Жарғылық капитал есебі
Жоспар
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. Негізгі бөлім
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Жарғылық капитал есебінің құжатталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.3. Жарғылық капитал есебінің шоттар корреспонденциясы ... ... ... ... ... ..17
2. Жарғылық капитал аудиті
2.1. Аудиторлық тексеру бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.2. Аудит жүргізу сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.3. Аудиторлық қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
III.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. Негізгі бөлім
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Жарғылық капитал есебінің құжатталуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
1.3. Жарғылық капитал есебінің шоттар корреспонденциясы ... ... ... ... ... ..17
2. Жарғылық капитал аудиті
2.1. Аудиторлық тексеру бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.2. Аудит жүргізу сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
2.3. Аудиторлық қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...23
III.Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Кіріспе
Кез келген іс -әрекет ету аясында бизнес ақша қаражаттарының нақты бір сомасымен басталады, яғни сол қаражатқа өнімді өндіру және сатуға қажетті ресурстар алынады. Капитал айналым шеңберінің үш сатысынан өтеді: дайындық, өндірістік және өткізу. Бірінші сатысында кәсіпорын өзіне қажетті негізгі қорлар мен өндірістік запастарды сатып алады. Екінші сатыда қаражаттардың бір бөлігі өндіріске запастар түрінде түссе, екінші бөлігі еңбекақыға, салық төлеуге, әлеуметтік сақтандыру төлемдеріне және басқа да шығындарға жұмсалады. Бұл саты дайын өнім өндірумен аяқталады.Үшінші сатыда дайын өнім сатылып, кәсіпорынға алғашқы сомадан алынатын пайда мөлшеріне артық сома келіп түседі. Бұл неғұрлым капитал тезірек айналса, соғұрлым кәсіпорын көп өнім сатып, белгілі бір кезең ішінде жұмсалаған капитал мөлшерінде өнім өндіріп пайда табады дегенді білдіреді. Қаражаттардың кез-келген сатылардың біреуінде кідіріп қалу капитал айналымын тежеп,қосымша қаржы тартуды талап етеді және кәсіпорынның қаржылық жағдайының нашарлауына әкеледі.
Капитал – бұл пайда табу мақсатымен өз қызметін жүзеге асыру үшін шаруашылық жүргізуші субъектінің қолында бар қаражаттары.
Кәсіпорынның капиталы меншікті ( ішкі) және тартылған (сыртқы) көздерден қалыптасады.
Қаржыландырудың негізгі көзі меншік капитал болып табылады.
Оның құрамында кіреді:
§ Жарғылық капитал ;
§ Жинақталған капитал (резервтер капитал, қосылған капитал, жинақ қоры, бөлінбеген пайда);
§ Басқа да түсімдер ( мақсатты қаржыландыру, қайырымдылық жарналары және т.б.)
Жарғылық капитал деп жарғылық іс- әрекетті жүзеге асыруға арналған құрылтайшылардың салған ақша қаражаттарын түсінеміз.
Мемлекеттік кәсіпорындарда жарғылық капитал деп мемлекет бекіткен, бірақ толық шаруашылық жүргізуге өкілеттік берілген мүліктердің құнын айтамыз. Акционерлік кәсіпорындардағы жарғылық капитал- бұл акцияның барлық түрлерінің номиналды құны. Жауапкершілігі шектелген серіктестіктер үшін жарғылық капитал болып меншік иелерінің үлесі сомалар, ал жалға алынған кәсіпорындар үшін –оның қызметкерлері салымдарының сомасы саналады. Құрылтайшылардың салымдары ақшалай, мүліктік және материлдық емес активтер түрінде де болуы мүмкін.
Кез келген іс -әрекет ету аясында бизнес ақша қаражаттарының нақты бір сомасымен басталады, яғни сол қаражатқа өнімді өндіру және сатуға қажетті ресурстар алынады. Капитал айналым шеңберінің үш сатысынан өтеді: дайындық, өндірістік және өткізу. Бірінші сатысында кәсіпорын өзіне қажетті негізгі қорлар мен өндірістік запастарды сатып алады. Екінші сатыда қаражаттардың бір бөлігі өндіріске запастар түрінде түссе, екінші бөлігі еңбекақыға, салық төлеуге, әлеуметтік сақтандыру төлемдеріне және басқа да шығындарға жұмсалады. Бұл саты дайын өнім өндірумен аяқталады.Үшінші сатыда дайын өнім сатылып, кәсіпорынға алғашқы сомадан алынатын пайда мөлшеріне артық сома келіп түседі. Бұл неғұрлым капитал тезірек айналса, соғұрлым кәсіпорын көп өнім сатып, белгілі бір кезең ішінде жұмсалаған капитал мөлшерінде өнім өндіріп пайда табады дегенді білдіреді. Қаражаттардың кез-келген сатылардың біреуінде кідіріп қалу капитал айналымын тежеп,қосымша қаржы тартуды талап етеді және кәсіпорынның қаржылық жағдайының нашарлауына әкеледі.
Капитал – бұл пайда табу мақсатымен өз қызметін жүзеге асыру үшін шаруашылық жүргізуші субъектінің қолында бар қаражаттары.
Кәсіпорынның капиталы меншікті ( ішкі) және тартылған (сыртқы) көздерден қалыптасады.
Қаржыландырудың негізгі көзі меншік капитал болып табылады.
Оның құрамында кіреді:
§ Жарғылық капитал ;
§ Жинақталған капитал (резервтер капитал, қосылған капитал, жинақ қоры, бөлінбеген пайда);
§ Басқа да түсімдер ( мақсатты қаржыландыру, қайырымдылық жарналары және т.б.)
Жарғылық капитал деп жарғылық іс- әрекетті жүзеге асыруға арналған құрылтайшылардың салған ақша қаражаттарын түсінеміз.
Мемлекеттік кәсіпорындарда жарғылық капитал деп мемлекет бекіткен, бірақ толық шаруашылық жүргізуге өкілеттік берілген мүліктердің құнын айтамыз. Акционерлік кәсіпорындардағы жарғылық капитал- бұл акцияның барлық түрлерінің номиналды құны. Жауапкершілігі шектелген серіктестіктер үшін жарғылық капитал болып меншік иелерінің үлесі сомалар, ал жалға алынған кәсіпорындар үшін –оның қызметкерлері салымдарының сомасы саналады. Құрылтайшылардың салымдары ақшалай, мүліктік және материлдық емес активтер түрінде де болуы мүмкін.
Қолданылған әдебиеттер
1. 2002 жылғы 24 маусымдағы №329 Қазақстан Республикасы Президентінің
«Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есеп беру туралы» заң күшіндегі
жарлығы.
2. Әбдіманапов. Ә., РаимовС. Бухгалтерлiк есеп принциптері және қаржылық
есеп беру.Алматы 2005
3. Бухгалтерлiк есептiң стандарттары»Алматы 2000
4. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарты. М.Акери 1999.
5. Бухгалтерлiк есептiң типтік шоттар жоспары.18 қыркүйек,2002ж.№438
6. Бетке И. Балансоведение пер.с анг.М:Бухгалтерский учет 2000
7. Вуд Ф. Бухгалтерский учет для предпринимателей. М., Аскери, 1999
8. Ержанов М.С., Ержанова С. «Есеп саясаты». Алматы, 1997
9. Кондратьев Е.П. «Бухгалтерлiк есеп теориясы» Москва 1996
10. Кеулімжаев Қ.Қ. «Қаржылық есеп» Алматы, 2001
11. Кеулімжаев Қ.Қ «Корреспонденция счетов» Алмат, БИКО 2000
12. Радостовец В.К. Радостовец В.В., Шмидт О.Ю. «Бухгалтерский учет на
предприятий» Алматы,2002.
13. Радостовец В.К., Тасмағанбетов Т. және басқалар « Қаржылық есеп»
Алматы.1998
14. Рахман Э., Шеремет А. « Нарықтық экономикадағы бухгалтерлік есеп»
Москва 1996
15. Барышников Н.П. Бухгалтерский учет и внутренний аудит в
2- частях М: Бухгалтерский учет,1994ж
16. Бухгалтерского- аудиторский портфель М: Сафин 1994 ж
17. Дюсембаев К.Ш. Тория аудита- Алматы Экономика 1995ж.
18. Дюсембаев К.Ш Сущность аудита и его роль в условиях рыночной
экономики Алматы, Вестник КазГау 1996ж.
19. Ержанов М.С. Теория и практика аудита Алматы Ғылым,1994.
20. Укашев Б.Е., Сәтмырзаев А.А. Аудит теориясы. Алматы:1999.
21. Энциклопедия общего аудита Т.2М.1999
1. 2002 жылғы 24 маусымдағы №329 Қазақстан Республикасы Президентінің
«Бухгалтерлiк есеп және қаржылық есеп беру туралы» заң күшіндегі
жарлығы.
2. Әбдіманапов. Ә., РаимовС. Бухгалтерлiк есеп принциптері және қаржылық
есеп беру.Алматы 2005
3. Бухгалтерлiк есептiң стандарттары»Алматы 2000
4. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарты. М.Акери 1999.
5. Бухгалтерлiк есептiң типтік шоттар жоспары.18 қыркүйек,2002ж.№438
6. Бетке И. Балансоведение пер.с анг.М:Бухгалтерский учет 2000
7. Вуд Ф. Бухгалтерский учет для предпринимателей. М., Аскери, 1999
8. Ержанов М.С., Ержанова С. «Есеп саясаты». Алматы, 1997
9. Кондратьев Е.П. «Бухгалтерлiк есеп теориясы» Москва 1996
10. Кеулімжаев Қ.Қ. «Қаржылық есеп» Алматы, 2001
11. Кеулімжаев Қ.Қ «Корреспонденция счетов» Алмат, БИКО 2000
12. Радостовец В.К. Радостовец В.В., Шмидт О.Ю. «Бухгалтерский учет на
предприятий» Алматы,2002.
13. Радостовец В.К., Тасмағанбетов Т. және басқалар « Қаржылық есеп»
Алматы.1998
14. Рахман Э., Шеремет А. « Нарықтық экономикадағы бухгалтерлік есеп»
Москва 1996
15. Барышников Н.П. Бухгалтерский учет и внутренний аудит в
2- частях М: Бухгалтерский учет,1994ж
16. Бухгалтерского- аудиторский портфель М: Сафин 1994 ж
17. Дюсембаев К.Ш. Тория аудита- Алматы Экономика 1995ж.
18. Дюсембаев К.Ш Сущность аудита и его роль в условиях рыночной
экономики Алматы, Вестник КазГау 1996ж.
19. Ержанов М.С. Теория и практика аудита Алматы Ғылым,1994.
20. Укашев Б.Е., Сәтмырзаев А.А. Аудит теориясы. Алматы:1999.
21. Энциклопедия общего аудита Т.2М.1999
Жоспар
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. Негізгі бөлім
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Жарғылық капитал есебінің
құжатталуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 16
1.3. Жарғылық капитал есебінің шоттар
корреспонденциясы ... ... ... ... .. ... 17
2. Жарғылық капитал аудиті
2.1. Аудиторлық тексеру
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
2.2. Аудит жүргізу
сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...21
2.3. Аудиторлық
қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 23
III.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .25
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .27
Кіріспе
Кез келген іс -әрекет ету аясында бизнес ақша қаражаттарының
нақты бір сомасымен басталады, яғни сол қаражатқа өнімді өндіру және сатуға
қажетті ресурстар алынады. Капитал айналым шеңберінің үш сатысынан өтеді:
дайындық, өндірістік және өткізу. Бірінші сатысында кәсіпорын өзіне қажетті
негізгі қорлар мен өндірістік запастарды сатып алады. Екінші сатыда
қаражаттардың бір бөлігі өндіріске запастар түрінде түссе, екінші бөлігі
еңбекақыға, салық төлеуге, әлеуметтік сақтандыру төлемдеріне және басқа
да шығындарға жұмсалады. Бұл саты дайын өнім өндірумен аяқталады.Үшінші
сатыда дайын өнім сатылып, кәсіпорынға алғашқы сомадан алынатын пайда
мөлшеріне артық сома келіп түседі. Бұл неғұрлым капитал тезірек айналса,
соғұрлым кәсіпорын көп өнім сатып, белгілі бір кезең ішінде жұмсалаған
капитал мөлшерінде өнім өндіріп пайда табады дегенді білдіреді.
Қаражаттардың кез-келген сатылардың біреуінде кідіріп қалу капитал
айналымын тежеп,қосымша қаржы тартуды талап етеді және кәсіпорынның
қаржылық жағдайының нашарлауына әкеледі.
Капитал – бұл пайда табу мақсатымен өз қызметін жүзеге асыру үшін
шаруашылық жүргізуші субъектінің қолында бар қаражаттары.
Кәсіпорынның капиталы меншікті ( ішкі) және тартылған (сыртқы) көздерден
қалыптасады.
Қаржыландырудың негізгі көзі меншік капитал болып табылады.
Оның құрамында кіреді:
§ Жарғылық капитал ;
§ Жинақталған капитал (резервтер капитал, қосылған капитал, жинақ қоры,
бөлінбеген пайда);
§ Басқа да түсімдер ( мақсатты қаржыландыру, қайырымдылық жарналары
және т.б.)
Жарғылық капитал деп жарғылық іс- әрекетті жүзеге асыруға арналған
құрылтайшылардың салған ақша қаражаттарын түсінеміз.
Мемлекеттік кәсіпорындарда жарғылық капитал деп мемлекет бекіткен, бірақ
толық шаруашылық жүргізуге өкілеттік берілген мүліктердің құнын айтамыз.
Акционерлік кәсіпорындардағы жарғылық капитал- бұл акцияның барлық
түрлерінің номиналды құны. Жауапкершілігі шектелген серіктестіктер үшін
жарғылық капитал болып меншік иелерінің үлесі сомалар, ал жалға алынған
кәсіпорындар үшін –оның қызметкерлері салымдарының сомасы саналады.
Құрылтайшылардың салымдары ақшалай, мүліктік және материлдық емес активтер
түрінде де болуы мүмкін.
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу тәртібі
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп тұрған барлық
субъектілерге ( Қазақстан Республикасының аймағында тіркелеген резиденттік
емес өкілдіктер мен филиалдар, заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметпен
шұғылданатын жеке тұлғалар) қаржылық есеп беруді және бухгалтерлік есепті
жүргізу міндеттілігі жүктеледі.
Сот алдында жауап беретін және сотқа шағымдана алатын, өз атынан
жеке мүліктік есем мүліктік құқын жүзеге асыра алатын немесе
шаруашылықты жүргізуге меншік құқығы бар ұйымдарды заңды тұлғалар деп
атайды немес солай деп танылады.
Филиалдар бұл заңды тұлғалардың тұрған жерінен тыс жерде
орналасқан және оның барлық немесе кейбір қызмет түрлерін жүзеге асыратын
дараланған бөлімшелері болып табылады, оның ішіне өкілдік қызмет де кіреді.
Филиал да, өкілдік те заңды тұлға болып табылмайды. Заңды тұлға
коммерциялық та, коммерциялық емес те болуы мүмкін, біріншісінің мақсаты
барынша табыс табу және оны өз қалауынша тарата алады, ал екіншісінің өз
қалауынша табыс табу мүмкіндігі де және таза табысын өз
қатысышыларының арасында бөлу жағдайы да шектелген .
Коммерциялық ұғымдар тек келесідей нысанда құрылуы мүмкін:
- шаруашылық серікткстіктер;
- акционерлік қоғамдар;
- өндірістік кооперативтер;
- мемлекеттік кәсіпорындар;
Коммерциялық емес ұйымдар заң актілерімен қаралған діни бірлестіктерден
қоғамдық қорлардан, тұтыну кооперативтерінен, акционерлік қоғамдардан,
қоғамдық бірлестіктерден және т.б. ұйымдық нысандарынан құрылуы мүмкін.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі капиталы жарғылық капитал,
төленбеген капитал, қайтарылған капитал, қосымша төленген капитал, қосымша
төленбеген капитал, резервтік капитал, бөлінбеген капитал,
( жабылмаған зиян) секілді табыс көздері есебінен құралады.
Осы топтар бойынша жүргізілетін бухгалтерлік есеп субъекті негізгі
капиталының жай- күйі мен қозғалысы туралы ақпаратты қортындылауға
арналған.
Жарғылық капитал объектіні құрған кезде оның жарғылық қызметін
қамтамасыз ету мақсатымен құрылтайшылардың ( қатысушылардың) салымдары
болып табылады. Резервтік капитал бұл кәсіпорынның сақтандыру капиталы.
Ол тек акционерлік қоғамға ғана тән.
Бухгалтерлік есеп те капитал активрмен теңестірледі. Бухгалтерлік
балансытың теңдігі егер, капиталды, бір адам салса, Актив тең Капиталға.
Ал егер, кәсіпорынды бірнеше адам құрса, онда Актив тең капитал қосылған
міндеттемеге.
Кәсіпорынның негізігі капиталдары бақыланып, толықтырылып отырылуы
тиіс.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексте шаруашылық
серіктестікті қалыптастыру, құқық және міндеттерінің тәртібі анықталған.
АК 58 –бабында шаруашылық серіктестігі жарғылық капитал құрылтайшыларының
( қатысушылары) үлесіне ( салым ақшасы ) бөлінген коммерциялық ұйым ретінде
сипатталады, ал өзінің қызмет процесінде жасаған, жинаған немесе құрған
мүлік жеке меншігіне жатады. Шаруашылық серіктестіктің жарғылық
капиталындағы салым ақшаға ақшалай қаражат, құнды қағаздар, заттар,
мүліктік құқық, оның ішінде ақыл-ой меншігі ( интеллектуальная
собственность) және басқа нәрселер жатуы мүмкін.
Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектіні құру үшін құрылтайшылық
құжаттары ( бұл құжаттардың ең негізгісі Жарғы болып табылады) болуы
керек. Құрылтайшылық құжаттар нотарилдық тұрғыда расталып, заң органдарына
мемлекеттік тіркеуден өтеді.Жарғыда субъект серіктестік құрылтайшыларының
салым ақшаларынан тұратын жарғылық капиталды жариялайды. Салым ақшаны
бағалау тараптардың келісімі бойынша жүргізіледі және тәуелсіз аудиторлық
тексеруге жатады.
Шаруашылық серіктестік формалар бойынша құрылуы мүмкін:
• толық серіктестік- жарғылық капиталы оның құрылтайшысын анықтайды,
алайда заң актісімен (АК 64-бап) белгіленген ең аз деңгейдегі
мөлшерден
кем болмауы керек;
• коммандиттік ( сенімге негізделген) серіктестік – жарғылық капиталдың
мөлшері заң актілерімен белгіленген ең аз деңгейдегі мөлшерден кем
болмауы керек. Салымшылардың жиынтық мөлшері коммандиттік
серіктестіктің (АК 74-бабы) жарғылық капиталдың 50% құрауы мүмкін;
• жауапкершілігі шектеулі серіктестік- жарғылық капиталдың мөлшерін
серіктестік құрылтайшылары анықтайды және заңды белгіленген (АК 78-
бабы) ең аз деңгейдегі мөлшерден кем болмауы керек;
• қосымша жауапкершілікті серіктестік- жарғылық капиталдың мөлшері
жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндей анықталады, алайды бұл
серіктестіктің қатысушылары жарғылық капиталдағы өз салым
ақшаларымен оның міндеттемелері бойынша жауап береді, ал бұл
соманың жетіспеушілігіне өз мүліктерінің еселенген мөлшерінде
өздерінің
салым ақшаларына қосады (АК 84-бабы);
• акционерлік қоғам- жарғылық капитал барлық жарияланған акциялар
шағырылымының жиынтық атаулы ( номиналдық ) құнына тең, алайда
заңды қарастырылған ең аз даңгейдегі мөлшерден кем болмауы керек.
Акцияларға ашық жазылыс жарғылық капиталдың толық төлеміне дейін
жеткізілмейді (АК 88-бап);
Акционерлік қоғам- өз қызметін жүзеге асыру үшін қаражаттарды тарту
мақсатында акция шығарумен айналысатын заңды тұлға. Қоғам акционерлері
өзінің міндеттемесі бойынша жауап бармейді және олардың қызметімен
Байланысты өздеріне жататын акцияларының құнының шегінде
тәуекелділіктен алған зиянды шегеді.Акционерлік қоғам ашық, жабық және ашық
халықтық қоғам болып бөлінуі мүмкін.
Ашық акционерлік қоғам- өздерінің шығарған акциясын ашық , жеке, жабық
түрде орналастыруына құқығы бар. Мұндай қоғамның құтысушылары өздеріне
тиесілі акцияларды басқа акционерлердің келісімінсіз иеліктен шығара алады.
Жабық акционерлік қоғам.Мұндай қоғамның акциялары тек қана өз
құрылтацшылары ішінде немесе алдын ала белгіленген тұлғалар шеңберінде
таратылады. Егерде жабық акционерлік қоғамның акционерлерінің саны жүзден
асып кетсе, оның келесі үш айдың барысында жалпы жиналысында қоғамның
типін өзгертуге, яғни ашық акционерлік қоғамға айналуына шешім
қабылдауына болады.
Ашық қоғамның акциялары , бағалы қағаздардың нарығына қарап
бағаланады және ондағы активтердің құны екі жүз мың айлық есепті
көрсеткіші құраса және акционерлдің саны бес жүзден кем бомаса , онда ол
ашық халықтық қоғам болып табылады.
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының ең аз деңгейдегі
көлемі- бір айлық есеп айырысу көрсеткішінің 50 000 есе мөлшерін құрайды
(13.05.03 ж. №415 Акционерлік қоғамдар туралы заңның 10- бабы ) және
мемлекеттік тіркеуден өткен күннен кейін 30 күннің ішінде төлену керек ( 11-
бап, 2- тармақ). Артықшылықты акцияны шығару барлық жарияланған
акциялардың жалпы санының 20% көп болмауы керек (13-бап,2- тармақ).
• еншілес және тәуелді шаруашылық серіктестігі – жарғылық капитал
акционарлік қоғамдардың бір – бірімен өзара қатысумен қалыптасады;
• өндірістік капитал – жарғылық капитал кооператив мүшелерінің пай салу
есебінен қалыптасады (АК 97-бап);
Өндірістік кооператив- бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік
негізінде, олар өзінің еңбек етуімен тікелей қатысуының негізінд және
мүліктік пайдаларын ( үлестірін) мүшесі ретінде біріктірудің негізінде
құрылған азаматтық ерікті бірлестік. Кооператив мүшесі екіден болмауы тиіс.
Кооператив мүшелері заңда қаралған тәртіп пен деңгейде қосымша (
субсидиарлық) міндеттемелері бойынша жауапкершілікте болады.
• мемлекеттік кәсіпорын –шаруашылық меншік құқына немесе оперативтік
басқаруға негізделеді (АК 102-бап);
Мемлекеттік кәсіпорындарға жататындар:
- шарушылықты жүргізу құқына негізделген мемлекеттік кәсіпорын.
Ол өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікке жауап
береді, бірақ мемлекет міндеттемелері үшін жауапты болмайды;
- ағымдағы (оперативтік) басқару құқығына ( қазыналық кәсіпорын)
негізделген мемлекеттік кәсіпорын, Қазақстан Республикасы
үкіметінің немесе жергілікті атқару органының шешімімен құралады.
Қазыналық кәсіпорынның шаруашылық қызметі оның Жарғысында
көрсетілген (белгіленген) мақсаттарымен және міндеттермен
анықталады. Қазақстан Республикасы немесе жергілікті әкімшілік
аумақтық бөлініс қазыналық кәсіпорынның міндеттемелері бойынша
жәрдем беру жаупкершілігін өз мойнына алады
• коммерциялық емес ұйымдар – басқарушылық әлеуметтік- мәдени немесе
коммерциялық емес сипаттағы меншіктенушілермен құрылатын және
қаржыландырылатын ұйым (АК 105-бап);
Шаруашылық жүргізіші субьект қызметінің мақсаттарын оның меншік иесі
белгілейді. Ол егер заңмен тыйым салынбаса және субъектінің жарғысына жауап
беретін болса, онда ол кез келген қызмет түрін жүзеге асыруына болады.
Мемлекеттік мүлікті басқаруға өкілетті органдар, басқа заңды және
жеке тұлғалар субъектінің құрылтайшылары бола алады. Шауашылық жүргізуші
субъектіні бір немесе бірнеше құрылтайшылар құрып, ол мемлекеттік
тіркеуден өткен күннен бастап заңды тұлға құқығына ие болуы мүмкін.
Меншік иесінің рұқсатымен шаруашылық жүргізуші субъект заңды тұлға құқығы
бар еншілес субъектілерді, сондай- ақ филиалдар, өкілдіктер, бөлімдер және
басқа да ерекшелеген бөлімшелер құра алады.
Субъектінің құрылтайшылары (акционерлері) бекіткен жарғы негізінде
қызмет етеді. Жарғының мазмұны заңға қайшы келмеуі керек. Жарғыда
шаруашылық жүргізуші субъектілерінің түрлері, оның атауы, орналасқан жері,
қызметінің мәні мен мақсаттары, басшысының өкілеттіктері, басқару және
бақылау органдары , олардың қабілеттілігі, субъектінің мүлікті
қалыптастыру және табысты бөлу тәртібі, қайта және қызметін тоқтату тәртібі
белгіленеді. Жарғыда сондай-ақ құрылтайшылар , субъект әкімшілігі мен оның
еңбек ұжымдарының арасындағы қарым- қатынастары да белгіленеді.
Негізгі қорлар мен айналым қаражаттары, сондай –ақ субъектінің мүлкін
құрайды.
Субъектінің мүлкін қалыптастырушы көзі болып мыналар саналады:
құрылтайшылардың ақшалай, материалдық және басқа да жарналары
(үлестері); қызмет нәтижесінен алынған табыстары; бағалы қағаздардан
түскен табыстары; банктер мен басқа несие берушілердің кредиттері;
бюджеттен берілген күрделі салымдары және демеу құражаттары ;
қайтаруссыз немесе қайырымдылық жарналары; ұйымдардың , кәсіпорындардың
және азаматтардың құрбандықтары; Қазақстан Республикасы заңдары тыйым
салмайтын өзге де табыс көздері.
Мемлекет қолданылып жүрген заңдарға сәйкес субъектінің мүліктік
құқыртарын қорғауға кепілдік береді. Қазақстан Республикасы заңдарында
қарастырылған жағдайларды қоспағанда., мемлекеттік меншік иесінің немесе
оның өкілетті органының келісімінсіз субъектіден оның негізгі қорларын,
айналым қаражаттарын және олардың пайдалануындағы басқа да мүліктерін
алуына жол берілмейді.
Субъект өз қызметін дербес жоспарлайды және даму болашағын ,
материалдық – техникалық қамтамасыз етумен қатар, ол күрделі құрылысын да
белгілейді. Ол өз өнімін,жұмысы мен қызметтерін Қазақстан Республикасы
заңдарында анықталған жағдайларды қаспағанда , өз бетінше белгіленген
бағасына немесе шарттарды негізінде сата алады .
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінінің мақсаттарын оның меншік иесі
белгілейді. Ол егер тыйым салынбаса және субъектінің жарғысына жауап
беретін болса, онда ол кез келген қызмет түрін жүзеге асыруына болады.
Мемлекеттік мүлікті басқаруға өкілетті органдар , басқа заңды және жеке
тұлғалар субъектінің құрылтайшылары бола алады. Шаруашылық жүргізуші
субъектіні бір немесе бірнеше құрылтайшылар құрып, ол мемлекеттік
тіркеуден өткен күннен бастап заңды тұлға құқығына ие болуы мүмкін. Меншік
иесінің рұқсатымен шаруашылық жүргізуші субъект заңды тұлға құқығы
бар еншілес субъектілерді, сондай –ақ филиалдар , өкілдіктер, бөлімдер
және басқа да ерекшелеген бөлімшелер құра алады.
Субъектінің құрылтайшылары ( акционерлері) бекіткен жарғы негізінде
қызмет етеді. Жарғының мазмұны заңға қайшы келмеуі керек. Жарғыда
шаруашылық жүргізуші субъектілерінің түрлері, оның атауы, орналасқан
жері, қызметінің мәні мен мақсаттары , басшысының өкілеттіктері, басқару
және бақылау органдары, олардың қабілеттілігі, субъектінің мүлікті
қалыптастыру және табысты бөлу тәртібі, қайта құру және қызметін тоқтату
тәртібі белгіленеді. Жарғыда сондай-ақ құрылтайшылар, субъект әкімшілігі
мен оның еңбек ұжымдарының арсындағы қарым- қатынастары да белгіленеді.
Негізгі қорлар мен айналым қаражаттары , сондай-ақ субъектінің мүлкін
құрайды.
Субъектінің мүлкін қалыптастырушы көзі болып мыналар саналады:
құрылтайшылардың ақшалай, материалдық және басқа да жарналары
( үлестері ) ; қызмет нәтижесінен алынған табыстары; бағалы қағаздардан
түскен табыстары ; банктер мен басқа несие берушілердің кредиттерді;
бюджеттен берілген күрделі салымдары және демеу қаражаттары, қайтарусыз
немесе қайырымдылық жарналары; ұйымдардың, кәсіпорындардың және
азаматтардың құрбандықтары ; Қазақстан Республикасы заңдары тыйым
салмайтын өзге де табыс көздері.
Мемлекет қолданылып жүрген заңдарға сәйкес субъектiнiң мүлiктiк
құқықтарын қорғауға кепiлдiк бередi. Қазақстан Республикасы заңдарында
қарастырылған жағдайларды қоспағанда, мемлекетгiк меншiк иесiнiң немесе
оның уәкiлеттi органының келiсiмiнсiз субъектiден оның негiзгi қорларын,
айналым құражаттарын және олардың пайдалануындағы басқа да мүлiктерiн
алуына жол берiлмейдi.
Субъект өз қызметiн дербес жоспарлайды және даму болашағын,
материалдык-техникалық жағдайын қамтамасыз етумен қатар, ол күрделi
құрылысын да белгiлейдi. Ол өз өнiмiн, жұмысы мен қызмттерiн Қазақстан
Республикасы заңдарында анықталған жағдайларды қоспағанда, өз бетiнше
белгiлеген бағасына немесе шарттардың негiзiнде сата алады.
Шаруашылық жүргiзушi субьектi жарғылық капиталға мүлiктiк және ақыл-
ой (интелектуально) қызметi түрiнде қаржылық салымды жүзеге асырса, басқа
субьектiлер кәсiпкерлiк табыс, капитал процентi мен есiмiн алу мақсатында
акция пакетiн алу жолымен бұл қызметке ықпал етiп, бақылау жүргiзедi.
Мұндай салуды (яғни салымды) инвестиция деп атайды. Бухгалтерлiк есептiң 13
Шоғырландырылған (консолидированная) қаржылық есеп берушiлiк және еңшiлес
серiктестiктегi инвестиция есебi (стандартына және оның әдiстемелiк
ұсьшысына сәйкес — егер дауыс беру құқымен инвестрленген объектiнiң 50%
акциясынан көбiне ие болса, онда бұл иелену бақылау жүргiзуге мүмкiндiк
бередi.
Бақылауды қолына алған инвестор негiзгi серiктестiк деп танылады, ап
инвестицияланатын объект — еншiлес шаруашылық серiктестiк болады.
Егер баса заңды тұлға оның дауыс беру акциясының 20%-тен азына и
болуына сәйкес бақылау бiрiгiп жүргiзiледi.
Салым ақшаға кез келген актив (ақшалай қаражаттар, негiзгi құралдар
материалдық емес активтер, тауарлы-матетиалдық қорлар) жатады.
Кәсiпорын мемлекетiк тiркеуден өткен кезде оның қатысушылардың
салымының сомасына немесе акцияға жазылудан түскен сомаға тең жарғылық қоры
құрылтай құжттарында көрсетiледi. Жарғылық капиталдың мөлшерi, бiр акцияның
тұрақты құны, жай және артықшылықты акциялардың ара қатынасы, Алтын
акцияның болуы акционерлер жиналысында белгiленедi және тиiстi мемлекеттiк
органдарда тiркеледi.
Егер бұрын жарияланған көлемiн қатысушылар толығымен төлемеген болса,
жарғылық капиталды ұлгайту туралы шешiм тiркеуге қабылдаубауға тиiстi.
Жарғылық капиталды азайту туралы шешiмге несие берушiлер наразылық бiлдiре
алады. Жарғылық капиталға салымдарды төлеу үшiн ақша қаражаттары,
интеллектуалық меншiктi қоса алғанда материалдық емес активтер, Ноу-хау,
негiзгi құралдар, жер иелену құқығы және басқа активтер қабылданады.
* Жарғылық қор өткiзiлген акциялардың тұрақты құны бойынша бағаланады.
Сатып-өткiзiлген акциялар құнының олардың тұракты құнынан артуы құрылтай
және эмиссиялық табыс жеке көрсетiледi және акцияларды, олардың тұрақты
құнынан төмен бағаға акция курсы арзандаған кезде сатқан жағдайда пайда
болатын айырмашылыктың өтімiне пайдаланылады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. Негізгі бөлім
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Жарғылық капитал есебінің
құжатталуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 16
1.3. Жарғылық капитал есебінің шоттар
корреспонденциясы ... ... ... ... .. ... 17
2. Жарғылық капитал аудиті
2.1. Аудиторлық тексеру
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
2.2. Аудит жүргізу
сатылары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...21
2.3. Аудиторлық
қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 23
III.Қорытынды ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .25
Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .27
Кіріспе
Кез келген іс -әрекет ету аясында бизнес ақша қаражаттарының
нақты бір сомасымен басталады, яғни сол қаражатқа өнімді өндіру және сатуға
қажетті ресурстар алынады. Капитал айналым шеңберінің үш сатысынан өтеді:
дайындық, өндірістік және өткізу. Бірінші сатысында кәсіпорын өзіне қажетті
негізгі қорлар мен өндірістік запастарды сатып алады. Екінші сатыда
қаражаттардың бір бөлігі өндіріске запастар түрінде түссе, екінші бөлігі
еңбекақыға, салық төлеуге, әлеуметтік сақтандыру төлемдеріне және басқа
да шығындарға жұмсалады. Бұл саты дайын өнім өндірумен аяқталады.Үшінші
сатыда дайын өнім сатылып, кәсіпорынға алғашқы сомадан алынатын пайда
мөлшеріне артық сома келіп түседі. Бұл неғұрлым капитал тезірек айналса,
соғұрлым кәсіпорын көп өнім сатып, белгілі бір кезең ішінде жұмсалаған
капитал мөлшерінде өнім өндіріп пайда табады дегенді білдіреді.
Қаражаттардың кез-келген сатылардың біреуінде кідіріп қалу капитал
айналымын тежеп,қосымша қаржы тартуды талап етеді және кәсіпорынның
қаржылық жағдайының нашарлауына әкеледі.
Капитал – бұл пайда табу мақсатымен өз қызметін жүзеге асыру үшін
шаруашылық жүргізуші субъектінің қолында бар қаражаттары.
Кәсіпорынның капиталы меншікті ( ішкі) және тартылған (сыртқы) көздерден
қалыптасады.
Қаржыландырудың негізгі көзі меншік капитал болып табылады.
Оның құрамында кіреді:
§ Жарғылық капитал ;
§ Жинақталған капитал (резервтер капитал, қосылған капитал, жинақ қоры,
бөлінбеген пайда);
§ Басқа да түсімдер ( мақсатты қаржыландыру, қайырымдылық жарналары
және т.б.)
Жарғылық капитал деп жарғылық іс- әрекетті жүзеге асыруға арналған
құрылтайшылардың салған ақша қаражаттарын түсінеміз.
Мемлекеттік кәсіпорындарда жарғылық капитал деп мемлекет бекіткен, бірақ
толық шаруашылық жүргізуге өкілеттік берілген мүліктердің құнын айтамыз.
Акционерлік кәсіпорындардағы жарғылық капитал- бұл акцияның барлық
түрлерінің номиналды құны. Жауапкершілігі шектелген серіктестіктер үшін
жарғылық капитал болып меншік иелерінің үлесі сомалар, ал жалға алынған
кәсіпорындар үшін –оның қызметкерлері салымдарының сомасы саналады.
Құрылтайшылардың салымдары ақшалай, мүліктік және материлдық емес активтер
түрінде де болуы мүмкін.
1.Жарғылық капитал есебі
1.1. Жарғылық капитал есебін жүргізу тәртібі
Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етіп тұрған барлық
субъектілерге ( Қазақстан Республикасының аймағында тіркелеген резиденттік
емес өкілдіктер мен филиалдар, заңды тұлғалар, кәсіпкерлік қызметпен
шұғылданатын жеке тұлғалар) қаржылық есеп беруді және бухгалтерлік есепті
жүргізу міндеттілігі жүктеледі.
Сот алдында жауап беретін және сотқа шағымдана алатын, өз атынан
жеке мүліктік есем мүліктік құқын жүзеге асыра алатын немесе
шаруашылықты жүргізуге меншік құқығы бар ұйымдарды заңды тұлғалар деп
атайды немес солай деп танылады.
Филиалдар бұл заңды тұлғалардың тұрған жерінен тыс жерде
орналасқан және оның барлық немесе кейбір қызмет түрлерін жүзеге асыратын
дараланған бөлімшелері болып табылады, оның ішіне өкілдік қызмет де кіреді.
Филиал да, өкілдік те заңды тұлға болып табылмайды. Заңды тұлға
коммерциялық та, коммерциялық емес те болуы мүмкін, біріншісінің мақсаты
барынша табыс табу және оны өз қалауынша тарата алады, ал екіншісінің өз
қалауынша табыс табу мүмкіндігі де және таза табысын өз
қатысышыларының арасында бөлу жағдайы да шектелген .
Коммерциялық ұғымдар тек келесідей нысанда құрылуы мүмкін:
- шаруашылық серікткстіктер;
- акционерлік қоғамдар;
- өндірістік кооперативтер;
- мемлекеттік кәсіпорындар;
Коммерциялық емес ұйымдар заң актілерімен қаралған діни бірлестіктерден
қоғамдық қорлардан, тұтыну кооперативтерінен, акционерлік қоғамдардан,
қоғамдық бірлестіктерден және т.б. ұйымдық нысандарынан құрылуы мүмкін.
Шаруашылық жүргізуші субъектінің негізгі капиталы жарғылық капитал,
төленбеген капитал, қайтарылған капитал, қосымша төленген капитал, қосымша
төленбеген капитал, резервтік капитал, бөлінбеген капитал,
( жабылмаған зиян) секілді табыс көздері есебінен құралады.
Осы топтар бойынша жүргізілетін бухгалтерлік есеп субъекті негізгі
капиталының жай- күйі мен қозғалысы туралы ақпаратты қортындылауға
арналған.
Жарғылық капитал объектіні құрған кезде оның жарғылық қызметін
қамтамасыз ету мақсатымен құрылтайшылардың ( қатысушылардың) салымдары
болып табылады. Резервтік капитал бұл кәсіпорынның сақтандыру капиталы.
Ол тек акционерлік қоғамға ғана тән.
Бухгалтерлік есеп те капитал активрмен теңестірледі. Бухгалтерлік
балансытың теңдігі егер, капиталды, бір адам салса, Актив тең Капиталға.
Ал егер, кәсіпорынды бірнеше адам құрса, онда Актив тең капитал қосылған
міндеттемеге.
Кәсіпорынның негізігі капиталдары бақыланып, толықтырылып отырылуы
тиіс.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексте шаруашылық
серіктестікті қалыптастыру, құқық және міндеттерінің тәртібі анықталған.
АК 58 –бабында шаруашылық серіктестігі жарғылық капитал құрылтайшыларының
( қатысушылары) үлесіне ( салым ақшасы ) бөлінген коммерциялық ұйым ретінде
сипатталады, ал өзінің қызмет процесінде жасаған, жинаған немесе құрған
мүлік жеке меншігіне жатады. Шаруашылық серіктестіктің жарғылық
капиталындағы салым ақшаға ақшалай қаражат, құнды қағаздар, заттар,
мүліктік құқық, оның ішінде ақыл-ой меншігі ( интеллектуальная
собственность) және басқа нәрселер жатуы мүмкін.
Әрбір шаруашылық жүргізуші субъектіні құру үшін құрылтайшылық
құжаттары ( бұл құжаттардың ең негізгісі Жарғы болып табылады) болуы
керек. Құрылтайшылық құжаттар нотарилдық тұрғыда расталып, заң органдарына
мемлекеттік тіркеуден өтеді.Жарғыда субъект серіктестік құрылтайшыларының
салым ақшаларынан тұратын жарғылық капиталды жариялайды. Салым ақшаны
бағалау тараптардың келісімі бойынша жүргізіледі және тәуелсіз аудиторлық
тексеруге жатады.
Шаруашылық серіктестік формалар бойынша құрылуы мүмкін:
• толық серіктестік- жарғылық капиталы оның құрылтайшысын анықтайды,
алайда заң актісімен (АК 64-бап) белгіленген ең аз деңгейдегі
мөлшерден
кем болмауы керек;
• коммандиттік ( сенімге негізделген) серіктестік – жарғылық капиталдың
мөлшері заң актілерімен белгіленген ең аз деңгейдегі мөлшерден кем
болмауы керек. Салымшылардың жиынтық мөлшері коммандиттік
серіктестіктің (АК 74-бабы) жарғылық капиталдың 50% құрауы мүмкін;
• жауапкершілігі шектеулі серіктестік- жарғылық капиталдың мөлшерін
серіктестік құрылтайшылары анықтайды және заңды белгіленген (АК 78-
бабы) ең аз деңгейдегі мөлшерден кем болмауы керек;
• қосымша жауапкершілікті серіктестік- жарғылық капиталдың мөлшері
жауапкершілігі шектеулі серіктестігіндей анықталады, алайды бұл
серіктестіктің қатысушылары жарғылық капиталдағы өз салым
ақшаларымен оның міндеттемелері бойынша жауап береді, ал бұл
соманың жетіспеушілігіне өз мүліктерінің еселенген мөлшерінде
өздерінің
салым ақшаларына қосады (АК 84-бабы);
• акционерлік қоғам- жарғылық капитал барлық жарияланған акциялар
шағырылымының жиынтық атаулы ( номиналдық ) құнына тең, алайда
заңды қарастырылған ең аз даңгейдегі мөлшерден кем болмауы керек.
Акцияларға ашық жазылыс жарғылық капиталдың толық төлеміне дейін
жеткізілмейді (АК 88-бап);
Акционерлік қоғам- өз қызметін жүзеге асыру үшін қаражаттарды тарту
мақсатында акция шығарумен айналысатын заңды тұлға. Қоғам акционерлері
өзінің міндеттемесі бойынша жауап бармейді және олардың қызметімен
Байланысты өздеріне жататын акцияларының құнының шегінде
тәуекелділіктен алған зиянды шегеді.Акционерлік қоғам ашық, жабық және ашық
халықтық қоғам болып бөлінуі мүмкін.
Ашық акционерлік қоғам- өздерінің шығарған акциясын ашық , жеке, жабық
түрде орналастыруына құқығы бар. Мұндай қоғамның құтысушылары өздеріне
тиесілі акцияларды басқа акционерлердің келісімінсіз иеліктен шығара алады.
Жабық акционерлік қоғам.Мұндай қоғамның акциялары тек қана өз
құрылтацшылары ішінде немесе алдын ала белгіленген тұлғалар шеңберінде
таратылады. Егерде жабық акционерлік қоғамның акционерлерінің саны жүзден
асып кетсе, оның келесі үш айдың барысында жалпы жиналысында қоғамның
типін өзгертуге, яғни ашық акционерлік қоғамға айналуына шешім
қабылдауына болады.
Ашық қоғамның акциялары , бағалы қағаздардың нарығына қарап
бағаланады және ондағы активтердің құны екі жүз мың айлық есепті
көрсеткіші құраса және акционерлдің саны бес жүзден кем бомаса , онда ол
ашық халықтық қоғам болып табылады.
Акционерлік қоғамның жарияланған жарғылық капиталының ең аз деңгейдегі
көлемі- бір айлық есеп айырысу көрсеткішінің 50 000 есе мөлшерін құрайды
(13.05.03 ж. №415 Акционерлік қоғамдар туралы заңның 10- бабы ) және
мемлекеттік тіркеуден өткен күннен кейін 30 күннің ішінде төлену керек ( 11-
бап, 2- тармақ). Артықшылықты акцияны шығару барлық жарияланған
акциялардың жалпы санының 20% көп болмауы керек (13-бап,2- тармақ).
• еншілес және тәуелді шаруашылық серіктестігі – жарғылық капитал
акционарлік қоғамдардың бір – бірімен өзара қатысумен қалыптасады;
• өндірістік капитал – жарғылық капитал кооператив мүшелерінің пай салу
есебінен қалыптасады (АК 97-бап);
Өндірістік кооператив- бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік
негізінде, олар өзінің еңбек етуімен тікелей қатысуының негізінд және
мүліктік пайдаларын ( үлестірін) мүшесі ретінде біріктірудің негізінде
құрылған азаматтық ерікті бірлестік. Кооператив мүшесі екіден болмауы тиіс.
Кооператив мүшелері заңда қаралған тәртіп пен деңгейде қосымша (
субсидиарлық) міндеттемелері бойынша жауапкершілікте болады.
• мемлекеттік кәсіпорын –шаруашылық меншік құқына немесе оперативтік
басқаруға негізделеді (АК 102-бап);
Мемлекеттік кәсіпорындарға жататындар:
- шарушылықты жүргізу құқына негізделген мемлекеттік кәсіпорын.
Ол өз міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлікке жауап
береді, бірақ мемлекет міндеттемелері үшін жауапты болмайды;
- ағымдағы (оперативтік) басқару құқығына ( қазыналық кәсіпорын)
негізделген мемлекеттік кәсіпорын, Қазақстан Республикасы
үкіметінің немесе жергілікті атқару органының шешімімен құралады.
Қазыналық кәсіпорынның шаруашылық қызметі оның Жарғысында
көрсетілген (белгіленген) мақсаттарымен және міндеттермен
анықталады. Қазақстан Республикасы немесе жергілікті әкімшілік
аумақтық бөлініс қазыналық кәсіпорынның міндеттемелері бойынша
жәрдем беру жаупкершілігін өз мойнына алады
• коммерциялық емес ұйымдар – басқарушылық әлеуметтік- мәдени немесе
коммерциялық емес сипаттағы меншіктенушілермен құрылатын және
қаржыландырылатын ұйым (АК 105-бап);
Шаруашылық жүргізіші субьект қызметінің мақсаттарын оның меншік иесі
белгілейді. Ол егер заңмен тыйым салынбаса және субъектінің жарғысына жауап
беретін болса, онда ол кез келген қызмет түрін жүзеге асыруына болады.
Мемлекеттік мүлікті басқаруға өкілетті органдар, басқа заңды және
жеке тұлғалар субъектінің құрылтайшылары бола алады. Шауашылық жүргізуші
субъектіні бір немесе бірнеше құрылтайшылар құрып, ол мемлекеттік
тіркеуден өткен күннен бастап заңды тұлға құқығына ие болуы мүмкін.
Меншік иесінің рұқсатымен шаруашылық жүргізуші субъект заңды тұлға құқығы
бар еншілес субъектілерді, сондай- ақ филиалдар, өкілдіктер, бөлімдер және
басқа да ерекшелеген бөлімшелер құра алады.
Субъектінің құрылтайшылары (акционерлері) бекіткен жарғы негізінде
қызмет етеді. Жарғының мазмұны заңға қайшы келмеуі керек. Жарғыда
шаруашылық жүргізуші субъектілерінің түрлері, оның атауы, орналасқан жері,
қызметінің мәні мен мақсаттары, басшысының өкілеттіктері, басқару және
бақылау органдары , олардың қабілеттілігі, субъектінің мүлікті
қалыптастыру және табысты бөлу тәртібі, қайта және қызметін тоқтату тәртібі
белгіленеді. Жарғыда сондай-ақ құрылтайшылар , субъект әкімшілігі мен оның
еңбек ұжымдарының арасындағы қарым- қатынастары да белгіленеді.
Негізгі қорлар мен айналым қаражаттары, сондай –ақ субъектінің мүлкін
құрайды.
Субъектінің мүлкін қалыптастырушы көзі болып мыналар саналады:
құрылтайшылардың ақшалай, материалдық және басқа да жарналары
(үлестері); қызмет нәтижесінен алынған табыстары; бағалы қағаздардан
түскен табыстары; банктер мен басқа несие берушілердің кредиттері;
бюджеттен берілген күрделі салымдары және демеу құражаттары ;
қайтаруссыз немесе қайырымдылық жарналары; ұйымдардың , кәсіпорындардың
және азаматтардың құрбандықтары; Қазақстан Республикасы заңдары тыйым
салмайтын өзге де табыс көздері.
Мемлекет қолданылып жүрген заңдарға сәйкес субъектінің мүліктік
құқыртарын қорғауға кепілдік береді. Қазақстан Республикасы заңдарында
қарастырылған жағдайларды қоспағанда., мемлекеттік меншік иесінің немесе
оның өкілетті органының келісімінсіз субъектіден оның негізгі қорларын,
айналым қаражаттарын және олардың пайдалануындағы басқа да мүліктерін
алуына жол берілмейді.
Субъект өз қызметін дербес жоспарлайды және даму болашағын ,
материалдық – техникалық қамтамасыз етумен қатар, ол күрделі құрылысын да
белгілейді. Ол өз өнімін,жұмысы мен қызметтерін Қазақстан Республикасы
заңдарында анықталған жағдайларды қаспағанда , өз бетінше белгіленген
бағасына немесе шарттарды негізінде сата алады .
Шаруашылық жүргізуші субъект қызметінінің мақсаттарын оның меншік иесі
белгілейді. Ол егер тыйым салынбаса және субъектінің жарғысына жауап
беретін болса, онда ол кез келген қызмет түрін жүзеге асыруына болады.
Мемлекеттік мүлікті басқаруға өкілетті органдар , басқа заңды және жеке
тұлғалар субъектінің құрылтайшылары бола алады. Шаруашылық жүргізуші
субъектіні бір немесе бірнеше құрылтайшылар құрып, ол мемлекеттік
тіркеуден өткен күннен бастап заңды тұлға құқығына ие болуы мүмкін. Меншік
иесінің рұқсатымен шаруашылық жүргізуші субъект заңды тұлға құқығы
бар еншілес субъектілерді, сондай –ақ филиалдар , өкілдіктер, бөлімдер
және басқа да ерекшелеген бөлімшелер құра алады.
Субъектінің құрылтайшылары ( акционерлері) бекіткен жарғы негізінде
қызмет етеді. Жарғының мазмұны заңға қайшы келмеуі керек. Жарғыда
шаруашылық жүргізуші субъектілерінің түрлері, оның атауы, орналасқан
жері, қызметінің мәні мен мақсаттары , басшысының өкілеттіктері, басқару
және бақылау органдары, олардың қабілеттілігі, субъектінің мүлікті
қалыптастыру және табысты бөлу тәртібі, қайта құру және қызметін тоқтату
тәртібі белгіленеді. Жарғыда сондай-ақ құрылтайшылар, субъект әкімшілігі
мен оның еңбек ұжымдарының арсындағы қарым- қатынастары да белгіленеді.
Негізгі қорлар мен айналым қаражаттары , сондай-ақ субъектінің мүлкін
құрайды.
Субъектінің мүлкін қалыптастырушы көзі болып мыналар саналады:
құрылтайшылардың ақшалай, материалдық және басқа да жарналары
( үлестері ) ; қызмет нәтижесінен алынған табыстары; бағалы қағаздардан
түскен табыстары ; банктер мен басқа несие берушілердің кредиттерді;
бюджеттен берілген күрделі салымдары және демеу қаражаттары, қайтарусыз
немесе қайырымдылық жарналары; ұйымдардың, кәсіпорындардың және
азаматтардың құрбандықтары ; Қазақстан Республикасы заңдары тыйым
салмайтын өзге де табыс көздері.
Мемлекет қолданылып жүрген заңдарға сәйкес субъектiнiң мүлiктiк
құқықтарын қорғауға кепiлдiк бередi. Қазақстан Республикасы заңдарында
қарастырылған жағдайларды қоспағанда, мемлекетгiк меншiк иесiнiң немесе
оның уәкiлеттi органының келiсiмiнсiз субъектiден оның негiзгi қорларын,
айналым құражаттарын және олардың пайдалануындағы басқа да мүлiктерiн
алуына жол берiлмейдi.
Субъект өз қызметiн дербес жоспарлайды және даму болашағын,
материалдык-техникалық жағдайын қамтамасыз етумен қатар, ол күрделi
құрылысын да белгiлейдi. Ол өз өнiмiн, жұмысы мен қызмттерiн Қазақстан
Республикасы заңдарында анықталған жағдайларды қоспағанда, өз бетiнше
белгiлеген бағасына немесе шарттардың негiзiнде сата алады.
Шаруашылық жүргiзушi субьектi жарғылық капиталға мүлiктiк және ақыл-
ой (интелектуально) қызметi түрiнде қаржылық салымды жүзеге асырса, басқа
субьектiлер кәсiпкерлiк табыс, капитал процентi мен есiмiн алу мақсатында
акция пакетiн алу жолымен бұл қызметке ықпал етiп, бақылау жүргiзедi.
Мұндай салуды (яғни салымды) инвестиция деп атайды. Бухгалтерлiк есептiң 13
Шоғырландырылған (консолидированная) қаржылық есеп берушiлiк және еңшiлес
серiктестiктегi инвестиция есебi (стандартына және оның әдiстемелiк
ұсьшысына сәйкес — егер дауыс беру құқымен инвестрленген объектiнiң 50%
акциясынан көбiне ие болса, онда бұл иелену бақылау жүргiзуге мүмкiндiк
бередi.
Бақылауды қолына алған инвестор негiзгi серiктестiк деп танылады, ап
инвестицияланатын объект — еншiлес шаруашылық серiктестiк болады.
Егер баса заңды тұлға оның дауыс беру акциясының 20%-тен азына и
болуына сәйкес бақылау бiрiгiп жүргiзiледi.
Салым ақшаға кез келген актив (ақшалай қаражаттар, негiзгi құралдар
материалдық емес активтер, тауарлы-матетиалдық қорлар) жатады.
Кәсiпорын мемлекетiк тiркеуден өткен кезде оның қатысушылардың
салымының сомасына немесе акцияға жазылудан түскен сомаға тең жарғылық қоры
құрылтай құжттарында көрсетiледi. Жарғылық капиталдың мөлшерi, бiр акцияның
тұрақты құны, жай және артықшылықты акциялардың ара қатынасы, Алтын
акцияның болуы акционерлер жиналысында белгiленедi және тиiстi мемлекеттiк
органдарда тiркеледi.
Егер бұрын жарияланған көлемiн қатысушылар толығымен төлемеген болса,
жарғылық капиталды ұлгайту туралы шешiм тiркеуге қабылдаубауға тиiстi.
Жарғылық капиталды азайту туралы шешiмге несие берушiлер наразылық бiлдiре
алады. Жарғылық капиталға салымдарды төлеу үшiн ақша қаражаттары,
интеллектуалық меншiктi қоса алғанда материалдық емес активтер, Ноу-хау,
негiзгi құралдар, жер иелену құқығы және басқа активтер қабылданады.
* Жарғылық қор өткiзiлген акциялардың тұрақты құны бойынша бағаланады.
Сатып-өткiзiлген акциялар құнының олардың тұракты құнынан артуы құрылтай
және эмиссиялық табыс жеке көрсетiледi және акцияларды, олардың тұрақты
құнынан төмен бағаға акция курсы арзандаған кезде сатқан жағдайда пайда
болатын айырмашылыктың өтімiне пайдаланылады. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz