Қосылған құн салығы бойынша декларация толтыру
Мазмұны
Кiрiспе 1
1 Қосылған құн салығы қызмет етуiнiң теориялық негiздерi 3
1.1 Қосылған құн салығын алу тәртiбiн реттейтiн нормативтi –құқықтық
актiлер 3
1.2 ҚР аумағына енгiзiлетiн тауардардың шығу тегiн анықтау тәртiбiнiң
негiзгi Ережелерi 19
2. Дамыған елдердегi және Қазақстан Республикасындағы қосылған құн салығын
алуға талдау 35
2.1 Дамыған елдердегi жанама салық салу жүйесi 35
2.2 Қосылған қүн салығының қызмет етуiнiң негiздерi 49
3. Қазақстан Республикасының бюджетiне қосылған құн салығы түсiмдерiнiң
жағдайына талдау 61
3.1 Қазақстан Республикасы аумағына енгiзiлетiн тауарларына қосылған құн
салығы 66
3.2 Қазiргi жағдайдағы ҚҚС қызметiн ету механизмiн жетiлдiрудiң негiзiгi
бағыттары 69
Қорытынды 80
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi 83
Кiрiспе
Салык салу механизмi кез келген экономикалық жүйедегi күрделi
мәселенiң бiрi. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызды әдiсi болып
табылады және оның тиiмдi жүргiзiлуiнен әлеуметтiк-экономикалық саясаттың
табыстылығы байланысты болады.
Жалпы мемлекеттiк қажеттiлiктердi жабуға жұмсалатын және шығарылған
заң негiзiнде мемлекет арқылы алынатын ерiксiз немесе мiндеттi алымдарды
салықтар деп атады.
Заңмен бекiтiлген салықтар, алымдар кеден баждары мен басқа да
төлемдердiң жиынтығы нақты критерийлер, белгiлер және ерекше құрамдары
бойынша жiктiледi.
Салықтардың тiкiлей және жанама деп бөлiнуi тауалар мен кызметтердi
тұтынушыға салық ауыртпалығын аудару дәрежесiн бағалау үшiн қолданылады.
Салықтардың тiкелей және жанама деп бөлiнуi туралы қазiргi көзқарас көп
ғасырлық дамудың нәтижесiнде қалыптасты.
Салықтардың тiкiлей және жанама түрлерiне бөлiну принциптерi туралы
көзқарастардың тарихи эволюциясын қарастырайық. Салықтардың аударылуы тек
айырбас үрдiсiндi ғана жасалуы мүмкiн. Оның нәтижесiнде бағалар
қалыптасады. Заң арқылы аяқталған айырбас және бөлу үрдестерiнiң
нәтижесiнде, салық төлеушi салықтық ауыртпалықты басқа салыққа жауапты
тулғаға аудару мүмкiндiгiне ие болады.
Басқа сөзбен айтқанда салық төлеу мiндетi жүктiлген тұлға және
салықты нақты төлеушi тұлға мiндеттi түрде бiр тұлға болуы керек емес.
Қазiргi кезде бiздiң республикамызда 2002 жылдың 1-шi қантардан
күшiне енген жаңа салық кодексiне орай салық механизмi экономиканы
мемлекеттiк реттеудiң әкiмшiлiк-бөлiнгiштiк сипатын көрсетедi. Бұрынғы
әрекет өйткенi салық жүйесiмен салыстырғанда, шаруашылық субъектiлерiне
деген салық ауыртпалығы ( пресс) бiршама әлсiреген.
Дипломдық жұмыстың өзектiлiгi-жанама салықтар, тiкелей салықтарға
қарағанда, кәсiпорын салығы болып табылмайтындығында. Олар тұтынушыға
салынатын салықтар. Ал кәсiпорындар тек оларды жинаушы болып табылады.
Жанама салықтардың барлық ауыртпалылығы толығымен соңғы тұтынушыға, яғни
тұрғындарға түседi.
Содан да, оларды қолдануда, әлеуметтiк қорғалмаған тұрғындар бөлiгi
зиян шекпеуi үшiн, салық салу механизмi нақты қалыптасуы қажет.
Жұмыс мақсаты- Қазақстан Республикасында және бiрқатар нарықтық
экономиканы дамыған елдердегi жанама салықтар жүйесiн құрудың теориялық
және тәжiрибелiк негiздерiн зерттеу болып табылады.
Жұмыстың мiндеттерi төмендегiдей:
- жанама салықтардың экономикалық мәнi мен мазмұнын ашу;
- мемлекеттiк бюджет табысындағы олардың үлес салмағын таңдау;
- ҚҚС, акция, кеден баждарын өндiрiп алу механизмiн қарастыру;
- дамыған елдердегi жанама салықтарды салуға қысқаша талдау жасау.
Кеңестiк кезеңде жанама салықтар түрлерiмен бiздiң елiмiзде
айналымға және сатуға салынатын салық әрекет еттi, ал нарықтық қатынас
жағдайында олар ҚҚС-пен және акциздермен ауыстырылды. Оның себебi,
айналымға және сатуға салынатын салықтар өнiмдi өткiзудiң соңғы
кезеңiнде ғана бюджетке өндiрiп алынды, ал бұл салықтарды өндiрiп алу
механизмiнiң әрекетiн баяулатты.
ҚҚС-ты өндiрiп алу өндiрiс және айналымның әрбiр кезеңiнде жүзеге
асырылады. ҚҚС сомасы сату және сатып алу кезеңде өндiрiлiп алынатын
салықтар айырмасына тең. Осылайша, бұл салықтар тауларды сатумен байланысты
кез келген өнiмге салынады, және де қосылған құн салығын төлеушi болып
(заңда көрсетiлген ерекше жағдайлардан басқа) барлық кәсiпорындар мен
тұлғалар табылады.
Көптеген мемлекеттерде ежелгi уақыттан берi акциз салығы қолданылады.
Акциздер мемлекет анықтаған тауарларға салынады. Негiзiнен бұл тауарлар
екiншi реттi мәнi бар заттар.
Кеден заңында мемлекеттiң елтаңбасы, ту, ақша бiрлiгiмен бiрдей
дәрежедегi кез келген мемлекеттiң атрибуты. Кеден заңдылығы тек мемлекеттiк
қазына пайдасына ғана емес, оның территориясында орналысқан барлық
шаруашылық субъектiлерiнiң үлесiне қызмет, яғни отандық өндiрiс пен
шетелдiк инвестицияға тосқауыл болмай, жұмыс атқаруы керек.
Сондықтан да, салық жүйелерi көптеген 10-жылдықтар бойы дамудан
өткен, экономикалық дамыған елдердiң тәжiрибесiнiң маңызы зор. Соңғы кезде
Франция, Италия сияқты табысты елдерде жанама салықтар мемлекеттiк бюджет
табысының негiзгi қайнар көзiне айналуда. Жапония, Германия және
Ұлыбританияда олардың үлесiнен өсу қарқыны байқалады.
Дипломдық жұмысты жазудың әдiснамалық негiзi болып Қазақстан
Республикасының жаңа Салық Кодексi және осы тақырыпқа қатысты Мемлекеттiк
салық комитетiнiң материалдары, мемлекеттiк кеден комитетiнiң материалдары,
отандық және шетел баспалар материалдары табылады.
1 Қосылған құн салығы қызмет етуiнiң теориялық негiздерi
1.1 Қосылған құн салығын алу тәртiбiн реттейтiн нормативтi –құқықтық
актiлер
Қосылған құнға салық тауарлардың өндiрiсi мен айналысы үрдiсiнде
қосылған, өткiзу бойынша салық салынатын айналым құнының бюджетке аударылуы
және ҚР-сы территориясына импорты кезiндегi аударымдарды бiлдiредi.
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуi тиiс қосылған құн
салығы өткiзiлген тауаларға (жұмыстар, қызметтер) төленуi тиiс қосылған
құн салығы арасындағы айырмашылық арқылы анықталады.
ҚҚС-ның салық салу объектiлерiне бөлiнедi:
1. салық санайтын айналым
2. салық салынатын импорт жатады.
Қосылған құн салығын төлеушiлер Қазақстан Республикасында қосылған
құн салығы бойынша есепке тұрған немесе тұруға мiндеттi тұлғалар болып
табылады.
Тауарлар импортты кезiндегi қосылған құн салығын төлеушiлер Қазақстан
Республикасының кеден заңға сәйкес, Қазақстан Республикасы территориясына
осы тауарларды импорттайтын тұлғалар болып табылады.
Өткiзу бойынша айналымды анықтауда, салықтан босатылатын өткiзу
бойынша айналым, сонымен бiрге кәсiпкерлiк қызмет мақсатында
пайдаланылмайтын жеке тұлғаның мүмкiн өткiзу бойынша айналым ескерiлмейдi
(есепке алынбайды).
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерi болған жағдайда, өткiзу бойынша
айналым мөлшерi осы тұлғаның айналымдарды есепке алу арқылы анықталады.
Өкiлеттi мемлекеттiң орган қосылған құн салығын төлеүшінiң өтiнiшiне
орай, оның құрылымдық бөлiмшелерiн, дербес ҚҚС-н төлеушiлер ретiнде
қарыстыра алады.
Тұлға кез келген кезең (12 айдан көп емес) бiткеннен кейiн 15 күн
тiзбелiк күннен аспайтын мерзiм iшiнде, салық органына ҚҚС–ы бойынша есепке
қою туралы өтiнiш тапсыруға мiндеттi. Кезең қорытындысында тауарлар өткiзу
бойынша айналым минимумынан кезеңнiң 10000 еселенген шамасы құрайды.
Тұлға өзi тапсыруға мiндеттi болған немесе қосылған құн салық бойынша
есепке қоюға еркiн түрден өтiнiшiн берген айдан кейiнгi айдын алғашқы күнi
ҚҚС-н төлеушi болып табылады.
Тұлғаны қосылған құн салығы бойынша есепке қойылған күйiндегi
тауарлар (негiзгi құралдарды қоса алғанда) қалдығы бойынша қосылған құн
салығы сомасын есепке жатқызуға құқығы бар.
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойған кезде салық органы тұлғаға
оның қосылған құн салығын төлеушi ретiнде есепке қойылғаны туралы куәлiк
беруге мiндеттi , онда:
тулғаның атауы және оның деректемелерi;
салық төлеүшінiң тiркеу нөмiрi;
тұлға қосылған құн салығын төлеушi болған күн көрсетiледi.
Қосылған құн салығы бойынша есепке құю туралы көлiктiң бланкiсi қатаң
есеп беру кiсi болып табылады және салық төлеушiге ақша төлетпей берiледi.
Салығы бойынша есепке қою туралы куәлiктiң оны беру тәртiбiн Салық
Кодексiне сәйкес уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылғаны жөнiндегi куәлiк
қосылған құн салығын төлеушiде сақталады. Салығы бойынша есептен шығарылған
жағдайда куәлiк салық органына қайтарылуы тиiс.
Егер құн салығы төлеүшінiң соңғы он екi айлық кезеңдегi салық
салынатын айналым моншерiнен аспаса, ол тiркiлген жерiндегi салық органына
өзiнiң ҚҚС бойынша есептен шығару туралы өтiнiш беруге құқылы.
Қосылған құн салығын төлеушi мұндай құқықты өзiн қосылған құн салығы
есепке қойған кезден бастап кем дегенде екi жыл өткеннен кейiн пайдалана
алады.
Егер қосылған кұн салығын төлеушi болып табылатын тұлға салық
салынатын айналымдарға байлынысты кызметiн тоқтатқан жағдайда, мұндай тұлға
қызметi тоқтатылған салық кезеңiнен кейiнгi алты айдын аяқталуынан
кешiктiрмей, өзiн қосылған құн салығы бойынша есептен шығару туралы өтiнiш
беруге мiндеттi.
Салық органы қосылған құн салығын төлеушi болып табылатын әрекетсiз
заңды тұлғаны тапқан жағдайда, қосылған құн салығы бойынша есептен шығаруды
уәкiлеттi жүргiзедi.
Қосылған құн салығы төлеушi болып табылатын заңды тұлға таратылған
жағдайда, мұндай тулға Салық төлеушiлердiң мемлекеттiк тiзiмiнен алып
тастаған күннен бастап қосылған құн салығы бойынша есептен шығарылуға тиiс.
Тұлға қосылған құн салығы бойынша өзiн есептен шығару туралы өтiнiш
берген кезiңнен кейiнгi салық кезiңiнiң алғашқы күнiнен бастап қосылған құн
салығын төлеушi болуын тоқтатады.
Тексерiс жүргiзгенде, салық салынатын айналым ҚҚС-нан босатылған
айналымды қоспағанда, ҚҚС-н төлеушi арқылы жасалатын тауарларды жұмыс,
қызмет өткiзу бойынша айналым ретiнде анықталады.
Қазақстан Республиканың кеден заңдарына сәйкес декларациялануға
тиiстi, Қазақстан Республикасының аумағына әкелiнетiн немесе тауарлар
(қосылған құн салығынан босатылғандарын қоспағанда) салық салынатын импорт
болып табылады.
Тауарды өткiзу орны болып:
егер тауарды берушi, алушы немесе үшiншi тулға тасымалдайтын
(жiберетiн), болса, тауарды тасымалдаубастаған орын;
басқа жағдайларда –тауарды алушыға беру орны танылады.
Жұмыстарды, қызметтердiң өткiзу орны болып :
егер жұмыстар, қызметтердi жылжымайтын мүлiкпен тiкелей байланысты
болса, осы мүлiктiң орналасқан жерi;
егер олар жылжымалы мүлiкпен байланысты болса, жұмыстарды,
қызметтердi нақты жүзеге асыратын жерi;
егер қызметтер мәдениет, өнер, бiлiм, дене шынықтыру немесе спорт
саласындағы қызметтерге қатысты болса, қызметтердiң аясы көрсетiлетiн орны;
жұмыстарды, қызметтердi сатып алушының кәсiпкерлiк немесе кез келген
басқа да қызмет орны танылады:
- санаткерлiк меншiк объектiлерiн пайдалануға құқық беру жөнiндегi;
- консультациялық, аудиторлық, инжинирингтiк, заңдық, бухгартерлiк,
адвакаттық, жарнамалы, қызмет көрсетулерге сондай-ақ ақпаратты өндеу
жөнiндегi қызмет көрсетулерге;
қызметкердi беру жөнiндегi;
жылжымалы мүмкiндiктi (көлiк ұмдарының көлiк құрамдарынан басқа)
жанға беру жөнiндегi қызметке;
туризмдi ұйымдастыру жөнiндегi қызметтерге қатысты қолдаланады;
Тауаларды тиып жөнету күнi тауар өткiзу бойынша айналым жасау күнi
болып табылады. Егер тауарды тиеп жөнелту жүзiге асырылмаған жағдайда, онда
алушыға тауар меншiгiнiң құқығы берiлген күн өткiзу бойынша айналым жасау
кунi болып табылыды.
Жұмыстарды, қызмет көрсетулердi өткiзу бойынша салық салынанын
айналым жасау күнi төменде аталған шарттарды бiрi бiрiншi болып орылданған:
Жұмыстарға, қызмет көрсетулерге қосылған құн салығымен бiрге шот-
фактура жасалган,
Жұмыстар орындалған, қызмт көрсетулер корсетiлген жағдайда басталады.
Егер жұмыстар, қызметтер тұрақты (үзiлiссiз) негiзде өткiзiлген
болса, онда:
қосылған құн салығы көсетiлiп, шот-фактура жазылған күннiң;
әрбiр төлемдi (есеп айырысу нысанына қарамастан) алу күнiнiң қайсысы
бiрiншi болса, сол күн өткiзу бойынша салық салынатын айналым жасау күнi
болып табылады.
Қызметкелерге жалақы есетiнен тауар береген, жұмыстар орындалған,
қызметтер корсеткен жағдайда қызметкерлерге тауарлар берiлген, жұмыстарды
орындалған немесе қызметтер корсетiлген күн өткiзу бойынша айналым жасау
күнi болып табылады.
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы төлеушi болып
тыбылмайтын резидент еместен жұмыстар, қызмет көрсетулер алған жағдайда
аталған жұмыстарды, қызмет көрсетулердi алған күнi айналым жасау күнi болып
табылады.
Салық салынатын айналым мен Салық салынатын импорт молшерiн анықтау.
Трансферттiк бағаларды қолдану кезеңдегi мемлекеттiк бакылау
мәселелерi бойынша Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, салық
салынатын айналым айналым молшерi оған қосылған құн салығын енгезбей
жасалған тараптар қолданатын бағалар мен тарифтердi негiзге ала отырып,
өткiзiлетiн тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) құны негiзiнде
анықталады. ( 1- сурет)
Кепiл берушi кепiлдiк мүлiктi (тауарды) берген кезде кепiл берушiдегi
салық салынатын айналым мөлшерi, оған қосылған құн салығын енгiзбей, осы
мүлiктi (тауарды) кепiлге беруден алынған заем қаражатының сомасы негiзге
ала отырып анықталады.
Салық салынатын айналым мөлшерiне акцизделетiн тауарлар мен қызмет
түрлерi бойынша акциз сомалары енгiзiледi.
Салық салынатын импорт мөлшерiне Қазақстан Республикасының кеден
заңдарына сәйкес белгiлiнетiн импорталатын тауарлардың кедендiк құны,
сондай-ақ қосылған құн салығын қоспағанда, Қазақстан Республикасында
тауарлар импорты кезеңдегi салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндiттi
төлемдер сомалары енгiзiледi. Салық салынатын импорт Қазақстан
Республикамыздың территориясына әкелiнетiн немесе әкелінген тауарлар болып
табылады. ( 2 сурет)
Салық салынатын айналым мөлшелерiн
Өткiзiлген тауар түзетудің (жұмыстардың, қызмет көрсетулердiң) құны
қандай да бiр өзгерiске түскен жағдайда, салық салынатын айналым мөлшерi
тиiстi түрде түзетiледi.
Салық төлеүшінiң салық салынатын айналым мөлшiлерi түзету:
А) тауалар толық немесе iшiнара қайтарылған;
Б) мәмiленiң шарттары өзгерген;
В) өткiзiлген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшін баға, отем
озгерген;
Д) өткiзiлген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшiн теңгемен
төлеу кезiнде құнының айырмасын алған жағдайда жүргiзiледi.
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар.
Тауар экспорты Қазақстан Республиканың кеден заңдылығына сәйкес
жүзеге асырылатын, ҚР кедендiк территориясынан тауарларды әкету болып
табылады.
Түстi және қара металдар сынығының экспортын қоспағанда, экспорт
тауарлар өткiзу бойынша айналымға нөлдiк ставка бойынша салық салынады.
Тауарлар экспортын растайтын құжаттар:
экспортталатын тауарларды беруге жасалған шарт ( келiсм –шарт);
тауар шығаруды экспорт режимiнде жүзеге асырған кеден органының
белгiсi соғылған кедендiқ жүк декларациясы болып табылады. Магистральдық
құбыр жүйелерiмен немесе электр қарату желiсiмен не толық емес мерзiмдiк
декларациялау рәсiмдерiн қолдана отырып, тауарларды экспорт режимiнде
әкеткен жағдайда кедендiк рәсiмдеудi жүргiзген кедендiк жүк декларациясы
экспортты растауға қолданалады;
Қазақстан Республикасының кеден шекарасындағы өткiзу пунктiнде
орналасқан кеден органының белгiсi соғылған тауардың экспортын растайтын
құжаттар болып табылады.
Магистралдық құбыр жүйелерiмен немесе электр тарату желiсiмен экспорт
режимiнде тауарлар әкетiлген жағдайда тауардың iлеспе құжаттарының
көшiрмесiнiң орнына тауарлары қабылдап алу-өткiзу актiсi табыс етiледi.
Қосылған құн салығынан босатылған айналымдар және импорт.
Жерге және қорындағы ғимаратты (ғимараттың бiр бөлiгiн) өткiзу және
(немесе) осындай ғимаратты (ғимараттың бiр бөлiгiн) жалға беру, оның iшiнде
қосалқы жалға беру мыналарды:
А) тұрғын үй қорының салынған ғимараттар (ғимараттың бiр бөлiгiн)
бiрiншi рет өткiзудi;
Б) Қонақүй қызметiн көрсету мақсатында пайдаланылатын (ғимараттың
бiр бөлiгiн) өткiзу және немесе жалға берудi;
В) қонақүйде тұру бойынша қызмет көрсетудi қоспағанда, қосылған құн
салығынан босатылады.
Ғимаратқа құны бастапқы құнының кемiнде 50 процентi болатын қайта
жаңғырту (жөндеу) жасалып, егер осы ғимарат қайта жаңғыртудан кейiн тұрғын
үй мақсатында пайдаланылатын болса, бұл ғимарат тұрғын үй қорының салынған
ғимаратына жатады.
Қаржылық қызмет көрсетулер.
Қаржылық қызмет көрсетулер бойынша айналымдар қосылған құн салығынаң
босатылады.
Қосылған құн салығынан босатылытын қаржылық қызмет көрсетулерге
мыналар жатады:
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң банк операцияларын жүргiзуге
берген лицензиясы негiзiндегi жүзеге асырылатын мынадай банк операциялары;
депозиттердi қабылдау, және заңды тұғалардың банк шоттарын ашу және
жүргiзу;
банктер мен банк операциясынның жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын
ұйымдардың корреспонденттiк шоттарын ашу жүргiзу;
осы тұлғаға тиесiлi тазартылған қымбат металдардың нақты саны
көрсетiлген жеке және заңды тұғалардың металл шоттарын ашу және жүргiзу
аударым операциялары: жеке және заңды тұғалардың ақшаны аудару
жөнiндегi тапсырмаларын орындау;
заем операциялары:ақшалай нысанда кредиттер беру;
факторинтiк және форфейтингтiк операциялар;
жеке және заңды тұғалардың, оның iшiнде корреспондент банктердiң
тапсырмасымен олардың банк шоттары бойынша есеп айырысуын жүзеге асыру;
сенiмгерлiк (траст) операциялары: сенiм бiлдiрүшінiң мүддесi үшiн
және тапсырмасы бойынша ақшаны тазартылған қымбат металлдар мен бағалы
қағаздардың басқару;
клирингтiк операциялар: төлемдердi жинау, салыстырып тексеру сұрыптау
және растау, сондай-ақ олардың өзара есепке алынуын жүргiзу және клирингке
қатусышылардың позицияларын айқындау;
ломбард операциялар: депозиттелетiн тез сатылатын бағалы қағаздар мен
жылжымалы мүлiктiң кепiлi бойынша қысқы мерзiмдi несиелер беру;
шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру және басқалары.
Қаржы лизингiне берiлген мүлiк .
Мүлiктi қаржы лизингiне беру лизинг берушi алуға тиiс сыйақы сомасы
бөлiгенде қосылған құн салығынан босатылады.
Мәдениет, ғылым және бiлiм беру саласындығы қызмет көрсетулер,
жұмыстар.
Мәдениет ғылым және бiлiм беру саласындығы қызмет көрсетулер,
жұмыстар, егер олар мындай:
А) шоу-бизнес саласындағы қызметтердi қоспағанда, театр-концерт
қызметiн жүзеге асыру жөнiндегi;
Б) мектепке дейiнгi мен оқыту бастауыш, орта, жоғары және жоғары оқу
орындарынан кейiнгi кәсiптiк бiлiм беру, қайта даярлау және бiлiктiлiгiн
арттыру салаларында қызметтiң осы түрлерiн жүргiзуге құқық беретiн тиiстi
лицензиялар бойынша жүзеге асырылатын бiлiм беру;
В) мемлекеттiк тапсырыс шеңберенде жүзеге асыралатын ғылыми-зерттеу
жұмыстарына;
Г) кiтапхана қызметiн көрсету жөнiндегi;
Д) тарихи және мәдени мұраны, мұрағаттық құндылықтардың сақтау
жөнiндегi қызмет көрсетулерге, жұмыстарын жататын болса, қосылған құн
салығынын босатылады.
Медициналық және мал дәргерлiк қызмет саласындағы тауарлар мен қызмет
көрсетулер.
Медициналық және мал дәргерлiк қызмет көрсетумен байланысты
тауарларды (жұмыстарды, қызметтi) өткiзу бойынша айналымдар:
Кез келген нысандағы дәрi-дәргерлiк заттар, сондай-ақ оларды өндiру
үшiн қажет материалдар мен жинақтаушы заттарды өткiзген;
Медициналық (мал дәрiгерлiк) мақсаттағы бұйымдарды, оның iшiнде
протездiк –ортопедиялық бұйымдар мен дәрiгерлiк (мал дәрiгерлiк) техниканы
қоса алғанда сондай-ақ оларды өндiру үшiн қажет материалдар мен жинақтаушы
заттарды өткiзген;
Косметологиялық қызметтi қоспағанда, медициналық (мал дәрiгерлiк)
қызмет көрсетiлген жағдайларда қосылған құн салығынан босатылады.
Қосылған құн салығынан босатылатын импорт.
Қосылған құн салығынан мынадай тауарлардың импорты босатылады:
Ұлттық валюта, шетел валютасы (нумизматикалық мақсатта
пайдаланатыннан басқа), сондай-ақ бағалы қағаздар импорты;
жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен
тауарларды әкелу нормалары бойынша тауарлар импорты;
акцизделетiн тауарларды қоспағанда ҚР-ң Үкiметi белгiлеген тәртiппен
iзгiлiк көмек ретiнде әкелiнген тауарлар импорты;
акцизделетiн тауарларды қоспағанда, мемлекет, мемлекеттiң үкiметтерi,
халықаралық ұйымдар желiлерi бойынша қайырымдылық мақсатында әкеленген
тауарлар импорты, оның iшiнде техникалық жәрдемi көрсету;
Шет елдердiң дипломатиялық және оларға теңестiрiлген өкiлдектерiнiң
ресми пайдалануы үшiн, сондай-ақ солармен бiрге түратын олардың отбасы
мүшелерiн қоса алғанда, осы өкiлдiктердiң дипломатиялық және әкiмшiлдiк-
техникалық қызметкерлерiнiң жеке пайдалануы үшiн әкелiнген және ҚР-сы
бекiткен халықаралық шарттарға сәйкес салықтан босатылған тауарлар импорт;
Салық төлеуден босатудан белгiлейтiн кеден режимдерiнде Қазақстан
Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялануға тиiстi тауарлар
импорт;
Дәрi-дәрмектiк заттардың, оның iшiнде субстанция-дәргер; протездiк-
ортопедиялық бұйымдарды, сурдотифпотехникалық және медициналық (мал
дәрiгерлiк) техниканы қоса алғанда медициналық (мал дәрiгерлiк) мақсаттығы
бұйымдар; протездiк-ортопедиялық бұйымдарды және медициналық (мал
дәрiгерлiк) техниканы қоса алғанда, дәрi-дәрмек және диабет заттарын
өндiруге арналған материалдар мен жинтақтаушы заттар, медициналық (мал
дәрiгерлiк) мақсаттағы бүйымдар импорты.
Жоғарыда атаған тауалар ҚР-ң Үкiметiмен бекiтiледi.
пошта маркаларының (коллекциялық маркаларды басқа) импорты;
ақша белiлерi өндiрiсi үшiн ҚР-ң Ұлттық Банк және оның ұйымдары
жүзеге асыратын шикiзат импорт;
төлем карточкаларымен қызмет көрсетуге арналған құрал-жабдықтар
импорты;
мемлекетердiң, мемлекеттер үкiметтерiмен халықаралық ұйымдардың
желiсi бойынша берiлген гранттар қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын
тауарлар импорты.Косылған құн салығы салынатын тауарлар (жұмыстарды,
қызмкет корсетулердi) алушы тұлғаға қосылған құн салығы көрсетiлген шот-
фактураны беруге мiндеттi.
Шот-фактура барлық қосылған құн салығын төлеушiлер үшiн мiндеттi
құжат болып табылады.
Шот фактура:
шот –фактураның реттiк номiрi мен толтырылған күнi
тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) берушi мен алушының
тегi, аты әкесiнiң аты не толық атауы, мекен-жайы және тiркеу нөмiрi,
сондай-ақ өнiм берүшінiң қосылған құн салығы бойынша есепке койылғанды
туралы куәлiктiң нөмiрi;
өткiзiлетiн тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) атауы;
Салық салынатын айналымның мөлшерi;
қосылған құң салығының ставкасы;
қосылған құн салығының сомасы;
қосылған құн салығы ескерiлген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер)
құны қөрсетiлуi тиiс.
Шот-фактура өткiзу бойынша айналым жасалган күннен кешiктiрiлмей
жазылады және берүшінiң басшысы мен бас бухгалтерiнiң, не осыған уәкiлеттi
өзге де лауазымды адамдардың қолымен куәландырылады.
Салық салынатын айналымның мөлшерi шот-фактурада тауарлардың
(жұмыстардың, қызмет көрсетулердiң) әрбiр атауы бойынша бөлек көрсетiледi.
Егер мұндай шот-фактураға өткiзiлетiн тауарлардың (жұмыстардың,
қызмет көрсетулердiң) тiзбесi көрсетiлген құжат қоса тiркелген болса,
айналымның жалпы мөлшерiн көрсетуге жол бермейдi. Бұл ретте шот-фактурадыа
құжаттың нөмiрi мен күнiне, сондай-ақ оның атауына сiлтеме болуға тиiс.
Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушi заңды тұлғаларға арналған арнаулы
салық режимiн қолданалатын қосылған құн салығын төлеушiлер уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен және мемлекеттiк бойынша шот-
фактуралар жазады.
Шот-фактураны ресiмдеу мындай жағдайдайларда:
бухгалтерлiк есеп жүргiзуде негiздеме болатын бастапқы құжаттарды
қолдана отырып банктер арқылы халыққа көрсетiлген коммуналдық қызметкерлер,
байланыс қызметтер үшiн есеп айырысуды жүзеге асырғанда;
жолаушыларды тасымалдау жол билеттерiмен ресiмдегенде;
қолша қол есеп айырысу арқылы халыққа тауарларды (жұмыстарды, қызмет
көрсетулердi) өткiзген жағдайда, сатып алушыға бақылау –касса машинасының
чегiн берген кезде;
қосылған құн салығы босатылытын тауарлар (жұмыстарды, қызмет
көрсетулер ) табыс еткен кезде талап етiлмейдi;
Қосылған құн салығының ставкасы
1 Қосылған құн салығының ставкасы 16 процентке тең болады және салық
салынатын айналым мөлшшерiне қолданылады.
Жоғарыда көрсетiлген тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) өткiзу
бойынша айналым қосылған құн салығының нолдiк ставкасымен алынады.
Салық салынатын импортқа қосылған құн салығын салық салынатын импорт
мөлшерiнен 16% -теңеседi.
Салық кезеңi.
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңi болып күн тiзбелiк ай
табылады.
Егер алдынғы тоқсан үшiн бюджетке төленуге қосылған құн салығының
орташа айлық сомасы 1000 айлық есептiк көрсеткiштен кем болса, онда салық
кезеңi тоқсан болып табылады.
Ауыл шаруашылық өнiмiн өндiрушi заңды тұлғаларға арнаулы салық
режимiн қолданалатын қызметтi жүзеге асырудан бюджетке төленуге тиiс
қосылған құн салығы бойынша салық кезеңi салық жылы болып табылады.
Тексерiс жүргiзу кезiнде ерекше көңiлдi декларация ұсыну мерзiміне
бөлу керек. Қосылған құн салығы төлеушiлер әрбiр салықтық кезең үшiн
қосылған құн салығы бойынша декларацияны салық кезеңiнен кейiнгi айдың 15-
нен кешiктiрмей табыс етуге мiндеттi.
Ауыл шарушылық өнiмiн өндiрушi заңды тұлғаларға арналған арнаулы
салық режимiн қолданатын қосылған құн салығын төлеушiлер әр тоқсан үшiн
қосылған құн салығы бойынша декларацияны есептi тоқсаннан кейiнгi айдың 15-
iнен кешiктiрмей табыс ету мiндеттi.
Декларациямен бiрге салық кезеңi iшiнде оларда салық салынатын
айналымы 150 000 теңгеден астын сатып алынған тауарлар(жұмыстар, қызмет
көрсетулер) бойынша шот-фактураларды тiзiлiмi табыс етiледi. Шот-фактуралар
тiзiлiмнiң нысанын уәкілеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
Қосылған құн салығын төлеу мерзiмдерi
Қосылған құн салығын төлеушi қосылған құн салығы бойынша декларацияны
тапсыру үшiн мерзiмi белгiлiнген күнге дейiн немесе сол күнi бюджетке әрбiр
салық төлеуге мiндеттi.
Салық төлеушi төлеуге тиiс қосылған құн салығын қоспағанда,
импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығы кеден төлемдерiн төлеу
үшiн Қазақстан Республикасының кеден заңдарында белгiленген күнi төлiнедi.
Қосылған құн салығы бойынша бюджетпен өзара қатынас.
Есепке жатқызылған салық сомасының салық кезеңi iшiнде есептеленген
салық сомасынан асып кетуi қосылған құн салығы бойынша алдағы төлемдердiң
есебiне жатқызылады.
Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша асып кету
сомасы, егер де мына шарттар орындалатын болса:
қосылған құн салығын төлеушi нөлдiк ставка бойынша салық салынатын
тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) тұрақтаы өтқiзудi жүзеге
асырып отырса;
қайтарып алуға өтiнiш берген айдың алдындығы тоқсан iшiнде нөлдiк
ставка бойынша салық салынатын өткiзу бойынша жалпы салық салынатын
айналымның кемiнде 70 процетi болса, қосылған құн салығын төлеушiге
қайтарылады.
Белгiленген шарттар орындалмаған жағдайда, асып кеткен сома қосылған
құн салығын төлеушiге оның өткен салық кезеңдерi үшiн қосылған құн салығы
бойынша мiндеттемелерiн есепке ала отырып, нөлдiк ставка бойынша салық
салынатын айналымының мақсаттары үшiн пайдаланылған тауарлар (жұмыстар,
қызметтер) бойынша есепке жатқызылған салық сомасы бөлiгiнде қайтарылады.
Егер нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдары бар қосылған
құн салығын төлеушi қосылған құн салығының сомасын қайтару туралы салық
органынаөтiнiш жасамаса, онда асып кету сомасы есептi салық кезеңiнең
кейiнгi салық кезеңiнде қосылған бойынша алдағы төлемдер есебiне есепке
жатқызылады.
Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша
қосылған құн салығын қайтару
Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша қоысған
құн салығын қайтару салық органы қосылған құн салығын төлеүшінiң уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген нысан бойынша салықты қайтару туралы
өтiнiшiналған кезден бастап алпыс жұмыс күнi iшiнде және:
Салық кезеңi iшiндегi қосылған құн салығы жөнiндегi декларация;
Тауарларды (жұмыстар, қызмет көрсетулер) экспорттын растау үшiн
қажет құжаттар, ал халықаралық тасымалдауларға байланысты жұмыстарды,
қызмет көрсетулердi өткiзген жағдайдағы құжаттар;
Салық органы жүргiзген салық тексеру актiсiне сәйкес қайтаруға
ұсынылған салық сомасының дұрыстығын растау негiзiнде жүргiзiледi.
Қосылған құн салығын қайтару төмендегiдей жолмен жасалады:
қосылған құн салығын осы салықты төлеүшінiң басқа салықтар
бойынша салық берешегiн өтеу есебiне есепке жатқызу;
тауарлардың импорты кезiнде төленуге тиiс қосылған құн салығының
есебiне есепке жатқызу;
төленуге тиiс қосылған құн салығының есебiнен есепке жатқызу;
қосылған құн салығын төлеүшінiң банк шотына ақша аудару арқылы
жүргiзiледi.
Қосылған құн салығын төлеүшінiң банктегi шотына қосылған құн салығын
қайтару оның басқа салықтар бойынша мемлекеттiк бюджетке салық берешегi
болмаған кезде жүргiзiледi.
Басқа салықтар бойынша салық берешегi болған жағдайда бюджеттен
қайтарылуға тиiстi салық сомасы осы берешектi өтеуге жатқызылады.
Егерде салық кодексiнде көрсетiлген мерзiм iшiнде қосылған құн салығын
төлеушінiң берушiлерi қарсы салық тексеруiн өткiзу барысында анықталған
бұзушылықтарды жоймаса, мұндай қосылған құн салығын төлеушiлерге салықты
қайтару бұзушылықтар анықталмаған не бұзушылықтар жойылған сомалар шегiнде
жасалады.
1.2 ҚР аумағына енгiзiлетiн тауардардың шығу тегiн анықтау тәртiбiнiң
негiзгi Ережелерi
Қосылған құн салығын бюджетке уақтылы аудару және қосылған құн
салығының дұрыс есептелуiне тексерiс жүргiзу барысында импортталған
тауарларға қосылған құн салығын есептеуге басты көңiл аударылады. Осы
кезде тарифтiк және тарифтiк емес ретеу шараларын қолданумақсатында
Қазақстан Республикасы аумағына енгiзiлген тауарлардың шығу тегiн
анықтау тәртiбiн бекiтуге арналған Қазақстан Республикасының кедендiк
iсi туралы (одан әрi – Кеден iсi туралы Заңы) Қазақстан Республикасының
Заңының 21 тарауына сәйкес әзiрленген Қазақстан Республикасы аумағына
енгiзiлген тауарлардың шығу тегiн анықтау тәртiбi туралы нұсқаманы
басшылыққа алу керек.
Кеден iсi туралы Заңның 141- бабына сәйкес тауар шығарылған ел
ретiнде тауарды өндiрген немесе Қазақстан Республикасы кедендiк
заңымен бекiтiлген критерийлерге сәйкес қайта өңдеген ел танылады.
Кедендiк iсi туралы Заңның 144- бабына сәйкес тауарды шығарған
елдiң құжаттық дәлелдемесi ретiнде экспорттаушы елдiң уәкiлеттi
органымен берiлген тауардың шығу тегi туралы сертификат (ендiгi
жерде - Сертификат) немесе енгiзiлген тауарларды декларациялауда
декларант ұсынған таурларға iлестiрiлме құжаттар табылады.
Кеден iсi туралы Заңның 144- бабына сәйкес Қазақстан
Республикасының кедендiң аумағына тауарларды енгiзу кезiнде Сертификат
келесiдей жағдайларда ұсынылады:
Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн
тауарларға қатысты кедендiк тариф бойынша преференциялар ұсынылғанда;
егерде Қазақстан Республикасы кеден органдарында тауар оларды
шығару тарифтiк есем реттеу шараларын қоланатын елден шыққаны туралы
негiзделген ұйғарымы болса;
Қоршаған табиғи ортаны қорғау, халықтың ден саулығын сақтау,
қазақстандық тұтынушылар құқығын қоғау, қоғадық тәртiптi сақтау,
мемлекетiк қауiпсiздiктi қорғау және тағы басқа Қазақстан
Республикасының өмiлiк маңызды салаларындағы Қазақстан Республикасының
заңдарымен, қатысушысы Қазақстан Республикасы болып табылатын халықаралық
келiсiмдерде осылар қарасырылса.
Басқашадай жағдайларда Сертификат талап етiлмейдi. Сондай-ақ,
декларант тауардың шыққан елiн шот-фактура немесе тауарға қосымша
ұсынылған басқада iлiстiрмелiк құжаттар негiзiнде декларация толтырады.
Сертификат көрсетiлген тауар сәйкесiнде елден шыққанын бiрден
куәләнiруi және келесiдей мәлiметтерден тұруы қажет:
тауар шығу тегiннiң сәйкесiнше критерийлерiн қанағаттаныратындығы
туралы жөнелтүшінiң жазаша өтiнiшi;
Сертификатта көрсетiлген мәлiметтердiң шынайылығы туралы шығарушы
елдiң құзыреттi органы берген жазбаша куәлiгi.
ТМД-ға қатысушы елдерде шығарылған тауарларды енгiзу жағдайында, 30
қараша 2000 жылы ТМД үкiмет басшыларының шешiмiмен бекiтiлген тауар
шығарушы елдi анықтаудың ережесiмен қабылданған нормалар қолданылатын,
сол шығарушы елдi растаушы ретiнде, СТ-1 нысанындағы Сертификат табылады.
Сертификатта көрсетiлуi керек мәлiметтер туралы басқада талаптар
халықаралық келiсiмлермен бекiтiлуi мүмкiн.
Дамушы немесе аз дамыған елдерден шығарылған және әкелiнетiн
тауарлардың кедендiк тарифi бойынша преференицяларды қолдану кезiнде
декларант кедендiк құжат толтырғанда кедендiк органға преференциялардың
ортақ жүйесi шегiнде қабылданған А нысанындағы тауардың шығу тегi
туралы серитификатты ұсынуға мiндеттi.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдардың сертификаттарды
қабылдау шарттары болып, кедендiк органдарында бланктер, мөрлер,
тұлғалардың қолының үлгiлерiнiң, сондай-ақ, Сертификатты растауға
құзырлы ұйымдардың мекен-жайларының бар болуы.
Жоғарыда айтылған мәлiметтердi Қазақстан Республикасы Қаржы
Министрлiгi Кеден комитетi кедендiк органдарға, шығарушы елдiң
уәкiлетi органарынан ресми түрде алғана соң бередi.
Әкелiнетiн тауарларға жоғарыда айтылған үлгiлер болмаса, Қазақстан
Республикасы заңдарында қарастырылған преференциялық режим
қолданылмайды.
Кедендiк комитет ұсынылған Сертификаттардың түпнұсқасын растау үшiн
қажеттi мәлiметтерi бар елдердiң тiзiмiн мерзiмдi жариялап отырады.
Декларанттың өтiнiшiмен кедендiк органдар бланктер, мөрлердiң, жеке
тұлғалардың қолдарының үлгiлерi, сондай-ақ, Сертификаттарды растауға
құзырлы ұйымдардың мекен-жайлары туралы өздерiнде бар мәлiметтердi
ұсынуы керек.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдарына Сертификат баспада
басылған, ешқандай түзетулерсiз орыс және ағылшын тiлдерiнде ұсынылады,
егер басқадай жағдайлар Қазақстан Республикасы мен ратифицирленген
халықаралық келiсiмдерде қарастырылмаса.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдарына кедендiк мақсаттар
үшiн қажеттi кедендiк декларация мен басқада құжаттармен бiрге
Сертификатта ұсынылады.
Сертификатты жоғалтқан жағдайда, Сертификаттың түпнұсқасын берген
органмен заңдырасталған оның көшiрмесi қабылданады.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдары Сертификатта көрсетiлген
мәлiметтермен тауарға iлестiрме құжатардағы мәлiметтердiң бiрдейлiгi
анықтаған кезде, тауарлардың шығу белгiлейдi.
Сертификатта көрсетiлген мен iс жүзiнде нақты қойылған тауарлар
санындағы айырмашылық 5 пайыздан аспау керек.
Сертификаттың еш мiнсiздiгiне қатысты немесе онда көрсетiлген
мәлiметтермен, сондай-ақ, тауардың шығу тегiне туралы мәлiметтерге
қатысты күмән негiзделген жағдайында, кедендiк орган Сертификат берген
экспорттаушы елдiң құзырлы органдарына қосымша немесе тлық нақты
мәлiметтердi беру туралы өтiнiшмен шығуға құқылы.
Тарифтiк преференциялық режим таратылатын тауарлар елде шығарылған
болып есептелмейдi, Серификат немесе сұралған мәлiмдеме қажеттi деңгейде
жазылып, ұсынылмаса.
Осындай тауарларға экспорттаушы елдiң құзыреттi органдарынан
қанағаттандырарлық жауап алынған соң ғана тарифтiк преференциялар
қолданылады.
Географиялық, техникалық шарттары бойынша тауар бiрнеше
мемлекетiң аумағы арқылы өттсе, осы мемлекетердiң аумағында тауар
өндiрiлмесе, Сертификатта көрсетiлген және тауарға iлестiрме құжаттағы
мәлiметтердiң бiрегейлiгi мүмкiн болған жағдайда, басқа елдерге арналған
Сертификаттар қабылдана берiледi.
Аз партиялы тауарлардың шығуына куәлiкке (кедендiк құны АҚШ-тың
5000 долларына сәйкес келетiн) Сертификатты ұсыну талап етiлмейдi.
Осындай жағдайда экспорттаушы тауардың шыққан елiн шот-фактура немесе
басқада тауарға iлестiрмелiк құжаттар негiiнде декларация толтыра
алады.
Тауардың шығу тегi туралы ұсынылған мәлiметтерге қатысты
негiзделген күмән туындаған жағдайда кедендiк орган Сертификатты
ұсынуды талап етуге құқылы.
Преферениялардың ортақ жүйесi шегiндегi тарифтiк преференияларды
ұсыну кезiнде тауардың шығу тегiн анықтауды ерекшелiгi
Тарифтiк преференциялардық режимдi қолданатын тауарларға қатысты
дамушы елде өңделу мен қайта өндеуге ұшыраған болып есептелеi егерде,
ол:
Тауарларға қатысты тарифтiк преферениялық режим қолданылмайтын
елден шыққан, сол еде өнделiп немесе қайта өњделетiн және осы процесте
құны қолданылатын тауарлар немесе тарифтiк преференцияларды режимдi
қолданатын тауарларға қатысты дамушы ел экспорттайтын тауарларды өңдеу
немесе қайта өңдеу нәтижесiнде алынған сомадан 50 пайызы жоғары емес;
Тарифтiк преференциялар режимi қолданылмайтын тауарларға қатысты
бiрнеше дамушы елерде өңдеу мен қайта өңдеуге ұшыраған және осы
процестерде қолданылған елден шығарылған басқада ауарлардың құны
немесе шығу тегi анықталмаған, тарифтiк преференциялдық режим
қолданылатын тауарларға қатысты дамушы елдердiң бiрiнде шығврылатын
тауарларды өңдеу мен қайта өңдеу нәтижесiнде алынған құнан 50 пайыздан
аспаса;
Тарифтiк преференциялық режим қолданытын дамушы елдiң бiреуiнде
өңделген тауарларға қатысты және тарифтiк преференциялдық режим
қолданылатын тауарларға қатысты екiншi немесе бiрнеше дамушы елдерде
қайта өңдеуге ұшыраған тауарлар.
Преференцияларды ұсынатын елдердiң бiрiнен шығарылатын тауарлар
(шикiзаттық материалдар, жартылай фабрикаттар және дайын бұйымдар),
басқа тарифтiк преференциялдық режимдi қолданатын елге енгзу және осы
әкелiнген елге экспорттауға жататын тауарлар өндiрiлсе, онда аталған
тауар аталған экспорттаушы елде өндiлiген деп есептелiнедi.
Дамушы елдермен экспортталатын тауалардың құны тауарларды
өндiрушi франк-зауыт бағасы негiзiнде анықталынады.
Дамушы елдерден шығарылған тауарларға қатысты тарифтiк
преферециялдық режим, осы елдерден осындай тауарларды тiкелей сатып
алыу және тарифтiк преференциялар ұсынатын елге оларды бiрден қоятын
жағайда ғана тауарларға қатысты қолданылатын тарифтiк преференциялар
ұсынылады.
Егер импорттаушы тауарды дамушы елде бекiтiлген тәртiп бойынша
кәсiпкерлiк қызмет субъектiсi ретiнде тiркелген тұлғадан, тауарларға ғана
қатысты тарифтiк преференциялдық режим қоданылатын тауарды сатып алған
жағдайда ғана тауар тiкелей сатып алынған деп қарастырылады.
Тарифтiк преференциялдық режим қолданылатын тауарларға қатысты
басқа елдердiң аумағы арқылы өтпеуiне преференция ұсынған елге дамушы
елден тасымалданған тауар жеткiзу тiкелей қойылға деп есептелiнедi.
Географиялық, техникалық немесе экономикалық себептердiң
салдарынан бiр немесе бiрнеше елдердiң аумағы арқылы тасымалданатын
тауарларда, транзиттiк елдерде тауарлар осы елдердiң аумағында уақытша
қоймалануы кезiнде кедендiк бақылаудың қарамағында болады деген
шарттар тiкелей жеткiзу ережелерiне жауап бередi.
Сондай-ақ тiкелей жеткiзу ережелерiне көрмелер мен жәрмеңкелерде
сатып алынған тауарларда жауап бередi егерде, келесiдей шартарды
орындаса:
Тарифтiк преференциялдық режим қолданылатын тауарларға қатысты
дамушы елдiң аумағынан тауарлар, көрмелер мен жәрмеңкелердi өткiзген
елдiң аумағында, оларды өткiзу кезiнде кедендiк бақылауға қалтырылса;
Тауарлар көрмелерге немесе жәрмеңкелерге жөнелтiлген сәттен
көрсетуден басқа мақсатта қолданылмаса;
Көрмелерге немесе жәрмеңкелерге қойылғандағыдай жағдайда, табиғи
тозу нәтижесiнде өзгеруiн, не болмаса оларды тасымалдау мен сақтаудың
қалыпты жағдайындағы зияндарды есепке алмағанда, тарифтiк
преференцияларды ұсынушы елдерге апарылады.
Кеден iсi туралы Заңмен бекiтiлген талаптардың барлығы сақталған
жағдайда ғана тауар осы елден шығарылған деп есептелiнедi.
Кедендiк iсi туралы Заңның 147-бабына сәйкес, кедендiк құжаттар
толтырылған күннен кейiн бiр жылдан кешiктiрмей олардың шығу тегi туралы
қажеттi куәлiк алынғанан жағдайда ғана тауарларға преференциялдық режим
қолданылады (қайта қалпына келтiрiледi).
Қазақстан Республикасы кедендiк органдар декларанттың қалауымен
преференциялдық режимдi қайта қалпына келтiру кезiнде кедендiк
төлемдердiң артық сомасын қайтарады не болмаса, болашақ кедендiк
төлемдер есебiне есепке алуды жүзеге асырады.
Артық төленген салық сомаларын қайтару(есепке алу) Қазақстан
Республикасы салық заңдылықтарына сәйкес жүргiзiледi.
Қазақстан Республикасының аумағындағы еркiн кедендiк аймақ мен
қоймалар аумақтарынан шығарылатын тауарлар Кедендiк комитет бекiткен
тәртiппен анықталады.
Қазақстан Республикасы кедендiк аумаынан тауарларды шығару
кезiнде тауардың шығу тегi Сертификатын беретiн уәкiлеттi орган болып
кедендiк орган ұсынылады егер, осы жағдай Қазақстан Республикасының
халықаралық мiндеттемелерiнде немесе сәйкесiнше келiсiм шарттарда
қарастырылса.
3 Қосылған құн салығы бойынша декларация толтыру
Қазақстан Республикасының 2001 жылы 12 маусымындағы Салық және
бюджетке төленетiн басқада мiндеттi төлемдер туралы Салық Кодексiне
(ендiгi жерде - Кодекс) сәйкес 2002 жыдың 1-қаңтарынан бюджетке
қосылған құн салығын есептелуiмен уақытылы төлеуiне арналған
қосымшақұн салығы бойынша Декларацияны толтыру тәртiбiн анықтайтын
ережелер жасалды.
Декларация Декларацияның өзiнен (300.00 нысанды) және оған
қосымшадан (300.01-300.11 нысандарынан) тұрады №2 қосымша.
Қосылған құн салығы бойынша үшiн салық салу объектiлерi мен
салық алумен байланысты объектiлер туралы ақпараттарды толықтырып
ашатын қосымшалар.
Декларация толтыру кезiнде:
қағаз жүзiнде - қара немесе көқ сияля қауырсынды немесе шариктi
қаламсаптармен, бас баспа символдарымен немесе баспа құрылғыларымен
толытырылады.
Декларацияны толтырған кезде түзетулер, өшiрулер мен ластанулар
және де +, , %, символдары қолданылмайды.
Көрсеткiштерi жоқ болған жолдар мен төр көздер толдырылмайды.
Қосымшада көрсетiлген мәлiметтер болмаған жағадайда қосымша
ұсынылмайды.
Сәйкесiнше қосымшалар мен қосымша нысандардағы ақпраттардың толық
ашылуын таоап ететiн жолдарды толтырғанда көрсетiлген қосымшалар мен
қосымша нысандар мiндетi түрде толтырылуы керек.
Қосымша нысандардың Жалпы ақпараттары бөлiмi мен Декларацияға
қосыманың Қосылған құн салығын төлеушiлер туралы жалпы ақпараттар
бөлiмiн толтырғанда, Декларацияның Қосылған құн салығын төлеушiлер
туралы жалпы ақпараттар бөлiмiнде көрсетiлген сәйкесiнше барлық
мәлiметтер көрсетiледi.
Соманың терiс мәнi сәйкесiнше жолдың (бағанның) бiрiншi сол
жақтағы тор көзiнде - белгiсiмен белгiленедi.
Декларацияны ұсынған кезде:
бар болу тәртiбiмен қағаздық таралымда, Декларация екi данада
толтырылып, салық органының қойға белгiлеуiмен бiр данасы салық
төлеушiге қайтарылады;
қағаздық таралымда хабарламамен бiрге поштамен жөнелтiлген тапсырыс
хатты пошта немесе басқа ұйымдардың хабарламасымен салық төлеушi
алады;
салық төлеушi салықоргандарынан Декларацияны жөнелту туралы
хабарламаны электрондық поштамен алады.
Қосылған құн салығы бойынша Декларация- 300, 00- нысан
Декларацияның Қосылған құн салығын төлеушiлер туралы жалпы
ақпараттар бөлiмiнде қосылған құн салығын төлеушi келесiдей
мәлiметтердi көрсетедi:
салық төлеүшінiң тiркеу нөмерi;
қосылған қүн салығы бойынша куәлiктiң сериясы мен нөмерi
құрылтайшылық құжаттарға сәйкес толық атауы немесе жеке
кәсiпкердiң тегi, аты-жөнi.
ЭҚЖС –ның коды. Экономикалық қызметтердiң жалпы сыныптамасы
бойынша қызмет түрiнiң коды және олардың үлес салмағы көрсетiледi.
Осы мәлiметтер қосылған құн салығын төлеушiлер- заңды тұлғалар
үшiн де қолданылады.
ЭҚЖС коды (алғашқы бес белгi) олардың үлес салмағының кемуi
тәртiбi бойынша үш негiзгi қызмет түрлерi бойынша көрсетiледi. Үлес
салмағы ондық үлеске дейiн жуықталып пайызпен көрсетiледi(көрсетiлген
қызметтердiң түрлерi бойынша жалпы үлестiк салмақ сомасы 100 пайызға
тең болуы мiндеттi емес екенiн ескеру қажет).
Үлес салмағын есептеу үшiн №1-ПФ (жылдық) мемлекеттiк статистикалық
есеп беру нысанының 1-бөлiмiнiң (Өнiм) 100- жолындағы салық төлеушiлер
көрсеткен мәлiметтер қолданылуы қажет. Қызметтiң әрбiр түрлерi
бойынша үлес салмағы берiлген сәйкесiнше бағанның 100-жолындағы
мәлiметтiң 1-бағанның 100- жолындағы мәлiметтiң арақатынасы ретiнде
анықталады.
Мысалы, ғимараттарды салу негiзгi қызмет түрi болып табылатын
салық төлеушiлер №1-ПФ (жылдық) мемлекеттiк статистикалық есеп беру
нысанының 1-бөлiмiнiң 100-жолында келесдегiдей мәлiметтер көрсетiлген:
Таблица 1.
Қосылған құн салығын төлеушi туралы ақпараттар
Жжол Барлығы Оның қызмет түрлерi бойынша
Көрсеткiштеркоды есептiк жыл
атауы iшiндегi
‚имараттарАвтомобиль Автомобиль жарнама
салу дердiң арендасы
бөлшек
саудасы
45211 код 50102 код 71 100 код 74400 код
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
өндiрiлген 100 250 000,0 150000,0 50000,0 35000,0 5000,0
өнiм көлемi
(товарлар,
қызмет
көрсетулер)
мың теңге
Сонымен ЭҚЖС бойынша мәлiметтер келесiдей көрiнiс табады:
ҚЖС I 4 5 2 1 1 II 5 0 1 0 2 III
7 1 1 0 0
үлес салмағын 0 6 0 0 0 2 0 0 0
1 4 0
көрсетiңiз
Құрылыстың үлес салмағы төмендегiдей есептелiнедi
150 000,0(кестенiң 4 бағаны) 250 000,0 (кестенiң 3 бағаны)* 100%
ЭҚЖС басқада кодтары бойынша үлес салақ жоғарыдағы үлгiмен
есептелiнедi.
Банктер, бюджеттiк және сақтандыру ұйымдары ЭҚЖС-да негiзгi
қызметiнiң кодын көрсетедi.
Декларация түрлерi. Кодекстiң 69 және 71 бабтарына сәйкес тор
көздерг мәлiметер толтырылады. Декларация түрiне сәйкес сәйкесiнше тор
көздерге белгi қойылады.
2002 жылдың 1- қаңтарына дейiн қосылған құн салығын төлеушi болып
табылып, 2002 жылдың 1-қаңтарынан кейiн қосылған құн салығы бойынша
есепке тұрған салық төлешiлердi қоспағанда, Алғашқы тор көзiнде белгi
қойылады, егер салық төлеушi оны қосылған құн салығын төлеушi ретiнде
теркелгеннен соң, Декларацияны бiрiншi рет ұсынса.
Келесi Декларацияны ұсынғанда Кезектi тор көзiне белгi қойылады.
Сондай-ақ, 2002 жылдың 1- қаңтарына дейiн қосылған құн салығын төлеушi
болып табылып, 2002 жылдың 1-қаңтарынан кейiн қосылған құн салығы бойынша
есепке тұрған, 2002 жылдың қаңтарына және кезектi Декларацияны ұсынған
салық төлешiлер Кезектi тор көзiнде белгi қояды.
Бұрын ұсынылған Декларациялардағы арифметикалық, техникалық және
басқада қателар нәтижесiнде туындаған өзгертулер мен толықтырулар
жаалған кезде Қосымша тор көзiне белгi қойылады.
Қосылған құн салығы бойынша есептен жою, қайта ұйымдастыру немесе
шығару жағдайында Декларацияда Жою тор көзiне белгi қойылады.
қосылған құн салығы бойынша есепке алу әдiсi Кодекстiң 239- бабына
сәйкес таңдалады. Таңдап алынған әдiске байланысты сәйкес торға белгi
қойылады. Берiлген белгi мiндетi түрде қойылады.
Декларация ұсынылатын салықтық есеп кезеңi. Салықтық есептiк
кезең Кодекстiң 246 –бабаны сәйкес анықталады. Егерде салықтық кезең
тоқсан болып табылса, онда айларды белгiлеуге арналған тор көздер
толтырылмайды. Салықтық кезең арап сандарымен көрсетiледi.
Екеуден кем символды айдың нөмерiн көрсету кезiнде сол жақтағы
тор көз толтырылмайды;
валюта коды;
қосымшаны ұсыну. Қосылған құн салығын төлеушi ұсынылған қосымшаға
сәйкес тор көздердi белгiлейдi.
Қосылған құн салығын есептеу бөлiмiнде:
300.00.001 жолы 300.00. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кiрiспе 1
1 Қосылған құн салығы қызмет етуiнiң теориялық негiздерi 3
1.1 Қосылған құн салығын алу тәртiбiн реттейтiн нормативтi –құқықтық
актiлер 3
1.2 ҚР аумағына енгiзiлетiн тауардардың шығу тегiн анықтау тәртiбiнiң
негiзгi Ережелерi 19
2. Дамыған елдердегi және Қазақстан Республикасындағы қосылған құн салығын
алуға талдау 35
2.1 Дамыған елдердегi жанама салық салу жүйесi 35
2.2 Қосылған қүн салығының қызмет етуiнiң негiздерi 49
3. Қазақстан Республикасының бюджетiне қосылған құн салығы түсiмдерiнiң
жағдайына талдау 61
3.1 Қазақстан Республикасы аумағына енгiзiлетiн тауарларына қосылған құн
салығы 66
3.2 Қазiргi жағдайдағы ҚҚС қызметiн ету механизмiн жетiлдiрудiң негiзiгi
бағыттары 69
Қорытынды 80
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi 83
Кiрiспе
Салык салу механизмi кез келген экономикалық жүйедегi күрделi
мәселенiң бiрi. Салық салу мемлекеттiк реттеудiң маңызды әдiсi болып
табылады және оның тиiмдi жүргiзiлуiнен әлеуметтiк-экономикалық саясаттың
табыстылығы байланысты болады.
Жалпы мемлекеттiк қажеттiлiктердi жабуға жұмсалатын және шығарылған
заң негiзiнде мемлекет арқылы алынатын ерiксiз немесе мiндеттi алымдарды
салықтар деп атады.
Заңмен бекiтiлген салықтар, алымдар кеден баждары мен басқа да
төлемдердiң жиынтығы нақты критерийлер, белгiлер және ерекше құрамдары
бойынша жiктiледi.
Салықтардың тiкiлей және жанама деп бөлiнуi тауалар мен кызметтердi
тұтынушыға салық ауыртпалығын аудару дәрежесiн бағалау үшiн қолданылады.
Салықтардың тiкелей және жанама деп бөлiнуi туралы қазiргi көзқарас көп
ғасырлық дамудың нәтижесiнде қалыптасты.
Салықтардың тiкiлей және жанама түрлерiне бөлiну принциптерi туралы
көзқарастардың тарихи эволюциясын қарастырайық. Салықтардың аударылуы тек
айырбас үрдiсiндi ғана жасалуы мүмкiн. Оның нәтижесiнде бағалар
қалыптасады. Заң арқылы аяқталған айырбас және бөлу үрдестерiнiң
нәтижесiнде, салық төлеушi салықтық ауыртпалықты басқа салыққа жауапты
тулғаға аудару мүмкiндiгiне ие болады.
Басқа сөзбен айтқанда салық төлеу мiндетi жүктiлген тұлға және
салықты нақты төлеушi тұлға мiндеттi түрде бiр тұлға болуы керек емес.
Қазiргi кезде бiздiң республикамызда 2002 жылдың 1-шi қантардан
күшiне енген жаңа салық кодексiне орай салық механизмi экономиканы
мемлекеттiк реттеудiң әкiмшiлiк-бөлiнгiштiк сипатын көрсетедi. Бұрынғы
әрекет өйткенi салық жүйесiмен салыстырғанда, шаруашылық субъектiлерiне
деген салық ауыртпалығы ( пресс) бiршама әлсiреген.
Дипломдық жұмыстың өзектiлiгi-жанама салықтар, тiкелей салықтарға
қарағанда, кәсiпорын салығы болып табылмайтындығында. Олар тұтынушыға
салынатын салықтар. Ал кәсiпорындар тек оларды жинаушы болып табылады.
Жанама салықтардың барлық ауыртпалылығы толығымен соңғы тұтынушыға, яғни
тұрғындарға түседi.
Содан да, оларды қолдануда, әлеуметтiк қорғалмаған тұрғындар бөлiгi
зиян шекпеуi үшiн, салық салу механизмi нақты қалыптасуы қажет.
Жұмыс мақсаты- Қазақстан Республикасында және бiрқатар нарықтық
экономиканы дамыған елдердегi жанама салықтар жүйесiн құрудың теориялық
және тәжiрибелiк негiздерiн зерттеу болып табылады.
Жұмыстың мiндеттерi төмендегiдей:
- жанама салықтардың экономикалық мәнi мен мазмұнын ашу;
- мемлекеттiк бюджет табысындағы олардың үлес салмағын таңдау;
- ҚҚС, акция, кеден баждарын өндiрiп алу механизмiн қарастыру;
- дамыған елдердегi жанама салықтарды салуға қысқаша талдау жасау.
Кеңестiк кезеңде жанама салықтар түрлерiмен бiздiң елiмiзде
айналымға және сатуға салынатын салық әрекет еттi, ал нарықтық қатынас
жағдайында олар ҚҚС-пен және акциздермен ауыстырылды. Оның себебi,
айналымға және сатуға салынатын салықтар өнiмдi өткiзудiң соңғы
кезеңiнде ғана бюджетке өндiрiп алынды, ал бұл салықтарды өндiрiп алу
механизмiнiң әрекетiн баяулатты.
ҚҚС-ты өндiрiп алу өндiрiс және айналымның әрбiр кезеңiнде жүзеге
асырылады. ҚҚС сомасы сату және сатып алу кезеңде өндiрiлiп алынатын
салықтар айырмасына тең. Осылайша, бұл салықтар тауларды сатумен байланысты
кез келген өнiмге салынады, және де қосылған құн салығын төлеушi болып
(заңда көрсетiлген ерекше жағдайлардан басқа) барлық кәсiпорындар мен
тұлғалар табылады.
Көптеген мемлекеттерде ежелгi уақыттан берi акциз салығы қолданылады.
Акциздер мемлекет анықтаған тауарларға салынады. Негiзiнен бұл тауарлар
екiншi реттi мәнi бар заттар.
Кеден заңында мемлекеттiң елтаңбасы, ту, ақша бiрлiгiмен бiрдей
дәрежедегi кез келген мемлекеттiң атрибуты. Кеден заңдылығы тек мемлекеттiк
қазына пайдасына ғана емес, оның территориясында орналысқан барлық
шаруашылық субъектiлерiнiң үлесiне қызмет, яғни отандық өндiрiс пен
шетелдiк инвестицияға тосқауыл болмай, жұмыс атқаруы керек.
Сондықтан да, салық жүйелерi көптеген 10-жылдықтар бойы дамудан
өткен, экономикалық дамыған елдердiң тәжiрибесiнiң маңызы зор. Соңғы кезде
Франция, Италия сияқты табысты елдерде жанама салықтар мемлекеттiк бюджет
табысының негiзгi қайнар көзiне айналуда. Жапония, Германия және
Ұлыбританияда олардың үлесiнен өсу қарқыны байқалады.
Дипломдық жұмысты жазудың әдiснамалық негiзi болып Қазақстан
Республикасының жаңа Салық Кодексi және осы тақырыпқа қатысты Мемлекеттiк
салық комитетiнiң материалдары, мемлекеттiк кеден комитетiнiң материалдары,
отандық және шетел баспалар материалдары табылады.
1 Қосылған құн салығы қызмет етуiнiң теориялық негiздерi
1.1 Қосылған құн салығын алу тәртiбiн реттейтiн нормативтi –құқықтық
актiлер
Қосылған құнға салық тауарлардың өндiрiсi мен айналысы үрдiсiнде
қосылған, өткiзу бойынша салық салынатын айналым құнының бюджетке аударылуы
және ҚР-сы территориясына импорты кезiндегi аударымдарды бiлдiредi.
Салық салынатын айналым бойынша бюджетке төленуi тиiс қосылған құн
салығы өткiзiлген тауаларға (жұмыстар, қызметтер) төленуi тиiс қосылған
құн салығы арасындағы айырмашылық арқылы анықталады.
ҚҚС-ның салық салу объектiлерiне бөлiнедi:
1. салық санайтын айналым
2. салық салынатын импорт жатады.
Қосылған құн салығын төлеушiлер Қазақстан Республикасында қосылған
құн салығы бойынша есепке тұрған немесе тұруға мiндеттi тұлғалар болып
табылады.
Тауарлар импортты кезiндегi қосылған құн салығын төлеушiлер Қазақстан
Республикасының кеден заңға сәйкес, Қазақстан Республикасы территориясына
осы тауарларды импорттайтын тұлғалар болып табылады.
Өткiзу бойынша айналымды анықтауда, салықтан босатылатын өткiзу
бойынша айналым, сонымен бiрге кәсiпкерлiк қызмет мақсатында
пайдаланылмайтын жеке тұлғаның мүмкiн өткiзу бойынша айналым ескерiлмейдi
(есепке алынбайды).
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшелерi болған жағдайда, өткiзу бойынша
айналым мөлшерi осы тұлғаның айналымдарды есепке алу арқылы анықталады.
Өкiлеттi мемлекеттiң орган қосылған құн салығын төлеүшінiң өтiнiшiне
орай, оның құрылымдық бөлiмшелерiн, дербес ҚҚС-н төлеушiлер ретiнде
қарыстыра алады.
Тұлға кез келген кезең (12 айдан көп емес) бiткеннен кейiн 15 күн
тiзбелiк күннен аспайтын мерзiм iшiнде, салық органына ҚҚС–ы бойынша есепке
қою туралы өтiнiш тапсыруға мiндеттi. Кезең қорытындысында тауарлар өткiзу
бойынша айналым минимумынан кезеңнiң 10000 еселенген шамасы құрайды.
Тұлға өзi тапсыруға мiндеттi болған немесе қосылған құн салық бойынша
есепке қоюға еркiн түрден өтiнiшiн берген айдан кейiнгi айдын алғашқы күнi
ҚҚС-н төлеушi болып табылады.
Тұлғаны қосылған құн салығы бойынша есепке қойылған күйiндегi
тауарлар (негiзгi құралдарды қоса алғанда) қалдығы бойынша қосылған құн
салығы сомасын есепке жатқызуға құқығы бар.
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойған кезде салық органы тұлғаға
оның қосылған құн салығын төлеушi ретiнде есепке қойылғаны туралы куәлiк
беруге мiндеттi , онда:
тулғаның атауы және оның деректемелерi;
салық төлеүшінiң тiркеу нөмiрi;
тұлға қосылған құн салығын төлеушi болған күн көрсетiледi.
Қосылған құн салығы бойынша есепке құю туралы көлiктiң бланкiсi қатаң
есеп беру кiсi болып табылады және салық төлеушiге ақша төлетпей берiледi.
Салығы бойынша есепке қою туралы куәлiктiң оны беру тәртiбiн Салық
Кодексiне сәйкес уәкiлеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
Қосылған құн салығы бойынша есепке қойылғаны жөнiндегi куәлiк
қосылған құн салығын төлеушiде сақталады. Салығы бойынша есептен шығарылған
жағдайда куәлiк салық органына қайтарылуы тиiс.
Егер құн салығы төлеүшінiң соңғы он екi айлық кезеңдегi салық
салынатын айналым моншерiнен аспаса, ол тiркiлген жерiндегi салық органына
өзiнiң ҚҚС бойынша есептен шығару туралы өтiнiш беруге құқылы.
Қосылған құн салығын төлеушi мұндай құқықты өзiн қосылған құн салығы
есепке қойған кезден бастап кем дегенде екi жыл өткеннен кейiн пайдалана
алады.
Егер қосылған кұн салығын төлеушi болып табылатын тұлға салық
салынатын айналымдарға байлынысты кызметiн тоқтатқан жағдайда, мұндай тұлға
қызметi тоқтатылған салық кезеңiнен кейiнгi алты айдын аяқталуынан
кешiктiрмей, өзiн қосылған құн салығы бойынша есептен шығару туралы өтiнiш
беруге мiндеттi.
Салық органы қосылған құн салығын төлеушi болып табылатын әрекетсiз
заңды тұлғаны тапқан жағдайда, қосылған құн салығы бойынша есептен шығаруды
уәкiлеттi жүргiзедi.
Қосылған құн салығы төлеушi болып табылатын заңды тұлға таратылған
жағдайда, мұндай тулға Салық төлеушiлердiң мемлекеттiк тiзiмiнен алып
тастаған күннен бастап қосылған құн салығы бойынша есептен шығарылуға тиiс.
Тұлға қосылған құн салығы бойынша өзiн есептен шығару туралы өтiнiш
берген кезiңнен кейiнгi салық кезiңiнiң алғашқы күнiнен бастап қосылған құн
салығын төлеушi болуын тоқтатады.
Тексерiс жүргiзгенде, салық салынатын айналым ҚҚС-нан босатылған
айналымды қоспағанда, ҚҚС-н төлеушi арқылы жасалатын тауарларды жұмыс,
қызмет өткiзу бойынша айналым ретiнде анықталады.
Қазақстан Республиканың кеден заңдарына сәйкес декларациялануға
тиiстi, Қазақстан Республикасының аумағына әкелiнетiн немесе тауарлар
(қосылған құн салығынан босатылғандарын қоспағанда) салық салынатын импорт
болып табылады.
Тауарды өткiзу орны болып:
егер тауарды берушi, алушы немесе үшiншi тулға тасымалдайтын
(жiберетiн), болса, тауарды тасымалдаубастаған орын;
басқа жағдайларда –тауарды алушыға беру орны танылады.
Жұмыстарды, қызметтердiң өткiзу орны болып :
егер жұмыстар, қызметтердi жылжымайтын мүлiкпен тiкелей байланысты
болса, осы мүлiктiң орналасқан жерi;
егер олар жылжымалы мүлiкпен байланысты болса, жұмыстарды,
қызметтердi нақты жүзеге асыратын жерi;
егер қызметтер мәдениет, өнер, бiлiм, дене шынықтыру немесе спорт
саласындағы қызметтерге қатысты болса, қызметтердiң аясы көрсетiлетiн орны;
жұмыстарды, қызметтердi сатып алушының кәсiпкерлiк немесе кез келген
басқа да қызмет орны танылады:
- санаткерлiк меншiк объектiлерiн пайдалануға құқық беру жөнiндегi;
- консультациялық, аудиторлық, инжинирингтiк, заңдық, бухгартерлiк,
адвакаттық, жарнамалы, қызмет көрсетулерге сондай-ақ ақпаратты өндеу
жөнiндегi қызмет көрсетулерге;
қызметкердi беру жөнiндегi;
жылжымалы мүмкiндiктi (көлiк ұмдарының көлiк құрамдарынан басқа)
жанға беру жөнiндегi қызметке;
туризмдi ұйымдастыру жөнiндегi қызметтерге қатысты қолдаланады;
Тауаларды тиып жөнету күнi тауар өткiзу бойынша айналым жасау күнi
болып табылады. Егер тауарды тиеп жөнелту жүзiге асырылмаған жағдайда, онда
алушыға тауар меншiгiнiң құқығы берiлген күн өткiзу бойынша айналым жасау
кунi болып табылыды.
Жұмыстарды, қызмет көрсетулердi өткiзу бойынша салық салынанын
айналым жасау күнi төменде аталған шарттарды бiрi бiрiншi болып орылданған:
Жұмыстарға, қызмет көрсетулерге қосылған құн салығымен бiрге шот-
фактура жасалган,
Жұмыстар орындалған, қызмт көрсетулер корсетiлген жағдайда басталады.
Егер жұмыстар, қызметтер тұрақты (үзiлiссiз) негiзде өткiзiлген
болса, онда:
қосылған құн салығы көсетiлiп, шот-фактура жазылған күннiң;
әрбiр төлемдi (есеп айырысу нысанына қарамастан) алу күнiнiң қайсысы
бiрiншi болса, сол күн өткiзу бойынша салық салынатын айналым жасау күнi
болып табылады.
Қызметкелерге жалақы есетiнен тауар береген, жұмыстар орындалған,
қызметтер корсеткен жағдайда қызметкерлерге тауарлар берiлген, жұмыстарды
орындалған немесе қызметтер корсетiлген күн өткiзу бойынша айналым жасау
күнi болып табылады.
Қазақстан Республикасында қосылған құн салығы төлеушi болып
тыбылмайтын резидент еместен жұмыстар, қызмет көрсетулер алған жағдайда
аталған жұмыстарды, қызмет көрсетулердi алған күнi айналым жасау күнi болып
табылады.
Салық салынатын айналым мен Салық салынатын импорт молшерiн анықтау.
Трансферттiк бағаларды қолдану кезеңдегi мемлекеттiк бакылау
мәселелерi бойынша Республикасының заңдарында өзгеше көзделмесе, салық
салынатын айналым айналым молшерi оған қосылған құн салығын енгезбей
жасалған тараптар қолданатын бағалар мен тарифтердi негiзге ала отырып,
өткiзiлетiн тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) құны негiзiнде
анықталады. ( 1- сурет)
Кепiл берушi кепiлдiк мүлiктi (тауарды) берген кезде кепiл берушiдегi
салық салынатын айналым мөлшерi, оған қосылған құн салығын енгiзбей, осы
мүлiктi (тауарды) кепiлге беруден алынған заем қаражатының сомасы негiзге
ала отырып анықталады.
Салық салынатын айналым мөлшерiне акцизделетiн тауарлар мен қызмет
түрлерi бойынша акциз сомалары енгiзiледi.
Салық салынатын импорт мөлшерiне Қазақстан Республикасының кеден
заңдарына сәйкес белгiлiнетiн импорталатын тауарлардың кедендiк құны,
сондай-ақ қосылған құн салығын қоспағанда, Қазақстан Республикасында
тауарлар импорты кезеңдегi салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндiттi
төлемдер сомалары енгiзiледi. Салық салынатын импорт Қазақстан
Республикамыздың территориясына әкелiнетiн немесе әкелінген тауарлар болып
табылады. ( 2 сурет)
Салық салынатын айналым мөлшелерiн
Өткiзiлген тауар түзетудің (жұмыстардың, қызмет көрсетулердiң) құны
қандай да бiр өзгерiске түскен жағдайда, салық салынатын айналым мөлшерi
тиiстi түрде түзетiледi.
Салық төлеүшінiң салық салынатын айналым мөлшiлерi түзету:
А) тауалар толық немесе iшiнара қайтарылған;
Б) мәмiленiң шарттары өзгерген;
В) өткiзiлген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшін баға, отем
озгерген;
Д) өткiзiлген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер) үшiн теңгемен
төлеу кезiнде құнының айырмасын алған жағдайда жүргiзiледi.
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар.
Тауар экспорты Қазақстан Республиканың кеден заңдылығына сәйкес
жүзеге асырылатын, ҚР кедендiк территориясынан тауарларды әкету болып
табылады.
Түстi және қара металдар сынығының экспортын қоспағанда, экспорт
тауарлар өткiзу бойынша айналымға нөлдiк ставка бойынша салық салынады.
Тауарлар экспортын растайтын құжаттар:
экспортталатын тауарларды беруге жасалған шарт ( келiсм –шарт);
тауар шығаруды экспорт режимiнде жүзеге асырған кеден органының
белгiсi соғылған кедендiқ жүк декларациясы болып табылады. Магистральдық
құбыр жүйелерiмен немесе электр қарату желiсiмен не толық емес мерзiмдiк
декларациялау рәсiмдерiн қолдана отырып, тауарларды экспорт режимiнде
әкеткен жағдайда кедендiк рәсiмдеудi жүргiзген кедендiк жүк декларациясы
экспортты растауға қолданалады;
Қазақстан Республикасының кеден шекарасындағы өткiзу пунктiнде
орналасқан кеден органының белгiсi соғылған тауардың экспортын растайтын
құжаттар болып табылады.
Магистралдық құбыр жүйелерiмен немесе электр тарату желiсiмен экспорт
режимiнде тауарлар әкетiлген жағдайда тауардың iлеспе құжаттарының
көшiрмесiнiң орнына тауарлары қабылдап алу-өткiзу актiсi табыс етiледi.
Қосылған құн салығынан босатылған айналымдар және импорт.
Жерге және қорындағы ғимаратты (ғимараттың бiр бөлiгiн) өткiзу және
(немесе) осындай ғимаратты (ғимараттың бiр бөлiгiн) жалға беру, оның iшiнде
қосалқы жалға беру мыналарды:
А) тұрғын үй қорының салынған ғимараттар (ғимараттың бiр бөлiгiн)
бiрiншi рет өткiзудi;
Б) Қонақүй қызметiн көрсету мақсатында пайдаланылатын (ғимараттың
бiр бөлiгiн) өткiзу және немесе жалға берудi;
В) қонақүйде тұру бойынша қызмет көрсетудi қоспағанда, қосылған құн
салығынан босатылады.
Ғимаратқа құны бастапқы құнының кемiнде 50 процентi болатын қайта
жаңғырту (жөндеу) жасалып, егер осы ғимарат қайта жаңғыртудан кейiн тұрғын
үй мақсатында пайдаланылатын болса, бұл ғимарат тұрғын үй қорының салынған
ғимаратына жатады.
Қаржылық қызмет көрсетулер.
Қаржылық қызмет көрсетулер бойынша айналымдар қосылған құн салығынаң
босатылады.
Қосылған құн салығынан босатылытын қаржылық қызмет көрсетулерге
мыналар жатады:
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң банк операцияларын жүргiзуге
берген лицензиясы негiзiндегi жүзеге асырылатын мынадай банк операциялары;
депозиттердi қабылдау, және заңды тұғалардың банк шоттарын ашу және
жүргiзу;
банктер мен банк операциясынның жекелеген түрлерiн жүзеге асыратын
ұйымдардың корреспонденттiк шоттарын ашу жүргiзу;
осы тұлғаға тиесiлi тазартылған қымбат металдардың нақты саны
көрсетiлген жеке және заңды тұғалардың металл шоттарын ашу және жүргiзу
аударым операциялары: жеке және заңды тұғалардың ақшаны аудару
жөнiндегi тапсырмаларын орындау;
заем операциялары:ақшалай нысанда кредиттер беру;
факторинтiк және форфейтингтiк операциялар;
жеке және заңды тұғалардың, оның iшiнде корреспондент банктердiң
тапсырмасымен олардың банк шоттары бойынша есеп айырысуын жүзеге асыру;
сенiмгерлiк (траст) операциялары: сенiм бiлдiрүшінiң мүддесi үшiн
және тапсырмасы бойынша ақшаны тазартылған қымбат металлдар мен бағалы
қағаздардың басқару;
клирингтiк операциялар: төлемдердi жинау, салыстырып тексеру сұрыптау
және растау, сондай-ақ олардың өзара есепке алынуын жүргiзу және клирингке
қатусышылардың позицияларын айқындау;
ломбард операциялар: депозиттелетiн тез сатылатын бағалы қағаздар мен
жылжымалы мүлiктiң кепiлi бойынша қысқы мерзiмдi несиелер беру;
шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру және басқалары.
Қаржы лизингiне берiлген мүлiк .
Мүлiктi қаржы лизингiне беру лизинг берушi алуға тиiс сыйақы сомасы
бөлiгенде қосылған құн салығынан босатылады.
Мәдениет, ғылым және бiлiм беру саласындығы қызмет көрсетулер,
жұмыстар.
Мәдениет ғылым және бiлiм беру саласындығы қызмет көрсетулер,
жұмыстар, егер олар мындай:
А) шоу-бизнес саласындағы қызметтердi қоспағанда, театр-концерт
қызметiн жүзеге асыру жөнiндегi;
Б) мектепке дейiнгi мен оқыту бастауыш, орта, жоғары және жоғары оқу
орындарынан кейiнгi кәсiптiк бiлiм беру, қайта даярлау және бiлiктiлiгiн
арттыру салаларында қызметтiң осы түрлерiн жүргiзуге құқық беретiн тиiстi
лицензиялар бойынша жүзеге асырылатын бiлiм беру;
В) мемлекеттiк тапсырыс шеңберенде жүзеге асыралатын ғылыми-зерттеу
жұмыстарына;
Г) кiтапхана қызметiн көрсету жөнiндегi;
Д) тарихи және мәдени мұраны, мұрағаттық құндылықтардың сақтау
жөнiндегi қызмет көрсетулерге, жұмыстарын жататын болса, қосылған құн
салығынын босатылады.
Медициналық және мал дәргерлiк қызмет саласындағы тауарлар мен қызмет
көрсетулер.
Медициналық және мал дәргерлiк қызмет көрсетумен байланысты
тауарларды (жұмыстарды, қызметтi) өткiзу бойынша айналымдар:
Кез келген нысандағы дәрi-дәргерлiк заттар, сондай-ақ оларды өндiру
үшiн қажет материалдар мен жинақтаушы заттарды өткiзген;
Медициналық (мал дәрiгерлiк) мақсаттағы бұйымдарды, оның iшiнде
протездiк –ортопедиялық бұйымдар мен дәрiгерлiк (мал дәрiгерлiк) техниканы
қоса алғанда сондай-ақ оларды өндiру үшiн қажет материалдар мен жинақтаушы
заттарды өткiзген;
Косметологиялық қызметтi қоспағанда, медициналық (мал дәрiгерлiк)
қызмет көрсетiлген жағдайларда қосылған құн салығынан босатылады.
Қосылған құн салығынан босатылатын импорт.
Қосылған құн салығынан мынадай тауарлардың импорты босатылады:
Ұлттық валюта, шетел валютасы (нумизматикалық мақсатта
пайдаланатыннан басқа), сондай-ақ бағалы қағаздар импорты;
жеке тұлғалардың Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiткен
тауарларды әкелу нормалары бойынша тауарлар импорты;
акцизделетiн тауарларды қоспағанда ҚР-ң Үкiметi белгiлеген тәртiппен
iзгiлiк көмек ретiнде әкелiнген тауарлар импорты;
акцизделетiн тауарларды қоспағанда, мемлекет, мемлекеттiң үкiметтерi,
халықаралық ұйымдар желiлерi бойынша қайырымдылық мақсатында әкеленген
тауарлар импорты, оның iшiнде техникалық жәрдемi көрсету;
Шет елдердiң дипломатиялық және оларға теңестiрiлген өкiлдектерiнiң
ресми пайдалануы үшiн, сондай-ақ солармен бiрге түратын олардың отбасы
мүшелерiн қоса алғанда, осы өкiлдiктердiң дипломатиялық және әкiмшiлдiк-
техникалық қызметкерлерiнiң жеке пайдалануы үшiн әкелiнген және ҚР-сы
бекiткен халықаралық шарттарға сәйкес салықтан босатылған тауарлар импорт;
Салық төлеуден босатудан белгiлейтiн кеден режимдерiнде Қазақстан
Республикасының кеден заңдарына сәйкес декларациялануға тиiстi тауарлар
импорт;
Дәрi-дәрмектiк заттардың, оның iшiнде субстанция-дәргер; протездiк-
ортопедиялық бұйымдарды, сурдотифпотехникалық және медициналық (мал
дәрiгерлiк) техниканы қоса алғанда медициналық (мал дәрiгерлiк) мақсаттығы
бұйымдар; протездiк-ортопедиялық бұйымдарды және медициналық (мал
дәрiгерлiк) техниканы қоса алғанда, дәрi-дәрмек және диабет заттарын
өндiруге арналған материалдар мен жинтақтаушы заттар, медициналық (мал
дәрiгерлiк) мақсаттағы бүйымдар импорты.
Жоғарыда атаған тауалар ҚР-ң Үкiметiмен бекiтiледi.
пошта маркаларының (коллекциялық маркаларды басқа) импорты;
ақша белiлерi өндiрiсi үшiн ҚР-ң Ұлттық Банк және оның ұйымдары
жүзеге асыратын шикiзат импорт;
төлем карточкаларымен қызмет көрсетуге арналған құрал-жабдықтар
импорты;
мемлекетердiң, мемлекеттер үкiметтерiмен халықаралық ұйымдардың
желiсi бойынша берiлген гранттар қаражаты есебiнен жүзеге асырылатын
тауарлар импорты.Косылған құн салығы салынатын тауарлар (жұмыстарды,
қызмкет корсетулердi) алушы тұлғаға қосылған құн салығы көрсетiлген шот-
фактураны беруге мiндеттi.
Шот-фактура барлық қосылған құн салығын төлеушiлер үшiн мiндеттi
құжат болып табылады.
Шот фактура:
шот –фактураның реттiк номiрi мен толтырылған күнi
тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) берушi мен алушының
тегi, аты әкесiнiң аты не толық атауы, мекен-жайы және тiркеу нөмiрi,
сондай-ақ өнiм берүшінiң қосылған құн салығы бойынша есепке койылғанды
туралы куәлiктiң нөмiрi;
өткiзiлетiн тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) атауы;
Салық салынатын айналымның мөлшерi;
қосылған құң салығының ставкасы;
қосылған құн салығының сомасы;
қосылған құн салығы ескерiлген тауарлар (жұмыстар, қызмет көрсетулер)
құны қөрсетiлуi тиiс.
Шот-фактура өткiзу бойынша айналым жасалган күннен кешiктiрiлмей
жазылады және берүшінiң басшысы мен бас бухгалтерiнiң, не осыған уәкiлеттi
өзге де лауазымды адамдардың қолымен куәландырылады.
Салық салынатын айналымның мөлшерi шот-фактурада тауарлардың
(жұмыстардың, қызмет көрсетулердiң) әрбiр атауы бойынша бөлек көрсетiледi.
Егер мұндай шот-фактураға өткiзiлетiн тауарлардың (жұмыстардың,
қызмет көрсетулердiң) тiзбесi көрсетiлген құжат қоса тiркелген болса,
айналымның жалпы мөлшерiн көрсетуге жол бермейдi. Бұл ретте шот-фактурадыа
құжаттың нөмiрi мен күнiне, сондай-ақ оның атауына сiлтеме болуға тиiс.
Ауыл шаруашылық өнiмдерiн өндiрушi заңды тұлғаларға арналған арнаулы
салық режимiн қолданалатын қосылған құн салығын төлеушiлер уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген тәртiппен және мемлекеттiк бойынша шот-
фактуралар жазады.
Шот-фактураны ресiмдеу мындай жағдайдайларда:
бухгалтерлiк есеп жүргiзуде негiздеме болатын бастапқы құжаттарды
қолдана отырып банктер арқылы халыққа көрсетiлген коммуналдық қызметкерлер,
байланыс қызметтер үшiн есеп айырысуды жүзеге асырғанда;
жолаушыларды тасымалдау жол билеттерiмен ресiмдегенде;
қолша қол есеп айырысу арқылы халыққа тауарларды (жұмыстарды, қызмет
көрсетулердi) өткiзген жағдайда, сатып алушыға бақылау –касса машинасының
чегiн берген кезде;
қосылған құн салығы босатылытын тауарлар (жұмыстарды, қызмет
көрсетулер ) табыс еткен кезде талап етiлмейдi;
Қосылған құн салығының ставкасы
1 Қосылған құн салығының ставкасы 16 процентке тең болады және салық
салынатын айналым мөлшшерiне қолданылады.
Жоғарыда көрсетiлген тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) өткiзу
бойынша айналым қосылған құн салығының нолдiк ставкасымен алынады.
Салық салынатын импортқа қосылған құн салығын салық салынатын импорт
мөлшерiнен 16% -теңеседi.
Салық кезеңi.
Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңi болып күн тiзбелiк ай
табылады.
Егер алдынғы тоқсан үшiн бюджетке төленуге қосылған құн салығының
орташа айлық сомасы 1000 айлық есептiк көрсеткiштен кем болса, онда салық
кезеңi тоқсан болып табылады.
Ауыл шаруашылық өнiмiн өндiрушi заңды тұлғаларға арнаулы салық
режимiн қолданалатын қызметтi жүзеге асырудан бюджетке төленуге тиiс
қосылған құн салығы бойынша салық кезеңi салық жылы болып табылады.
Тексерiс жүргiзу кезiнде ерекше көңiлдi декларация ұсыну мерзiміне
бөлу керек. Қосылған құн салығы төлеушiлер әрбiр салықтық кезең үшiн
қосылған құн салығы бойынша декларацияны салық кезеңiнен кейiнгi айдың 15-
нен кешiктiрмей табыс етуге мiндеттi.
Ауыл шарушылық өнiмiн өндiрушi заңды тұлғаларға арналған арнаулы
салық режимiн қолданатын қосылған құн салығын төлеушiлер әр тоқсан үшiн
қосылған құн салығы бойынша декларацияны есептi тоқсаннан кейiнгi айдың 15-
iнен кешiктiрмей табыс ету мiндеттi.
Декларациямен бiрге салық кезеңi iшiнде оларда салық салынатын
айналымы 150 000 теңгеден астын сатып алынған тауарлар(жұмыстар, қызмет
көрсетулер) бойынша шот-фактураларды тiзiлiмi табыс етiледi. Шот-фактуралар
тiзiлiмнiң нысанын уәкілеттi мемлекеттiк орган белгiлейдi.
Қосылған құн салығын төлеу мерзiмдерi
Қосылған құн салығын төлеушi қосылған құн салығы бойынша декларацияны
тапсыру үшiн мерзiмi белгiлiнген күнге дейiн немесе сол күнi бюджетке әрбiр
салық төлеуге мiндеттi.
Салық төлеушi төлеуге тиiс қосылған құн салығын қоспағанда,
импортталатын тауарлар бойынша қосылған құн салығы кеден төлемдерiн төлеу
үшiн Қазақстан Республикасының кеден заңдарында белгiленген күнi төлiнедi.
Қосылған құн салығы бойынша бюджетпен өзара қатынас.
Есепке жатқызылған салық сомасының салық кезеңi iшiнде есептеленген
салық сомасынан асып кетуi қосылған құн салығы бойынша алдағы төлемдердiң
есебiне жатқызылады.
Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша асып кету
сомасы, егер де мына шарттар орындалатын болса:
қосылған құн салығын төлеушi нөлдiк ставка бойынша салық салынатын
тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулердi) тұрақтаы өтқiзудi жүзеге
асырып отырса;
қайтарып алуға өтiнiш берген айдың алдындығы тоқсан iшiнде нөлдiк
ставка бойынша салық салынатын өткiзу бойынша жалпы салық салынатын
айналымның кемiнде 70 процетi болса, қосылған құн салығын төлеушiге
қайтарылады.
Белгiленген шарттар орындалмаған жағдайда, асып кеткен сома қосылған
құн салығын төлеушiге оның өткен салық кезеңдерi үшiн қосылған құн салығы
бойынша мiндеттемелерiн есепке ала отырып, нөлдiк ставка бойынша салық
салынатын айналымының мақсаттары үшiн пайдаланылған тауарлар (жұмыстар,
қызметтер) бойынша есепке жатқызылған салық сомасы бөлiгiнде қайтарылады.
Егер нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдары бар қосылған
құн салығын төлеушi қосылған құн салығының сомасын қайтару туралы салық
органынаөтiнiш жасамаса, онда асып кету сомасы есептi салық кезеңiнең
кейiнгi салық кезеңiнде қосылған бойынша алдағы төлемдер есебiне есепке
жатқызылады.
Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша
қосылған құн салығын қайтару
Нөлдiк ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша қоысған
құн салығын қайтару салық органы қосылған құн салығын төлеүшінiң уәкiлеттi
мемлекеттiк орган белгiлеген нысан бойынша салықты қайтару туралы
өтiнiшiналған кезден бастап алпыс жұмыс күнi iшiнде және:
Салық кезеңi iшiндегi қосылған құн салығы жөнiндегi декларация;
Тауарларды (жұмыстар, қызмет көрсетулер) экспорттын растау үшiн
қажет құжаттар, ал халықаралық тасымалдауларға байланысты жұмыстарды,
қызмет көрсетулердi өткiзген жағдайдағы құжаттар;
Салық органы жүргiзген салық тексеру актiсiне сәйкес қайтаруға
ұсынылған салық сомасының дұрыстығын растау негiзiнде жүргiзiледi.
Қосылған құн салығын қайтару төмендегiдей жолмен жасалады:
қосылған құн салығын осы салықты төлеүшінiң басқа салықтар
бойынша салық берешегiн өтеу есебiне есепке жатқызу;
тауарлардың импорты кезiнде төленуге тиiс қосылған құн салығының
есебiне есепке жатқызу;
төленуге тиiс қосылған құн салығының есебiнен есепке жатқызу;
қосылған құн салығын төлеүшінiң банк шотына ақша аудару арқылы
жүргiзiледi.
Қосылған құн салығын төлеүшінiң банктегi шотына қосылған құн салығын
қайтару оның басқа салықтар бойынша мемлекеттiк бюджетке салық берешегi
болмаған кезде жүргiзiледi.
Басқа салықтар бойынша салық берешегi болған жағдайда бюджеттен
қайтарылуға тиiстi салық сомасы осы берешектi өтеуге жатқызылады.
Егерде салық кодексiнде көрсетiлген мерзiм iшiнде қосылған құн салығын
төлеушінiң берушiлерi қарсы салық тексеруiн өткiзу барысында анықталған
бұзушылықтарды жоймаса, мұндай қосылған құн салығын төлеушiлерге салықты
қайтару бұзушылықтар анықталмаған не бұзушылықтар жойылған сомалар шегiнде
жасалады.
1.2 ҚР аумағына енгiзiлетiн тауардардың шығу тегiн анықтау тәртiбiнiң
негiзгi Ережелерi
Қосылған құн салығын бюджетке уақтылы аудару және қосылған құн
салығының дұрыс есептелуiне тексерiс жүргiзу барысында импортталған
тауарларға қосылған құн салығын есептеуге басты көңiл аударылады. Осы
кезде тарифтiк және тарифтiк емес ретеу шараларын қолданумақсатында
Қазақстан Республикасы аумағына енгiзiлген тауарлардың шығу тегiн
анықтау тәртiбiн бекiтуге арналған Қазақстан Республикасының кедендiк
iсi туралы (одан әрi – Кеден iсi туралы Заңы) Қазақстан Республикасының
Заңының 21 тарауына сәйкес әзiрленген Қазақстан Республикасы аумағына
енгiзiлген тауарлардың шығу тегiн анықтау тәртiбi туралы нұсқаманы
басшылыққа алу керек.
Кеден iсi туралы Заңның 141- бабына сәйкес тауар шығарылған ел
ретiнде тауарды өндiрген немесе Қазақстан Республикасы кедендiк
заңымен бекiтiлген критерийлерге сәйкес қайта өңдеген ел танылады.
Кедендiк iсi туралы Заңның 144- бабына сәйкес тауарды шығарған
елдiң құжаттық дәлелдемесi ретiнде экспорттаушы елдiң уәкiлеттi
органымен берiлген тауардың шығу тегi туралы сертификат (ендiгi
жерде - Сертификат) немесе енгiзiлген тауарларды декларациялауда
декларант ұсынған таурларға iлестiрiлме құжаттар табылады.
Кеден iсi туралы Заңның 144- бабына сәйкес Қазақстан
Республикасының кедендiң аумағына тауарларды енгiзу кезiнде Сертификат
келесiдей жағдайларда ұсынылады:
Қазақстан Республикасының кедендiк шекарасы арқылы өткiзiлетiн
тауарларға қатысты кедендiк тариф бойынша преференциялар ұсынылғанда;
егерде Қазақстан Республикасы кеден органдарында тауар оларды
шығару тарифтiк есем реттеу шараларын қоланатын елден шыққаны туралы
негiзделген ұйғарымы болса;
Қоршаған табиғи ортаны қорғау, халықтың ден саулығын сақтау,
қазақстандық тұтынушылар құқығын қоғау, қоғадық тәртiптi сақтау,
мемлекетiк қауiпсiздiктi қорғау және тағы басқа Қазақстан
Республикасының өмiлiк маңызды салаларындағы Қазақстан Республикасының
заңдарымен, қатысушысы Қазақстан Республикасы болып табылатын халықаралық
келiсiмдерде осылар қарасырылса.
Басқашадай жағдайларда Сертификат талап етiлмейдi. Сондай-ақ,
декларант тауардың шыққан елiн шот-фактура немесе тауарға қосымша
ұсынылған басқада iлiстiрмелiк құжаттар негiзiнде декларация толтырады.
Сертификат көрсетiлген тауар сәйкесiнде елден шыққанын бiрден
куәләнiруi және келесiдей мәлiметтерден тұруы қажет:
тауар шығу тегiннiң сәйкесiнше критерийлерiн қанағаттаныратындығы
туралы жөнелтүшінiң жазаша өтiнiшi;
Сертификатта көрсетiлген мәлiметтердiң шынайылығы туралы шығарушы
елдiң құзыреттi органы берген жазбаша куәлiгi.
ТМД-ға қатысушы елдерде шығарылған тауарларды енгiзу жағдайында, 30
қараша 2000 жылы ТМД үкiмет басшыларының шешiмiмен бекiтiлген тауар
шығарушы елдi анықтаудың ережесiмен қабылданған нормалар қолданылатын,
сол шығарушы елдi растаушы ретiнде, СТ-1 нысанындағы Сертификат табылады.
Сертификатта көрсетiлуi керек мәлiметтер туралы басқада талаптар
халықаралық келiсiмлермен бекiтiлуi мүмкiн.
Дамушы немесе аз дамыған елдерден шығарылған және әкелiнетiн
тауарлардың кедендiк тарифi бойынша преференицяларды қолдану кезiнде
декларант кедендiк құжат толтырғанда кедендiк органға преференциялардың
ортақ жүйесi шегiнде қабылданған А нысанындағы тауардың шығу тегi
туралы серитификатты ұсынуға мiндеттi.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдардың сертификаттарды
қабылдау шарттары болып, кедендiк органдарында бланктер, мөрлер,
тұлғалардың қолының үлгiлерiнiң, сондай-ақ, Сертификатты растауға
құзырлы ұйымдардың мекен-жайларының бар болуы.
Жоғарыда айтылған мәлiметтердi Қазақстан Республикасы Қаржы
Министрлiгi Кеден комитетi кедендiк органдарға, шығарушы елдiң
уәкiлетi органарынан ресми түрде алғана соң бередi.
Әкелiнетiн тауарларға жоғарыда айтылған үлгiлер болмаса, Қазақстан
Республикасы заңдарында қарастырылған преференциялық режим
қолданылмайды.
Кедендiк комитет ұсынылған Сертификаттардың түпнұсқасын растау үшiн
қажеттi мәлiметтерi бар елдердiң тiзiмiн мерзiмдi жариялап отырады.
Декларанттың өтiнiшiмен кедендiк органдар бланктер, мөрлердiң, жеке
тұлғалардың қолдарының үлгiлерi, сондай-ақ, Сертификаттарды растауға
құзырлы ұйымдардың мекен-жайлары туралы өздерiнде бар мәлiметтердi
ұсынуы керек.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдарына Сертификат баспада
басылған, ешқандай түзетулерсiз орыс және ағылшын тiлдерiнде ұсынылады,
егер басқадай жағдайлар Қазақстан Республикасы мен ратифицирленген
халықаралық келiсiмдерде қарастырылмаса.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдарына кедендiк мақсаттар
үшiн қажеттi кедендiк декларация мен басқада құжаттармен бiрге
Сертификатта ұсынылады.
Сертификатты жоғалтқан жағдайда, Сертификаттың түпнұсқасын берген
органмен заңдырасталған оның көшiрмесi қабылданады.
Қазақстан Республикасы кедендiк органдары Сертификатта көрсетiлген
мәлiметтермен тауарға iлестiрме құжатардағы мәлiметтердiң бiрдейлiгi
анықтаған кезде, тауарлардың шығу белгiлейдi.
Сертификатта көрсетiлген мен iс жүзiнде нақты қойылған тауарлар
санындағы айырмашылық 5 пайыздан аспау керек.
Сертификаттың еш мiнсiздiгiне қатысты немесе онда көрсетiлген
мәлiметтермен, сондай-ақ, тауардың шығу тегiне туралы мәлiметтерге
қатысты күмән негiзделген жағдайында, кедендiк орган Сертификат берген
экспорттаушы елдiң құзырлы органдарына қосымша немесе тлық нақты
мәлiметтердi беру туралы өтiнiшмен шығуға құқылы.
Тарифтiк преференциялық режим таратылатын тауарлар елде шығарылған
болып есептелмейдi, Серификат немесе сұралған мәлiмдеме қажеттi деңгейде
жазылып, ұсынылмаса.
Осындай тауарларға экспорттаушы елдiң құзыреттi органдарынан
қанағаттандырарлық жауап алынған соң ғана тарифтiк преференциялар
қолданылады.
Географиялық, техникалық шарттары бойынша тауар бiрнеше
мемлекетiң аумағы арқылы өттсе, осы мемлекетердiң аумағында тауар
өндiрiлмесе, Сертификатта көрсетiлген және тауарға iлестiрме құжаттағы
мәлiметтердiң бiрегейлiгi мүмкiн болған жағдайда, басқа елдерге арналған
Сертификаттар қабылдана берiледi.
Аз партиялы тауарлардың шығуына куәлiкке (кедендiк құны АҚШ-тың
5000 долларына сәйкес келетiн) Сертификатты ұсыну талап етiлмейдi.
Осындай жағдайда экспорттаушы тауардың шыққан елiн шот-фактура немесе
басқада тауарға iлестiрмелiк құжаттар негiiнде декларация толтыра
алады.
Тауардың шығу тегi туралы ұсынылған мәлiметтерге қатысты
негiзделген күмән туындаған жағдайда кедендiк орган Сертификатты
ұсынуды талап етуге құқылы.
Преферениялардың ортақ жүйесi шегiндегi тарифтiк преференияларды
ұсыну кезiнде тауардың шығу тегiн анықтауды ерекшелiгi
Тарифтiк преференциялардық режимдi қолданатын тауарларға қатысты
дамушы елде өңделу мен қайта өндеуге ұшыраған болып есептелеi егерде,
ол:
Тауарларға қатысты тарифтiк преферениялық режим қолданылмайтын
елден шыққан, сол еде өнделiп немесе қайта өњделетiн және осы процесте
құны қолданылатын тауарлар немесе тарифтiк преференцияларды режимдi
қолданатын тауарларға қатысты дамушы ел экспорттайтын тауарларды өңдеу
немесе қайта өңдеу нәтижесiнде алынған сомадан 50 пайызы жоғары емес;
Тарифтiк преференциялар режимi қолданылмайтын тауарларға қатысты
бiрнеше дамушы елерде өңдеу мен қайта өңдеуге ұшыраған және осы
процестерде қолданылған елден шығарылған басқада ауарлардың құны
немесе шығу тегi анықталмаған, тарифтiк преференциялдық режим
қолданылатын тауарларға қатысты дамушы елдердiң бiрiнде шығврылатын
тауарларды өңдеу мен қайта өңдеу нәтижесiнде алынған құнан 50 пайыздан
аспаса;
Тарифтiк преференциялық режим қолданытын дамушы елдiң бiреуiнде
өңделген тауарларға қатысты және тарифтiк преференциялдық режим
қолданылатын тауарларға қатысты екiншi немесе бiрнеше дамушы елдерде
қайта өңдеуге ұшыраған тауарлар.
Преференцияларды ұсынатын елдердiң бiрiнен шығарылатын тауарлар
(шикiзаттық материалдар, жартылай фабрикаттар және дайын бұйымдар),
басқа тарифтiк преференциялдық режимдi қолданатын елге енгзу және осы
әкелiнген елге экспорттауға жататын тауарлар өндiрiлсе, онда аталған
тауар аталған экспорттаушы елде өндiлiген деп есептелiнедi.
Дамушы елдермен экспортталатын тауалардың құны тауарларды
өндiрушi франк-зауыт бағасы негiзiнде анықталынады.
Дамушы елдерден шығарылған тауарларға қатысты тарифтiк
преферециялдық режим, осы елдерден осындай тауарларды тiкелей сатып
алыу және тарифтiк преференциялар ұсынатын елге оларды бiрден қоятын
жағайда ғана тауарларға қатысты қолданылатын тарифтiк преференциялар
ұсынылады.
Егер импорттаушы тауарды дамушы елде бекiтiлген тәртiп бойынша
кәсiпкерлiк қызмет субъектiсi ретiнде тiркелген тұлғадан, тауарларға ғана
қатысты тарифтiк преференциялдық режим қоданылатын тауарды сатып алған
жағдайда ғана тауар тiкелей сатып алынған деп қарастырылады.
Тарифтiк преференциялдық режим қолданылатын тауарларға қатысты
басқа елдердiң аумағы арқылы өтпеуiне преференция ұсынған елге дамушы
елден тасымалданған тауар жеткiзу тiкелей қойылға деп есептелiнедi.
Географиялық, техникалық немесе экономикалық себептердiң
салдарынан бiр немесе бiрнеше елдердiң аумағы арқылы тасымалданатын
тауарларда, транзиттiк елдерде тауарлар осы елдердiң аумағында уақытша
қоймалануы кезiнде кедендiк бақылаудың қарамағында болады деген
шарттар тiкелей жеткiзу ережелерiне жауап бередi.
Сондай-ақ тiкелей жеткiзу ережелерiне көрмелер мен жәрмеңкелерде
сатып алынған тауарларда жауап бередi егерде, келесiдей шартарды
орындаса:
Тарифтiк преференциялдық режим қолданылатын тауарларға қатысты
дамушы елдiң аумағынан тауарлар, көрмелер мен жәрмеңкелердi өткiзген
елдiң аумағында, оларды өткiзу кезiнде кедендiк бақылауға қалтырылса;
Тауарлар көрмелерге немесе жәрмеңкелерге жөнелтiлген сәттен
көрсетуден басқа мақсатта қолданылмаса;
Көрмелерге немесе жәрмеңкелерге қойылғандағыдай жағдайда, табиғи
тозу нәтижесiнде өзгеруiн, не болмаса оларды тасымалдау мен сақтаудың
қалыпты жағдайындағы зияндарды есепке алмағанда, тарифтiк
преференцияларды ұсынушы елдерге апарылады.
Кеден iсi туралы Заңмен бекiтiлген талаптардың барлығы сақталған
жағдайда ғана тауар осы елден шығарылған деп есептелiнедi.
Кедендiк iсi туралы Заңның 147-бабына сәйкес, кедендiк құжаттар
толтырылған күннен кейiн бiр жылдан кешiктiрмей олардың шығу тегi туралы
қажеттi куәлiк алынғанан жағдайда ғана тауарларға преференциялдық режим
қолданылады (қайта қалпына келтiрiледi).
Қазақстан Республикасы кедендiк органдар декларанттың қалауымен
преференциялдық режимдi қайта қалпына келтiру кезiнде кедендiк
төлемдердiң артық сомасын қайтарады не болмаса, болашақ кедендiк
төлемдер есебiне есепке алуды жүзеге асырады.
Артық төленген салық сомаларын қайтару(есепке алу) Қазақстан
Республикасы салық заңдылықтарына сәйкес жүргiзiледi.
Қазақстан Республикасының аумағындағы еркiн кедендiк аймақ мен
қоймалар аумақтарынан шығарылатын тауарлар Кедендiк комитет бекiткен
тәртiппен анықталады.
Қазақстан Республикасы кедендiк аумаынан тауарларды шығару
кезiнде тауардың шығу тегi Сертификатын беретiн уәкiлеттi орган болып
кедендiк орган ұсынылады егер, осы жағдай Қазақстан Республикасының
халықаралық мiндеттемелерiнде немесе сәйкесiнше келiсiм шарттарда
қарастырылса.
3 Қосылған құн салығы бойынша декларация толтыру
Қазақстан Республикасының 2001 жылы 12 маусымындағы Салық және
бюджетке төленетiн басқада мiндеттi төлемдер туралы Салық Кодексiне
(ендiгi жерде - Кодекс) сәйкес 2002 жыдың 1-қаңтарынан бюджетке
қосылған құн салығын есептелуiмен уақытылы төлеуiне арналған
қосымшақұн салығы бойынша Декларацияны толтыру тәртiбiн анықтайтын
ережелер жасалды.
Декларация Декларацияның өзiнен (300.00 нысанды) және оған
қосымшадан (300.01-300.11 нысандарынан) тұрады №2 қосымша.
Қосылған құн салығы бойынша үшiн салық салу объектiлерi мен
салық алумен байланысты объектiлер туралы ақпараттарды толықтырып
ашатын қосымшалар.
Декларация толтыру кезiнде:
қағаз жүзiнде - қара немесе көқ сияля қауырсынды немесе шариктi
қаламсаптармен, бас баспа символдарымен немесе баспа құрылғыларымен
толытырылады.
Декларацияны толтырған кезде түзетулер, өшiрулер мен ластанулар
және де +, , %, символдары қолданылмайды.
Көрсеткiштерi жоқ болған жолдар мен төр көздер толдырылмайды.
Қосымшада көрсетiлген мәлiметтер болмаған жағадайда қосымша
ұсынылмайды.
Сәйкесiнше қосымшалар мен қосымша нысандардағы ақпраттардың толық
ашылуын таоап ететiн жолдарды толтырғанда көрсетiлген қосымшалар мен
қосымша нысандар мiндетi түрде толтырылуы керек.
Қосымша нысандардың Жалпы ақпараттары бөлiмi мен Декларацияға
қосыманың Қосылған құн салығын төлеушiлер туралы жалпы ақпараттар
бөлiмiн толтырғанда, Декларацияның Қосылған құн салығын төлеушiлер
туралы жалпы ақпараттар бөлiмiнде көрсетiлген сәйкесiнше барлық
мәлiметтер көрсетiледi.
Соманың терiс мәнi сәйкесiнше жолдың (бағанның) бiрiншi сол
жақтағы тор көзiнде - белгiсiмен белгiленедi.
Декларацияны ұсынған кезде:
бар болу тәртiбiмен қағаздық таралымда, Декларация екi данада
толтырылып, салық органының қойға белгiлеуiмен бiр данасы салық
төлеушiге қайтарылады;
қағаздық таралымда хабарламамен бiрге поштамен жөнелтiлген тапсырыс
хатты пошта немесе басқа ұйымдардың хабарламасымен салық төлеушi
алады;
салық төлеушi салықоргандарынан Декларацияны жөнелту туралы
хабарламаны электрондық поштамен алады.
Қосылған құн салығы бойынша Декларация- 300, 00- нысан
Декларацияның Қосылған құн салығын төлеушiлер туралы жалпы
ақпараттар бөлiмiнде қосылған құн салығын төлеушi келесiдей
мәлiметтердi көрсетедi:
салық төлеүшінiң тiркеу нөмерi;
қосылған қүн салығы бойынша куәлiктiң сериясы мен нөмерi
құрылтайшылық құжаттарға сәйкес толық атауы немесе жеке
кәсiпкердiң тегi, аты-жөнi.
ЭҚЖС –ның коды. Экономикалық қызметтердiң жалпы сыныптамасы
бойынша қызмет түрiнiң коды және олардың үлес салмағы көрсетiледi.
Осы мәлiметтер қосылған құн салығын төлеушiлер- заңды тұлғалар
үшiн де қолданылады.
ЭҚЖС коды (алғашқы бес белгi) олардың үлес салмағының кемуi
тәртiбi бойынша үш негiзгi қызмет түрлерi бойынша көрсетiледi. Үлес
салмағы ондық үлеске дейiн жуықталып пайызпен көрсетiледi(көрсетiлген
қызметтердiң түрлерi бойынша жалпы үлестiк салмақ сомасы 100 пайызға
тең болуы мiндеттi емес екенiн ескеру қажет).
Үлес салмағын есептеу үшiн №1-ПФ (жылдық) мемлекеттiк статистикалық
есеп беру нысанының 1-бөлiмiнiң (Өнiм) 100- жолындағы салық төлеушiлер
көрсеткен мәлiметтер қолданылуы қажет. Қызметтiң әрбiр түрлерi
бойынша үлес салмағы берiлген сәйкесiнше бағанның 100-жолындағы
мәлiметтiң 1-бағанның 100- жолындағы мәлiметтiң арақатынасы ретiнде
анықталады.
Мысалы, ғимараттарды салу негiзгi қызмет түрi болып табылатын
салық төлеушiлер №1-ПФ (жылдық) мемлекеттiк статистикалық есеп беру
нысанының 1-бөлiмiнiң 100-жолында келесдегiдей мәлiметтер көрсетiлген:
Таблица 1.
Қосылған құн салығын төлеушi туралы ақпараттар
Жжол Барлығы Оның қызмет түрлерi бойынша
Көрсеткiштеркоды есептiк жыл
атауы iшiндегi
‚имараттарАвтомобиль Автомобиль жарнама
салу дердiң арендасы
бөлшек
саудасы
45211 код 50102 код 71 100 код 74400 код
1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7
өндiрiлген 100 250 000,0 150000,0 50000,0 35000,0 5000,0
өнiм көлемi
(товарлар,
қызмет
көрсетулер)
мың теңге
Сонымен ЭҚЖС бойынша мәлiметтер келесiдей көрiнiс табады:
ҚЖС I 4 5 2 1 1 II 5 0 1 0 2 III
7 1 1 0 0
үлес салмағын 0 6 0 0 0 2 0 0 0
1 4 0
көрсетiңiз
Құрылыстың үлес салмағы төмендегiдей есептелiнедi
150 000,0(кестенiң 4 бағаны) 250 000,0 (кестенiң 3 бағаны)* 100%
ЭҚЖС басқада кодтары бойынша үлес салақ жоғарыдағы үлгiмен
есептелiнедi.
Банктер, бюджеттiк және сақтандыру ұйымдары ЭҚЖС-да негiзгi
қызметiнiң кодын көрсетедi.
Декларация түрлерi. Кодекстiң 69 және 71 бабтарына сәйкес тор
көздерг мәлiметер толтырылады. Декларация түрiне сәйкес сәйкесiнше тор
көздерге белгi қойылады.
2002 жылдың 1- қаңтарына дейiн қосылған құн салығын төлеушi болып
табылып, 2002 жылдың 1-қаңтарынан кейiн қосылған құн салығы бойынша
есепке тұрған салық төлешiлердi қоспағанда, Алғашқы тор көзiнде белгi
қойылады, егер салық төлеушi оны қосылған құн салығын төлеушi ретiнде
теркелгеннен соң, Декларацияны бiрiншi рет ұсынса.
Келесi Декларацияны ұсынғанда Кезектi тор көзiне белгi қойылады.
Сондай-ақ, 2002 жылдың 1- қаңтарына дейiн қосылған құн салығын төлеушi
болып табылып, 2002 жылдың 1-қаңтарынан кейiн қосылған құн салығы бойынша
есепке тұрған, 2002 жылдың қаңтарына және кезектi Декларацияны ұсынған
салық төлешiлер Кезектi тор көзiнде белгi қояды.
Бұрын ұсынылған Декларациялардағы арифметикалық, техникалық және
басқада қателар нәтижесiнде туындаған өзгертулер мен толықтырулар
жаалған кезде Қосымша тор көзiне белгi қойылады.
Қосылған құн салығы бойынша есептен жою, қайта ұйымдастыру немесе
шығару жағдайында Декларацияда Жою тор көзiне белгi қойылады.
қосылған құн салығы бойынша есепке алу әдiсi Кодекстiң 239- бабына
сәйкес таңдалады. Таңдап алынған әдiске байланысты сәйкес торға белгi
қойылады. Берiлген белгi мiндетi түрде қойылады.
Декларация ұсынылатын салықтық есеп кезеңi. Салықтық есептiк
кезең Кодекстiң 246 –бабаны сәйкес анықталады. Егерде салықтық кезең
тоқсан болып табылса, онда айларды белгiлеуге арналған тор көздер
толтырылмайды. Салықтық кезең арап сандарымен көрсетiледi.
Екеуден кем символды айдың нөмерiн көрсету кезiнде сол жақтағы
тор көз толтырылмайды;
валюта коды;
қосымшаны ұсыну. Қосылған құн салығын төлеушi ұсынылған қосымшаға
сәйкес тор көздердi белгiлейдi.
Қосылған құн салығын есептеу бөлiмiнде:
300.00.001 жолы 300.00. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz