Жанама салық түрлері
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
I ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТКЕ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП ТҮСУІН БАҚЫЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗІ
1.1 Жергілікті бюджетке жанама салықтардың келіп түсуін бақылаудың
мәні мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...6
1.2 Жергілікті бюджетке келіп түсетін жанама салықтардың
түрлері ... ... ... ..19
1.3 Жанама салықтарды бақылаудағы шетел
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... 27
ІІ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ БЮДЖЕТІ КІРІСІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП
ТҮСУІНЕ БАҚЫЛАУ ӘДІСТЕРІ МЕН ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Жергілікті бюджетке келіп түсетін салықтарды бақылау әдістері
... ... ... .32
2.2 Оңтүстік Қазақстан облысы бюджетнің кірісіндегі жанама салықтардың
алатын орнын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 43
2.3 Оңтүстік Қазақстан облысы бюджетнің кірісіндегі жанама салықтардың
келіп түсін бақылау жағдайын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
III. ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП ТҮСУІНЕ
БАҚЫЛАУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Жергілікті бюджет кірісіндегі жанама салықтардың келіп түсуіне бақылау
негізгі
мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .55
3.2 Жергілікті бюджет кірісіндегі жанама салықтардың келіп түсуіне
бақылауды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 58
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..62
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 64
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 66
КІРІСПЕ
Қазақстан егемендік алғаннан кейінгі жылдарда ғана аса күрделі
жағдайларды бастан өткізді. Республиканың экономикалық егемендігі
жарияланғаннан кейін іс жүзінде нарықтық экономиканың негізгі тетіктері –
қаржы, қаражат, баға жүйесін, ақша айналымын, салық жүйесін және сыртқы
экономикалық қатынастарды басқару тетіктері қолданылып, табиғат байлығына
иелік ету, өндіріс салаларын халықтың саяси әлеуметтік мүдделеріне бағыттау
күшейе түсті, Халықтың әл – ауқатының күшеюі мемлекеттік бюджеттің кіріс
бөлігіне байланысты болса, бюджеттің кіріс бөлігінің 90 пайызын келіп
түсетін салықтар құрайды.
Салықтар өте көп қырлы, мемлекеттің даму кезеңдері өзгерген сайын
нақтыландырылатын, ұдайы жүзеге асырылатын міндетті ақшалай төлем болып
табылады.
Салықтардың баяғы заманнан алынып келе жатқаны жайлы курс жұмысында
айтылады және қандай мемлекеттің болмысы мен өсіп – дамуының материалдық
негізі – қаржыларды қалыптастыратын ең басты қайнар түсім көздеріне
салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің жататыны белгілі болды. Бұл
ретте ескерткіш маңызды жәйт, салықтар билеушілердің, императорлардың,
патша ағзамдардың қарамағына болсын, кейіннен мемлекеттің тікелей өзіне
болсын мәжбүрлеп алынғандықтан, олардың араларындағы айырмашылық тек жекеше
– құқықтық кірістер сипатында болды.
Салықтық бақылау әдісі – салық заңнамасының мүлтіксіз атқарылуын, сондай
– ақ республикалық және жергілікті бюджетке түсетін салықтар және басқа да
міндеттітөлемдердің дұрыс есептелуін және уақытылы төлеуін тексеру болып
табылады. Салықтық тексеру жүргізуді тек салық органдары ғана жүзеге
асырады. Кейбір заңда көрсетілген жағдайда салық салу, салық қызметі
саласын бақылау мемлекттік арнайы уәкілетті органдарға жүктеледі.
Салықтық қызмет аясындағы салықтық бақылау уәкілетті – мемлекеттік орган
тарапынан салық төлеушілердің салық заңдарының өздеріне қатысты талаптарға
бұлжытпай сақтауларын анықтауға байланысты жүргізілетін тексеру болып
саналады. Салықтық бақылаудың тағы бір қырына – салық заңдарын бұзушыларды
анықтау, олардың жасаған нақтылы құқық бұзушылық себептерін зерттеу арқылы
осындай келеңсіз жайларды болдырмау және заң талаптарын бұзушыларға
жауапкершілік белгілеу жатады.
Осыдан шығатыны, салық – мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде
белгіленген, белгілі бір мөлшерде жүрггізілетін, қайтарымсыз және өтеусіз
сипатта болатын, бюджетке тһленетін міндетті ақшалай төлемдер, ал салық
саясаты- мемлекеттің қаржылық қажеттіліктерін мемлекет пен салық
төлеушілердің экономикалық мүдделері тепе-теңдігінің сақталуы негізінде
қамтамасыз етуі мақсатында және салықты және бюдетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді белгілеу және қолданыстағыларының күшін жою, салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша ставкаларды, салық
салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді, салық базасын
өзгерту жөніндегі шаралар жиынтығы деп атап өтуге болады.
Егемен Қазақстанның даму жағдайында жаңа прициптерді құру және енгізу
кезінде, оның ішінде салық салуды қоса алғанда, үкімет алдында шешілетін
сұрақтар тұрды.Соынң ішінде экономикалық, әлеуметтік және бақа да
мәселелерді шешу үшін қажетті қаржы көлемімен мемлекетті толық қамтамасыз
ету барлық кезеңнің, бар халықтың басты мәселесі болып келеді.
Диплом жұмысын жазудағы негізгі мақсаты жанама салықтардың бақылауды
жетілдіру мәселерін шешу жолдарын және бақылау қызметінің тиімділігін
анықтау болып табылады.
Диплдомдық жұмыстың бірінші бөлімінде салықтық бақылаудың Қазақстан
Республикасының жанама салықтарды бақылаудың экономикалық
мәні,республикалық бюджеттегі жанама салықтардың түрлері мен ерекшеліктерін
және салықтық бақылауды ұйымдастырудағы шетел тәжірибесі қарастырылған.
Екінші бөлімінде салықтарды бақылау әдістерін, жанама салықтардың
бақылау жағдайын талдау талдау жасалынып, ал, үшінші бөлімінде жанама
салықтарды бақылау қызметінің тиімділігін арттырудағы мәселелер мен бақылау
қызметін жетілдіру жолдары қамтылған.
Дипломдық жұмысты жазу барысында статистикалық материалдар мен
республикалық бюджеттің қалыптасуындағы мәліметтер және экономикалық
оқулықтар пайдаланылды.
І ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТКЕ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП ТҮСУІН БАҚЫЛАУДЫҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Жергілікті бюджетке жанама салықтардың келіп түсуін бақылаудың
экономикалық мәні
Мемлекеттің ақша ресурстарының жасалуы, бөлісуі және пайдалануы
бойынша іс-әрекет нормативті-құқықтық актілерге негізделеді және олармен
реттеледі. Осы іс-әрекеттің заңдылығын қамтамасыз етудің маңызды және
қажетті құралы болып мемлекеттік бақылау және оның құрылымдық бөлігі
қаржылық бақылау болып табылады. Қаржылық бақылаудың маңызы мен қажет болуы
негізінде ақша құралдары қорын жасалуы, бөлісуі мен пайдалануына байланысты
экономикалық қатынастарды әлпеттейтін және экономикалық категория болатын
қаржыларын бақылау функциясымен дәйектеледі.
Жанама салықты бақылаудың негізгі мақсаты – бюджетке ақша құралдарының
түсуін максималдау, оларды ашық түрде пайдалануын қамтамасыз ету және
мақсатсыз жұмсауды жібермеу, отандық өндірісті қолдау және ынталандыру,
кейбір тауар өндірісін шектеу болып табылады. Осы негізгі мақсатты және
жанама салықты бақылаудың мазмұнын келесі мәселелерді шешу ашып көрсетеді:
- бюджетке құралдардың толық және өз уақытында түсуін тексеру;
- жанама салықты бақылау объектілерінің салықтық міндеттемелерін
орындауды тексеру;
- жанама салықты бақылау объектілерінің салықтық тәртіп пен салықтық
операциялар тәртібінің, ақша құралдардың есептемелері мен сақтауының
орындалуларын тексеру.
Жанама салықты бақылаудың маңызы, бір жағынан салықтық бақылау
объектілерінің салықтық іс - әрекетте заңнамалы белгіленген тәртіпті
сақтауды тексерумен, екінші жағынан осы объектілердің жүргізіп жатқан
салықтық операцияларының тиімділігі мен экономикалық қажеттілігін, олардың
қоғам, жалпы мемлекет мақсаттарына сәйкестігін тексерумен дәйектеленеді
[6].
Жанама салықты бақылауға мынадай түсінік беріледі: Жанама салықты
бақылау (сыртқы және ішкі) - ол жанама салықты бақылау объектілерінің
республикалық және жергілікті бюджеттерде атқарылуы, Салық кодексіне сәйкес
салық заңнамаларын бұзушылықты жоюды, салықты төлеуді тәртіпке сәйкестігін
тексеру.
Жанама салықтарды бақылау объектісі ұғымына жанама салықтар бойынша
салық салу объектісімен қызметін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар
жатады. Cонымен қатар, cалық органдары мемлекеттік орган ретінде салық және
бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз етуді
басшылыққа алады. Жанама салық жергілікті бюджетке келіп түсуіне салық
органдары бақылау жүргізеді. Сонымен қатар, cалықтық бақылау мемлекеттің
салықтық қызметінің құрамдас бөлігі болып саналады және салықтық бақылау
салық органдары мен тиісті уәкілеттілігі бар басқада мемлекеттік органдар
жүзеге асыратын мемлекеттік бақылаудың, дәлірек айтсақ қаржылық бақылаудың
арнаулы бір түрі болып табылады. Негізінде мемлекеттік салықтық бақылау кең
мағынада айтылады.
Осы салықтық бақылау аясында мемлекеттің материалдық мүддесі айрықша
және айқын көрінісін табады. Өйткені, мемлекет салықтық қатынастардың
әрқашанда бір жағында тұратын субъектісі, сондай – ақ қоғамның саяси
жүйесінің субъектісі ретінде бақылай отырып тексеріп, тексере отырып
қадағалап, салықтардың уақытылы жиналуын және олардың толық мөлшерде тиісті
бюджеттердің кірістеріне түсуін қамтамасыз етіп, өзінің және қоғамның ақша
қаражаттарына деген қажеттілігін қанағаттандырады. Бұл ретте айта кететін
тағы бір қызық жәйт, мемлекет қандай болмасын материалдық салықтық құқықтық
қатынастардағы тараптың міндеті – тұрақты субъектісі болып саналғанымен,
егер салық төлеуші мен салық органының арасында белгілі бір дау-дамай
туындаған жағдайда оны әділ шешуге ат салысатын ара би болып табылады.
Салықтық бақылауды мемлекеттік бақылаудың арнайы түрі мемлекеттік
қаржылық бақылаудың ерекше бір түрі деп түсіндіруге болады. Сонымен бірге
ол салықтық қызметтің және салық салу саласындағы мемлекеттік басқарудың
құрамында да тұрақты көрініс табады.
Салықтық бақылау: салық заңдарының бұзылуы жөніндегі деректерді
айқындау; салықтық құқықтық қатынасқа қатысушының өз міндеттерін
жеткіліксіз орындағаны туралы деректерді айқындау; кінәлілерді табу және
оларды белгіленген заңды жауапкершілікке тарту; салық заңдарының бұзылуын
жою; салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу түріндегі шараны қолдану арқылы
мемлекеттің материалдық мүддесін қорғау; салық заңдарының бұзылуын
болдырмау тәрізді мақсаттарды көздейді.
Салықтық бақылау әрқашанда тексеру немесе тексеру мақсатында қадағалау
болғандықтан: ақпараттар жинау; ақпараттарды бағалау; жиналған ақпараттар
бойынша іс-қимылдар атқару кезеңдері арқылы жүзеге асырылады. Ал салықтық
тексерудің өзіне тән кезеңдеріне: тексеруге дайындалу; тексеруді жүргізу;
тексеру нәтижелерін жазбаша түрде белгілі бір тәртіпке келтіру; салық
заңдарын бұзу көрініс тапқан жағдайда оны жою жөніндегі бұйрық-талаптың
атқарылуына бақылау жүргізу жатады. Салықтық бақылау субъектілері салықтық
тексеру жүргізуге айрықша құқық берілген мемлекеттің салық органдары болып
табылады. Салықтық бақылау объектілеріне өздеріне салық заңдары бойынша
заңи міндеттер жүктелген мынадай топтар: салық төлеушілер; мемлекеттің
салық агенттері; банктер; салық төлеуші жөніндегі ақпараттарға ие тұлғалар
жатады. Салықтық бақылау пәні өздерінің заңи міндеттерін орындау жөніндегі
салық төлеушінің іс–қимылы болып табылады.
Салықтық бақылау тікелей бақылау және сырттай (жанама) бақылау
нысанында жүзеге асырылуы мүмкін. Жүзеге асырылу мерзімі бойынша алдын-ала
салықтық бақылау, ағымдағы салықтық бақылау және кейінгі салықтық бақылау
болып бөлінуі ықтимал. Мемлекеттік биліктің бөлінуі тұрғысынан салықтық
бақылау: өкілді органдар жүзеге асыратын бақылау; атқарушы билік органдары
жүзеге асыратын бақылау; сот бақылауы болып бөлінуі мүмкін. Осы орайда айта
кететін жәйт, салық салу, салықтық қызмет, салық төлеу мәселелеріне
байланысты істерді қарастыратын сот билігі органдары тікелей болмасада,
біршама көлемде салықтық бақылауды жүзеге асырады. Алайда салықтық бақылау
тек Қаржы министрлігінің құзыры арқылы жүзеге асырылады.
Сонымен қатар, мемлекеттік салықтық бақылау, салық заңдарының тиісінше
орындалуына, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналарының тиісті жинақтаушы
зейнетақы қорларына толығымен және уақытылы аударылуына қатысты тек салық
органдары тарапынан жүргізілетін бақылау болып табылады.
Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады:
1) салық төлеушілерді тіркеу есебіне алу;
2) салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
3) бюджетке түскен түсімдерді есепке алу;
4) қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу;
5) салықтық тексерулер;
6) камералдық бақылаулар;
7) салық төлеушілердің қаржылық-шаруашылық қызметтеріне мониторинг
жүргізу;
8) фискалдық жады бар бақылау-кассалық машиналарын қолдану;
9) акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
оны сату тәртібін сақтауды тексеру;
11) уәкілетті органдарға бақылау жасау;
Салықтық бақылаудың осындай нысандары мен түрлеріне мынадай сипаттама
беруге болады:
- Салық төлеушілерді тіркеу есебіне қою – салық төлеушілердің тұрған
жерлерін, оларға тиесілі салық салу объектілері мен салық салуға байланысты
объектілерін анықтап, белгілеу, сондай-ақ салық төлеушілерді есепке алу
сипатының ағымдағы өзгерістерін тіркеу, салық төлеушілерді салық органында
есепке қою болып табылады;
- салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
- бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу салық органдары тарапынан
салықтар мен бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдердің, сондай-ақ
өсімпұлдар мен айыппұлдардың есептелінген және түскен сомалар бойынша
салықтық міндеттемелердің орындалуын салық төлеушінің жеке шотында көрсету
жолымен жүзеге асырылады;
- қосылған құн салығы бойынша салық төлеушіні есепке қоюды уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіпке сәйкес салық органдары жүзеге
асырады. Ал салық төлеушілерді қосылған құн салығы бойынша есепке қою
талаптары салыққа тиісті айқындалған;
- салықтық тексерулер Қазақстан Республикасының салық заңдарының
айтарлықтай деңгейде орындалуын тексеру кезінде жүзеге асырылады;
- камералдық бақылау салық төлеушілер тапсырған салық есептілігі мен
басқа да құжаттарды зерделеу және талдау негізінде салық органдары тікелей
жүзеге асыратын бақылау болып табылады, сондай-ақ ол салық органдары
орналасқан жерде жүргізіледі;
- салық төлеушілердің қаржылық шаруашылық қызметтеріне жүргізілетін
мониторинг салық төлеушілердің нақты салық салынатын базасын айқындау және
тауарлардың өзіндік құнын қалыптастыру процесінің негізделгеніне талдау
жүргізу, Қазақстан Республикасының қаржылық, валюталық заңдарының және
қолданылатын рыноктық бағаны сақтау мақсатында салық төлеушілердің қаржылық-
шаруашылық қызметтеріне қатысты жан-жақты әрі тереңдетілген фискалдық
байқау жүйесі болып табылады, Республикалық фискалдық мониторингке жататын
салық төлеушілердің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді;
- фискалдық жады бар бақылау-кассалық машиналарды қолдану сауда
операцияларын жүзеге асыру немесе қолма-қол ақша, банктік төлем карточкасы,
чектер арқылы қызмет көрсету кезінде тұтынушылармен есеп айырысуды
фискалдық жады бар бақылау-кассалық машинаны міндетті түрде қолдануға және
тұтынушының қолына бақылау чегін беруге міндеттейді;
- акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлері таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу сыраны қоспағанда, спирттің барлық түрлері, алкоголь
өнімі, темекі өнімдері және құрамында темекі бар басқа да өнімдер Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген жағдайлар мен тәртіпке сәйкес акциздік
алым таңбаларымен таңбалануға тиіс;
Акцизделінуге тиіс тауарларды акциздік алым және есепке алу-бақылау
таңбаларымен таңбалау сол тауарларды дайындаушылар мен импорттаушылардың
мойнына жүктелген. Сонымен қатар, салық органдары уәкілетті мемлекеттік
орган белгілеген тәртіп негізінде акцизделетін тауарларды өндіруді жүзеге
асыратын салық төлеушінің аумағында акциздік постылар белгілейді.
- мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды тексеру салық органы тарапынан мемлекет меншігіне
айналдырылған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және өткізу тәртібін
сақтауға, сондай-ақ оны сатудан түскен ақша қаражаттарының бюджетке толығы-
мен және уақтылы түсуіне жасалынатын бақылау болып табылады. Мемлекет
меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және өткізу
тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді;
- уәкілетті органдарға бақылау жасау бюджетке төленетін басқа міндетті
төлемдердің дұрыс есептеліп шығарылуы, толығымен алынуы және уақтылы
аударылуы жөніндегі мәселелер бойынша салық органдары тарапынан уәкілетті
органдарға жасалынатын бақылау болып табылады.
Салықтық бақылау салықтық қатынастардың сипатына қарай материалдық және
ұйымдастырушы болып бөлінеді. Салықтық бақылауды құжаттық салықтық тексеру
және сандық-сапалық салықтық тексеру деп бөлуге болады. Құжаттық тексеру
жаппай немесе іріктеп тексеру тәсілдерінің көмегімен жүзеге асырылады.
Құжаттық тексерудің нәтижесі жазбаша акті түрінде көрініс табады [8].
Салықтық бақылаудың маңызы, тексеру кезінде, біріншіден, салықтар мен
басқа да міндетті төлемдердің бюджетке толығымен және уақтылы түсіп отыруын
тексеру болса, екіншіден, салықтарды алу (төлеу) процесіңдегі заңдылықтың
сақталуын, салықтардың, салықтық қызметтердің негізділігін және
тиімділігін, сондай-ақ олардың қоғам, мемлекет және салық төлеуші
мүдделеріне сай жүргізілуін тексеру, үшіншіден осы салық салу саласындағы
субъектілер тарапынан салықтық құқық бұзушылықты болдырмау, ал тексеру
барысында мұндай жайлар анықталған болса жауапкершілік қолдану үшін тексеру
жүргізу болып табылады.
Салықтық қызмет аясындағы салықтық бақылау уәкілетті-мемлекеттік орган
тарапынан салық төлеушілердің салық заңдарының өздеріне қатысты талаптарын
бұлжытпай сақтауларын анықтауға байланысты жүргізілетін тексеру болып
санала-ды. Салықтық бақылаудың тағы бір қырына салық заңдарын бұзушыларды
анықтау, олар жасаған нақтылы құқық бұзушылық себептерін зерттеу арқылы
осындай келеңсіз жайларды болдырмау және заң талаптарын бұзушыларға
жауапкершілік белгілеу жатады.
Салық органдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ережелер мен
шарттар негізінде занды тұлғалардың барлық ақша құжаттарын, бухгалтерлік
кітаптарын, есептерін, сметаларын және басқа да құндылықтарын, есеп
айырысуларын, декларацияларын, салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді
есептеуге және бюджетке төлеуге байланысты құжаттарын тексереді, сондай-ақ
осы тексеру барысында туындайтын мәселелер жөнінде ұйымдардың лауазымды
адамдарынан, басқа да қызметкерлерінен және азаматтардан анықтамалар,
ауызша және жазбаша түсініктемелер алады.
Салықтық бақылау қаржылық бақылаудың бір түрі болып табылатындықтан,
сол бақылауға тән әдістер арқылы жүзеге асырылады. Мәселен, қаржылық
жоспарлардың есептеулерін, оған қоса мәлімдемелерін тексеру; алғашқы ақша
құжаттарын тексеру, оған қоса өзара шаруашылық байланыста тұрған ұйымдардың
қосымша құжаттарын тексеру; ақша қаражаттарын, тауарлық-материалдық
құндылықтарды түгендеу, оған қоса кассаны тексеру және тексеру өлшемін
жүргізу; қаржылық, салықтық есеп беру құжаттарын талдау, қайта есептеп
тексеру, оған қоса баланстарды, жылдық, тоқсандық есептеулерді, санақ
мәліметтерін тексеру, ревизия және тағы басқа.
Салықтық бақылаудың негізгі әдісі салық төлеушілердің құжаттарын
тексеру болып табылады. Занды тұлғаларды құжаттық тексеру салық қызметі
органдарының жылдық жұмыс жоспарларына, сондай-ақ тоқсандық тексеру
графиктеріне сәйкес жүзеге асырылады. Жоғарыда айтып өткеніміздей құжаттық
тексеру кезінде-бағалы қағаздар, сметалар, есептеулер, жалақы төлеу
тізімдері, шоттар, әртүрлі ордерлер мен чектер және тағы басқа толық
қарастырылып, жан-жақты тексеріледі.
Қазіргі кезеңдегі салықтық бақылаудың басты мақсаттарына салық
зандарының тиісінше орындалуына тексеру жүргізу, сондай-ақ салық төлеушілер
мен салық салу объектілерін уақтылы есепке алу жатады.
Салықтық тексеру – салық қызметi органдары:
1) Қазақстан Республикасы салық заңнамасының, сондай-ақ орындалуын
бақылау салық қызметi органдарына жүктелген Қазақстан Республикасының өзге
де заңнамасының орындалуын;
2) тексерiлетiн салық төлеушiнiң кәсiпкерлiк қызметiмен байланысты
мәселелер бойынша тексерiлетiн салық төлеушi туралы мәлiметтер алу үшiн
тексерiлетiн салық төлеушiнiң қызметiне қатысты құжаттары, ақпараттары бар
адамдарды;
3) салықтық тексерудiң нәтижелерi туралы хабарламаға және жоғары тұрған
салық органы қызметiнiң хабарламаға шағымды қараудың нәтижелерi бойынша
шығарған шешiмiне шағым берген салық төлеушiден қосымша мәлiметтер алу
үшiн жүргiзетiн тексеру.
Кейбір жағдайларда салық қызметi органдары салықтық тексеру барысында:
- оның орналасқан жерiне қарамастан салық салу объектiсi және салық
салумен байланысты объектi болып табылатын мүлiктi зерттеп-тексерудi;
- салық төлеушiнiң мүлкiн түгендеудi жүргiзуi мүмкiн.
Салық тексерулеріне қастысушылар:
- нұсқамада көрсетiлген салық қызметi органдарының лауазымды адамдары
және салық қызметi органдары тексеру жүргiзуге тартатын өзге де
адамдар;
- рейдтiк тексеру кезiнде - нұсқамада көрсетiлген аумақтың учаскесiнде
кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын салық төлеушi;
- салықтық тексерудiң басқа түрлерi кезiнде – нұсқамада көрсетiлген
салық төлеушi болып табылады.
Cонымен қатар, арнайы бiлiмдi және дағдыларды талап ететiн мәселелердi
зерттеп-тексеру, консультация алу үшiн салық қызметi органы салықтық
тексерудiң нәтижесiне мүдделi емес маманды салықтық тексеруге тартуы
мүмкiн. Салықтық тексеруге қатысушы болып табылатын салық қызметi органы
лауазымды адамының жазбаша түрде қойған сұрақтары бойынша салықтық
тексеруге тартылған маман қорытынды жасайды, ол салықтық тексеру барысында
пайдаланылады. Мұндай жазбаша сұрақтар мен қорытындылардың көшiрмесi
салықтық тексеру актiсiне, соның iшiнде салық төлеушiге табыс етiлетiн
салықтық тексеру актiсiнiң данасына қоса берiледi.
Салық қызметi органы маманды салықтық тексеруге тартқан жағдайда салық
төлеушi өз тарапынан маманды тартуға құқылы, оның қорытындысы салық төлеушi
маманының қорытындысын салық қызметi органына салықтық тексеру актiсiне қол
қойылған күннен кешiктiрмей ұсынған жағдайда, салықтық тексеру актiсiне
қоса берiледi. Жалпы алғанда, салықтық тексерулердi тек қана салық қызметi
органдары жүзеге асырады.
Салықтық тексерулер мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтiк тексеру;
3) хронометраждық зерттеп-тексеру.
Әрқайсысына жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Құжаттық тексеріс – салық органдарының лауазымды тұлғаларының бюджетке
төленуге тиісті салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің есебін және
есептілігін бақылаудың ерекше әдісі болып табылады (1- сурет).
Құжаттық тексерулер мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) кешендi тексеру - салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемдердiң барлық түрлерi бойынша салық мiндеттемелерiнiң орындалуы,
мiндеттi зейнетақы жарналарының толық және уақтылы есептелуi мен аударылуы
және әлеуметтiк аударымдардың толық және уақтылы есептелуi мен төленуi
бойынша салық қызметi органы салық төлеушiге қатысты жүргiзетiн тексеру
[10].
Кешендi тексеруге тақырыптық тексеру мәселелерi де енгiзiлуi мүмкiн.
Жүргiзiлуi көзделген құжаттық тексеру тарату тексеруi болып табылады
және ол кешендi тексеруге жатады;
Резидент заңды тұлға тарату туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш
жұмыс күнi iшiнде өзiнiң орналасқан жерi бойынша салық органына бұл туралы
жазбаша хабарлайды. Таратылатын заңды тұлға аралық тарату балансы
бекiтiлген күннен бастап үш жұмыс күнi iшiнде өзiнiң орналасқан жерi
бойынша салық органына бiр мезгiлде:
1) құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiштi;
2) таратудың салық есептiлiгiн;
3) қосылған құн салығы бойынша тiркелу есебiне қойылғаны туралы
куәлiктi немесе ол жоғалған немесе бүлiнген кезде қағаз жеткiзгiштегi
түсiнiктеменi табыс етедi.
Таратудың салық есептiлiгi таратылатын заңды тұлға төлеушi және салық
агентi болып табылатын салықтың, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемдердiң түрлерi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк
аударымдар бойынша, құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiш табыс
етiлген салық кезеңiнiң басынан бастап осындай өтiнiш табыс етiлген күнге
дейiнгi кезең үшiн жасалады. Таратылатын заңды тұлға салық органына
таратудың салық есептiлiгi табыс етiлген күннен бастап күнтiзбелiк он күн
мерзiмнен кешiктiрмей, таратудың салық есептiлiгiнде көрсетiлген салықты,
бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi, әлеуметтiк аударымдарды
төлейдi, мiндеттi зейнетақы жарналарын аударады.
Егер таратудың салық есептiлiгiнiң алдында табыс етiлген салық
есептiлiгiнде көрсетiлген салықты, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемдердi, әлеуметтiк аударымдарды төлеу, мiндеттi зейнетақы жарналарын
аудару мерзiмi өткеннен кейiн басталатын болса, онда төлеу таратудың салық
есептiлiгi салық органына табыс етiлген күннен бастап күнтiзбелiк он күннен
кешiктiрiлмей жүргiзiледi. Салық органдары құжаттық тексерудi таратылатын
заңды тұлғаның салықтық өтiнiшiн салық органы алғаннан кейiн жиырма жұмыс
күнiнен кешiктiрмей бастауға тиiс. Таратылатын заңды тұлғаның салық
берешегi, бойынша туындайтын салық берешегi оның ақшасы есебiнен, оның
iшiнде мүлкiн өткiзуден алынған ақшасы есебiнен Қазақстан Республикасының
заңнамалық актiлерiнде белгiленген кезектiлiк тәртiбiмен өтеледi. Бұл
ретте, осындай резидент емес заңды тұлға қызметi тоқтатылатын тұрақты
мекеме, құрылымдық бөлiмше арқылы тұрақты мекемелердiң, филиалдардың,
өкiлдiктердiң тобы бойынша жиынтық түрде салық мiндеттемелерiн орындаған
жағдайда, таратылатын заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiнiң, резидент
емес заңды тұлғаның тұрақты мекемелерiнiң, құрылымдық бөлiмшелерiнiң де
салық берешегi өтеледi. Егер таратылатын заңды тұлғаның мүлкi салық
берешегiн толық көлемде өтеу үшiн жеткiлiксiз болса, салық берешегiнiң
қалған бөлiгiн Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде белгiленген
жағдайларда, таратылатын заңды тұлғаның құрылтайшылары өтейдi. Егер
таратылатын заңды тұлғада салықтың, төлемақылар мен өсiмпұлдардың артық
төленген сомасы бар болса, онда көрсетiлген сома белгiленген тәртiппен
таратылатын заңды тұлғаның салық берешегiн өтеу шотына есепке жатқызылуға
жатады [11].
Таратылатын заңды тұлғада салық берешегi болмаған жағдайда:
1) салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң қате
төленген сомасы белгiленген тәртiппен осы заңды тұлғаға қайтарылуға жатады;
2) салықтың, төлемақылар мен өсiмпұлдардың артық төленген сомасы
белгiленген тәртiппен осы заңды тұлғаға қайтарылуға жатады;
3) бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң төленген сомасы
белгiленген тәртiппен осы заңды тұлғаға қайтарылуға жатады.
Заңды тұлға бөлiну жолымен қайта ұйымдастырылған кезде бөлiну балансы
бекiтiлген күннен бастап үш жұмыс күнi iшiнде орналасқан жерi бойынша салық
органына бiр мезгiлде:
1) құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiштi;
2) таратудың салық есептiлiгiн табыс етедi.
Таратудың салық есептiлiгi қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға төлеушi
және салық агентi болып табылатын салықтың, бюджетке төленетiн басқа
мiндеттi төлемдердiң түрлерi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк
аударымдар бойынша, құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiш табыс
етiлген салық кезеңiнiң басынан бастап осындай өтiнiш табыс етiлген күнге
дейiнгi кезең үшiн жасалады.
Қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға таратудың салық есептiлiгiнде
көрсетiлген салықты, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi,
әлеуметтiк аударымдарды төлеудi, мiндеттi зейнетақы жарналарын аударуды
салық органына таратудың салық есептiлiгi табыс етiлген күннен бастап
күнтiзбелiк он күннен кешiктiрмей жүргiзедi.
Таратудың салық еселтiлiгiнiң алдында табыс етiлген салық есептiлiгiнде
көрсетiлген салықты, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi,
әлеуметтiк аударымдарды төлеу, мiндеттi зейнетақы жарналарын аудару мерзiмi
осы тармақтың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн
басталатын болса, төлеу таратудың салық есептiлiгi табыс етiлген күннен
бастап күнтiзбелiк он күннен кешiктiрмей жүргiзiледi. Салық органы құжаттық
тексерудi қайта ұйымдастырылатын заңды тұлғаның өтiнiшiн өзi алғаннан кейiн
жиырма жұмыс күнiнен кешiктiрмей бастауға тиiс.
Бөлiну жолымен қайта ұйымдастырылған кезде қайта ұйымдастырылатын заңды
тұлға құжаттық тексеру аяқталғаннан кейiн өзiнiң орналасқан жерi бойынша
салық органына бiр мезгiлде:
1) қосылған құн салығы бойынша тiркелу есебiне қойылғаны туралы
куәлiктi немесе ол жоғалған немесе бүлiнген кезде қағаз жеткiзгiштегi
түсiнiктеменi (қосылған құн салығын төлеушi болып табылған жағдайда);
2) банктегi бар шоттарының жабылғаны туралы банктiң және банк
операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымның анықтамасын
табыс етедi.
Қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға салық берешегi, мiндеттi зейнетақы
жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша берешегi болмаған жағдайда,
осы тармақта көрсетiлген құжаттарды құжаттық тексеру аяқталған күннен
бастап үш жұмыс күнi iшiнде табыс етедi.
Қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға көрсетiлген құжаттарды табыс
еткеннен кейiн және салық берешегiн, мiндеттi зейнетақы жарналары және
әлеуметтiк аударымдар бойынша берешектi өтегеннен кейiн салық органы осы
тұлғаға белгiленген тәртiппен және мерзiмдерде салық берешегiнiң, мiндеттi
зейнетақы жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша берешектiң жоқ
екендiгi туралы анықтама беруге мiндеттi.
Жекеше нотариус, адвокат нотариаттық, адвокаттық қызметтi тоқтату
туралы шешiм қабылданған күннен бастап бiр ай iшiнде өзiнiң орналасқан жерi
бойынша салық органына бiр мезгiлде:
1) құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiштi;
2) таратудың салық есептiлiгiн;
3) жекеше нотариустың, адвокаттың қызметiн тоқтату туралы ақпараттың
баспа басылымында жарияланғанын растайтын құжатты табыс етедi.
Таратудың салық есептiлiгi қызметiн тоқтататын жекеше нотариус, адвокат
төлеушi және салық агентi болып табылатын салықтың, бюджетке төленетiн
басқа да мiндеттi төлемдердiң түрлерi, мiндеттi зейнетақы жарналары және
әлеуметтiк аударымдар бойынша, құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық
өтiнiш табыс етiлген салық кезеңiнiң басынан бастап осындай өтiнiш табыс
етiлген күнге дейiнгi кезең үшiн жасалады [12].
Қызметiн тоқтататын жекеше нотариустың, адвокаттың салықтық өтiнiшiн
салық органы алғаннан кейiн құжаттық тексеру жиырма жұмыс күнiнен
кешiктiрiлмей басталуға тиiс. Егер қызметiн тоқтататын жекеше нотариуста,
адвокатта салықтың, төлемақылардың және өсiмпұлдардың артық төленген сомасы
бар болса, онда көрсетiлген сома белгiленген тәртiппен жекеше нотариустың,
адвокаттың салық берешегiн өтеу шотына есепке жатқызылуға жатады.Егер
қызметiн тоқтататын жекеше нотариуста, адвокатта салықтың, бюджетке
төленетiн төлемақылар мен өсiмпұлдардың қате төленген сомасы бар болса,
онда көрсетiлген сома белгiленген тәртiппен есепке жатқызылуға жатады.
Қызметiн тоқтататын жекеше нотариуста, адвокатта салық берешегi
болмаған жағдайда:
1) салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң қате
төленген сомасы белгiленген тәртiппен осы жекеше нотариусқа, адвокатқа
қайтарылуға жатады;
2) салықтың, бюджетке төленетiн төлемақылар мен өсiмпұлдардың артық
төленген сомасы белгiленген тәртiппен осы жекеше нотариусқа, адвокатқа
қайтарылуға жатады;
3) бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң төленген сомасы
белгiленген тәртiппен осы жекеше нотариусқа, адвокатқа қайтарылуға жатады.
Қызметiн тоқтататын жекеше нотариустың, адвокаттың салық мiндеттемесi,
оның салық берешегi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк
аударымдар бойынша берешегi жоқ болған немесе толық көлемде өтелген
жағдайда құжаттық тексеру аяқталғаннан кейiн орындалды деп есептеледi.
Сонымен қатар салық мiндеттемесiнiң орындалған күнi жекеше нотариусты,
адвокатты салық органындағы тiркелу есебiнен шығару күнi болып табылады.
Қызметiн тоқтатқан жекеше нотариус, адвокат салық берешегiн, мiндеттi
зейнетақы жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша берешегiн толық
көлемде өтеген күннен бастап үш жұмыс күнiнен кешiктiрмей, ал салық
берешегi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша
берешегi жоқ болған жағдайда тексеру аяқталған күннен бастап орналасқан
жерi бойынша салық органына:
1) нотариаттық, адвокаттық қызметтi жүзеге асыру үшiн пайдаланылған
банктегi бар шоттарының жабылғаны туралы банктiң және банк операцияларының
жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымның анықтамасын;
2) iшкi iстер органының жекеше нотариустың, адвокаттың мөрiн жойғаны
туралы құжатын табыс етуге мiндеттi.
2) тақырыптық тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да
мiндеттi төлемдердiң жекелеген түрлерi бойынша салық мiндеттемесiнiң
орындалуын, мiндеттi зейнетақы жарналарының толық және уақтылы есептелуi,
ұсталуы мен аударылуын, сондай-ақ әлеуметтiк аударымдардың толық және
уақтылы есептелуi мен төленуiн, банктердiң және банк операцияларының
жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың, сондай-ақ "Мiндеттi
әлеуметтiк сақтандыру туралы" және "Қазақстан Республикасында зейнетақымен
қамсыздандыру туралы" Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
мiндеттердi орындауын бақылаудың ерекше әдісі болып табылады. Сонымен
қатар, салық органдарының лауазымды тұлғалары тақырыптық тексеруде:
- трансферттiк баға белгiлеуді;
- акцизделетiн тауарлардың жекелеген түрлерiнiң өндiрiлуi мен айналымын
мемлекеттiк реттеуді;
- соттың заңды күшiне енген үкiмiнiң немесе қаулысының негiзiнде жалған
кәсiпорын деп танылған салық төлеушiмен жасасқан операциялар бойынша салық
мiндеттемелерiн айқындауды;
- сот кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруға ниеттенбестен жүзеге асырылған
деп таныған мәмiле бойынша салық мiндеттемелерiн анықтау мәселелерi бойынша
салық төлеушi мен оның дебиторлары арасындағы өзара есеп айырысуды
айқындауды;
- халықаралық шарттардың ережелерiн қолдану заңдылығын ұстануын;
- қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығын
растауды;
- резидент еместiң салықтық өтiнiшi және төленген табыс салығын
бюджеттен немесе қосарланған салық салуды болдырмау туралы халықаралық
шарттың негiзiнде шартты банк салымынан қайтаруды тексеруді де көздейді.
2) қарсы тексеру - салық қызметi органы салық төлеушiмен операцияларды
жүзеге асыратын тұлғаларға қатысты жүргiзетiн тексеру, салық қызметi
органдары аталған салық төлеушiнi тексеру барысында пайдалану үшiн осындай
операциялар туралы қосымша ақпарат алу мақсатында оған қатысты тақырыптық
және кешендi тексеру жүргiзедi.
Қарсы тексеру кешендi, тақырыптық және қосымша тексерулерге қатысты
қосалқы тексеру болып табылады.
3) қосымша тексеру – салық қызметi органының шешiмi негiзiнде салық
төлеушiнiң салықтық тексерудiң нәтижелерi туралы хабарламаға және жоғары
тұрған салық қызметi органының шағымды қарау нәтижелерi бойынша шығарылған
шешiмiне салық төлеушiнiң шағымында жазылған мәселелер бойынша шағымын,
төленген табыс салығын бюджеттен немесе қосарланған салық салуды болдырмау
туралы халықаралық шарттың ережелерiне сәйкес шартты банк салымынан
қайтаруға резидент еместiң салықтық өтiнiшiн қайта қарау туралы өтiнiшiн
қарайтын тексеру.
Қосымша тексеру салық төлеушiнiң шағымы бойынша шешiм шығару үшiн
қажеттi қосымша ақпарат алу мақсатында және төленген табыс салығын
бюджеттен немесе шартты банк салымынан қайтаруға резидент еместiң салықтық
өтiнiшiн қайта қарау кезiнде жүргiзiледi.
Рейдтiк тексеру - салық қызметi органы аумақтың белгiлi бiр учаскесiнде
осындай аумақта кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын жекелеген салық
төлеушiлерге қатысты олардың Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын
сақтауына мынадай:
1) салық органдарында тiркеу есебiне қою;
2) бақылау-касса машиналарын қолдану тәртiбiн сақтау;
3) акцизделетiн тауарлардың жекелеген түрлерiн лицензиялау ережелерiн
және өндiру, сақтау және өткiзу шарттарын сақтау;
4) салық органы шығарған касса бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру
туралы өкiмiн орындау мәселелерi бойынша жүргiзетiн тексеру.
Рейдтiк тексерулер жүргiзуге қатысу үшiн қоғамдық бiрлестiктердiң
өкiлдерi осындай бiрлестiктердiң келiсiмi бойынша тартылуы мүмкiн.
1- cурет. Салықтық тексерулердің түрлері мен типтері.
Қоғамдық бiрлестiктердiң (бизнес-қоғамдастықтардың) өкiлдерi рейдтiк
тексеру жүргiзу кезiнде салық төлеушiнiң құқықтары сақталуын бақылауды
жүзеге асырады. Рейдтiк тексеру актiсiнде қоғамдық бiрлестiктер (бизнес-
қоғамдастықтар) өкiлдерiнiң қатысу фактiсi тiркеледi.
Хронометраждық зерттеп-тексеру - салық органдары салық төлеушiнiң
зерттеп-тексеру жүргiзiлетiн кезең iшiндегi нақты табысын және табыс алуға
байланысты нақты шығындарын анықтау мақсатында жүргiзетiн тексеру.
Салықтық тексеру жүргiзу кезінде ескерілетін негізгі мәселе Қазақстан
Республикасының заңнамалық актiлерiнде белгiленген жағдайларды қоспағанда,
салық төлеушiнiң қызметiн тоқтата тұрмауға тиiс.
Салықтық тексерулер мынадай типтерге бөлiнедi:
1) жоспарлы тексеру – салықтық тексерулер жоспарына сәйкес жүзеге
асырылатын кешендi және тақырыптық тексерулер, оны салық қызметi органы
тоқсан сайын бекiтiп отырады. Салықтық тексерулер жоспары салық төлеушi
ұсынған салық есептiлiгiн, уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың мәлiметтерiн,
сондай-ақ салық төлеушiнiң қызметi туралы басқа да құжаттар мен
мәлiметтердi талдау негiзiнде жасалады;
2) жоспардан тыс тексеру –салық төлеушiнiң өзiнiң өтiнiшi бойынша,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының қылмыстық iс жүргiзу заңнамасында
көзделген негiздер бойынша жүзеге асырылатын салықтық тексерулер.
Салық қызметi органдары заңды тұлғаның өзiне салықтық тексерудiң
жүргiзiлуiне қарамастан заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiн тексеруге
құқылы.
Салық төлеушiнiң құрылымдық бөлiмшенiң таратылуына байланысты салықтық
тексеру жүргiзуге салықтық өтiнiш беру жағдайларын қоспағанда, резидент
заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшесiн тiркеу есебiнен шығарған кезде тарату
салықтық тексеруi жүргiзiлмейдi.
Сонымен, салықтық бақылау-тексерулер салық салынатын базаны дұрыс
калыптастыруды және олардан төленілетін салыктардың мөлшерін дұрыс есептеп
шығаруды шаруашылық субъектілеріне міндеттейтін мемлекеттік билік ықпалының
маңызды элементі болып саналады. Салық салу аясында жүзеге асырылатын
мемлекеттік салықтық бақылау мемлекеттік қаржылардың проблемаларын жоғары
деңгейде шешудің басты тәсілі болып табылады. Демек, республикалық бюджет
пен жергілікті бюджеттердің фискалдық мүдделерін қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік салықтық бақылау салықтық бақылау- тексерулерді және
фискалдық мониторингті жүзеге асыруға құқылы уәкілетті мемлекеттік органдар
мен салық органдарының жүйесін, құзыреттерін, салықтық бақылаудың
нысандары мен түрлерін, сондай-ақ салықтық тексерулерді ұйымдастыру және
жүргізу тәртібін айқындайтын салықтық құқықтың жалпы бөлімінің институты
болып табылады.
1.2 Жергілікті бюджетке келіп түсетін жанама салықтардың түрлері
Жергілікті бюджеттердің түсім көздері — салықтар мен басқа да міндетті
төлемдерді бақылау — жергілікті әкімшілік-аумақтық құрылыстар деңгейінде
алынатын салықтар мен өзге де міндетті төлемдер жүйесін айқындау,
жергілікті салық салу аясында салық механизмдерін қолдану, тұрақты
бекітілген салықтық түсімдердің (оларға қоса республикалық бюджеттен
берілетін реттеуші кірістердің субвенциялардың, мақсатты трансферттердің)
белгіленген тәртіп негізінде жергілікті бюджеттің кірісіне толығымен және
уақтылы түсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ мемлекеттік салықтық бақылау
жүргізу барысында туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейтін салықтық
құқықтың ерекше бөлімінің институты болып табылады.
Егемен еліміздің жаңаша бетбұрыс арнасындағы жан-жақты мемлекеттік
рыноктық даму тұрғысынан жүзеге асырылып жатқан әр алуан іс-қимылдар мен әр
түрлі қызметтердің ішінен тарихи және мемлекеттік экономикалық-құқықтық
сипаттағы тұрақтылығымен елеулі орын алатын жергілікті салық салу мен оның
жүйесін ерекше атап өтуге болады.
Кезінде (1995 жылғы 24 сәуірдегі Салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасының заңы) үш салық (жер
салығы; заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық) пен үш алымнан
(заңды тұлғаларды және кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды
тіркеу үшін алым; жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін алым;
аукциондық сатудан алынатын алым) тұрған, кейіннен біртіндеп толықтырылған
жергілікті салықтар мен алымдар қатары жергілікті бюджеттер кірісін тиісті
әкімшілік-аумақтық бірліктер көлемінде қалыптастыруды толық қамтамасыз ете
алмаған еді.
Көш жүре түзеледі дегендей еліміздің фискалдық және қаржылық-
кредиттік жүйесінің үзбей реформалануының нәтижесінде, сондай-ақ қазіргі
заманғы саяси-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық әл-ахуалдарды ескере
отырып 2004 жылғы сәуірдің 24-інде қабылданған, қоғамдық мемлекеттік маңызы
өте зор Қазақстан Республикасының тұңғыш бюджет заңнамасына (2005 жылғы 1
каңтарда заңдық күшіне ие болды) дейін жұмыс істеген 1999 жылғы сәуірдің 1-
індегі Бюджет жүйесі туралы Қазақстан Республикасының заңына
негізделініп, жергілікті салық салу аясында акциз алынатын 9 түсім көзіне
қоса 6 салық пен 7 алым, 6 төлемақы және айрықшаланған бірнеше мемлекеттік
бажды есептемегенде барлық мемлекеттік баждар қамтылған болатын [15].
Сырттай ықшамды көрініс тапқан осындай жергілікті салықтар мен өзге де
міндетті төлемдер жүйесі жергілікті әкімшілік-аумақтық бірліктердің өз
бюджеттерін кірістері мен шығыстары бойынша ойдағыдай қалыптастырып,
атқаруға септігін тигізді.
Бүгінде Қазақстан Республикасының жаңа бюджет заңнамасының арқасында
өркениетті әрі экономикалық-құқықтық айқын көрініс тапқан жергілікті бюджет
жүйесі өз деңгейлеріндегі бюджеттер кірісінің салықтық түсімдерінің нақтылы
белгіленумен ерекшеленген.
Мәселен, облыстық мәслихат белгілеген кірістерді бөлу нормативіне
сәйкес облыстық бюджетке:
1) жеке табыс салығы;
2) әлеуметтік салық түседі.
Республикалық маңызы бар қала, астана (Алматы, Астана) бюджетіне
түсетін салықтарға:
1) жеке табыс салығы;
2) әлеуметтік салық;
3) жеке тұлғалардың, жеке кәсіпкерлердің және заңды тұлғалардың мүлкіне
салынатын салық;
4) жер салығы;
5) бірыңғай жер салығы;
6) жеке және заңды тұлғалардың көлік құралдарына салынатын салық;
7) акциздер жатады.
Ал аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетіне түсетін салықтар:
1) облыстық мәслихат белгілеген кірістерді бөлу нормативтері бойынша
жеке табыс салығы;
2) облыстық мәслихат белгілеген кірістерді бөлу нормативтері бойынша
әлеуметтік салық;
3) жеке тұлғалардың, жеке кәсіпкерлердің және занды тұлғалардың мүлкіне
салынатын салық;
4) жер салығы;
5) бірыңғай жер салығы;
6) жеке және заңды тұлғалардың, мүлкіне салынатын салық;
7) акциздер болып табылады.
Жергілікті салық салу жүйесіндегі салықтардан сәл кейін тұратын алымдар
саны мен сапасы жағынан өте тиімді, тиісті жергілікті бюджетке қомақты ақша
қаражаттарын тартатын салықтық нысандағы міндетті төлемдер қатарына жатады.
Қазақстан Республикасы әкімшілік-аумақтық бірліктерінің тиісті
жергілікті бюджеттеріне түсетін алымдар:
1) облыстық маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары арқылы
жүріп өткені үшін алынатын алым облыстық бюджеттің;
2) жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық
алым; заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
аукциондардан алынатын алым; республикалық маңызы бар қаланың, астананың
ақылы мемлекеттік жолдары арқылы жүріп өткені үшін алынатын алым,
жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге құқықтарды
мемлекеттік тіркегені үшін алым; механикалық көлік құралдары мен
тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым республикалық маңызы
бар қала, астана бюджетінің;
3) жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
кызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық
алым; занды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
аукциондардан алынатын алым; механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді
мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым; жылжымайтын мүлікке және олармен
жасалатын мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым
аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетінің тұрақты кірістері болып
табылады.
Әр деңгейдегі жергілікті бюджеттерге төленілуге тиіс төлемақыларға:
1) Облыстық бюджет кірісіне түсетін: қоршаған ортаны ластағаны үшін
төлемақы; облыстық маңызы бар жалпы пайдаланудағы автомобиль жолдарының
бөлінген белдеуінде сыртқы жарнама орналастырғаны үшін төленетін төлемақы;
жер үсті су көздерінің ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы; орманды
пайдаланғаны үшін төлемақы; жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи
аумақтарды пайдаланғаны үшін төленетін төлемақы;
2) Республикалық маңызы бар қала, астана бюджетіне түсетін: жер үсті су
көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төленетін төлемақы; орманды
пайдаланғаны үшін төлемақы;
3) Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетінің кірісіне түсетін: жер
учаскесін пайдаланғаны үшін төлемақы; аудандық маңызы бар жалпы
пайдаланудағы автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде және елді
мекендерде сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы жатады.
Жергілікті салық салу аясындағы салықтар мен алымдардан басқа мәжбүрлі
нысанда жаңаша құрылған осындай төлемақылар көбінесе материалдық көрініс
табатын кейде өзгеше сипатта пайдаланылатын табиғи объектілерді, не болмаса
соларға байланысты рұқсаттар мен құқықтарды бергені үшін тиісті заңды
немесе жеке тұлғалардан алынатын міндетті төлем болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің айтарлықтай кірістерін құрайтын мемлекеттік баж
маныздылығы мен фискалдық дәрежесі, сондай-ақ заңи ерекшелігі жағынан
салықтардан кем түспейтін міндетті төлем болып саналады.
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы бойынша тiркеу есебiне
тұрған мынадай тұлғалар:
- дара кәсiпкерлер;
- мемлекеттiк мекемелердi қоспағанда, резидент – заңды тұлғалар;
- қызметiн Қазақстан Республикасында филиал, өкiлдiк арқылы жүзеге
асыратын резидент еместер;
- сенiмгерлiкпен басқару құрылтайшыларымен не сенiмгерлiкпен басқару
туындайтын өзге жағдайларда пайда алушылармен сенiмгерлiкпен басқару
шарттары бойынша тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулердi өткiзу бойынша
айналымды жүзеге асыратын сенiмгерлiкпен басқарушылар;
2- сурет. Мемлекеттік бюджеттің салық түсімдерінің құрылымы.
Қазақстан Республикасының жергілікті салық салу жүйесіндегі жеке
тұлғалар төлейтін мүлік және көлік құралдары салығын, сондай-ақ жер салығын
жинау өкілеттілігі жергілікті атқарушы органдарға әкімдіктерге берілген
болатын.
Жеке тұлға төлейтін мүлікке, көлік құралдарына салынатын салықты және
жер салығын жинауды ұйымдастыру барысында тиісті әкімшілік-аумақтық
бірліктің әкімдері:
1) есептелген күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей салық органы
есептеген салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
сомалары туралы хабарламаларды салық төлеушіге тапсыруды;
2) салық төлеушіге — жеке тұлғаға салық сомаларын төлеу фактісін
растайтын квитанция беруді;
3) банкке немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымға ақша қабылдау жүзеге асырылған күннен кейінгі келесі күннен
кешіктірмей, кейіннен бюджет есебіне жатқызу үшін салық сомаларын күн сайын
өткізуді;
4) квитанциялардың дұрыс толтырылуын және сақталуын;
5) салық органына квитанцияларды пайдалану туралы, сондай-ақ салық
сомаларын уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіп пен мерзімде банкке
немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға
өткізу туралы есеп беруді қамтамасыз етеді.
Жергілікті бюджеттер аясындағы салықтық құқықтық қатынастардың
объектісі салықтардың материалдық көрінісі және тиісті бюджеттердің
кірістеріне түсірілетін салықтық түсімдердің ақшалай сомалары болып
табылады. Жергілікті салық салу жүйесіндегі салық төлеушінің міндеті мен
әлеуметтік борышы өзіне жүктелген салықтарды төлеу болып саналады және оны
орындау салық төлеушіге қатысты заңи фактілерге байланысты болады, сондай-
ақ салықтық міндеттемелерді орындау мемлекет пен қоғам мүдделерін
қамтамасыз етуге бағытталады.
Қосылған құн салығының ставкасы 12 процентке тең болады және ол салық
салынатын айналым мөлшеріне қолданылады.
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі күнтізбелік ай болып табылады.
Қосылған құн салығын төлеуші әрбір салық кезеңі үшін салық декларациясын
салық кезеңінен кейінгі айдың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
I ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТКЕ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП ТҮСУІН БАҚЫЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ
НЕГІЗІ
1.1 Жергілікті бюджетке жанама салықтардың келіп түсуін бақылаудың
мәні мен
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...6
1.2 Жергілікті бюджетке келіп түсетін жанама салықтардың
түрлері ... ... ... ..19
1.3 Жанама салықтарды бақылаудағы шетел
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ... ... 27
ІІ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ БЮДЖЕТІ КІРІСІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП
ТҮСУІНЕ БАҚЫЛАУ ӘДІСТЕРІ МЕН ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ
2.1 Жергілікті бюджетке келіп түсетін салықтарды бақылау әдістері
... ... ... .32
2.2 Оңтүстік Қазақстан облысы бюджетнің кірісіндегі жанама салықтардың
алатын орнын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 43
2.3 Оңтүстік Қазақстан облысы бюджетнің кірісіндегі жанама салықтардың
келіп түсін бақылау жағдайын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 49
III. ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТ КІРІСІНДЕГІ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП ТҮСУІНЕ
БАҚЫЛАУДЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Жергілікті бюджет кірісіндегі жанама салықтардың келіп түсуіне бақылау
негізгі
мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .55
3.2 Жергілікті бюджет кірісіндегі жанама салықтардың келіп түсуіне
бақылауды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 58
ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..62
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 64
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 66
КІРІСПЕ
Қазақстан егемендік алғаннан кейінгі жылдарда ғана аса күрделі
жағдайларды бастан өткізді. Республиканың экономикалық егемендігі
жарияланғаннан кейін іс жүзінде нарықтық экономиканың негізгі тетіктері –
қаржы, қаражат, баға жүйесін, ақша айналымын, салық жүйесін және сыртқы
экономикалық қатынастарды басқару тетіктері қолданылып, табиғат байлығына
иелік ету, өндіріс салаларын халықтың саяси әлеуметтік мүдделеріне бағыттау
күшейе түсті, Халықтың әл – ауқатының күшеюі мемлекеттік бюджеттің кіріс
бөлігіне байланысты болса, бюджеттің кіріс бөлігінің 90 пайызын келіп
түсетін салықтар құрайды.
Салықтар өте көп қырлы, мемлекеттің даму кезеңдері өзгерген сайын
нақтыландырылатын, ұдайы жүзеге асырылатын міндетті ақшалай төлем болып
табылады.
Салықтардың баяғы заманнан алынып келе жатқаны жайлы курс жұмысында
айтылады және қандай мемлекеттің болмысы мен өсіп – дамуының материалдық
негізі – қаржыларды қалыптастыратын ең басты қайнар түсім көздеріне
салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің жататыны белгілі болды. Бұл
ретте ескерткіш маңызды жәйт, салықтар билеушілердің, императорлардың,
патша ағзамдардың қарамағына болсын, кейіннен мемлекеттің тікелей өзіне
болсын мәжбүрлеп алынғандықтан, олардың араларындағы айырмашылық тек жекеше
– құқықтық кірістер сипатында болды.
Салықтық бақылау әдісі – салық заңнамасының мүлтіксіз атқарылуын, сондай
– ақ республикалық және жергілікті бюджетке түсетін салықтар және басқа да
міндеттітөлемдердің дұрыс есептелуін және уақытылы төлеуін тексеру болып
табылады. Салықтық тексеру жүргізуді тек салық органдары ғана жүзеге
асырады. Кейбір заңда көрсетілген жағдайда салық салу, салық қызметі
саласын бақылау мемлекттік арнайы уәкілетті органдарға жүктеледі.
Салықтық қызмет аясындағы салықтық бақылау уәкілетті – мемлекеттік орган
тарапынан салық төлеушілердің салық заңдарының өздеріне қатысты талаптарға
бұлжытпай сақтауларын анықтауға байланысты жүргізілетін тексеру болып
саналады. Салықтық бақылаудың тағы бір қырына – салық заңдарын бұзушыларды
анықтау, олардың жасаған нақтылы құқық бұзушылық себептерін зерттеу арқылы
осындай келеңсіз жайларды болдырмау және заң талаптарын бұзушыларға
жауапкершілік белгілеу жатады.
Осыдан шығатыны, салық – мемлекет бір жақты тәртіппен заң жүзінде
белгіленген, белгілі бір мөлшерде жүрггізілетін, қайтарымсыз және өтеусіз
сипатта болатын, бюджетке тһленетін міндетті ақшалай төлемдер, ал салық
саясаты- мемлекеттің қаржылық қажеттіліктерін мемлекет пен салық
төлеушілердің экономикалық мүдделері тепе-теңдігінің сақталуы негізінде
қамтамасыз етуі мақсатында және салықты және бюдетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді белгілеу және қолданыстағыларының күшін жою, салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша ставкаларды, салық
салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді, салық базасын
өзгерту жөніндегі шаралар жиынтығы деп атап өтуге болады.
Егемен Қазақстанның даму жағдайында жаңа прициптерді құру және енгізу
кезінде, оның ішінде салық салуды қоса алғанда, үкімет алдында шешілетін
сұрақтар тұрды.Соынң ішінде экономикалық, әлеуметтік және бақа да
мәселелерді шешу үшін қажетті қаржы көлемімен мемлекетті толық қамтамасыз
ету барлық кезеңнің, бар халықтың басты мәселесі болып келеді.
Диплом жұмысын жазудағы негізгі мақсаты жанама салықтардың бақылауды
жетілдіру мәселерін шешу жолдарын және бақылау қызметінің тиімділігін
анықтау болып табылады.
Диплдомдық жұмыстың бірінші бөлімінде салықтық бақылаудың Қазақстан
Республикасының жанама салықтарды бақылаудың экономикалық
мәні,республикалық бюджеттегі жанама салықтардың түрлері мен ерекшеліктерін
және салықтық бақылауды ұйымдастырудағы шетел тәжірибесі қарастырылған.
Екінші бөлімінде салықтарды бақылау әдістерін, жанама салықтардың
бақылау жағдайын талдау талдау жасалынып, ал, үшінші бөлімінде жанама
салықтарды бақылау қызметінің тиімділігін арттырудағы мәселелер мен бақылау
қызметін жетілдіру жолдары қамтылған.
Дипломдық жұмысты жазу барысында статистикалық материалдар мен
республикалық бюджеттің қалыптасуындағы мәліметтер және экономикалық
оқулықтар пайдаланылды.
І ЖЕРГІЛІКТІ БЮДЖЕТКЕ ЖАНАМА САЛЫҚТАРДЫҢ КЕЛІП ТҮСУІН БАҚЫЛАУДЫҢ
ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ
1.1 Жергілікті бюджетке жанама салықтардың келіп түсуін бақылаудың
экономикалық мәні
Мемлекеттің ақша ресурстарының жасалуы, бөлісуі және пайдалануы
бойынша іс-әрекет нормативті-құқықтық актілерге негізделеді және олармен
реттеледі. Осы іс-әрекеттің заңдылығын қамтамасыз етудің маңызды және
қажетті құралы болып мемлекеттік бақылау және оның құрылымдық бөлігі
қаржылық бақылау болып табылады. Қаржылық бақылаудың маңызы мен қажет болуы
негізінде ақша құралдары қорын жасалуы, бөлісуі мен пайдалануына байланысты
экономикалық қатынастарды әлпеттейтін және экономикалық категория болатын
қаржыларын бақылау функциясымен дәйектеледі.
Жанама салықты бақылаудың негізгі мақсаты – бюджетке ақша құралдарының
түсуін максималдау, оларды ашық түрде пайдалануын қамтамасыз ету және
мақсатсыз жұмсауды жібермеу, отандық өндірісті қолдау және ынталандыру,
кейбір тауар өндірісін шектеу болып табылады. Осы негізгі мақсатты және
жанама салықты бақылаудың мазмұнын келесі мәселелерді шешу ашып көрсетеді:
- бюджетке құралдардың толық және өз уақытында түсуін тексеру;
- жанама салықты бақылау объектілерінің салықтық міндеттемелерін
орындауды тексеру;
- жанама салықты бақылау объектілерінің салықтық тәртіп пен салықтық
операциялар тәртібінің, ақша құралдардың есептемелері мен сақтауының
орындалуларын тексеру.
Жанама салықты бақылаудың маңызы, бір жағынан салықтық бақылау
объектілерінің салықтық іс - әрекетте заңнамалы белгіленген тәртіпті
сақтауды тексерумен, екінші жағынан осы объектілердің жүргізіп жатқан
салықтық операцияларының тиімділігі мен экономикалық қажеттілігін, олардың
қоғам, жалпы мемлекет мақсаттарына сәйкестігін тексерумен дәйектеленеді
[6].
Жанама салықты бақылауға мынадай түсінік беріледі: Жанама салықты
бақылау (сыртқы және ішкі) - ол жанама салықты бақылау объектілерінің
республикалық және жергілікті бюджеттерде атқарылуы, Салық кодексіне сәйкес
салық заңнамаларын бұзушылықты жоюды, салықты төлеуді тәртіпке сәйкестігін
тексеру.
Жанама салықтарды бақылау объектісі ұғымына жанама салықтар бойынша
салық салу объектісімен қызметін жүзеге асыратын жеке және заңды тұлғалар
жатады. Cонымен қатар, cалық органдары мемлекеттік орган ретінде салық және
бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз етуді
басшылыққа алады. Жанама салық жергілікті бюджетке келіп түсуіне салық
органдары бақылау жүргізеді. Сонымен қатар, cалықтық бақылау мемлекеттің
салықтық қызметінің құрамдас бөлігі болып саналады және салықтық бақылау
салық органдары мен тиісті уәкілеттілігі бар басқада мемлекеттік органдар
жүзеге асыратын мемлекеттік бақылаудың, дәлірек айтсақ қаржылық бақылаудың
арнаулы бір түрі болып табылады. Негізінде мемлекеттік салықтық бақылау кең
мағынада айтылады.
Осы салықтық бақылау аясында мемлекеттің материалдық мүддесі айрықша
және айқын көрінісін табады. Өйткені, мемлекет салықтық қатынастардың
әрқашанда бір жағында тұратын субъектісі, сондай – ақ қоғамның саяси
жүйесінің субъектісі ретінде бақылай отырып тексеріп, тексере отырып
қадағалап, салықтардың уақытылы жиналуын және олардың толық мөлшерде тиісті
бюджеттердің кірістеріне түсуін қамтамасыз етіп, өзінің және қоғамның ақша
қаражаттарына деген қажеттілігін қанағаттандырады. Бұл ретте айта кететін
тағы бір қызық жәйт, мемлекет қандай болмасын материалдық салықтық құқықтық
қатынастардағы тараптың міндеті – тұрақты субъектісі болып саналғанымен,
егер салық төлеуші мен салық органының арасында белгілі бір дау-дамай
туындаған жағдайда оны әділ шешуге ат салысатын ара би болып табылады.
Салықтық бақылауды мемлекеттік бақылаудың арнайы түрі мемлекеттік
қаржылық бақылаудың ерекше бір түрі деп түсіндіруге болады. Сонымен бірге
ол салықтық қызметтің және салық салу саласындағы мемлекеттік басқарудың
құрамында да тұрақты көрініс табады.
Салықтық бақылау: салық заңдарының бұзылуы жөніндегі деректерді
айқындау; салықтық құқықтық қатынасқа қатысушының өз міндеттерін
жеткіліксіз орындағаны туралы деректерді айқындау; кінәлілерді табу және
оларды белгіленген заңды жауапкершілікке тарту; салық заңдарының бұзылуын
жою; салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу түріндегі шараны қолдану арқылы
мемлекеттің материалдық мүддесін қорғау; салық заңдарының бұзылуын
болдырмау тәрізді мақсаттарды көздейді.
Салықтық бақылау әрқашанда тексеру немесе тексеру мақсатында қадағалау
болғандықтан: ақпараттар жинау; ақпараттарды бағалау; жиналған ақпараттар
бойынша іс-қимылдар атқару кезеңдері арқылы жүзеге асырылады. Ал салықтық
тексерудің өзіне тән кезеңдеріне: тексеруге дайындалу; тексеруді жүргізу;
тексеру нәтижелерін жазбаша түрде белгілі бір тәртіпке келтіру; салық
заңдарын бұзу көрініс тапқан жағдайда оны жою жөніндегі бұйрық-талаптың
атқарылуына бақылау жүргізу жатады. Салықтық бақылау субъектілері салықтық
тексеру жүргізуге айрықша құқық берілген мемлекеттің салық органдары болып
табылады. Салықтық бақылау объектілеріне өздеріне салық заңдары бойынша
заңи міндеттер жүктелген мынадай топтар: салық төлеушілер; мемлекеттің
салық агенттері; банктер; салық төлеуші жөніндегі ақпараттарға ие тұлғалар
жатады. Салықтық бақылау пәні өздерінің заңи міндеттерін орындау жөніндегі
салық төлеушінің іс–қимылы болып табылады.
Салықтық бақылау тікелей бақылау және сырттай (жанама) бақылау
нысанында жүзеге асырылуы мүмкін. Жүзеге асырылу мерзімі бойынша алдын-ала
салықтық бақылау, ағымдағы салықтық бақылау және кейінгі салықтық бақылау
болып бөлінуі ықтимал. Мемлекеттік биліктің бөлінуі тұрғысынан салықтық
бақылау: өкілді органдар жүзеге асыратын бақылау; атқарушы билік органдары
жүзеге асыратын бақылау; сот бақылауы болып бөлінуі мүмкін. Осы орайда айта
кететін жәйт, салық салу, салықтық қызмет, салық төлеу мәселелеріне
байланысты істерді қарастыратын сот билігі органдары тікелей болмасада,
біршама көлемде салықтық бақылауды жүзеге асырады. Алайда салықтық бақылау
тек Қаржы министрлігінің құзыры арқылы жүзеге асырылады.
Сонымен қатар, мемлекеттік салықтық бақылау, салық заңдарының тиісінше
орындалуына, сондай-ақ міндетті зейнетақы жарналарының тиісті жинақтаушы
зейнетақы қорларына толығымен және уақытылы аударылуына қатысты тек салық
органдары тарапынан жүргізілетін бақылау болып табылады.
Салықтық бақылау мынадай нысандарда жүзеге асырылады:
1) салық төлеушілерді тіркеу есебіне алу;
2) салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
3) бюджетке түскен түсімдерді есепке алу;
4) қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу;
5) салықтық тексерулер;
6) камералдық бақылаулар;
7) салық төлеушілердің қаржылық-шаруашылық қызметтеріне мониторинг
жүргізу;
8) фискалдық жады бар бақылау-кассалық машиналарын қолдану;
9) акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
оны сату тәртібін сақтауды тексеру;
11) уәкілетті органдарға бақылау жасау;
Салықтық бақылаудың осындай нысандары мен түрлеріне мынадай сипаттама
беруге болады:
- Салық төлеушілерді тіркеу есебіне қою – салық төлеушілердің тұрған
жерлерін, оларға тиесілі салық салу объектілері мен салық салуға байланысты
объектілерін анықтап, белгілеу, сондай-ақ салық төлеушілерді есепке алу
сипатының ағымдағы өзгерістерін тіркеу, салық төлеушілерді салық органында
есепке қою болып табылады;
- салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
- бюджетке түсетін түсімдерді есепке алу салық органдары тарапынан
салықтар мен бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдердің, сондай-ақ
өсімпұлдар мен айыппұлдардың есептелінген және түскен сомалар бойынша
салықтық міндеттемелердің орындалуын салық төлеушінің жеке шотында көрсету
жолымен жүзеге асырылады;
- қосылған құн салығы бойынша салық төлеушіні есепке қоюды уәкілетті
мемлекеттік орган белгілеген тәртіпке сәйкес салық органдары жүзеге
асырады. Ал салық төлеушілерді қосылған құн салығы бойынша есепке қою
талаптары салыққа тиісті айқындалған;
- салықтық тексерулер Қазақстан Республикасының салық заңдарының
айтарлықтай деңгейде орындалуын тексеру кезінде жүзеге асырылады;
- камералдық бақылау салық төлеушілер тапсырған салық есептілігі мен
басқа да құжаттарды зерделеу және талдау негізінде салық органдары тікелей
жүзеге асыратын бақылау болып табылады, сондай-ақ ол салық органдары
орналасқан жерде жүргізіледі;
- салық төлеушілердің қаржылық шаруашылық қызметтеріне жүргізілетін
мониторинг салық төлеушілердің нақты салық салынатын базасын айқындау және
тауарлардың өзіндік құнын қалыптастыру процесінің негізделгеніне талдау
жүргізу, Қазақстан Республикасының қаржылық, валюталық заңдарының және
қолданылатын рыноктық бағаны сақтау мақсатында салық төлеушілердің қаржылық-
шаруашылық қызметтеріне қатысты жан-жақты әрі тереңдетілген фискалдық
байқау жүйесі болып табылады, Республикалық фискалдық мониторингке жататын
салық төлеушілердің тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді;
- фискалдық жады бар бақылау-кассалық машиналарды қолдану сауда
операцияларын жүзеге асыру немесе қолма-қол ақша, банктік төлем карточкасы,
чектер арқылы қызмет көрсету кезінде тұтынушылармен есеп айырысуды
фискалдық жады бар бақылау-кассалық машинаны міндетті түрде қолдануға және
тұтынушының қолына бақылау чегін беруге міндеттейді;
- акцизделетін тауарлардың жекелеген түрлері таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу сыраны қоспағанда, спирттің барлық түрлері, алкоголь
өнімі, темекі өнімдері және құрамында темекі бар басқа да өнімдер Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген жағдайлар мен тәртіпке сәйкес акциздік
алым таңбаларымен таңбалануға тиіс;
Акцизделінуге тиіс тауарларды акциздік алым және есепке алу-бақылау
таңбаларымен таңбалау сол тауарларды дайындаушылар мен импорттаушылардың
мойнына жүктелген. Сонымен қатар, салық органдары уәкілетті мемлекеттік
орган белгілеген тәртіп негізінде акцизделетін тауарларды өндіруді жүзеге
асыратын салық төлеушінің аумағында акциздік постылар белгілейді.
- мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды тексеру салық органы тарапынан мемлекет меншігіне
айналдырылған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және өткізу тәртібін
сақтауға, сондай-ақ оны сатудан түскен ақша қаражаттарының бюджетке толығы-
мен және уақтылы түсуіне жасалынатын бақылау болып табылады. Мемлекет
меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және өткізу
тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді;
- уәкілетті органдарға бақылау жасау бюджетке төленетін басқа міндетті
төлемдердің дұрыс есептеліп шығарылуы, толығымен алынуы және уақтылы
аударылуы жөніндегі мәселелер бойынша салық органдары тарапынан уәкілетті
органдарға жасалынатын бақылау болып табылады.
Салықтық бақылау салықтық қатынастардың сипатына қарай материалдық және
ұйымдастырушы болып бөлінеді. Салықтық бақылауды құжаттық салықтық тексеру
және сандық-сапалық салықтық тексеру деп бөлуге болады. Құжаттық тексеру
жаппай немесе іріктеп тексеру тәсілдерінің көмегімен жүзеге асырылады.
Құжаттық тексерудің нәтижесі жазбаша акті түрінде көрініс табады [8].
Салықтық бақылаудың маңызы, тексеру кезінде, біріншіден, салықтар мен
басқа да міндетті төлемдердің бюджетке толығымен және уақтылы түсіп отыруын
тексеру болса, екіншіден, салықтарды алу (төлеу) процесіңдегі заңдылықтың
сақталуын, салықтардың, салықтық қызметтердің негізділігін және
тиімділігін, сондай-ақ олардың қоғам, мемлекет және салық төлеуші
мүдделеріне сай жүргізілуін тексеру, үшіншіден осы салық салу саласындағы
субъектілер тарапынан салықтық құқық бұзушылықты болдырмау, ал тексеру
барысында мұндай жайлар анықталған болса жауапкершілік қолдану үшін тексеру
жүргізу болып табылады.
Салықтық қызмет аясындағы салықтық бақылау уәкілетті-мемлекеттік орган
тарапынан салық төлеушілердің салық заңдарының өздеріне қатысты талаптарын
бұлжытпай сақтауларын анықтауға байланысты жүргізілетін тексеру болып
санала-ды. Салықтық бақылаудың тағы бір қырына салық заңдарын бұзушыларды
анықтау, олар жасаған нақтылы құқық бұзушылық себептерін зерттеу арқылы
осындай келеңсіз жайларды болдырмау және заң талаптарын бұзушыларға
жауапкершілік белгілеу жатады.
Салық органдары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ережелер мен
шарттар негізінде занды тұлғалардың барлық ақша құжаттарын, бухгалтерлік
кітаптарын, есептерін, сметаларын және басқа да құндылықтарын, есеп
айырысуларын, декларацияларын, салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді
есептеуге және бюджетке төлеуге байланысты құжаттарын тексереді, сондай-ақ
осы тексеру барысында туындайтын мәселелер жөнінде ұйымдардың лауазымды
адамдарынан, басқа да қызметкерлерінен және азаматтардан анықтамалар,
ауызша және жазбаша түсініктемелер алады.
Салықтық бақылау қаржылық бақылаудың бір түрі болып табылатындықтан,
сол бақылауға тән әдістер арқылы жүзеге асырылады. Мәселен, қаржылық
жоспарлардың есептеулерін, оған қоса мәлімдемелерін тексеру; алғашқы ақша
құжаттарын тексеру, оған қоса өзара шаруашылық байланыста тұрған ұйымдардың
қосымша құжаттарын тексеру; ақша қаражаттарын, тауарлық-материалдық
құндылықтарды түгендеу, оған қоса кассаны тексеру және тексеру өлшемін
жүргізу; қаржылық, салықтық есеп беру құжаттарын талдау, қайта есептеп
тексеру, оған қоса баланстарды, жылдық, тоқсандық есептеулерді, санақ
мәліметтерін тексеру, ревизия және тағы басқа.
Салықтық бақылаудың негізгі әдісі салық төлеушілердің құжаттарын
тексеру болып табылады. Занды тұлғаларды құжаттық тексеру салық қызметі
органдарының жылдық жұмыс жоспарларына, сондай-ақ тоқсандық тексеру
графиктеріне сәйкес жүзеге асырылады. Жоғарыда айтып өткеніміздей құжаттық
тексеру кезінде-бағалы қағаздар, сметалар, есептеулер, жалақы төлеу
тізімдері, шоттар, әртүрлі ордерлер мен чектер және тағы басқа толық
қарастырылып, жан-жақты тексеріледі.
Қазіргі кезеңдегі салықтық бақылаудың басты мақсаттарына салық
зандарының тиісінше орындалуына тексеру жүргізу, сондай-ақ салық төлеушілер
мен салық салу объектілерін уақтылы есепке алу жатады.
Салықтық тексеру – салық қызметi органдары:
1) Қазақстан Республикасы салық заңнамасының, сондай-ақ орындалуын
бақылау салық қызметi органдарына жүктелген Қазақстан Республикасының өзге
де заңнамасының орындалуын;
2) тексерiлетiн салық төлеушiнiң кәсiпкерлiк қызметiмен байланысты
мәселелер бойынша тексерiлетiн салық төлеушi туралы мәлiметтер алу үшiн
тексерiлетiн салық төлеушiнiң қызметiне қатысты құжаттары, ақпараттары бар
адамдарды;
3) салықтық тексерудiң нәтижелерi туралы хабарламаға және жоғары тұрған
салық органы қызметiнiң хабарламаға шағымды қараудың нәтижелерi бойынша
шығарған шешiмiне шағым берген салық төлеушiден қосымша мәлiметтер алу
үшiн жүргiзетiн тексеру.
Кейбір жағдайларда салық қызметi органдары салықтық тексеру барысында:
- оның орналасқан жерiне қарамастан салық салу объектiсi және салық
салумен байланысты объектi болып табылатын мүлiктi зерттеп-тексерудi;
- салық төлеушiнiң мүлкiн түгендеудi жүргiзуi мүмкiн.
Салық тексерулеріне қастысушылар:
- нұсқамада көрсетiлген салық қызметi органдарының лауазымды адамдары
және салық қызметi органдары тексеру жүргiзуге тартатын өзге де
адамдар;
- рейдтiк тексеру кезiнде - нұсқамада көрсетiлген аумақтың учаскесiнде
кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын салық төлеушi;
- салықтық тексерудiң басқа түрлерi кезiнде – нұсқамада көрсетiлген
салық төлеушi болып табылады.
Cонымен қатар, арнайы бiлiмдi және дағдыларды талап ететiн мәселелердi
зерттеп-тексеру, консультация алу үшiн салық қызметi органы салықтық
тексерудiң нәтижесiне мүдделi емес маманды салықтық тексеруге тартуы
мүмкiн. Салықтық тексеруге қатысушы болып табылатын салық қызметi органы
лауазымды адамының жазбаша түрде қойған сұрақтары бойынша салықтық
тексеруге тартылған маман қорытынды жасайды, ол салықтық тексеру барысында
пайдаланылады. Мұндай жазбаша сұрақтар мен қорытындылардың көшiрмесi
салықтық тексеру актiсiне, соның iшiнде салық төлеушiге табыс етiлетiн
салықтық тексеру актiсiнiң данасына қоса берiледi.
Салық қызметi органы маманды салықтық тексеруге тартқан жағдайда салық
төлеушi өз тарапынан маманды тартуға құқылы, оның қорытындысы салық төлеушi
маманының қорытындысын салық қызметi органына салықтық тексеру актiсiне қол
қойылған күннен кешiктiрмей ұсынған жағдайда, салықтық тексеру актiсiне
қоса берiледi. Жалпы алғанда, салықтық тексерулердi тек қана салық қызметi
органдары жүзеге асырады.
Салықтық тексерулер мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) құжаттық тексеру;
2) рейдтiк тексеру;
3) хронометраждық зерттеп-тексеру.
Әрқайсысына жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Құжаттық тексеріс – салық органдарының лауазымды тұлғаларының бюджетке
төленуге тиісті салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің есебін және
есептілігін бақылаудың ерекше әдісі болып табылады (1- сурет).
Құжаттық тексерулер мынадай түрлерге бөлiнедi:
1) кешендi тексеру - салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемдердiң барлық түрлерi бойынша салық мiндеттемелерiнiң орындалуы,
мiндеттi зейнетақы жарналарының толық және уақтылы есептелуi мен аударылуы
және әлеуметтiк аударымдардың толық және уақтылы есептелуi мен төленуi
бойынша салық қызметi органы салық төлеушiге қатысты жүргiзетiн тексеру
[10].
Кешендi тексеруге тақырыптық тексеру мәселелерi де енгiзiлуi мүмкiн.
Жүргiзiлуi көзделген құжаттық тексеру тарату тексеруi болып табылады
және ол кешендi тексеруге жатады;
Резидент заңды тұлға тарату туралы шешiм қабылданған күннен бастап үш
жұмыс күнi iшiнде өзiнiң орналасқан жерi бойынша салық органына бұл туралы
жазбаша хабарлайды. Таратылатын заңды тұлға аралық тарату балансы
бекiтiлген күннен бастап үш жұмыс күнi iшiнде өзiнiң орналасқан жерi
бойынша салық органына бiр мезгiлде:
1) құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiштi;
2) таратудың салық есептiлiгiн;
3) қосылған құн салығы бойынша тiркелу есебiне қойылғаны туралы
куәлiктi немесе ол жоғалған немесе бүлiнген кезде қағаз жеткiзгiштегi
түсiнiктеменi табыс етедi.
Таратудың салық есептiлiгi таратылатын заңды тұлға төлеушi және салық
агентi болып табылатын салықтың, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемдердiң түрлерi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк
аударымдар бойынша, құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiш табыс
етiлген салық кезеңiнiң басынан бастап осындай өтiнiш табыс етiлген күнге
дейiнгi кезең үшiн жасалады. Таратылатын заңды тұлға салық органына
таратудың салық есептiлiгi табыс етiлген күннен бастап күнтiзбелiк он күн
мерзiмнен кешiктiрмей, таратудың салық есептiлiгiнде көрсетiлген салықты,
бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi, әлеуметтiк аударымдарды
төлейдi, мiндеттi зейнетақы жарналарын аударады.
Егер таратудың салық есептiлiгiнiң алдында табыс етiлген салық
есептiлiгiнде көрсетiлген салықты, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi
төлемдердi, әлеуметтiк аударымдарды төлеу, мiндеттi зейнетақы жарналарын
аудару мерзiмi өткеннен кейiн басталатын болса, онда төлеу таратудың салық
есептiлiгi салық органына табыс етiлген күннен бастап күнтiзбелiк он күннен
кешiктiрiлмей жүргiзiледi. Салық органдары құжаттық тексерудi таратылатын
заңды тұлғаның салықтық өтiнiшiн салық органы алғаннан кейiн жиырма жұмыс
күнiнен кешiктiрмей бастауға тиiс. Таратылатын заңды тұлғаның салық
берешегi, бойынша туындайтын салық берешегi оның ақшасы есебiнен, оның
iшiнде мүлкiн өткiзуден алынған ақшасы есебiнен Қазақстан Республикасының
заңнамалық актiлерiнде белгiленген кезектiлiк тәртiбiмен өтеледi. Бұл
ретте, осындай резидент емес заңды тұлға қызметi тоқтатылатын тұрақты
мекеме, құрылымдық бөлiмше арқылы тұрақты мекемелердiң, филиалдардың,
өкiлдiктердiң тобы бойынша жиынтық түрде салық мiндеттемелерiн орындаған
жағдайда, таратылатын заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiнiң, резидент
емес заңды тұлғаның тұрақты мекемелерiнiң, құрылымдық бөлiмшелерiнiң де
салық берешегi өтеледi. Егер таратылатын заңды тұлғаның мүлкi салық
берешегiн толық көлемде өтеу үшiн жеткiлiксiз болса, салық берешегiнiң
қалған бөлiгiн Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде белгiленген
жағдайларда, таратылатын заңды тұлғаның құрылтайшылары өтейдi. Егер
таратылатын заңды тұлғада салықтың, төлемақылар мен өсiмпұлдардың артық
төленген сомасы бар болса, онда көрсетiлген сома белгiленген тәртiппен
таратылатын заңды тұлғаның салық берешегiн өтеу шотына есепке жатқызылуға
жатады [11].
Таратылатын заңды тұлғада салық берешегi болмаған жағдайда:
1) салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң қате
төленген сомасы белгiленген тәртiппен осы заңды тұлғаға қайтарылуға жатады;
2) салықтың, төлемақылар мен өсiмпұлдардың артық төленген сомасы
белгiленген тәртiппен осы заңды тұлғаға қайтарылуға жатады;
3) бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң төленген сомасы
белгiленген тәртiппен осы заңды тұлғаға қайтарылуға жатады.
Заңды тұлға бөлiну жолымен қайта ұйымдастырылған кезде бөлiну балансы
бекiтiлген күннен бастап үш жұмыс күнi iшiнде орналасқан жерi бойынша салық
органына бiр мезгiлде:
1) құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiштi;
2) таратудың салық есептiлiгiн табыс етедi.
Таратудың салық есептiлiгi қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға төлеушi
және салық агентi болып табылатын салықтың, бюджетке төленетiн басқа
мiндеттi төлемдердiң түрлерi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк
аударымдар бойынша, құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiш табыс
етiлген салық кезеңiнiң басынан бастап осындай өтiнiш табыс етiлген күнге
дейiнгi кезең үшiн жасалады.
Қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға таратудың салық есептiлiгiнде
көрсетiлген салықты, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi,
әлеуметтiк аударымдарды төлеудi, мiндеттi зейнетақы жарналарын аударуды
салық органына таратудың салық есептiлiгi табыс етiлген күннен бастап
күнтiзбелiк он күннен кешiктiрмей жүргiзедi.
Таратудың салық еселтiлiгiнiң алдында табыс етiлген салық есептiлiгiнде
көрсетiлген салықты, бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердi,
әлеуметтiк аударымдарды төлеу, мiндеттi зейнетақы жарналарын аудару мерзiмi
осы тармақтың бiрiншi бөлiгiнде көрсетiлген мерзiм өткеннен кейiн
басталатын болса, төлеу таратудың салық есептiлiгi табыс етiлген күннен
бастап күнтiзбелiк он күннен кешiктiрмей жүргiзiледi. Салық органы құжаттық
тексерудi қайта ұйымдастырылатын заңды тұлғаның өтiнiшiн өзi алғаннан кейiн
жиырма жұмыс күнiнен кешiктiрмей бастауға тиiс.
Бөлiну жолымен қайта ұйымдастырылған кезде қайта ұйымдастырылатын заңды
тұлға құжаттық тексеру аяқталғаннан кейiн өзiнiң орналасқан жерi бойынша
салық органына бiр мезгiлде:
1) қосылған құн салығы бойынша тiркелу есебiне қойылғаны туралы
куәлiктi немесе ол жоғалған немесе бүлiнген кезде қағаз жеткiзгiштегi
түсiнiктеменi (қосылған құн салығын төлеушi болып табылған жағдайда);
2) банктегi бар шоттарының жабылғаны туралы банктiң және банк
операцияларының жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымның анықтамасын
табыс етедi.
Қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға салық берешегi, мiндеттi зейнетақы
жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша берешегi болмаған жағдайда,
осы тармақта көрсетiлген құжаттарды құжаттық тексеру аяқталған күннен
бастап үш жұмыс күнi iшiнде табыс етедi.
Қайта ұйымдастырылатын заңды тұлға көрсетiлген құжаттарды табыс
еткеннен кейiн және салық берешегiн, мiндеттi зейнетақы жарналары және
әлеуметтiк аударымдар бойынша берешектi өтегеннен кейiн салық органы осы
тұлғаға белгiленген тәртiппен және мерзiмдерде салық берешегiнiң, мiндеттi
зейнетақы жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша берешектiң жоқ
екендiгi туралы анықтама беруге мiндеттi.
Жекеше нотариус, адвокат нотариаттық, адвокаттық қызметтi тоқтату
туралы шешiм қабылданған күннен бастап бiр ай iшiнде өзiнiң орналасқан жерi
бойынша салық органына бiр мезгiлде:
1) құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық өтiнiштi;
2) таратудың салық есептiлiгiн;
3) жекеше нотариустың, адвокаттың қызметiн тоқтату туралы ақпараттың
баспа басылымында жарияланғанын растайтын құжатты табыс етедi.
Таратудың салық есептiлiгi қызметiн тоқтататын жекеше нотариус, адвокат
төлеушi және салық агентi болып табылатын салықтың, бюджетке төленетiн
басқа да мiндеттi төлемдердiң түрлерi, мiндеттi зейнетақы жарналары және
әлеуметтiк аударымдар бойынша, құжаттық тексеру жүргiзу туралы салықтық
өтiнiш табыс етiлген салық кезеңiнiң басынан бастап осындай өтiнiш табыс
етiлген күнге дейiнгi кезең үшiн жасалады [12].
Қызметiн тоқтататын жекеше нотариустың, адвокаттың салықтық өтiнiшiн
салық органы алғаннан кейiн құжаттық тексеру жиырма жұмыс күнiнен
кешiктiрiлмей басталуға тиiс. Егер қызметiн тоқтататын жекеше нотариуста,
адвокатта салықтың, төлемақылардың және өсiмпұлдардың артық төленген сомасы
бар болса, онда көрсетiлген сома белгiленген тәртiппен жекеше нотариустың,
адвокаттың салық берешегiн өтеу шотына есепке жатқызылуға жатады.Егер
қызметiн тоқтататын жекеше нотариуста, адвокатта салықтың, бюджетке
төленетiн төлемақылар мен өсiмпұлдардың қате төленген сомасы бар болса,
онда көрсетiлген сома белгiленген тәртiппен есепке жатқызылуға жатады.
Қызметiн тоқтататын жекеше нотариуста, адвокатта салық берешегi
болмаған жағдайда:
1) салықтың және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң қате
төленген сомасы белгiленген тәртiппен осы жекеше нотариусқа, адвокатқа
қайтарылуға жатады;
2) салықтың, бюджетке төленетiн төлемақылар мен өсiмпұлдардың артық
төленген сомасы белгiленген тәртiппен осы жекеше нотариусқа, адвокатқа
қайтарылуға жатады;
3) бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдердiң төленген сомасы
белгiленген тәртiппен осы жекеше нотариусқа, адвокатқа қайтарылуға жатады.
Қызметiн тоқтататын жекеше нотариустың, адвокаттың салық мiндеттемесi,
оның салық берешегi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк
аударымдар бойынша берешегi жоқ болған немесе толық көлемде өтелген
жағдайда құжаттық тексеру аяқталғаннан кейiн орындалды деп есептеледi.
Сонымен қатар салық мiндеттемесiнiң орындалған күнi жекеше нотариусты,
адвокатты салық органындағы тiркелу есебiнен шығару күнi болып табылады.
Қызметiн тоқтатқан жекеше нотариус, адвокат салық берешегiн, мiндеттi
зейнетақы жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша берешегiн толық
көлемде өтеген күннен бастап үш жұмыс күнiнен кешiктiрмей, ал салық
берешегi, мiндеттi зейнетақы жарналары және әлеуметтiк аударымдар бойынша
берешегi жоқ болған жағдайда тексеру аяқталған күннен бастап орналасқан
жерi бойынша салық органына:
1) нотариаттық, адвокаттық қызметтi жүзеге асыру үшiн пайдаланылған
банктегi бар шоттарының жабылғаны туралы банктiң және банк операцияларының
жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымның анықтамасын;
2) iшкi iстер органының жекеше нотариустың, адвокаттың мөрiн жойғаны
туралы құжатын табыс етуге мiндеттi.
2) тақырыптық тексеру - салықтың және бюджетке төленетiн басқа да
мiндеттi төлемдердiң жекелеген түрлерi бойынша салық мiндеттемесiнiң
орындалуын, мiндеттi зейнетақы жарналарының толық және уақтылы есептелуi,
ұсталуы мен аударылуын, сондай-ақ әлеуметтiк аударымдардың толық және
уақтылы есептелуi мен төленуiн, банктердiң және банк операцияларының
жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын ұйымдардың, сондай-ақ "Мiндеттi
әлеуметтiк сақтандыру туралы" және "Қазақстан Республикасында зейнетақымен
қамсыздандыру туралы" Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген
мiндеттердi орындауын бақылаудың ерекше әдісі болып табылады. Сонымен
қатар, салық органдарының лауазымды тұлғалары тақырыптық тексеруде:
- трансферттiк баға белгiлеуді;
- акцизделетiн тауарлардың жекелеген түрлерiнiң өндiрiлуi мен айналымын
мемлекеттiк реттеуді;
- соттың заңды күшiне енген үкiмiнiң немесе қаулысының негiзiнде жалған
кәсiпорын деп танылған салық төлеушiмен жасасқан операциялар бойынша салық
мiндеттемелерiн айқындауды;
- сот кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыруға ниеттенбестен жүзеге асырылған
деп таныған мәмiле бойынша салық мiндеттемелерiн анықтау мәселелерi бойынша
салық төлеушi мен оның дебиторлары арасындағы өзара есеп айырысуды
айқындауды;
- халықаралық шарттардың ережелерiн қолдану заңдылығын ұстануын;
- қайтаруға ұсынылған қосылған құн салығы сомаларының дұрыстығын
растауды;
- резидент еместiң салықтық өтiнiшi және төленген табыс салығын
бюджеттен немесе қосарланған салық салуды болдырмау туралы халықаралық
шарттың негiзiнде шартты банк салымынан қайтаруды тексеруді де көздейді.
2) қарсы тексеру - салық қызметi органы салық төлеушiмен операцияларды
жүзеге асыратын тұлғаларға қатысты жүргiзетiн тексеру, салық қызметi
органдары аталған салық төлеушiнi тексеру барысында пайдалану үшiн осындай
операциялар туралы қосымша ақпарат алу мақсатында оған қатысты тақырыптық
және кешендi тексеру жүргiзедi.
Қарсы тексеру кешендi, тақырыптық және қосымша тексерулерге қатысты
қосалқы тексеру болып табылады.
3) қосымша тексеру – салық қызметi органының шешiмi негiзiнде салық
төлеушiнiң салықтық тексерудiң нәтижелерi туралы хабарламаға және жоғары
тұрған салық қызметi органының шағымды қарау нәтижелерi бойынша шығарылған
шешiмiне салық төлеушiнiң шағымында жазылған мәселелер бойынша шағымын,
төленген табыс салығын бюджеттен немесе қосарланған салық салуды болдырмау
туралы халықаралық шарттың ережелерiне сәйкес шартты банк салымынан
қайтаруға резидент еместiң салықтық өтiнiшiн қайта қарау туралы өтiнiшiн
қарайтын тексеру.
Қосымша тексеру салық төлеушiнiң шағымы бойынша шешiм шығару үшiн
қажеттi қосымша ақпарат алу мақсатында және төленген табыс салығын
бюджеттен немесе шартты банк салымынан қайтаруға резидент еместiң салықтық
өтiнiшiн қайта қарау кезiнде жүргiзiледi.
Рейдтiк тексеру - салық қызметi органы аумақтың белгiлi бiр учаскесiнде
осындай аумақта кәсiпкерлiк қызметтi жүзеге асыратын жекелеген салық
төлеушiлерге қатысты олардың Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын
сақтауына мынадай:
1) салық органдарында тiркеу есебiне қою;
2) бақылау-касса машиналарын қолдану тәртiбiн сақтау;
3) акцизделетiн тауарлардың жекелеген түрлерiн лицензиялау ережелерiн
және өндiру, сақтау және өткiзу шарттарын сақтау;
4) салық органы шығарған касса бойынша шығыс операцияларын тоқтата тұру
туралы өкiмiн орындау мәселелерi бойынша жүргiзетiн тексеру.
Рейдтiк тексерулер жүргiзуге қатысу үшiн қоғамдық бiрлестiктердiң
өкiлдерi осындай бiрлестiктердiң келiсiмi бойынша тартылуы мүмкiн.
1- cурет. Салықтық тексерулердің түрлері мен типтері.
Қоғамдық бiрлестiктердiң (бизнес-қоғамдастықтардың) өкiлдерi рейдтiк
тексеру жүргiзу кезiнде салық төлеушiнiң құқықтары сақталуын бақылауды
жүзеге асырады. Рейдтiк тексеру актiсiнде қоғамдық бiрлестiктер (бизнес-
қоғамдастықтар) өкiлдерiнiң қатысу фактiсi тiркеледi.
Хронометраждық зерттеп-тексеру - салық органдары салық төлеушiнiң
зерттеп-тексеру жүргiзiлетiн кезең iшiндегi нақты табысын және табыс алуға
байланысты нақты шығындарын анықтау мақсатында жүргiзетiн тексеру.
Салықтық тексеру жүргiзу кезінде ескерілетін негізгі мәселе Қазақстан
Республикасының заңнамалық актiлерiнде белгiленген жағдайларды қоспағанда,
салық төлеушiнiң қызметiн тоқтата тұрмауға тиiс.
Салықтық тексерулер мынадай типтерге бөлiнедi:
1) жоспарлы тексеру – салықтық тексерулер жоспарына сәйкес жүзеге
асырылатын кешендi және тақырыптық тексерулер, оны салық қызметi органы
тоқсан сайын бекiтiп отырады. Салықтық тексерулер жоспары салық төлеушi
ұсынған салық есептiлiгiн, уәкiлеттi мемлекеттiк органдардың мәлiметтерiн,
сондай-ақ салық төлеушiнiң қызметi туралы басқа да құжаттар мен
мәлiметтердi талдау негiзiнде жасалады;
2) жоспардан тыс тексеру –салық төлеушiнiң өзiнiң өтiнiшi бойынша,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының қылмыстық iс жүргiзу заңнамасында
көзделген негiздер бойынша жүзеге асырылатын салықтық тексерулер.
Салық қызметi органдары заңды тұлғаның өзiне салықтық тексерудiң
жүргiзiлуiне қарамастан заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерiн тексеруге
құқылы.
Салық төлеушiнiң құрылымдық бөлiмшенiң таратылуына байланысты салықтық
тексеру жүргiзуге салықтық өтiнiш беру жағдайларын қоспағанда, резидент
заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшесiн тiркеу есебiнен шығарған кезде тарату
салықтық тексеруi жүргiзiлмейдi.
Сонымен, салықтық бақылау-тексерулер салық салынатын базаны дұрыс
калыптастыруды және олардан төленілетін салыктардың мөлшерін дұрыс есептеп
шығаруды шаруашылық субъектілеріне міндеттейтін мемлекеттік билік ықпалының
маңызды элементі болып саналады. Салық салу аясында жүзеге асырылатын
мемлекеттік салықтық бақылау мемлекеттік қаржылардың проблемаларын жоғары
деңгейде шешудің басты тәсілі болып табылады. Демек, республикалық бюджет
пен жергілікті бюджеттердің фискалдық мүдделерін қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік салықтық бақылау салықтық бақылау- тексерулерді және
фискалдық мониторингті жүзеге асыруға құқылы уәкілетті мемлекеттік органдар
мен салық органдарының жүйесін, құзыреттерін, салықтық бақылаудың
нысандары мен түрлерін, сондай-ақ салықтық тексерулерді ұйымдастыру және
жүргізу тәртібін айқындайтын салықтық құқықтың жалпы бөлімінің институты
болып табылады.
1.2 Жергілікті бюджетке келіп түсетін жанама салықтардың түрлері
Жергілікті бюджеттердің түсім көздері — салықтар мен басқа да міндетті
төлемдерді бақылау — жергілікті әкімшілік-аумақтық құрылыстар деңгейінде
алынатын салықтар мен өзге де міндетті төлемдер жүйесін айқындау,
жергілікті салық салу аясында салық механизмдерін қолдану, тұрақты
бекітілген салықтық түсімдердің (оларға қоса республикалық бюджеттен
берілетін реттеуші кірістердің субвенциялардың, мақсатты трансферттердің)
белгіленген тәртіп негізінде жергілікті бюджеттің кірісіне толығымен және
уақтылы түсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ мемлекеттік салықтық бақылау
жүргізу барысында туындайтын қоғамдық қатынастарды реттейтін салықтық
құқықтың ерекше бөлімінің институты болып табылады.
Егемен еліміздің жаңаша бетбұрыс арнасындағы жан-жақты мемлекеттік
рыноктық даму тұрғысынан жүзеге асырылып жатқан әр алуан іс-қимылдар мен әр
түрлі қызметтердің ішінен тарихи және мемлекеттік экономикалық-құқықтық
сипаттағы тұрақтылығымен елеулі орын алатын жергілікті салық салу мен оның
жүйесін ерекше атап өтуге болады.
Кезінде (1995 жылғы 24 сәуірдегі Салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасының заңы) үш салық (жер
салығы; заңды және жеке тұлғалардың мүлкіне салынатын салық) пен үш алымнан
(заңды тұлғаларды және кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларды
тіркеу үшін алым; жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін алым;
аукциондық сатудан алынатын алым) тұрған, кейіннен біртіндеп толықтырылған
жергілікті салықтар мен алымдар қатары жергілікті бюджеттер кірісін тиісті
әкімшілік-аумақтық бірліктер көлемінде қалыптастыруды толық қамтамасыз ете
алмаған еді.
Көш жүре түзеледі дегендей еліміздің фискалдық және қаржылық-
кредиттік жүйесінің үзбей реформалануының нәтижесінде, сондай-ақ қазіргі
заманғы саяси-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық әл-ахуалдарды ескере
отырып 2004 жылғы сәуірдің 24-інде қабылданған, қоғамдық мемлекеттік маңызы
өте зор Қазақстан Республикасының тұңғыш бюджет заңнамасына (2005 жылғы 1
каңтарда заңдық күшіне ие болды) дейін жұмыс істеген 1999 жылғы сәуірдің 1-
індегі Бюджет жүйесі туралы Қазақстан Республикасының заңына
негізделініп, жергілікті салық салу аясында акциз алынатын 9 түсім көзіне
қоса 6 салық пен 7 алым, 6 төлемақы және айрықшаланған бірнеше мемлекеттік
бажды есептемегенде барлық мемлекеттік баждар қамтылған болатын [15].
Сырттай ықшамды көрініс тапқан осындай жергілікті салықтар мен өзге де
міндетті төлемдер жүйесі жергілікті әкімшілік-аумақтық бірліктердің өз
бюджеттерін кірістері мен шығыстары бойынша ойдағыдай қалыптастырып,
атқаруға септігін тигізді.
Бүгінде Қазақстан Республикасының жаңа бюджет заңнамасының арқасында
өркениетті әрі экономикалық-құқықтық айқын көрініс тапқан жергілікті бюджет
жүйесі өз деңгейлеріндегі бюджеттер кірісінің салықтық түсімдерінің нақтылы
белгіленумен ерекшеленген.
Мәселен, облыстық мәслихат белгілеген кірістерді бөлу нормативіне
сәйкес облыстық бюджетке:
1) жеке табыс салығы;
2) әлеуметтік салық түседі.
Республикалық маңызы бар қала, астана (Алматы, Астана) бюджетіне
түсетін салықтарға:
1) жеке табыс салығы;
2) әлеуметтік салық;
3) жеке тұлғалардың, жеке кәсіпкерлердің және заңды тұлғалардың мүлкіне
салынатын салық;
4) жер салығы;
5) бірыңғай жер салығы;
6) жеке және заңды тұлғалардың көлік құралдарына салынатын салық;
7) акциздер жатады.
Ал аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетіне түсетін салықтар:
1) облыстық мәслихат белгілеген кірістерді бөлу нормативтері бойынша
жеке табыс салығы;
2) облыстық мәслихат белгілеген кірістерді бөлу нормативтері бойынша
әлеуметтік салық;
3) жеке тұлғалардың, жеке кәсіпкерлердің және занды тұлғалардың мүлкіне
салынатын салық;
4) жер салығы;
5) бірыңғай жер салығы;
6) жеке және заңды тұлғалардың, мүлкіне салынатын салық;
7) акциздер болып табылады.
Жергілікті салық салу жүйесіндегі салықтардан сәл кейін тұратын алымдар
саны мен сапасы жағынан өте тиімді, тиісті жергілікті бюджетке қомақты ақша
қаражаттарын тартатын салықтық нысандағы міндетті төлемдер қатарына жатады.
Қазақстан Республикасы әкімшілік-аумақтық бірліктерінің тиісті
жергілікті бюджеттеріне түсетін алымдар:
1) облыстық маңызы бар ақылы мемлекеттік автомобиль жолдары арқылы
жүріп өткені үшін алынатын алым облыстық бюджеттің;
2) жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық
алым; заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
аукциондардан алынатын алым; республикалық маңызы бар қаланың, астананың
ақылы мемлекеттік жолдары арқылы жүріп өткені үшін алынатын алым,
жылжымайтын мүлікке және олармен жасалатын мәмілелерге құқықтарды
мемлекеттік тіркегені үшін алым; механикалық көлік құралдары мен
тіркемелерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым республикалық маңызы
бар қала, астана бюджетінің;
3) жеке кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
кызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін алынатын лицензиялық
алым; занды тұлғаларды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым;
аукциондардан алынатын алым; механикалық көлік құралдары мен тіркемелерді
мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым; жылжымайтын мүлікке және олармен
жасалатын мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алынатын алым
аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетінің тұрақты кірістері болып
табылады.
Әр деңгейдегі жергілікті бюджеттерге төленілуге тиіс төлемақыларға:
1) Облыстық бюджет кірісіне түсетін: қоршаған ортаны ластағаны үшін
төлемақы; облыстық маңызы бар жалпы пайдаланудағы автомобиль жолдарының
бөлінген белдеуінде сыртқы жарнама орналастырғаны үшін төленетін төлемақы;
жер үсті су көздерінің ресурстарын пайдаланғаны үшін төлемақы; орманды
пайдаланғаны үшін төлемақы; жергілікті маңызы бар ерекше қорғалатын табиғи
аумақтарды пайдаланғаны үшін төленетін төлемақы;
2) Республикалық маңызы бар қала, астана бюджетіне түсетін: жер үсті су
көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төленетін төлемақы; орманды
пайдаланғаны үшін төлемақы;
3) Аудан (облыстық маңызы бар қала) бюджетінің кірісіне түсетін: жер
учаскесін пайдаланғаны үшін төлемақы; аудандық маңызы бар жалпы
пайдаланудағы автомобиль жолдарының бөлінген белдеуінде және елді
мекендерде сыртқы (көрнекі) жарнаманы орналастырғаны үшін төлемақы жатады.
Жергілікті салық салу аясындағы салықтар мен алымдардан басқа мәжбүрлі
нысанда жаңаша құрылған осындай төлемақылар көбінесе материалдық көрініс
табатын кейде өзгеше сипатта пайдаланылатын табиғи объектілерді, не болмаса
соларға байланысты рұқсаттар мен құқықтарды бергені үшін тиісті заңды
немесе жеке тұлғалардан алынатын міндетті төлем болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің айтарлықтай кірістерін құрайтын мемлекеттік баж
маныздылығы мен фискалдық дәрежесі, сондай-ақ заңи ерекшелігі жағынан
салықтардан кем түспейтін міндетті төлем болып саналады.
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы бойынша тiркеу есебiне
тұрған мынадай тұлғалар:
- дара кәсiпкерлер;
- мемлекеттiк мекемелердi қоспағанда, резидент – заңды тұлғалар;
- қызметiн Қазақстан Республикасында филиал, өкiлдiк арқылы жүзеге
асыратын резидент еместер;
- сенiмгерлiкпен басқару құрылтайшыларымен не сенiмгерлiкпен басқару
туындайтын өзге жағдайларда пайда алушылармен сенiмгерлiкпен басқару
шарттары бойынша тауарларды, жұмыстарды, қызмет көрсетулердi өткiзу бойынша
айналымды жүзеге асыратын сенiмгерлiкпен басқарушылар;
2- сурет. Мемлекеттік бюджеттің салық түсімдерінің құрылымы.
Қазақстан Республикасының жергілікті салық салу жүйесіндегі жеке
тұлғалар төлейтін мүлік және көлік құралдары салығын, сондай-ақ жер салығын
жинау өкілеттілігі жергілікті атқарушы органдарға әкімдіктерге берілген
болатын.
Жеке тұлға төлейтін мүлікке, көлік құралдарына салынатын салықты және
жер салығын жинауды ұйымдастыру барысында тиісті әкімшілік-аумақтық
бірліктің әкімдері:
1) есептелген күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей салық органы
есептеген салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
сомалары туралы хабарламаларды салық төлеушіге тапсыруды;
2) салық төлеушіге — жеке тұлғаға салық сомаларын төлеу фактісін
растайтын квитанция беруді;
3) банкке немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын ұйымға ақша қабылдау жүзеге асырылған күннен кейінгі келесі күннен
кешіктірмей, кейіннен бюджет есебіне жатқызу үшін салық сомаларын күн сайын
өткізуді;
4) квитанциялардың дұрыс толтырылуын және сақталуын;
5) салық органына квитанцияларды пайдалану туралы, сондай-ақ салық
сомаларын уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген тәртіп пен мерзімде банкке
немесе банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымға
өткізу туралы есеп беруді қамтамасыз етеді.
Жергілікті бюджеттер аясындағы салықтық құқықтық қатынастардың
объектісі салықтардың материалдық көрінісі және тиісті бюджеттердің
кірістеріне түсірілетін салықтық түсімдердің ақшалай сомалары болып
табылады. Жергілікті салық салу жүйесіндегі салық төлеушінің міндеті мен
әлеуметтік борышы өзіне жүктелген салықтарды төлеу болып саналады және оны
орындау салық төлеушіге қатысты заңи фактілерге байланысты болады, сондай-
ақ салықтық міндеттемелерді орындау мемлекет пен қоғам мүдделерін
қамтамасыз етуге бағытталады.
Қосылған құн салығының ставкасы 12 процентке тең болады және ол салық
салынатын айналым мөлшеріне қолданылады.
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі күнтізбелік ай болып табылады.
Қосылған құн салығын төлеуші әрбір салық кезеңі үшін салық декларациясын
салық кезеңінен кейінгі айдың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz