автомобильді кешеннің жабдықтарының түрлері және
олардың санын анықтау
Қарастырылып отырған Қаражыра көмірлі кен орнында қолданылатын
экскаваторлы – автомобильді кешеннің жабдықтары, аршыма жұмыстарында ЭКГ-
8ге экскаваторы мен БелА3-549 автокөлігі, ал көмір өндіру жұмыстарында тура
күректі. Демаг Н-95 гидравликалық экскаваторы мен БелА3-548 автокөлігі.
Экскаваторлы – автомобильді кешендегі автомобильдер санының есебі екі
этаптан тұрады. Бірінші бастапқы этапта машиналардың саны негізгі
жабдықтардың бір қалыпты және ритмдік жұмысының шартымен тиеудің
ұзақтығымен машиналардың кентарға келуінің арасындағы уақыт өзара сай және
өзгеріссіз мәндер болғанда есептеледі. Екінші этапты тиеу-тасу үрдінің
шындық қасиетттері кездейсоқ факторлардың бірқалыпсыз болуы есепке алынып
отырады. Осының нәтижесінде кешеннің жұмысының үстінде кейде кенжар
түбіндегі автосамосвалдарды және жүксіз машиналарды күтіп ұстау
экскаваторлардың әр түрлі ұзындықтарының шарттары пайда болады. Жаңа остің
пайда болуы, ол бірінші этаптағы есептеулердің сандық сипаттамаларын
жабдықтардың тұру есебін және оған сымша экскаваторлар мен автосамосвалдар
санын енгізу өндірістің жалпы шығынын минималдау үшін жөн. Алдымен ЭАК тағы
бір экскаватордың жұмыс жағдайын қарастыру.
Жоғары ритмикалық жағдайда жүріп жатқан жұмыс кезінде әрбір
экскаваторға қажетті автосамосвалдар саны келесідей есептеледі.
1. Қопсытылған жыныстың экскаватор шөмішіндегі және автосамосавл
шанағындағы тығыздығы
, тм3
(11.1)
, тм3
(11.2)
2. Автосамосавл шанағында Шапкамен тиелу (үстінде жыныс көлемін табу
Шапкамен тиелу автосамосвалдың жүк көтерімі және кузовтың
мөлшердегі шанақ сиымдылығынан асыра тиеу) коэффициентен қойған шекке
дейін мүмкін
, м3
(11.3)
3. Автосамосавл шалағындағы жүк салмағын геометриялық сиымдылығын және
шанақтың асыра толуына қойылған шекке дейін шапка арқылы табу
, т
(11.4)
, т
(11.5)
4. Автосамосвалдың жүк көтергіштігі бойынша тиеу кезіндегі шөміштің
есептік санын анықтау
, дана
(11.6)
мұндағы - автосамосвалдың жүк көтергіштігі, т. БелА3-549 үшін =
75т, БелА3-548 үшін = 40т. Е- экскавтор шөмішінің сиымдылығы ЭКГ-8ге
үшін Е = 8м3, Демаг Н-95 үшін Е = 6,5м3 .
5. Автосамосвалдар шанағын асыра толтыра тиеудің рұхсат естілген шегін
ескерген жағдайда шөміштердің қабылданған тексеру үшін мынандай шарт
қаралады
(11.7)
Егер осы шарт орындалса жаңа -на алмастырамыз ().
Осыдан кейін -ң соңғы мәнін жазамыз () соңғы операция
жоғарғы шарттың орындалуына байланысты жасалады. Осы есепке:
(11.8)
6. Автосамосвалдың шалағына салынған шөміштердің қабылданған санына
сәйкес машинаның жүк көтергіштік коэффициентін анықтау
(11.9)
Машинаның жүк көтергіштігінен 5% дейін асыра тиеуге болатындықтан
шөміш санын деп қабылдап, автомобильдің көтеру шамасының көбі
пайдаланбай қаладықтан деп қабылдаймыз.
7. жынысты автосамосавл шанағына тиеудің тәртібін анықтау геометриялық
көлемі шегіндеме және асыра тиеумен тиемді. Егер болса, онда тиеу
геометриялық көлемі ішінде жасалады.
8. Автосамосвалдарды тиеу ұзақтығын анықтау
, мин
(11.10)
9. Жүк тиелген және бос бағыттағы автосамосвал қозғалысының ұзақтығын
анықтау
, мин (11.11)
10. Автосамосвал рейіміз ұзақтығы
, мин (11.12)
11. Бірқалыпты көліктер ағылы кезендегі экскаватордың үздіксіз жұмыс
істеуіне қажетті автосамосвалдар санын анықтау.
дана
(11.13)
немесе
, дана (11.14)
11.1.1 Тиеу және тасымалдау процесстерінің бірқалыпсыздығын ескеріп ЭАК
автосамосвалдар санын есептеу
Қызмет жасаумен тұйық жүйелердің жүрісі ретінде тұйық жүйенің қозғалыс
процессін былай суреттеуге болады. М қызмет етуші аппараттарға
(экскаваторларға) өнімділігі -ға тең қарапайым талаптар ағыны (бос
автосамосвалдар) келіп жатыр және жүйедегі талаптардың (автосамосвалдардың)
жалпы саны N болды. Егер талаптың түскен кезінде барлық қызмет етуші
аппараттардың ішінде босы болмай шықса, онда талап тұрақты уақыт және
оларға қызмет етудің ұзақтығына кездейсоқ мәндер жатады, олар көрнекті
мәнге жатады және заңға бағынады.
Бір экскаватор (м=1) және оған бекітілген бір топ автосамосвалдар
кешенін қарастырайық. Тиеу және тасымалдау процесстерінің бір
қалыпсыздығының арқасында жүйеде машина күткен экскаваторлардың тоқтап
қалуы және экскаватордың алдында машиналардың өздерінің тұрып қалуы болып
тұрады. Бұл тұрыстардың бағысы әр түрлі жабдықтардың әр түрлі жұмысына
жұмсалған күрделі және эксплуатациялық шығындарға байланысты. Бізге керегі
ЭАК-тегі тасымалдауға байланысты жалпы шығынның ең аз сәйкес тиеу және
тасымалдау жабдықтарының арасындағы сандық қатынасты анықтау. Көпшілікке
қызмет етуші жүйелердің (КҚЖ) есептеу формулаларында келесі белгілер
қолданылады.
- талаптың тұйық жүйегі қатынасының оралуының жиілігі (ЭАК-нің
тұйық жүйесінде бұл бір автосамосвалдардың үйіндіден экскаваторға қайтып
оралуының жиілігі) машмин немесе машсағ;
- талапқа қызмет етудің өнімділігі (мысалы экскаватордың
автосамосвалды тиеуі машмин), ;
- қызмет етудің ұзақтығы, минсағ;
N – жүйедегі талаптар санының ең көбі (кешендегі автосамосвалдардың
жалпы саны) дана;
М – қызмет етуші аппараттар саны (экскаватор саны). Бір экскаватор
(м=1) және 5 машинасы бар () ККЖ есептеудің мысалы
1. Белгілі уақытта автосамосвалдың экскаваторға қайтып орналуының
жиілігі , 1Тр экскаватордың автосамосвалға қызмет ету жиілігі
, сонда . Автосамосвалдың экскаватор түбіндегі кездейсоқ саны
-нің шегінде жүреді. Сонда (11.15) формуладағы квадрат жақша ішіндегі
бірінші қосылғыштың к = 0 сәйкес мәні табылады
(11.15)
Осымен жақшадағы бірінші қосылғыштың к = 0 және к = 1 сәйкес мәндері
табылады.
2. Жүйеде к санын талаптардың болу ықтималдығы
(11.16)
3. Талаптар ширатының орташа мөлшері (машина саны)
(11.17)
4. автосамосвал кезінде көлікпен қамтамасыз етілу шартына сәйкес
экскаваторды пайдалану коэффициенті
(11.18)
5. Автосамосвалдың пайдалану коэффициенті
(11.19)
6. ЭАК-дегі машинаның жалпы саны теңелгенде экскаватор мен
автосамосвалдардың тоқтап қалуынан түскен жалпы зиян келесідей болады
(11.20)
-ға дейінгі -ң барынша мәндері -ші (=1,2,...,
) , және -дің барлық мәндері есептеліп табылады.
Мұндағы , - бір ауысым экскаватор мен көліктер тарабынан түскен
зиян мөлшері, тенге.
Соңында кенжарда және автомобиль жолдарында кешен шығындарының мөлшері
минималды болуына сәйкес ауысымдағы жұмысқа бекітілген автосамосвал саны
анықталады.
Кшенді кейбір жағдайларда экскаваторлар өзара алшақ тұрады. Сонда
олардың әрқайсысына автосамосвалдар топталып келеді. Ал экскаваторлар бір-
біріне жақын орналасып, осыдан автосамосвалдар тобы экскаватордың тобына
қызмет ететін жағдайда ККЖ-ң параметрлерімен көрсеткіштері басқаша әдіспен
табылады.
11.1 кесте – ЭАК параметрлері мен көрсеткіштерін есептеу үшін алғашқы
мәліметтер
№ Кешеннің параметрлерімен көрсеткіштеріШартты Идентифи-каМәндері
белгілер тор
1 Тау-кен жыныстарын кенжардан үйіндіге LT LT 2,6; 10
тасымалдау қашықтығы, км.
2 Автосамосвалдың жүк көтергіштігі, m qa QA 75
3 Автосамосвал қорабының геометриялық Va VA 41
көлемі, м3
4 Шапкамен тиелген жыныстардың нормалық кa KA1 1,2
коэффициенті
5 Жыныстар тығыздығы mм3 γж GP 1,9
6 Шөміштегі жыныстардың қажу кр КР 1,3
коэффициенті
7 Автосамосвал қорабындағы қажу кра КРА 1,4
коэффициенті
8 Автосамосвалдың үйіндіге жүк түсіру tp TR 1
ұзақтығы, мин
9 Автосамосвалды тиеуге қою коэффициентіtм ТМ 1
10 Автосамосвалдың жүкпен жүруінің орташаVгр VGR 16,8
жылдамдығы, кмсағ
11 Автосамосвалдың бос жүруінің орташа Vпор VРR 21,3
жылдамдығы, кмсағ
12 Экскаватор шөмішінің сиымдылығы, м3 Е Е 8
13 Экскаватордың жұмыс циклының ұзақтығы,tц ТС 28
с
14 Тиеу кезіндегі экскаватор шөмішінің кп КN 0,8
толу коэффициенті
15 Экскаваторды ауыстыру бағасы, тг Сэ СЕ 11000
16 Автосамосвалды ауыстыру бағасы, тенге Са СА 8000
11.2 кесте және 11.1 суретте экскаватор мен автокөлік кешенінің нәтесі
бойынша графигі көрсетілген
11.2 кесте - LT =2 км үшін экскаватор – автокөлік кешенінің есептеулер
нәтижесі
№ МО NO KE KA CEU CAU C
1 0 0 0,17 1 66291,96 0 66291,96
2 0 0 0,33 1 53365,9 0 53365,9
3 0 0,133 0,48 0,96 41450,78 1462,33 42913,11
4 0 0,361 0,61 0,91 30811,66 3972,24 34783,9
5 0 0,699 0,73 0,86 21712,12 7866,49 29398,61
6 0 161 0,92 0,81 14358,54 12711,86 2707,04
7 0 1,754 0,88 0,75 8825,1 19294,1 28119,2
8 0 2,47 0,92 0,69 5001,09 27170 32171,09
9 0 3,28 0,99 0,7 2549 36174,5 38723,5
Экскаватор мен автосамосвалдардың өзара әрекеттесуінің аз шығынының
мөлшері, тенге
27130,40
Жабдықтар тұрып қалудың ең аз шығыны бар кешенді машиналар саны, дана
6
Жүккөтергітекті пайдалану коэффициенті
0,83
Автосамосвалдар шалағындағы шөміш саны
5
Кенжарға түсетін жүктеменің санының шамасы
0,207
Автосамосвалды тиеу әдісі
1
Экскаватор шөмішіндегі массив тығыздығы mм3
1,9
Автосамосвал қорабындағы жыныстардың тығыздалу
коэффициенті
0,93
Автосамосвал қорабындағы жыныстардың көлемі (шапка) м3 25,2
Геометриялық сиымдылығы бойынша тиеу кезіндегі автосамосвал
кузовындағы жүктің көлемі, м3
41
Экскаватор автомобиль кешеніндегі автосамосвал саны
9
Автосамосвалды тиеу ұзақтығы, мин
3
Жүкті автосамосвал жүрісінің ұзақтығы, мин БелА3-549
18,7
Бос автосамосвал жүрісінің ұзақтығы, мин БелА3-549
14,9
11.3 кесте – LT=6 км қашықтық үшін экскаватор мен автосамосвалдардың қарым-
қатынасын есептеу нәтижелері
№ МО NO KE KA CEU CAU C
1 0,00 0,00 0,11 1,00 71169,69 0,00 71169,69
2 0,00 0,00 0,22 1,00 54198,75 0,00 54198,75
3 0,00 0,063 0,32 0,98 46174,51 688,34 46862,9
4 0,00 0,16 0,42 0,96 38557,43 1754,95 40312,4
5 0,00 0,30 0,52 0,94 31439,2 3249,79 34688,9
6 0,00 0,496 0,61 0,92 24921,91 5450,81 30371,9
7 0,00 1,758 0,69 0,89 19110,19 8341,82 27452,01
8 0,00 1,101 0,76 0,86 14097,8 12107,36 26205,055
9 0,00 1,533 0,82 0,83 9949,31 16865,83 26815,14
10 0,00 2,064 0,88 0,79 6681,06 22698,6 29379,7
11 0,00 2,693 0,92 0,76 4248,95 29626,6 33875,6
12 0,00 3,418 0,95 0,72 2550,2 37595,27 40145,5
13 0,00 4,225 0,97 0,67 2550,1 46476,91 49027,01
Эксковатор мен автосамосвалдардың өзара әрекеттесуінің ең аз шығыны
30963,62
Жабдықтардың тұрып қалуының ең аз шығыны бар кешендегі машиналар саны
6
Жүккөтергіштікті пайдалану коэффициенті
0,83
Шөміш саны
7
Кенжарға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
6 Карьер алабын ашу және оның құрылысы 15
6.1 Ашу әдісін таңдау және негіздеу 15
7 Тау жыныстарын қазып алуға дайындау 18
8 қазу тиеу жұмыстары 19
8.1 Қазу-тиеу жабдықтарының типін негіздеу 20
8.2 Қазу мен тиеудің технологиялық сұлбасы 21
8.3 Қазу-тиеу жабдықтарының өнімділігі 21
8.4 Қазу тиеу жұмыстарындағы қауіпсіздік техникасы 21
9 карьердегі тау-кен жыныстарын тасымалдау 23
9.1 Карьер көлігінің түрін таңдау 23
9.2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын анықтау 25
10 үйінділеу және ашық тау-кен жұмыстарымен бұзылған жерлерді қалпына
келтіру 35
10.1 Үйінді салу әдісін және үйінділеу жұмыстарын механизациялау типін
негіздеу 35
10.2 Үйінділердің орналасу орнын таңдау және үйінділердің параметрлерін
анықтау 35
10.3 Үйінді салымының технологиялық параметрлерін, үйінді жабдықтарының
өнімділігі мен қажетті жұмыс және инвентарлық паркін есептеу 36
10.4 Үйінді жұмыстарының жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасы 39
10.5 Бұзылған жерлерді қалпына келтіру жұмыстары 39
10.6 Қалпына келтіру жұмыстары үшін технология мен механизацияны таңдау
40
10.6.1 Үйінділер беткейлерін кесіп еңістеу 40
10.7 Жұмыстардың көлемдерін есептеу. Жұмыс жабдықтарының санын анықтау 41
10.8 Рекультивациялау жұмыстарын жүргізудегі қауіпсіздік ережелері 42
11 өндірістік процесстерді оңтайландыру 43
11.1 Экскаваторлы – автомобильді кешеннің жабдықтарының түрлері және
олардың санын анықтау 43
11.1.1 Тиеу және тасымалдау процесстерінің бірқалыпсыздығын ескеріп ЭАК
автосамосвалдар санын есептеу 45
12 құрғату және сутөкпе 56
13 Қоршаған ортаны қорғау 57
14 тау-кен және көлік жабдықтарын жөндеу 59
15 карьерді электрмен қамтамасыз ету 48
15.1 Карьердің жалпы жарықтануын есептеу 48
15.2 Карьердің есептік электр жүктемесін анықтау 52
16 өндірістік процестерді автоматтандыру 58
16.2 Экскаваторлы автомобильді кешенін автоматты түрде басқару 58
17 карьердің аэрологиясы 62
17.1 Жобаны жасау үшін бастапқы мәліметтер 62
17.2 Карьерді табиғи желдеу есебі 63
17.3 Технологиялық үрдістердегі шаң бөліну қорқындылығы. Карьердегі
атмосфера құрамын тазалау әдістері 67
18 еңбекті қорғау 74
18.1 Карьердегі адамдардың жүру қауіпсіздігі 74
18.2 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау 74
18.2.1 Кәсіпорын орналасқан жердің метеожағдайлары 74
18.2.2 Карьердегі және жұмыс орындарындағы зиянды заттардың
концентрациясы, пайда болу көздері 74
18.2.3 Жұмыс орындарындағы шу мен дірілдің пайда болуы және олармен
күресу 75
18.3 Қорғаныс шаралары қауіпсіздік техникасы 76
18.3.1 Қауіпсіздік техникасы 76
18.3.2 Электр қауіпсіздігі 77
18.3.3 Өртке қарсы шаралар 77
18.3.4 Өндірістік санитария шаралары 78
18.3.5 Опыруларды және сырғымаларды ескерту шараларын 79
19 негізгі жоспар 80
20 Экономикалық бөлім 81
20.1 Карьердің жұмыс режимін негіздеу 81
20.2 Басқару схемасын таңдау, әкімшілік шаруашылық шағындарды есептеу 81
20.3 Тау-кен жұмыстарына орналған шығындар 82
20.4 Үймереттер мен ғимараттар арналған күрделі шығындар 82
20.5 Жабдықтарды сатып алуға арналған күрделі шығындар 83
20.6 Жиынтық сметаны есептеу 84
20.7 Еңбек ақы 85
21 арнайы бөлім 88
Арнайы бөлімді қорЫтындылау 96
қорытынды 97
әдебиеттер тізімі 98
6 Карьер алабын ашу және оның құрылысы
Ашу жұмыстарының мәселелері – жер бетіндегі тау-кен қазындасын
қабылдау пунктерін орналастыруды ескере отырып қабылданған кен жұмыстарын
механикалық және қазу жүйесімен өзара байланысты шешімді.
Ашу тәсілін және оның өлшемдерін сипаттау үні кезеңге бөлінеді:
- карьер құрылысы кезеңі – оны пайдалануға беруге дейін;
- карьерді пайдалануға бергеннен бастап кен жұмыстарының максималды
пайдалану кезеңіне дейін;
- карьердің толық жұмыс істеп бітуіне дейінгі;
Кен орнының ашудың тиімді тәсілін айқындау ең күрделі және жауапты
инженерлік есептеулердің бірі болып табылады. Олардың дұрыс шешіміне тау-
кен кәсіпорындарының техника экономикалық көрсеткіштері айтарлықтай
бағынышты.
Кен орнын ашуға әсер ететін факторлар: жер беті бедері, кен орнының
жатыс элементтері, кен геология жағдайы, кен орнын қазудың өндіріс
техникалық шарттары және т.б.
Көмір қабаттарының жатуына байланысты карьердегі кен жұмыстары
солтүстік батыстан бастап оңтүстік шығысқа қарай жылжиды.
Қабаттардың жайпақ орналасуы ішкі үйінділердің орналасуына мүмкіндік
туғызады.
Ашу схемасы және кен жұмысын ұйымдастыру кен орнындағы қабаттардың –
кен – геологиялық жату жағдайына байланысты анықталады.
6.1 Ашу әдісін таңдау және негіздеу
Қаражыра кен орның геологиялық жату жағдайына байланысты, алғашқы
кезеңде, яғни жоғарғы деңгеижиектер сыртқы жекеленген өр жолдармен ашылады.
Қарапайым тиінді жекеленген сыртқы өожолдармен ашу карьер нұсқасының сырт
жағынан жүргізілген жеке оржол арқылы әрбір кемерге кіруді қамтамасыз
етеді. Бұл тәсіл аз және орташа қалыңдықты жазық немесе жайпақ жатқан
тақталары бар кен орындарын ашуда қолданылады. (6.1 сурет).
Қарастырылып отырған ашу тәсілімен 3 кемерді ашу жұмыстары
жүргізіледі. Ал төменгі деңгейжиектері көмір қабатының төмендеуі барысында
ішкі өржолдармен ашылады.
Күрделі оржолдар трассасының формасын негіздеу
Жоспардағы трассаның формасын карьер аласының өлшемдеріне басшы
көтерме және профиль элементтеріне сәйкес келеді.
Трассаның теориялық ұзындығы трасса өтетін деңгейжиектер арасындағы
биіктіктер айырмасынан және трассаның деңгейжиегіне қатысты еңістігінен
анықталады.
Трассаның теориялық ұзындығы
(6.1)
мұндағы - трассаның басшы көтермесі
Трассаның нақты ұзындығы теориялық ұзындықтан көп болады, өйткені оның
еңкіштігі қисық сызықты учаскелерде және оржолдың жұмыс алаңымен түйісу
алаңында азаяды. Сонда трассаның нақты ұзындығы
(6.2)
мұндағы - трассаның ұзару коэффициенті,
1,1=137,5 м
Оржол жүргізу жұмыстарының көлемі
Жекеленген сыртқы оржолдардың көлемі олардың көлденең қимасына, түйісу
пунктеріне, олардың конструкциясына, ашылатын кемелердің санына тәуелді
болады. Ол келесі формуламен анықталады.
(6.3)
мұндағы - кемер биіктігі, м; в – ор жол табанының ені, м; -
кемер беткейінің құлау бұрышы, град; вт – көлік бермасының ені, вт=18м.
7 Тау жыныстарын қазып алуға дайындау
Тау-кен жыныстарын қазуға дайындау тау жыныстарының қоспаларын қазу
және үйінділеу процестері үшін техникалық мүмкіндікті және қолайлы жағдайды
жасау мақсатымен жүргізіледі. Қаражыра көмір кенішіндегі тау жыныстарының
түрі жұмсақ () болғандықтан аттыру жұмыстары жүргізілмейді. Тау
жыныстарын қазуға дайындау әдісі механикалық қажыту арқылы жүргізіледі.
Қажыту жұмыстары қазумен қатар экт. Экскаваторымен жүргізіледі.
8 қазу тиеу жұмыстары
8.1 Қазу-тиеу жабдықтарының типін негіздеу
Жобада көмірді қазып алуда аттырусыз қабаттап сұрыптап қазу
технологиясы қолданылады. Екі жақын орналасқан қабаттарды аттырусыз
қабаттап сұрыптап қазу өте күрделі кенжарда үш қазу. Кемерімен екі көмір
қабатымен және бір босжыныс қабатымен қазу арқылы жүргізіледі. Аршу
жұмыстарында экг-8 ге экскаваторы, ал көмір қазуда шөміш шымдылығы 6,5м3.
Демаг Н-95 гидроэкскаваторы қолданылады. Аршу және кен қазу
экскаваторларының техникалық сипаттамалары сәйкесінше 8.1 және 8.2 кестеде
келтірілген
8.1 кесте – экГ-8ге экскаваторының техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштер Мәні
Шөміш сиымдылығы, м3. 8
Тұру деңгейіндегі қосу радиусы, м 11,9
Барынша көп қосу радиусы, м 18,2
Барынша көп қосу биіктігі, м 12,5
8.1 Кестенің жалғасы
Көрсеткіштер Мәні
Барынша көп төгу радиусы, м 16,3
Экскаватор массасы, m 370
Табанына қысымы, Па 2,03·105
Жұмыс циклінің ұзақтығы, с 28
8.2 кесте – Демаг Н-95 гидроэкскаваторының техникалық сипаттамасы
Көрсеткіштер Мәні
Шөміш сиымдылығы, м3. 6,5
Шөміш ені, м 2,87
Қосудың үлкен радиусы, м 10,22
Кузовтың айналу радиусы, м 4,2
Қазу биіктігі, м 5-5,5
Қазу радиусы, м 9,97
Тұру деңгейіндегі барынша үлкен қазу тереңдігі, м 3,48
Массасы, m 93
8.2 Қазу мен тиеудің технологиялық сұлбасы
Қаражыра кен орнында бос жыныстарды қазу жұмыстарында қолданылатын ЭКГ-
8ге экскаваторы конструкциялық жасалынуы тау-кен механикалық жағдайы
бойынша үздіксіз қимылды қазу тиеу машиналарын қолдану тиімсіз кезде
қолдануға мүмкіндік туғызады. Тау жыныстарын алдын-ала қажытпай қазады.
Экскаватордың тұру деңгейінде тау-кен жыныстары қоспаларын көлік
құралдарына тиеу кезінде тұйық тілменің ені көлік комуникацияларын
орналастыруға және көлік құралдарын тиеуге беру сұлбасына байланысты
болады.
Көмір өндіру жұмыстарында Демаг Н-95 гидравликалық экскаваторы
қолданылады. Автомобиль көлігі экскаваторлардың орналасу деңгейінде
бүйірінен тиеу сұлбасы бойынша орналасады.
Жоғарыдан қазу кезінде кенжардың биіктігі экскаватордың қазу
биіктігінен аспауы керек.
Кенжардың ені аршу жұмыстарында 17,85 м, ал өндіру жұмыстарында 14,5 м
болады. (5.2) формула бойынша анықталған.
8.3 Қазу-тиеу жабдықтарының өнімділігі
Қабаттап сұрыптап қазу кезінде күрделі кенжарларды көмір және бос
жыныс қабаттарын бөліп қазу қажеттілігіне байланысты қазу-тиеу
операцияларының қиындығы өседі. Осының нәтижесінде қазу-тиеу жабдығының
бұрыптап қазу кезіндегі өнімділігі паспорттық өнімділіктен аз болады.
Гидравликалық экскаваторлар мен механикалық күректердің тау жыныстарын
кенжардан қазып алу әдістері арасында күрделі өзгешеліктері бар. Егер
механикалық күректердің қазу процесі төменнен жоғарыға көсіп алу кезінде
біркелкі болса, гидравликалық экскаваторлармен қазып алу екі операциядан
тұрады. Бұл операциялар – шөмішті кенжарға жазық белгіленген тереңдікке
дейін енгізіп шөмішті көтеру – көсіп алған жынысты өндірілетін қабаттан
бөліп алу.
Қазу қабатының шама-шарттарына байланысты экскаваторлардан
өнімділіктері мен саны. Кешенді механизациялаудың құрылымдары мен
схемалары тарауында есептелген. Есептеулер нәтижесінде аршу жұмыстарында
2, өндіру жұмыстарына 3 экскаватор қабылданған.
8.4 Қазу тиеу жұмыстарындағы қауіпсіздік техникасы
Экскаватор горизоталь жолдарда жүргенде немесе көтерілгенде оның
жетекті өсі артжағында болуы керек, төменге түсіргенде алдында. Осы кезде
шөміш босатылып жерден 1 м аспай тұрғаны жөн, ал экскаватор жебесі ол жүру
бағытында орналасу керек.
Автомобиль және теміржол көліктеріне экскаватормен тау жыныстарын
тиеген кезде машинист төменгі сигналдарды беруі керек:
Тоқта - бір қысқа;
көлік құралын тиеуге рұхсат ететін сигнал – 2 қысқа;
тиеудің басталуы – 3 қысқа;
тиеудің біткенін және көлік құралының кетуіне рұхсат – 1 ұзақ.
Осы сигналдар экскаваторда ілініп, онымен жүргізушілер таныс болуы
керек.
Тау-кен көлік құралдары, көлік коммуникациялары, энергия мен
байланыспен қамтамасыз ету жүйелері жұмыс алаңында кемердің опырылу
призмасының сыртында орналасуы керек.
Кемерді экскаватормен қазу кезінде кемердің жиегімен автожол өсіне
дейінгі арақашықтық 2,5 м кем болмау керек.
Экскаватордың жұмыс жасап тұрған кезінде шөміштің қимыл аймағында
адамдардың тұруы рұқсат етілмейді.
Қазу-тиеу жұмыстарында қолданылатын құралдармен машиналардың түзулігі
уақтылы тексеріліп, ол туралы мәліметтер механизмдер құжатына жазылып
отыруы тиіс.
Тілме оржолдың көлемі трапеция тәрізді негізі бар призманың көлемі
ретінде анықталады.
(6.4)
Күрделі оржолдың көлемін анықтау келесі формуламен анықталады.
(6.5)
мұндағы - сәйкесінше бірінші, екінші, үшінші кемер биіктігі, м,
- сәйкесінше күрделі оржолдың бірінші, екінші, үшінші кемердің көлбеулігі
‰; - сәйкесінше күрделі оржолдың бірінші, екінші, үшінші кемердің
алаңының ені, м
9 карьердегі тау-кен жыныстарын тасымалдау
9.1 Карьер көлігінің түрін таңдау
Жер бедерінің жазық рельеөрін, карьер алабының өлшемдері, үйінділерді
қазылған кеңістікке орналастырудың мүмкіншіліктерін, қабаттар арасындағы
көмірді және аршыманы сұрыптап қазудың қажеттілігін, жұмыс шебінің
жылдамдығының, жаңа кемерлерді дайындау және пайдалануға тапсыруын
жылдамдатудың қажеттілігін және құрылыс кезінде күрделі шығындарды
азайтудың мүмкіндігін ескере технологиялық көлік ретінде автомобиль көлігін
қолданамыз.
Сериялы автосамосвалдардың типтері арасынан аршыма жыныстарын
тасымалдауға жүккөтергіштігі 75т. Бел А3 – 548 автокөлігін, ал көмірді
тасымалдауға жүккөтергіштігі 40т. Бел А3 – 548 автокөлігін қабылдаймыз. Бос
жыныстар сыртқы және ішкі үйінділерге, ал көмір қоймаға тасымалданады.
Пайдалану коэффициентері бойынша автосамосвал түрін таңдаудың
дұрыстығын тексеру.
Экскаватор шөмішіндегі кен массасы
(9.1)
мұндағы Е – экскаватор шөмішінің сиымдылығы, м3. Аршыма үшін ЭКГ-8ге
шөмішінің сиымдылығы – 8м3, көмір үшін Демаг Н-95 гидроэкскаваторының
шөмішінің сиымдылығы – 6,5 м3; - жыныстардың тығыздығы, м3т; -
экскаватор шөмішінің толу коэффициенті; - жыныстың қопсу коэффициенті.
Аршыма үшін
Көмір үшін
Экскаватор шөмішіндегі кен көлемі
(9.2)
мұндағы - жыныстың тығыздалу коэффициенті
Аршымада
Көмірде
Автосамосвалға тиелетін шөміштер саны
, дана
(9.3)
аршыма жыныстар
дана
көмір
дана
Автосамосвал шанағындағы кен массасы
, т
(9.4)
Бел А3-549 үшін
т
Бел А3-548 үшін
Автосамосвал шанағындағы кен көлемі
, м3
(9.5)
Бел А3-549 үшін
м3
Бел А3-548 үшін
м3
Автосамосвал шанағының сиымдылығын пайдалану коэффициенті
(9.6)
мұндағы - Бел А3- 548 үшін – 40 м3, Бел А3-549 үшін – 39 м3
Автосамосвал шанағының жүккөтергіш коэффициенті
(9.7)
Бел А3-549
Бел А3- 548 үшін
Есептеулер нәтижесінде шыққан автосамосвал сиымдылығы мен
жүккөтергіштігінің коэффициенттерінің мәндері бірге жуық болғандықтан
жобаны жасау үшін қабылданған автосамосвалдарды қалдырамыз.
9.2 Автосамосвал қозғалысының жылдамдығын анықтау
Жол категориясы және жол жамылғысына байланысты қозғалысқа үлесті
кедергілер мәнін 1.3 кестеден [10] қабылдаймыз.
0
L5=0.9 км
l2=0.9km
0 i=3%0
0-1 – кенжарлық жол; 1-2 – ор жолы; 2-3 – жербетіндегі жол; 3-4 –
үйіндіге көтерілу жолы; 4-5 – үйінді үсті жолы. - жол бөліктерінің
ұзындығы, м; - жол бөліктерінің еңісі ‰.
а) – кен тасымалдау сұлбасы
б) – бос жыныс тасымалдау сұлбасы
9.1 сурет. Карьер автомобиль трассасының созылым пішіні
Жүктелген және бос бағыттағы барлық жол бөліктеріндегі динамикалық
факторлардың шамасын анықтау.
(9.8)
мұндағы - -ші жол бөлігіндегі қозғалысқа үлесті кедергі; -
жол бөлігінің еңісі, ‰.
Жүк тиелген бығыттағы барлық жол бөліктеріндегі динамикалық
факторлардың шамасын анықтау
Бос бағыт бойынша
Автомобильдердің динамикалық сипаттамасы (9.2 сурет) бойынша
динамикалық фактордың оң мәніндегі жол бөліктерінің жылдамдықтарын
анықтаймыз. Динамикалық фактордың теріс және ең кіші мәніндегі жол
бөліктерінің жылдамдықтары 1.4 кесте бойынша [10] анықталады
9.2 сурет – Бел А3-549 автосамосвалының динамикалық сипаттамасы
Динамикалық фактор бойынша және кесте бойынша алынған Бел А3-549
автосамосвалының барлық жол бөліктеріндегі жылдамдықтары
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
кмсағ кмсағ
Динамикалық сипаттама бойынша анықталған жылдамдықтар ауыспалы
коэффициентті (с) ескере кішірейтіледі (1.5 кесте) [10].
, кмсағ
(9.9)
мұндағы с – ауыспалы коэффициент
кмсағ
кмсағ
кмсағ
кмсағ
кмсағ
кмсағ
Бел А3-548 автосамосвалының динамикалық сипаттамасы болғандықтан жол
бөліктерінің орташа техникалық жылдамдықтарын кесте бойынша қабылдаймыз
[10].
Жүк тиелген бағытта
кмсағ
кмсағ
кмсағ
Бос бағытта
кмсағ
кмсағ
кмсағ
Басты оржолдағы жүк тиелген автомобильдің жанама тарту күшін анықтау
, (9.10)
мұндағы - басты ор жолдағы жүктелген автомобиль қозғалысының
қабылдалған жылдамдығы кмсағ.
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Келесі шарт тексеріледі
(9.11)
мұндағы - автомобильдің қабысу массасы, т; - жол категорясына
және жол жамылғысы күйіне байланысты алынатын автомобиль доңғалақтарының
жолмен қабысу коэффициенті (1.6 кесте) [10].
Бел А3-549 үшін
, т
мұндағы Р – автомобильдің толық массасы (нақты жүккөтергіштігі және бос
автомобиль массасы), т
Бел А3-548 үшін
Басты ор жолдағы жүк тиелген автомобиль қозғалысына қосынды кедергі
(9.12)
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Келесі шарт тексеріледі
(9.13)
Бел А3-549 үшін
175795≥102024
Бел А3-548 үшін
93391≥53366,4 Н
Есептеулер нәтижесі көрсеткендей шарт орындалды.
Карьерге түсіп келе жатқан бос автомобильдердің қауіпсіздік ара-қашық
мәндерін анықтау.
Автомобильдердің қауіпсіздік арақашықтығы тежеу шарты бойынша
анықталады.
(9.14)
мұндағы сек – машина жүргізуші қимылының ұзақтығы; -басты өр
жолдағы бос автомобильдің қозғалу жылдамдығы, кмсағ; -қабысу
коэффициенті, өте тиімсіз жағдайда қабылданады (дымқыл жол) [10].
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Тежеу шарты бойынша автомобильдің қауіпсіздік ара-қашықтығын. Бел А3-
549 үшін , Бел А3-548 үшін деп қабылдаймыз.
Көріну жағдайы бойынша автомобильдердің қауіпсіздік арақашықтығы
(9.15)
мұндағы - көріну қашықтығы, м; -автомобиль ұзындығы, м (1.2
кесте ) [10].
Бел А3-549 үшін
Бел А3-548 үшін
Келесі шарт тексеріледі
(9.16)
Бел А3-549 15,2≤54,7
Бел А3-548 14≤53,1
Автомобильдердің қатынау уақыты және өнімділігін анықтау.
Жеке жол бөліктерінде жүктелген және бос автомобильдің қабылданған
жылдамдық мәндері бойынша қозғалыс уақыты анықталады.
, мин
(9.17)
Аршыма жыныстарды тасымалдау үшін жүк тиелген бағытта
мин
мин
мин
мин
мин
Бос бағытта
мин
мин
мин
мин
мин
Көмір тасымалдау жүк тиелген бағытта
мин
мин
мин
Бос бағытта
мин
мин
мин
Автомобильді тиеу уақытты
, мин
мұндағы - автомобильді тиеуге қажет экскаватор шөмішінің саны,
берілген; -экскаватордың цикл уақыты, сек. ЭКГ-8ге үшін = 28с,
Демаг Н-95 үшін =25с.
Бел А3-549 тиеу уақыты
, мин
Бел А3-548 тиеу уақыты
, мин
Қатынаудың толық уақыты
, мин (9.19)
мұндағы - жүктелген және бос бағыттағы автомобиль қозғалысының
қосынды уақыты, мин (9.1 кесте); = 1-2 мин өзітүсіргіш автомобильдің
кенді түсіру уақыты; = 2-4 мин маневрлерге қажетті қосымша уақыт.
Бел А3-549 үшін
мин
Бел А3-548 үшін
мин
Автосамосвалдың ауысымдық өнімділігі
mаус (9.20)
мұндағы - өзітүсіргіш автосамрсвалдың нақты жүккөтергіштігі, m; Тау-
ауысым ұзақтығы, сағ; - ауысым уақытын пайдалану коэффициенті
Бел А3-549
mаус
mаус
Автосамосвалдың жылдық өнімділігі
mжыл (9.21)
Бел А3-549 үшін
mжыл
Бел А3-548 үшін
mжыл
Қажетті жұмыс автомобильдерінің саны
, дана
(9.22)
мұндағы = 1,25 – карьер жұмысының бір қалыптылық коэффициенті, -
карьердің жылдық жүкайналымы, тж . Көмір бойынша =3700000 тж, аршыма
бойынша = 9999900 тж.
Бел А3-549 саны
, дана
Бел А3-548 саны
, дана
Автомобильдер паркінің тізімдік саны
, дана
(9.23)
мұндағы = 0,8 – автомобиль паркінің дайындық коэффициенті
Бел А3-549
, дана
Бел А3-548
, дана
9.1 кесте – Аршыма жыныстарды тасымалдау көрсеткіштерді
Жолдың Меншікті Жол Жүру Жол Машина жүру
профилі кедергі, еңістігі ‰ жылдамдығы кескінінің уақыт., мин
нкН кмсағ ұзындығы,
км
0-1 60 3 20 1 3
1-2 20 60 15 0,9 3,6
2-3 17 3 20 2 6
3-4 30 60 14 06 2,5
4-5 80 3 15 09 3,6
5-4 80 3 17 09 3,2
4-3 30 60 22 06 1,6
3-2 17 3 25 2 4,8
2-1 20 60 20 09 2,7
1-0 60 3 27 1 2,6
Барлығы 33,6
9.2 кесте – Көмір тасымалдау көрсеткіштері
Жолдың Меншікті Жол Жүру Жол Машина жүру
профилі кедергі, еңістігі ‰ жылдамдығы, кескінінің уақыт., мин
нкН кмсағ ұзындығы,
км
0-1 60 3 23 1 2,6
1-2 20 60 18 0,9 3
2-3 17 3 23 2 5,2
3-2 17 3 25 2 4,8
2-1 20 60 20 0,9 2,7
1-0 60 3 25 1 2,4
Барлығы 20,3
10 үйінділеу және ашық тау-кен жұмыстарымен бұзылған жерлерді қалпына
келтіру
10.1 Үйінді салу әдісін және үйінділеу жұмыстарын механизациялау типін
негіздеу
Үйінділеу аршыма жұмыстарының технологиялық тібегінің ең соңғы кезеңі.
Үйінділеу жұмыстарының айқын және сәтті ұйымдастырылуына таукен және көлік
құралдары тікелей қатысты. Негізгі технологиялық көлік ретінде автомобиль
көлігін қолдану бульдозерлік үйінділерді жасауға мүмкіндік береді.
Бульдозерлік үйінділердің артықшылықтары келесі үйінділердің күрделі емес
ұйымдастырылуы: оларды салудың қысқа мерзімі, жабдықтардың жоғары
өнімділігі, үйінділеу жұмыстарына жұмсалатын күрделі және тұтынымдық
шығындардың аз мөлшері, үйінділеу шебін пайдаланудың жоғарғы коэффициенті.
Кемшіліктері: йінділеу жабдығының өнімділігінің климаттық жағдайларға
және қоймаланатын жыныстардың түріне тәуелділігі, отынның үлкен шығыны,
үйінді жолдарын салудың және күтіп ұстаудың шығындары.
Үйінді салатын жабдық ретінде Д3-132 бульдозерін қабылдаймыз.
Тұтынудың алғашқы жылдарында аршыма жыныстар сыртқы үйіндіге
тасмалданады.
Карьерді тау-кен жұмыстары дамытқан сайын, I көмір қабатын қазу
жылжыған сайын, қазылған кеңістікке ішкі үйінділер орналатырылады. Ішкі
үйінділер автомобиль жолымен батыс және шығыс үйінділерге бөлінеді.
Жода жасау барысында сыртқы үйіндіні қабылдаймыз.
10.2 Үйінділердің орналасу орнын таңдау және үйінділердің параметрлерін
анықтау
Үйінділердің орналасу келесі жағдайлар бойынша таңдалады:
1. Желдердің бағыты
2. Ең аз тасымалдау қашықтығы
Осы факторларды ескере отырып жобада бір сыртқы және екі ішкі үйіндіні
қабылдаймыз.
Жобада перифериялық үйінді жасауды қолданамыз. Автомобиль көлігінде
перифериялық үйінді салу технологиясы үш үрдістен тұрады: автосамосвалды
төгу, үйіндіні тегістеу және автожолдарды салуда грунттық төсеніштерді
төсеу. Автосамосвалдардың сақиналы жүру схемасын қабылдаймыз.
Карьерді қазудың уақыты ішінде карьерде қоймаланатын аршыманың көлемі
143∙106 м3. Үйінділердің биіктігі 30 м. Карьердің жұмыс істеу кезінде
үйінділерге 454∙106 м3 шығарылуы керек. Оның ішінде 51 млн∙м3 сыртқы
үйіндіге, ал қалған 404,3 млн∙м3 ішкі үйіндіге қоймаланады.
Сыртқы үйіндінің алаңы
(10.1)
мұндағы - үйіндінің биіктігі, м; - үйіндіде жыныстардың қопсу
коэффициенті; - үйіндіге шығарылатын аршыманың көлемі, м3; -
қалпына келтіру кезінде тегістеуді ескеретін коэффициент
Ішкі үйіндінің ауданы
(10.2)
Шығыс үйіндінің ауданы
10.3 Үйінді салымының технологиялық параметрлерін, үйінді жабдықтарының
өнімділігі мен қажетті жұмыс және инвентарлық паркін есептеу
Бульдозерлік үйінділер бір үйінділеу учаскесінің ұзындығы жоспарлау
және автомашиналарды төгу жағдайларымен анықталады. Жоспарлау шарты бойынша
(10.3)
мұндағы - бульдозердің ауысымдық өнімділігі, м3аус; - үйіндінің
меншікті қабылдау қабылеті, м3м
(10.4)
мұндағы - автосамосвал қорабының шымдылығы, м3; - үйіндінің ені
бойынша төгудің еселігін ескеретін коэффициенті; в – автосамосвал қорабының
ені, м
Автосамосвалды төгу шарты бойынша үйінді учаскесінің ұзындығы
, м (10.5)
мұндағы - учаскеге қызмет ететін машиналар саны, дана; - үйіндіде
автосамосвал маневрлілігінің уақыты, мин; - автосамосвал рейсінің
ұзақтығы, мин.
Жұмысшы үйінді учаскелерінің саны
, дана
(10.6)
мұндағы - үйіндіге қолмаланатын аршыма жыныстардың көлемі We=13698,5
м3ауысым; - үйіндіде жұмыс істейтін бульдозерлер саны, дана; -
бульдозердің ауысымдық өнімділігі, м3ауысым.
, дана
Үйінділеу шебенің жалпы ұзындығы
; м
(10.7)
мұндағы - үйінділеу учаскелер жұмысының еселігін ескеретін коэффициент
Бульдозерлік жұмыстардың көлемі
, м3сағ
(10.8)
мұндағы - бульдозерлеу бойынша карьердегі сағаттық өнімділік, м3сағ;
- оталдыру коэффициенті
м3сағ
Бульдозердің ауысымдық өнімділігі
, м3ауысым (10.9)
мұндағы - жұмыс циклының ұзақтығы = 43 сек; - сүйірлену
призмасының көлемі = 5,16 м3; - ауысым ұзақтығы, сағ; -
бульдозерді уақытша пайдалану коэффициенті
м3ауысым
Жоспарлау жұмыстарындағы бульдозердің ауысымдық өнімділігі
, м3ауысым (10.10)
мұндағы - бір жүріске жоспарланған алаң, м2; - бульдозерді бұру
уақыты, сек;
, м2 (10.11)
м2
м3ауысым
1 ауысым ішінде жынысты жинайтын және үйіндіні жоспарлайтын
бульдозерлер саны
, дана (10.12)
мұндағы - жоспарлау жұмыстарының ауысымдық көлемі, м3
, м3 (10.13)
мұндағы - үйінді биіктігі, м
м3
дана
Үйінділеу бульдозерінің инвентарлы паркі
, дана
(10.14)
мұндағы - үйінділер саны, дана; - резерв коэффициенті
дана
10.4 Үйінді жұмыстарының жүргізу кезіндегі қауіпсіздік техникасы
Бос жыныстардың үйінділері пайдалы қазба алынған кеңістікке немесе
карьер нұсқасынан тыс жерде орналасады. Сыртқы үйінділер карьер жағдауының
жұмыс істелмейтін жағдауында орналасқанда үйіндінің төменгі жиегінен еарьер
жағдауына дейінгі қашықтығы 15 м-ден кем болмауы керек. Үйіндінің жоғарғы
жиегінің бойында деформация пайда болған жағдайда, осы учаскедегі үйінді
салу жұмыстарын тоқтатып, қиябетін тұрақты және қауіпсіз жағдайға келтіру
керек.
Үйінді бетінде су жиналуын болдырмау үшін, үйіндіні опырылудан сақтау
мақсатымен ол су уақтылы ағуды қамтамасыз ететін қажетті пішінге
келтіріледі. Үйінді алаңының кесе қима еңістігі 3% кем болмауы керек.
Автосамосвалдың қауіпсіз жұмыс істеуі үшін жұмыс шебенің бойында
сақтандыру валы қалдырылады. Оның биіктігі автосамосвал дөңгелегінің
диаметрінің 0,33 (1м), ені 0,5 (1,5м) кем болмауы керек. Түнгі уақытта
жұмыс орны жеткілікті жарықтандырылуы тиіс.
10.5 Бұзылған жерлерді қалпына келтіру жұмыстары
Кен орнын ашық әдіспен қазғанда карьер, үйінді және өндірістік алаң
орналасатын жерлер, халық шаруашылығынан кейбір уақыт аралығында шығып, жер
иелігі ретінде тау-кен кәсіпорындарына беріледі. Оның нақты орны, дәл
шекарасы, белгілі көлемі көрсетіледі мұндағы басты шарт жерді пайдаланушы
өзіне болшы берген жер көлемін ұтымды пайдалану жөнінде қамқорлық жасауы
тиіс.
Жерді ашық әдіспен игерген кездегі басты кемшілік жер бетінің едәуір
көлемде бұзылуы, сондықтан бұзылған жерлерді қалпына келтіру және оны халық
шаруашылығында пайдалану мәселелері жер ресурстарын қорғау проблемасымен
тығыз байланысты; пайдалы қазбалар өндірісінің өсуі салдарынан экологиялық
ортадағы тепе-теңдік барынша бұзылады, ауыл шаруашылық жерлері жарамсыз
болып қалады, ауданның гидрогеологиялық режимдері, жер бедері және ауа
ағындарының бағыты өзгереді, өндіріс қандықтары жер бетін, ауа және су
бейсендерін ластайды.
Қабылданған заңдар мен ғылыми еңбектерге сәйкес жерді
рекультивациялаудың екі кезеңі техникалық және биологиялық кезеңге
ажыратылады.
Техникалық рекультивациялау кезеңі жерді алдағы уақытта халық
шаруашылығында пайдалануға әзірлеуді көздейді. Оған жерді тегістеу, үйінді
беткейін еңістеу, топырақтың құларлы қабатын жинап алып,
рекультивацияланатын жерге тасымалдап төгу, жол, гидротехникалық және
мелиарация құрылыстарын салу және т.с.с. жұмыстар жатады. Биологиялық
рекультивациялау кезеңі техникалық рекультивациялаудан кейін жүзеге
асырылатын топырақтың құнарлылығын қалпына келтіру шаралары.
Қаражыра кен орны алатын жерлердің жалпы алаңы 289,1 га, соның ішінде
тұрақты пайдалануға 176,5 га және уақытша пайдалануға берілген жердің алаңы
112,6 га қамтиды.
10.6 Қалпына келтіру жұмыстары үшін технология мен механизацияны таңдау
Рекультивациялаудың бағыты санитарлы-гигиеналық деп қабылданады. Жоба
бойынша тұрақты жағдайына жеткен үйінді қабатының қиябеттері
рекультивацияланады. Оларды отырылудан қорғау үшін көп жыл өсетін шөптер
егеді. Осы шаралар атмосфералық ауаның ластануын азайтуға арналған, яғни
бұзылған жерлерді қалпына келтірудің бағыттарына сәйкес болады.
10.6.1 Үйінділер беткейлерін кесіп еңістеу
Тұтынудың бірінші жылдары аршыма жыныстарын сыртқы үйіндіге
қоймалайды. I тақта өндірілген сайын ішкі үйінділерді салады. Аршыма
жыныстарды қазылған кеңістікке қоймалау арқылы кен жұмыстарымен бұзылған
жерлердің алаңдарын қысқартуға мүмкіндік береді.
Үйінділер тұрақты жағдайға келген сайын оларды қалпына келтіру
ұсынылады.
Жыныстардың үйінділердің рекультивациялаудың техникалық кезеңі
келесідей болады:
- алаңды қоқыстан тазарту;
- жер қыртысының құнарлы топырағын қазып алу, тасымалдау және оны
қоймаға үю;
- үйінді қабаттарының жазықалаңдарын жоспарлау;
- үйіндіге шығу жолдарын жасау;
- үйінділер мен карьер кемер беткейлерін кесіп еңістеу жұмыстары.
Үйіндінің тұрақты қиябеттері табиғи көлбеулік бұрышымен 330, жоғарғы
бөліктің дөңгеленуімен қалыптасады.
Тұрақты қиябеттердің жоғары бөлігінің дөңгеленуі үйіндіге табиғы
пішінін келтіреді. Дөңгелену радиусы үлкейген сайын шаңды бөсеңді алу
аймағында жел ағынының жылдамдығы азаяды.
Карьерде рекультивациялау жұмыстары жылдың жылы уақытында жүргізіледі.
Жылдағы жұмыс күндер саны – 220 күн, тәуліктегі ауысым саны-I, ауысым
ұзақтығы – 12 сағат. Үйінділерді рекультивациялаудың техникалық кезеңіндегі
барлық жұмыстары Д3-132 бульдозерімен жүргізіледі.
10.7 Жұмыстардың көлемдерін есептеу. Жұмыс жабдықтарының санын анықтау
Үйінділер қалыптасқан сайын оның қиябеттерін рекультивациялау талап
ететін бұрыштарына дейін еңістетеді. Еңістетудің көлемдері үйіндінің
биіктігінен, еңістету бұрыштарының айырмашылығынан және еңістеу бойынша
жұмыстарды орындау көлемдеріне тәуелді болады.
, м3 (10.15)
мұндағы - беткейді еңістету коэффициенті, - үйінді қабатының
биіктігі, м; - беткейдің еңістелгеннен кейінгі бұрышы, градус; -
үйінді беткейінің табиғи бұрышы, градус; - үйіндінің периметрі.
м2
Үйіндінің қиябетін еңістеуге кеткен шығындар келесі формула арқылы
анықталады.
, тгжыл
(10.16)
мұндағы - жабдықтың бағасы, тг; - үйіндінің қиябетін еңістейтін
жабдықтың өнімділігі, м3ауысым.
Тау-кен жоспарлау жұмыстарының жылдық көлемі
, м3жыл (10.17)
мұндағы - үйіндіде тау-кен жоспарлау жұмыстарының меншікті үлесі
м3
Үйіндінің бетін жоспарлауға кететін шығындар
, тгжыл (10.18)
мұндағы - жабдықтың жоспарлық бағы, тг
тгжыл
Рекультивациялауға кететін жалпы шығын
, тгжыл
тгжыл
Бір гектар жерді қалпына келтіру үшін жалпы шығын
, тгга
(10.19)
тгга
Рекультивациялау жұмыстарында жұмыс жабдықтарының санын үйінділеу
жұмыстарындағыдай қабылдаймыз. Сонда дана, бульдозерлердің
инвентарлық паркі дана.
10.8 Рекультивациялау жұмыстарын жүргізудегі қауіпсіздік ережелері
Рекультивация жұмыстары қараңмезгілде жасалынатын уақытта машиналар
ішкі және сыртқы жарық аспаптарымен жабдықталуы тиісті. Түнде машинаның
сыртқы жарық шанын қоспай жұмыс істеуге болмайды.
Тегістеу жұмыстары кезінде бульдозер үйіндінің беткей жиегіне
қайырмасы алдында болған жағымен жақындауы керек. Бульдозерді артқа жүру
арқылы үйінді жақындауға болмайды.
Бульдозер жұмыс істегенде беткейдің ең еңкіштігі мына шамалардан
жоғары көтерілу бұрышы – 250, төмен түсу бұрышы – 300-тан аспауы керек.
Барлық жағдайда адамдар механизмен 5м-ден артық қашықтықта жүруі керек.
Тогу алаңында бульдозер мен экскаватор үйіндінің жоғары жиегіне
перпендикуляр жағдайында жақындауы тиісті.
11 өндірістік процесстерді оңтайландыру
11.1 Экскаваторлы – автомобильді кешеннің жабдықтарының түрлері және
олардың санын анықтау
Қарастырылып отырған Қаражыра көмірлі кен орнында қолданылатын
экскаваторлы – автомобильді кешеннің жабдықтары, аршыма жұмыстарында ЭКГ-
8ге экскаваторы мен БелА3-549 автокөлігі, ал көмір өндіру жұмыстарында тура
күректі. Демаг Н-95 гидравликалық экскаваторы мен БелА3-548 автокөлігі.
Экскаваторлы – автомобильді кешендегі автомобильдер санының есебі екі
этаптан тұрады. Бірінші бастапқы этапта машиналардың саны негізгі
жабдықтардың бір қалыпты және ритмдік жұмысының шартымен тиеудің
ұзақтығымен машиналардың кентарға келуінің арасындағы уақыт өзара сай және
өзгеріссіз мәндер болғанда есептеледі. Екінші этапты тиеу-тасу үрдінің
шындық қасиетттері кездейсоқ факторлардың бірқалыпсыз болуы есепке алынып
отырады. Осының нәтижесінде кешеннің жұмысының үстінде кейде кенжар
түбіндегі автосамосвалдарды және жүксіз машиналарды күтіп ұстау
экскаваторлардың әр түрлі ұзындықтарының шарттары пайда болады. Жаңа остің
пайда болуы, ол бірінші этаптағы есептеулердің сандық сипаттамаларын
жабдықтардың тұру есебін және оған сымша экскаваторлар мен автосамосвалдар
санын енгізу өндірістің жалпы шығынын минималдау үшін жөн. Алдымен ЭАК тағы
бір экскаватордың жұмыс жағдайын қарастыру.
Жоғары ритмикалық жағдайда жүріп жатқан жұмыс кезінде әрбір
экскаваторға қажетті автосамосвалдар саны келесідей есептеледі.
1. Қопсытылған жыныстың экскаватор шөмішіндегі және автосамосавл
шанағындағы тығыздығы
, тм3
(11.1)
, тм3
(11.2)
2. Автосамосавл шанағында Шапкамен тиелу (үстінде жыныс көлемін табу
Шапкамен тиелу автосамосвалдың жүк көтерімі және кузовтың
мөлшердегі шанақ сиымдылығынан асыра тиеу) коэффициентен қойған шекке
дейін мүмкін
, м3
(11.3)
3. Автосамосавл шалағындағы жүк салмағын геометриялық сиымдылығын және
шанақтың асыра толуына қойылған шекке дейін шапка арқылы табу
, т
(11.4)
, т
(11.5)
4. Автосамосвалдың жүк көтергіштігі бойынша тиеу кезіндегі шөміштің
есептік санын анықтау
, дана
(11.6)
мұндағы - автосамосвалдың жүк көтергіштігі, т. БелА3-549 үшін =
75т, БелА3-548 үшін = 40т. Е- экскавтор шөмішінің сиымдылығы ЭКГ-8ге
үшін Е = 8м3, Демаг Н-95 үшін Е = 6,5м3 .
5. Автосамосвалдар шанағын асыра толтыра тиеудің рұхсат естілген шегін
ескерген жағдайда шөміштердің қабылданған тексеру үшін мынандай шарт
қаралады
(11.7)
Егер осы шарт орындалса жаңа -на алмастырамыз ().
Осыдан кейін -ң соңғы мәнін жазамыз () соңғы операция
жоғарғы шарттың орындалуына байланысты жасалады. Осы есепке:
(11.8)
6. Автосамосвалдың шалағына салынған шөміштердің қабылданған санына
сәйкес машинаның жүк көтергіштік коэффициентін анықтау
(11.9)
Машинаның жүк көтергіштігінен 5% дейін асыра тиеуге болатындықтан
шөміш санын деп қабылдап, автомобильдің көтеру шамасының көбі
пайдаланбай қаладықтан деп қабылдаймыз.
7. жынысты автосамосавл шанағына тиеудің тәртібін анықтау геометриялық
көлемі шегіндеме және асыра тиеумен тиемді. Егер болса, онда тиеу
геометриялық көлемі ішінде жасалады.
8. Автосамосвалдарды тиеу ұзақтығын анықтау
, мин
(11.10)
9. Жүк тиелген және бос бағыттағы автосамосвал қозғалысының ұзақтығын
анықтау
, мин (11.11)
10. Автосамосвал рейіміз ұзақтығы
, мин (11.12)
11. Бірқалыпты көліктер ағылы кезендегі экскаватордың үздіксіз жұмыс
істеуіне қажетті автосамосвалдар санын анықтау.
дана
(11.13)
немесе
, дана (11.14)
11.1.1 Тиеу және тасымалдау процесстерінің бірқалыпсыздығын ескеріп ЭАК
автосамосвалдар санын есептеу
Қызмет жасаумен тұйық жүйелердің жүрісі ретінде тұйық жүйенің қозғалыс
процессін былай суреттеуге болады. М қызмет етуші аппараттарға
(экскаваторларға) өнімділігі -ға тең қарапайым талаптар ағыны (бос
автосамосвалдар) келіп жатыр және жүйедегі талаптардың (автосамосвалдардың)
жалпы саны N болды. Егер талаптың түскен кезінде барлық қызмет етуші
аппараттардың ішінде босы болмай шықса, онда талап тұрақты уақыт және
оларға қызмет етудің ұзақтығына кездейсоқ мәндер жатады, олар көрнекті
мәнге жатады және заңға бағынады.
Бір экскаватор (м=1) және оған бекітілген бір топ автосамосвалдар
кешенін қарастырайық. Тиеу және тасымалдау процесстерінің бір
қалыпсыздығының арқасында жүйеде машина күткен экскаваторлардың тоқтап
қалуы және экскаватордың алдында машиналардың өздерінің тұрып қалуы болып
тұрады. Бұл тұрыстардың бағысы әр түрлі жабдықтардың әр түрлі жұмысына
жұмсалған күрделі және эксплуатациялық шығындарға байланысты. Бізге керегі
ЭАК-тегі тасымалдауға байланысты жалпы шығынның ең аз сәйкес тиеу және
тасымалдау жабдықтарының арасындағы сандық қатынасты анықтау. Көпшілікке
қызмет етуші жүйелердің (КҚЖ) есептеу формулаларында келесі белгілер
қолданылады.
- талаптың тұйық жүйегі қатынасының оралуының жиілігі (ЭАК-нің
тұйық жүйесінде бұл бір автосамосвалдардың үйіндіден экскаваторға қайтып
оралуының жиілігі) машмин немесе машсағ;
- талапқа қызмет етудің өнімділігі (мысалы экскаватордың
автосамосвалды тиеуі машмин), ;
- қызмет етудің ұзақтығы, минсағ;
N – жүйедегі талаптар санының ең көбі (кешендегі автосамосвалдардың
жалпы саны) дана;
М – қызмет етуші аппараттар саны (экскаватор саны). Бір экскаватор
(м=1) және 5 машинасы бар () ККЖ есептеудің мысалы
1. Белгілі уақытта автосамосвалдың экскаваторға қайтып орналуының
жиілігі , 1Тр экскаватордың автосамосвалға қызмет ету жиілігі
, сонда . Автосамосвалдың экскаватор түбіндегі кездейсоқ саны
-нің шегінде жүреді. Сонда (11.15) формуладағы квадрат жақша ішіндегі
бірінші қосылғыштың к = 0 сәйкес мәні табылады
(11.15)
Осымен жақшадағы бірінші қосылғыштың к = 0 және к = 1 сәйкес мәндері
табылады.
2. Жүйеде к санын талаптардың болу ықтималдығы
(11.16)
3. Талаптар ширатының орташа мөлшері (машина саны)
(11.17)
4. автосамосвал кезінде көлікпен қамтамасыз етілу шартына сәйкес
экскаваторды пайдалану коэффициенті
(11.18)
5. Автосамосвалдың пайдалану коэффициенті
(11.19)
6. ЭАК-дегі машинаның жалпы саны теңелгенде экскаватор мен
автосамосвалдардың тоқтап қалуынан түскен жалпы зиян келесідей болады
(11.20)
-ға дейінгі -ң барынша мәндері -ші (=1,2,...,
) , және -дің барлық мәндері есептеліп табылады.
Мұндағы , - бір ауысым экскаватор мен көліктер тарабынан түскен
зиян мөлшері, тенге.
Соңында кенжарда және автомобиль жолдарында кешен шығындарының мөлшері
минималды болуына сәйкес ауысымдағы жұмысқа бекітілген автосамосвал саны
анықталады.
Кшенді кейбір жағдайларда экскаваторлар өзара алшақ тұрады. Сонда
олардың әрқайсысына автосамосвалдар топталып келеді. Ал экскаваторлар бір-
біріне жақын орналасып, осыдан автосамосвалдар тобы экскаватордың тобына
қызмет ететін жағдайда ККЖ-ң параметрлерімен көрсеткіштері басқаша әдіспен
табылады.
11.1 кесте – ЭАК параметрлері мен көрсеткіштерін есептеу үшін алғашқы
мәліметтер
№ Кешеннің параметрлерімен көрсеткіштеріШартты Идентифи-каМәндері
белгілер тор
1 Тау-кен жыныстарын кенжардан үйіндіге LT LT 2,6; 10
тасымалдау қашықтығы, км.
2 Автосамосвалдың жүк көтергіштігі, m qa QA 75
3 Автосамосвал қорабының геометриялық Va VA 41
көлемі, м3
4 Шапкамен тиелген жыныстардың нормалық кa KA1 1,2
коэффициенті
5 Жыныстар тығыздығы mм3 γж GP 1,9
6 Шөміштегі жыныстардың қажу кр КР 1,3
коэффициенті
7 Автосамосвал қорабындағы қажу кра КРА 1,4
коэффициенті
8 Автосамосвалдың үйіндіге жүк түсіру tp TR 1
ұзақтығы, мин
9 Автосамосвалды тиеуге қою коэффициентіtм ТМ 1
10 Автосамосвалдың жүкпен жүруінің орташаVгр VGR 16,8
жылдамдығы, кмсағ
11 Автосамосвалдың бос жүруінің орташа Vпор VРR 21,3
жылдамдығы, кмсағ
12 Экскаватор шөмішінің сиымдылығы, м3 Е Е 8
13 Экскаватордың жұмыс циклының ұзақтығы,tц ТС 28
с
14 Тиеу кезіндегі экскаватор шөмішінің кп КN 0,8
толу коэффициенті
15 Экскаваторды ауыстыру бағасы, тг Сэ СЕ 11000
16 Автосамосвалды ауыстыру бағасы, тенге Са СА 8000
11.2 кесте және 11.1 суретте экскаватор мен автокөлік кешенінің нәтесі
бойынша графигі көрсетілген
11.2 кесте - LT =2 км үшін экскаватор – автокөлік кешенінің есептеулер
нәтижесі
№ МО NO KE KA CEU CAU C
1 0 0 0,17 1 66291,96 0 66291,96
2 0 0 0,33 1 53365,9 0 53365,9
3 0 0,133 0,48 0,96 41450,78 1462,33 42913,11
4 0 0,361 0,61 0,91 30811,66 3972,24 34783,9
5 0 0,699 0,73 0,86 21712,12 7866,49 29398,61
6 0 161 0,92 0,81 14358,54 12711,86 2707,04
7 0 1,754 0,88 0,75 8825,1 19294,1 28119,2
8 0 2,47 0,92 0,69 5001,09 27170 32171,09
9 0 3,28 0,99 0,7 2549 36174,5 38723,5
Экскаватор мен автосамосвалдардың өзара әрекеттесуінің аз шығынының
мөлшері, тенге
27130,40
Жабдықтар тұрып қалудың ең аз шығыны бар кешенді машиналар саны, дана
6
Жүккөтергітекті пайдалану коэффициенті
0,83
Автосамосвалдар шалағындағы шөміш саны
5
Кенжарға түсетін жүктеменің санының шамасы
0,207
Автосамосвалды тиеу әдісі
1
Экскаватор шөмішіндегі массив тығыздығы mм3
1,9
Автосамосвал қорабындағы жыныстардың тығыздалу
коэффициенті
0,93
Автосамосвал қорабындағы жыныстардың көлемі (шапка) м3 25,2
Геометриялық сиымдылығы бойынша тиеу кезіндегі автосамосвал
кузовындағы жүктің көлемі, м3
41
Экскаватор автомобиль кешеніндегі автосамосвал саны
9
Автосамосвалды тиеу ұзақтығы, мин
3
Жүкті автосамосвал жүрісінің ұзақтығы, мин БелА3-549
18,7
Бос автосамосвал жүрісінің ұзақтығы, мин БелА3-549
14,9
11.3 кесте – LT=6 км қашықтық үшін экскаватор мен автосамосвалдардың қарым-
қатынасын есептеу нәтижелері
№ МО NO KE KA CEU CAU C
1 0,00 0,00 0,11 1,00 71169,69 0,00 71169,69
2 0,00 0,00 0,22 1,00 54198,75 0,00 54198,75
3 0,00 0,063 0,32 0,98 46174,51 688,34 46862,9
4 0,00 0,16 0,42 0,96 38557,43 1754,95 40312,4
5 0,00 0,30 0,52 0,94 31439,2 3249,79 34688,9
6 0,00 0,496 0,61 0,92 24921,91 5450,81 30371,9
7 0,00 1,758 0,69 0,89 19110,19 8341,82 27452,01
8 0,00 1,101 0,76 0,86 14097,8 12107,36 26205,055
9 0,00 1,533 0,82 0,83 9949,31 16865,83 26815,14
10 0,00 2,064 0,88 0,79 6681,06 22698,6 29379,7
11 0,00 2,693 0,92 0,76 4248,95 29626,6 33875,6
12 0,00 3,418 0,95 0,72 2550,2 37595,27 40145,5
13 0,00 4,225 0,97 0,67 2550,1 46476,91 49027,01
Эксковатор мен автосамосвалдардың өзара әрекеттесуінің ең аз шығыны
30963,62
Жабдықтардың тұрып қалуының ең аз шығыны бар кешендегі машиналар саны
6
Жүккөтергіштікті пайдалану коэффициенті
0,83
Шөміш саны
7
Кенжарға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz