Дамыған елдердегі жанама салық салу жүйесі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе 3
І тарау. Салық жүйесіндегі жанама салықтардың мәні мен ролі 5
1.1 Жанама салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні 5
1.2 Дамыған елдердегі жанама салық салу жүйесі 10
ІІ тарау. ҚҚС төлеу тәртібі мен есептеу әдісі 18
2.1 ҚҚС құрылу ерекшелігі мен есептеу тәртібі 18
2.2 ҚҚС шаруашылық субъектілердің экономикалы әреекетіне әсері 25
ІІІ тарау. Қазіргі жағдайда ҚҚС қызмет ету механизмін жетілдіру жолдары
27
Қорытынды 31
Қолданылған әдебиеттер тізімі 34

Кіріспе

Салық салу механизмі кез келген экономикалық жүйедегі күрделі
мәселенің бірі. Салық салу мемлекеттік реттеудің маңызды әдісі болып
табылады және оның тиімді жүргізілуі әлеуметтік-экономикалық саясаттың
табыстылығына байланысты болады.
Жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді жабуға жұмсалатын және шығарылған
заң негізінде мемлекет арқылы алынатын ерексіз немесе міндетті алымдарды
салықтар деп атайды. Заңмен бекітілген салықтар, алымдар, кеден баждары мен
басқа да төлемдердің жиынтығы нақты критерийлер, белгілер және ерекше
құрамдары бойынша жіктеледі.
Салықтардың тікелей және жанама деп бөлінуі тауарлар мен қызметтер
тұтынушыға салық ауыртпалығын аудару дәрежесін бағалауүшін қолданылады.
Салықтардың тікелей және жанама бөлінуі жөнінде қазіргі кездегі көзқарас
көп ғасырлар дамуының нәтижесінде қалыптасқан. Ал біздің елеміздің
тәуелсіздікті жариялағаннан бері республикамыздың салық жүйесінің қызмет
етуінің он жылдан аса уақыт тәжірибесі бар.
Мемлекетке салық жүйесі елдің экономикалық және әлеуметтік жағынан
маңызды мәселелерді шешу мақсатында, сонымен қатар өндірістің даму қарқыны
мен пропорциясын реттеуді қадағалау үшін де қажет.
Дегенмен елдің экономикасындағы нарықтық өзгерістер және әлемдік
нарықтағы қазіргі кездегі жағдай мемлекеттің қалыптасқан салық жүйесін әлі
де жетілдіруді талап етеді. Қазіргі таңда Қазақастанда Салық кодексі
өңделіп жасалды, ол салық салу негізін және салықты жинау процесі барысында
пайда болатын құқықытық қатынастарды анықтайды.
Нарықтық қатынастардың қалыптасу жағдайында салық саясатының негізгі
бағыты — мемлекет пен салық төлеушілер арасындағы жаңа қатынастарды тиімді
айқындайтын салық түрлерін анықтау болап отыр. Қандай да бір дәрежеде
осындай салықтарға жанама салықтарды немесе тұтыну салықтарын жатқызуға
болады.
Мемлекеттің даму қарқынына және әртүрлі макроэкономикалық
көрсеткіштердің даму деңгейіне байланысты мемлекеттік кірісте салықтардың
үлес салмағы өзгеріп отыруы мүмкін. Атап айтқанда, тікелей салықтар
экономикасы қалыптасқан және тұрақты мемлекеттерді үстем болады. Бірақ, іс
жүзінде барлық мемлекеттерді фискалды саясатты іске асыруда негізгі ролді
жанама салықтар атқарады.
Содан да, оларды қолдануда әлеуметтік қорғалмаған тұрғындар бөлігі
зиян шекпеуі үшін салық салу механизмі нақты қалыптасуы қажет.
Курс жұмысының төмендегідей міндеттері бар:
- жанама салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні мен мазмұнын ашу;
- мемелекеттік бюджет табысындағы олардың үлес салмағын талдау;
- жанама салықтардың алу механизмін қарастыру;
- дамыған елдердегі жанама салықтар жүйесіне қысқаша талдау.

І тарау. Салық жүйесіндегі жанама салықтардың мәні мен ролі

1.1 Жанама салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні

“Салықтар” — бұл белгіленген мерзімде және анықталған мөлшерде
алынатын, заңмен бекітілген міндетті төлемдер.
Салықтардың экономикалық мәні бұл азаматтардан және шаруашылық
субъектілерден ұлттық табыстың белгілі бір үлесін өндіріп алу бойынша
өндірістік қатынастардың бір бөлігі болып табылуда.
Салықтар мемлекттің кірісін қалыптастыран қаржылық қатынастардың бір
бөлігі әрі табиғатты қорғау, құқық қорғау және мемлекттің тағы басқа да
қызметтерін атқару үшін қажет және қоғамның дамуы үшін қажет экономикалық
қатыанстардың құрамдас бөлігі болып табылады. Міне сондықтан да, салықтар
мемлекетке өз қызметтерні атқару үшін аса қажет және салықтарды жою
мемлекетті жоюмен тең десе де болады.
Салық — бұл қаржы ғылымның негізгі түсініктердің бірі. Салықтың мәнін
олрадың атқаратын қызметтерінің көмегімен ашуға болады. ал қызметтері, өз
кезегінде, салық қасиетінің әдісі ретінде сипатталады. Бұл қандай
қаситеттер, олардың қандай түрлері бар екеніне тоқталып өтейік.
Ең біріншісі аса маңызды салықтың бір қызметі — оның қазыналық
(фискалды) қызметі. Осы қызметтің көмегімен салықтың негізгі қоғамдық
бағыты — мемлекетті қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету іске асады.
Мемлекетттік бюджеттің кірістерін салықтарды тұрақты және
орталықтандыру негізінде қалыптастыру мемлекттің өзін ірі экономикалық
субъектіге айналдырады.
Салықтың келесі қызметі бұл бақыдау қызметі. Бақылау қызметінің
көмегімен салық механизмінің тиімділігі бағаланады, қаржы ресурстарының
қозғалысында қадағалау қамтамасыз етіледі, салық жүйесі мен бюджеттік
саясатқа өзгерістер қажеттілігін анықтайды. Салықтың бақылау қызметінің
іске асырылуы, оның толықтығы мен тереңдігі белгілі-бір деңгейде салық
тәртібіне байланысты.
Салықтардың келесі қызметі — реттеуші қызметі өндірістің дамуына әсер
етеді және оның мәні тұтыну мен жинақталу арасында тепе-теңдікті қамтамасыз
ету, яғни халықтың ағымдағы табыстарының бір бөлігін алып қою арқылы
олардың кейбір тауарларды тұтынуына шек қою және оны өндірісті дамытуға
бағыттау. Міне осы салықтың басты қызметтеріне сипаттама берілді, әрі қарай
салықтардың біздің мемлекетімізде ендірілу алғышарттарына тоқталып кетеміз.
Жанама салықтар тұтынуға салынатын салыққа жатады, ал бонустар бір
реттік ірі төлемдер болып табылады. ҚҚС, акциздер және құнды қағаздарға
салынатын салытар жалпы тұтынушыларға, бүкіл республика тұтынушыларына
салынды.
Бұрыңғы Кеңес Одағы кезінде ұзақ уақыт бойы, содан кейінгі Одақ
құлдыраған кезеңде де экономикалық кеңістікте айналымға салынатын салық
болған. Бұл 30-шы жылдары енгізілген салық бюджетке тұрақты түрде кіріс
келіп түсуін қамтамасыз етіп және ірі салық түрі болып есептелген.
1930 жылдардағы салық реформасы бюджетке қаржының толық әрі үздіксіз
түсуі үшін жағдай жасаған, мұнда кәсіпорындардан салық алу екі түрлі
әдіспен іске асқан: тауар бағасында көрініс алатын айналым салығынынң қатаң
белгіленген салық мөлшерлемесі жолымен және кәсіпорындардың табысынан
аударымдар түрінде. Төлемдердің бұндай жүйесі бюджеттің және шаруашылық
есептің мүдделерін толық қамтамасыз еткен. Бұл жүйенің орталық маңызды
мәселесі айналым салығының төлемдерін унификациялау еді. Акцизді қолдану
мүмкін емес болған, өйткені бұл жағдайда белгісіз сандағы мөлшерлемелері
белгілеп және тауарлардың күрделі есебін жүргізу қажеттілігі туар еді.
Қазақстан өте күрделі қиын жағдайға қалып еді, өйткені құрылымды қайта
құру экономикалық тұрғыданұзақ мерзімді және қосымша қаржы ресурстарын
талапетеді, ал бұл іс-жүзінде ол кезде республикамызда жоқ еді.
Кеңес Одағының бар кезінде біздің республика салық салу мәселелері
бойынша өз заңдылық актілері болған жоқ, жалпы салық саясаты Мәскеуде елден
тыс қалыптасып отырған. Мұндай жағдай жас тәелсіз Қазақстанға қолайсыз
болады, бұдан өзгеде еліміздің нарық экономикасында өту қажетті салық
жүйесін қалыптастыруды талап еткен. Осы жағдайлар салық заңдылығы бойынша
заң пакеттерін өңдеу қажеттілігін және 1991 жылдың аяғында оны қабылдауды
айқындады, соның нәтижесінде Қазақстан Республикасының салық жүйесінің
негізі салынған еді. Заң пакеттеріне он төрт заң ендірілді және олар
бұрыңғы ССРО-ның салық салу тәртібінен онша айырмасы жоқ еді. Бұл пакеттегі
негізін құраушы “Қазақстан Республикасының салық жүйесі туралы” Заңы болды,
бұл заңға сәйкес 16 жалпы мемлекеттік, 10 жалпы міндетті жергілікті және 17
жергілікті салықтар мен төлемдер қарастырылған.
Салықтардың жалпы мемлекеттік, жергілікті жалпы міндеттемелік,
жергілікті деп бөлінуі жергілікті бюджетке төлемдердің кепілдік болған, ал
бұл жергілікті биліктің қаржыны өздігінен бөлінуіне ыңғай жасаған.
Айта кетерлік бір жай, кейбір маңызды жалпы мемлекеттік салықтар, яғни
ҚҚС, табыс салығы, акциздер республикалық бюджетке түсіп отырған, ал
кейбірі, яғни азаматтардың табыс салыға, заңды тұлғалардың мүлік салығы,
мемлекеттік баж т.б. жергілікті бюджетке түсіп отырған.
Өнімді сатуға және тұтынуға салынатын салықтың кемшілігі оны қолдау
аймағының шектеулігінде, сондықтан да ол барлық тұтынушығларға біркелкі
бірдей салынбайды, кейбір салық төлеушілер, әсіресе басқа елдерге
экспорттаушы саласында салықты төлемей отырушылар бар.
Әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, салық төлеушілерге табысқа
тікелей салықты өсірудің орнына олардың шығыстарына салықты өсіру қолайлы
болып отырған.
ҚҚС салық жүйесіне енгізуде мемлекет өз алдына келесі мақсаттарды
қойған:
• Бюджеттің кіріс бөлігінің тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында салық
салыну базасын кеңейту;
• Салықтан түсетін түсімдерді инфляциялық құнсызданудан сақтау;
• Тұрақсыз экономика жағдайында бюджеттің тұрақты кіріс көзін қалыптастыру;
• Төлем қабілетінен артық сұранысты төмендету арқылы келесі екі мәселені
шешу: тауар тапшылығын жою және инфляцияның қарқынды өсуін төмендету.
Қазақстан республикасында 28% мөлшерімен ҚҚС енгізу бір жағынан
бағаның өсуіне, ал екінші жағынан бағадан сатып алу қабілеттілігінің қалып
қоюына әкелді. Соның нәтижесінде көптеген кәсіпорындар, соның ішінде
ауылшаруашылық өндірістері өзін өзі қаржылардыру процесін және жәй ғана
қайта өндіру процесін қамтамасыз ету қабілеті болмады. Бұл мемлекеттік
бюджеттен қаржының көп бөлігін қажет етті, соның салдарынан оның тапшылығы
өсті.
Ең толық анықтама Қазақстан республикасының “Салықтар және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер” туралы Заңда берілген, мұнда “Жанама
салықтар — бұл тауарларға және көрсетілетін қызметтерге, олардың бағасына
үстеме ретінде қосылатын салықтарды жатқызамыз, олар саық төлеушінің кірісі
мен мүлкіне тікелей байланыссыз болады”.
Жанама салықтардың қолайлы жақтары да сөзсіз, оларға төмендегілерді
жатқызуға болады:
1. Жанама салықтарды дұрыс пайдалана білсе, мемлекетке үлкен қаржы
түсімдерін түсіреді. Мысалы, ҚҚС қазіргі күні бюджеттік түсімдердің ең
негізгі көзі болып отыр.
2. Жанама салықтар салық төлеушілерге көп салмақ салмайды, өйткені олар оны
бөліп кіші бөліктермен төлеп отырады.
3. Жанама салықты төлеу, олар күнделікті тұрмысқа аса қажетті зат болмаса,
тек төлеушіде ақша болған кезде ғана төленеді. Ал тікелей салықтар салық
төлеушінің жағдайына қаратпай белгілі бір мерзімде төленуін талап етеді.
4. Жанама салықтар мемлекетке салық төлеушілердің одан іс тәжірибеде бас
тарта алмайтындығымен пайдалы.
5. Жанама салықтарды жинау да тікелей салықтарды жинаумен салыстырғанда
жеңіл, өйткені салықтардың көп бөлігі көтеріп жүруші болады, ал оны,
әдетте, өндіруші немесе сатып алушы ғана төлейді.
Міне, жанама салықтардың осындай позитивті жақтары оны кеңінен
қолдануға әкеліп, ал бұл өз кезегінде негативті нәтижелер беруі әбден
мүмкін, сондықтан да жанама салықтар мен тікелей салықтар арасында тепе-
теңдікті қамтамасыз ететін ұтымды шешім қабылдануы керек.
Атап айтқанда, жанама салықтармен тек тұрмысқа екінші ретте қажетті
заттар ғана салынуы тиіс, өйткені жанама салықтар тауарлардың бағасының
өсуіне әкеледі, ал мемлекет халықты кедейліктен, аштықтан, ауырудан сақтауы
үшін бірінші реттік тұрмысқа қажетті өнімдердің бағасын төмен деңгейде
ұстап тұруы тиіс. Сондықтан да бұл тауарларға салық салынбауы керек.

1.2 Дамыған елдердегі жанама салық салу жүйесі

1967 қабылданған заң жиынтық айналымнан алынатын салықтан (өзіндік
айналым сабақтас баспалдақтар айналымы) айналымның кезекті кезеңіне
салынатын салықтан тазартылған айналым салығына, яғни қосылған құн салығына
өтуді білдірді.
Қосылған құн салығы бұйымның бағасының өндірісі, қайта өңдеу және
өткізудің әрбір стадиясындағы өсімінен алынады. Қосылған құн өзімен бірге
пайдалынған шикізаттың, материалдардың, жартылай фабрикаттардың, отыннң,
электр қуатының және келісім бойынша орындалған жұмыстыңшегеріп
тастағандағы тиеліп жөнетілген құнды ұсынады. Заң салық салу бойынша
жеңілдіктер мен жеткізулер сипатын анықтайды. Мысалы, теңіз флоты мен
азаматтық авиация үшін экспортқа шығарылатын тауарлар, несиелік операциялар
мен бағалы қағаздармен жасалынатын операцияларға салық салынбайды.
Әдетте, салық ставкасы 16 пайызды құрайды. 7% жеңілдетілген ставка
азық-түлік өнімдеріне (ішімдік сусындары мен кафе, мейрамхана
айналымдарынан басқа) және өнер туындыларына қолданылады.
Қосылған құн салығы бюджеттің барлық үш түріне (федералды, жердің және
жергілікті) бөлінеді. ГФР-да қосылған құн салығы табысты реттеуші қайнар
көзі ретінде қызмет етеді. Оның көмегімен ағымдық бюджеттерді
қалыптастырғанда жерді қаржылық жағдайда тегістеу жүргізіледі. Әрбір 2-3
жыл сайын федералдық үкіметпен жердің қаржылық органдары қосылған құн
салығы болуы туралы келіссөздер жүргізеді. 1992 жылы ол былай бөлінді: 60
пайызы — федералды бюджетке, 35 пайызы — жердің бюджетіне, 5 пайзы
жергіліктіге.
Германия Федерациясының салық заңдарына сәйкес тұтынуға салынатын
салықтар жекелеген тауарлардың тұтыну мен қолданудан алынатын алым ретінде
анықталынады.
Тұтынуға салықтар фискалдық қатынастардағы салық салу нысандарының
ішіндегі бірден-бір тиімдісі болып табылады. ГФР-да жасалған зерттеулерге
сәйкес, оларды жинауға жұмсалған шығындар осы салықтардан алынатын барлық
түсімдер шамасына 0,7% құрайды. Негізінен салық салуға көрсетілген
тауарларды шығаратын кәсіпорындар санының аздығы тұтыну салығының жоғары
тиімділігін қамтамасыз етеді.
Көптеген экономистердің айтуынша, ГФР-да тұтыну салығы салуға
жатқызылатын таурлардың қатаң сыныпталуы жоқ. Бірінші әлемдік соғыс кезінде
әскери-теңіз флотын қаржыландыру үшін енгізілген шарапқа салық қазіргі
уақытқа дейін салынады.
Неміс фирмалары шетелге тауар шығаратын кезде қосылған құн салығын
төлеуден босатылады.
ГФР-дағы импортқа кедендік салық салу тауарлардың жекелеген топтары
бойынша ерекшелінеді. ГФР өнеркәсібі мүдделі импорттағы көптеген шикізаттық
және жартылай фабрикаттар үшін, не кедендік баж белгіленбейді, не олардың
мөлшері елеусіз.
1949 жылы қосылған құн салығын француз экономисі П.Лоре өңдеп, 1954
жылы Францияда енгізді.
Соңғы 30 жыл ішінде түсімдер сомасы бойынша жанама, оның ішінде
қосылған құн салығы басым болып табылады.
Франциядағы салықтарды үш топқа топтастыруға болады, табысты алушыдан
оны алу сәтінен бастап алынатын табыс салығы; табыс жұмсалғанда тұтынушыға
салынатын салық; меншіктен алынатын, яғни затқа айналдырылған табыстан
алынатын капиталға салық. Сондай-ақ, елдің салық жүйесі тұтынуға салық
салуға бағытталған. Табыстар мен меншікке салық салу қалыпты болып
табылады.
1988 жылы Францияда қосылған құн салығы бойынша 4 ставка әрекет етті:
5,5% — бірінші қажеттілікті тауарлар мен қызмет көрсетулер (ішімдік
пен шоколадты қоспағанда азық-түлік өнімдері, дәрі-дәрмек, көлік);
7,0% — мәдени қолданыстағы тауарларға қысқартылған ставка;
18,6% — барлық тауарлар мен қызметтерге қалыпты тавка;
33,33% — машина, ішімдік және темекіге шекті ставка.
Қосылған құн салығы европалық салыққа айналады. 1977 жылы қосылған құн
салығы ставкасына сәйкес ЕЕО мүше-елдер бір-бріне жақын болу үшін қосылған
құн салығына Еуропалық директив қабылдады. Францияда қосылған құн салығы
бойынша ең жоғарғы ставка болғандықтан, олардың орташа еуропалық деңгейге
төмендеу тенденциясы байқалды. Сонымен, 1989 жылы келесідей 3 ставка әрекет
етті: 5,5%, 18,6%, 54,8%. Кейін ЕЕО шеңберінде екі: 18,6% — қалыпты және
5,5% — төмендетілген ставкалар әрекет етуде.
Франция заңдарында қосылған құн салығынан екі салықтық — мүлдем және
мүмкіндікті босатулар қарастырылған.
Қосылған құн салығынан мүлдем босатуға сатып алу және сату кезінде
әртүрлі ставкалар нәтижесінде экспорт пен импорт бойынша қосылған құн
салығы компенсацияға жатқызды.
Сондай-ақ, қызметтің 3 түрі салықтан босатылады:
• Дәрігерлік көмек;
• Бастауыш, орта, жоғары және кәсіби білім беру;
• қоғамдық және қайрымдылық сипаттағы қызметтер.
Сонымен қатар, сақтандырудың барлық түрлері, казино, лотереялар
босатылады.
Ұсақ кәсіпорындар (тауар айналымы 3 млн. франк немесе қызмет көрсетуі
0,9 млн. франк) жыл ішінде декларация толтыру мүмкіншілігін иеленеді. Тауар
айналымы 500 мың франк немесе қызметі 150 мың франк ұсақ кәсіпорындар
декларацияны жылына бір рет толтырады.
Ауыл шаруашылығында қосылған құн салығы бойынша оңайтылған нысаны мен
төлем схемасы қолданылады. Декларация жылына бір рет толтырылады, жылдың
қортындысы бойынша алдағы жылдағы қосылған құн салығынан 15 мөлшерінде
тоқсан сайын қайта есептеумен төленеді.
Францияда 3 млн. жуық қосылған құн салығының төлеушілері бар. Әдетте
декларация негізінде ай сайын қосылған құн салығы бюджетке енгізіледі.
Кәсіпорындар салық орталықтарына декларация мен бірге салықты төлеген чекті
ұсынады. Тауар айналымының көлеміне байланысты қосылған құн салығын
төлеудің тоқсандық және жылдық мерзімдері қолданылады.
Тауарлар экспорты жағдайында кәсіпорындарға қосылған құн салығы
бойынша компенсация ай сайын жасалынады. Ал қалған түрлеріне (мысалы,
фермер тракторды 18,6% ҚҚС-пен сатып алса, ауыл шаруашылығы өнімдері 5,5%-
пен өткізілген) компенсация тоқсан сайын жүзеге асырылады. Әкімшілік жыл
сайын 65 млрд. франк шамаға жуық сомаға немесе жалпы салық сомасынан 12%
компенсация жасайды.
Инвестицияға бағытталған қосылған құн салығы сомасынан жасалатын
шегерімдерге қосылған, инвестиция жасайтын кәсіпорындар ҚҚС бойынша
жеңілдікті иеленеді.
Қазіргі ауқытта әлемнің 40-тан астам елі, оның ішінде еуропалық
елдердің көпшілігінде қосылған құн салығықолданылады. ҚҚС-тық осындай дамуы
оның ставкасы санының қысқаруы мен есептеу әдісінің жетілдіріулуімен
түсіндіріледі. ҚҚС жерлердің бюджетіне түсетін ГФР-нан ерекшелігі,
Францияда ҚҚС орталық бюджетке толығымен түседі. Сонымен қатар, жергілікті
билік органдары мемлекеттен қосылған құн салығы есебінен дотация алады.
қосылған құн салығының бөлігі — 1,4% ЕЭА қажеттілігіне жұмсалады.
Ұлыбританияда жанама салықтарға қосылған құн салығы, кедендік баж,
акциздер, гербтік алымдар жатқызылады. Баждар мен акциздер басқармасының
жетекшілігіне жанама салық салудың барлық жүйесі берілген (гербтік алымнан
басқасы).
Жанама салықтар құрылымында қосылған құн салығы — 39%, кедендік баж —
35%, мұнай өнімдеріне акциз — 13%, темекіге — 6,6%. Ішімдікке акциз — 5,1%,
ойындық бизнеске салық — 1,1%, басқа табыстар — 0,2% құрайды.
Бұл салық түрі 1973 жылы 1 көкекте енгізілді. Осы жылы ЕЕО-на
мүшелікке енді. Англия, Солтүстік Ирландия, Шотландия және Уэльс, Мэн аралы
аумақтарына таратылды.
Ұлыбританияның салық жүйесі айырықша белгісі болып мемлекттік
бюджеттің негізгі табыстарын бірдей үлесте жанама салықтардың ішінде
қосылған құн салығы мен кедендік баж алатындығы табылады. Шағын бизнеске
салық салу кезінде азайтылған ставка қолданады.
1988 жылдан бастап Италияда жанама салықтар мемлекеттік бюджет
табыстарын шоғырланудың басым нысаны болып табылады.
Италияда қосылған құн салығы 1 қаңтар 1973 жылы Еуропалық экономикалық
одақтасушы-елдер өздерінің қаржылық жүйелерін жақындату бойынша қабылданған
шешімін жүзеге асыру тәртібімен енгізілді, 3 жылдан кейін бұл басқа да
елдерге қолданылды. Қосылған құн салығы бұрын болған айналымға салық пен 20-
дан астам акциздерді ауыстырып, жанама салық алуды біршама жеңілдетті.
Қазіргі уақытта бұл салық жанама салықтардың жалпы сомасынан 67%-ті
құрайды.
Қосылған құн салығы басым көпшілігі соңғы тұтынушыға бағытталған
тауарлар мен қызмет сатып алушылардан алынады. Қосымша құн салығының аралық
төлеушілері болып өнекәсіпшілер, саудагерлер, қол өнершілер, сондай-ақ
әртүрлі ұйымдар, оның ішінде қоғамға, оларың қалыпты қызмет етуі барысында
тауарлар мен қызметтерді ұсынатын мемлекеттік ұйымдар да табылады.
Қосылған құн салығы алынбайтын жағдайлар ұлттық табыстың өсуіне
әкелмейтін, тек оларды қайта бөлуді ұсынатын операцияларға қатысты
қолданылады. Оларға әрекеттенуші компаниялардың акцияларын, облигацияларын,
жерін алу-сату, несие ұсыну, кәсіпорындарды қосу мәмілелері және басқалар
жатқызылады.
Италиядағы жанама салық салудың айырмашылықты сипаты, ол қосымша құн
салығы бойынша бірнеше сараланған ставкалардың бекітілуі мен салық алудың
оңайтылған жүйесінің қолданылып. Сонымен бірге қоспалы құн салығы жанама
салығы жанама салықтардың арасында жетекші орынды иеленеді.
Сомымен дамыған елдердің салық жүйелері көптеген түрлі экономикалық
саяси және әлеуметтік шарттардың әсерінен қалыптасқан.
Салықты іріктеу оның құрылымын алу ставкалары биліктің әр түрлі
деңгейдей фискалдық өкілеттік, салық базасы, салықтық жүйелер бір-бірінен
ерекшелінеді.
Әртүрлі табысқасалыққа жекелеген елдер экономикасының салыстырмалы
тәуекелділігі біркелкі емес және тербелмелі.
1975 жылға дейін экономикалық ынтымақтастық даму ұйымының (ОЭСР)
көптеген елдерінде тұтынуға салықтық, өзгеріссіз үлесі байқалады.
70 жылдардың екінші жартысында тұтынушыларға салық үлесінің өсу
тенденциясы байқала бастады.
Көптеген елдерде тұтынушыға салықтың үлесі, акциз үлесі, кедендік баж
бірдей.
Біріншісінің ролі үлесі артып отырса, 80 жылдары соңғысы төмендеді.
Тікелей (компанияның табыс салығы) жанама (тұтынушы табысына салық, акциз,
кедендік баж) салықтардың жалпы көрінісі осындай.
Тікелей салықтар Германияда, АҚШ-та, Жапонияда, жанама салықтар
Франция мен Италияда басым болса, тең салмақтандырылған құрылымды
Ұлыбритания иеленед.
Германия мен АҚШ-та тікелей салықтардың рөлі артса, Жапония мен
Италияда — жанама салықтардың рөлі артқан.
Осы елдердің салықтар құрылымы өзгерістер салық салудың одан әрі
дамуынан экономикалық өсуі мен инфляцияның жанама салықтардың алынатын
табыстарға емес, тікелей салықтардан алынатын табыстарға әлде қайда әсер
ететіндігіне негізделген.

ІІ тарау. ҚҚС төлеу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.