Салықтық бақылаудың классификациясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 3
І Салықтық бақылаудың мәні, маңызы 4
1.1 Салықтық бақылаудың қаржылық бақылау жүйесіндегі орны 4
1.2 Салықтық бақылау қағидалары, бағыттары 8
ІІ Салықтық бақылау механизмі, классификациясы 11
2.1 Салықтық бақылау нысандары, жүргізу әдістері, тәртібі мен кезеңдері
11
2.2. Салықтық бақылаудың классификациясы 18
III Салықтық бақылауды жетілдіру бағыттары 20
Қорытынды 24
Қолданылған әдебиеттер 25

Кіріспе

Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылық көзі болып табылады. Мемлекет
құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта
құрылуымен, жаңаруымен қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және
сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет.
Салықтар – мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі.
Салық жүйесін анағұрлым тиімді пайдалану үшін салықтың мәнін, орнын
және рөлін дұрыс түсіну қажеттілігінің маңызы зор.
Курстық жұмыстың мақсаты қаржылық бақылау түрі салықтық бақылаудың
Қазақстан Республикасындағы жетілдіру бағыттарын анықтау.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде салықтық бақылау оның қаржылық
бақылау жүйесіндегі орны, ролі, салықтық бақылау қағидалары, қызметтері,
мақсаты, салықтан жалтарудың себептері көрсетілген.
Курстық жұмыстың екінші бөлімінде салықтық бақылаудың механизмі, яғни
салықтық бақылау элементтері, оның объектісі, субъектісі, пәні, түрлері,
нысандары, оны жүргізу әдістері мен тәсілдері, құжаттары, кезеңдері,
тәртібі және салықтық бақылау классификациясы ашып көрсетілген.
Курстық жұмыстың үшінші бөлімінде Қазақстан Республикасындағы салықтық
бақылауды жетілдірудің салықтық бақылаудың сапасы мен тиімділігін
жоғарлату, салықтық аудиттің электронды бақылау жүйесін енгізу сияқты
бағыттары көрсетілген.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі қазіргі кезде өзінің қалыптасып
одан арі даму кезеңінде. Салық жүйесінің ұдайы өзгеріп, жетіліп отыруы
заман талабы.
Салықтық бақылаудың ұйымдастырылуы мен оның қызмет істеуі барынша
назар аудартады, өйткені салық салу саласындағы мемлекеттің мүдделері күн
сайын нақ соның шеңберінде барынша мол көлемде жүзеге асырылып жатады. Ал
мұның өзі салықтық бақылаудың қызмет істеу тетігін зерттеуге деген басым
қызығушылықты туғызады.

І Салықтық бақылаудың мәні, маңызы

1.1 Салықтық бақылаудың қаржылық бақылау жүйесіндегі орны

Салықтық бақылау дегеніміз – салық қызметі органдарының салық
заңдарының орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы
жарналарының және мемлекеттік-әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік
аударымдардың толық және уақтылы аударылуын бақылау.
Салықтық бақылаудың қаржылық бақылаудың бір түрі болғандықтан,
біріншіден, қаржылық бақылаудың мәнін анықтайық.
Қазіргі қаржылық теория қаржылық бақылауды шаруашылық субъектілерінің
қызметін қаржылық тексеру мен басқа сұрақтарға байланысты операциялар мен
іс-қимылдар жиынтығы сияқты анықтап қаржының бақылау қызметтерін жүзеге
асыратын формасы ретінде қарастырады.
Қаржылық бақылаудың мәні мен қызмет ету аясы туралы қаржы ғылымында
бірнеше көзқарастар айтылған:
1) қаржылық бақылау мемлекеттің және жергілікті басқару органдарының
ақшалай қаражаттарын бөлу, қайта бөлу, қолдану жағдайында пайда
болатын қатынастар аясында жүзеге асырылады.
2) қаржылық бақылау бюджетке табыстық түсімдерді жоғарлату, оны
жоғарлату резервтерін анықтау, қаржылық құқық бұзушылықтар табу
бюджеттік, қарыздық және меншік қаражаттарды дұрыс тиімді және
үнемді заңды түрде қолдану мақсатында жүзеге асырылады.
3) қаржылық бақылау бақылау құқықтарымен заңға сәйкес белгіленген
мемлекеттік және басқа да органдар қызметтер арқылы жүзеге
асырылады.
Нарықтық қатынастар жағдайында қаржылық бақылаудың маңызы мынада
көрінеді, яғни оны жүргізу кезінде біріншіден, мемлекеттік және қоғамдық
органдардың, кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржылық қызмет процесіндегі
белгіленген тәртіпке байланысты талаптарды орындау, екіншіден, мемлекеттің
міндеттеріне сәйкес жүзеге асырылатын іс-әрекеттердің экономикалық
қажеттілігі мен тиімділігі тексеріледі.
Қаржылық бақылаудың бір түрі деп салықтық бақылауды жатқызады. Оның
пайда болуы салықтардың объективті категориялары мен қаржылық қатынастар
бөлігі салықтық қатынастардың болуымен түсіндіріледі.
Салықтар – бұл жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруда
қолданылатын қоғамдық өнімнің бөлігін қайта бөлу мақсатында мемлекетпен
белгіленген және мәжбүрлеп өндіру кезіндегі заңды және жеке тұлғалардың
бюджетке төлейтін міндетті төлемдері (1). Бұдан салықтардың бюджетке толық
және уақытылы түсуін мемлекеттің қамтамасыз ететіндігі оның мұқтаждығында
екенін көреміз. Бұл төлемдер мәжбүрлеп өндіріледі және салық төлеушілер өз
мүмкіндігінше мемлекетке өз ақшалай қаражаттарының аз бөлігін беруге
тырысады. Яғни салықтық қатынастар аясында мемлекет пен салық төлеушілер
мұқтажы қарама-қарсы болып табылады. Соған байланысты салық төлеушілер өз
салық міндеттерін толық деңгейде орындау үшін мемлекет салықтық бақылаудың
жүйесін құрды. Салықтарды мәжбүрлеп өндіру мен төлеу біржақтылық сипатқа
ие, яғни мемлекетпен бекітіледі және жүргізіледі, бұл қазақстандық ғалымдар
көзқарасына сәйкес келеді:
Профессор А. Худяков пен Н. Наурызбаев “Налоги: понятие, элементы,
установление, виды” кітабында салыққа мынадай анықтама береді: “Салық –
өкілетті орган ретінде мемлекетпен бекітілген құқықтық негізде ақшалай және
натуралды түрде белгілі бір мерзімде және белгілі бір мөлшерде
қайтарылмайтын, эквивалентсіз және тұрақты түрде мемлекеттің мәжбүрлеу
шаралары негізінде мемлекеттің табысын құрайтын төлемдер болып
табылады”(2).
Профессор Г. Карагусованың айтуынша: “ Салықтар дегеніміз – шығарылған
заңға сәйкес мемлекетпен мәжбүрлеу негізінде және жалпы мемлекеттік
қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатындаалынатын алымдар”(3).
Қазіргі ғылыми әдебиеттерде ресей ғалымдары салықтық бақылауға,
салықтық бақылау қызметіне бірнеше анықтамалар берген.
Е.В. Поролло салықтық бақылау мәнін ашуға екі көзқарас білдірген:
“Салықтық бақылаудың мәнін екі жақтан қарастыруға болады: біріншіден,
экономиканы мемлекеттік басқарудың функциясы немесе элементі ретінде,
екіншіден, салықтық заңнаманы орындаудың арнайы қызметі ретінде... Салықтық
бақылаудың бұл екі жағы бір-бірінен ажырамас біртұтастылықты құрайды. Онда
салықтық бақылауды өзінде әртүрлі статистикалық элементтері мен олардың
динамикалық өзара іс- қимылы бар үзіліссіз даму мен жетілдіруді қамтитын
классикалық кибернетикалық жүйе ретінде көреміз”(4).
А.В. Брызгалин ойынша “ салықтық бақылау – арнайы (тек салықтар мен
алымдар деңгейінде) ведомстволық үстінен (ведомстволар деңгейінен емес)
жүргізілетін мемлекеттік бақылау...”(5).
Е.Ю. Грачева мен Э.Д. Соколова өкілетті органдар қызметіне байланысты
айтады: “Салықтық бақылау – жалпы мемлекеттік қаржылық бақылауға жатады
және салық заңнамасының талаптарын орындалу мен есептелуін, бюджеттік және
бюджеттік емес қорларға салықтар мен алымдардың толық және уақытылы түсуін
қамтамасыз ететін органдардың қызметінің салықтық құқықтың регламентациялау
нормалары сияқты анықталуы мүмкін”(4).
О.А. Макарова сәйкес салықтық бақылауды “салық кодексіне сәйкес салық
органдарының лауазымды тұлғаларының қызметі салықтар мен алымдарды төлеу
жәнедұрыс есептеу, сонымен қатар салықтық құқық бұзышылықтарды және
себептерді болдырмау мақсатында жүзеге асырады” дейді (4).
Жоғарыда келтірілген анықтамаларға сәйкес ғалымдар салықтық бақылаудың
мәнін ашуда олардың көзқарастары, ойлары бір екеніне көз жеткіземіз.
Салықтық бақылау – бұл қаржылық бақылау элементі және салықтық
механизмнің бөлігі. Салықтық бақылау қызметтері салық салудың барлық
жүйесін қамтиды,сонымен қатар әр салық түрі, салықтық топтар, салық
төлеушілер топтары, аймақтары бойынша жүзеге асырылады. Салықтық бақылау
бухгалтерлік есеп пен есептіліктің, салық салудың заңнамалық негіздерінің
ережелерін орындауды қамтамасыз ете отырып,барлық экономиканықамтиды (1).
Салықтық бақылаудың пайда болуының себептері объективті сипатқа ие.
Меншік құқығы бойынша белгілі мүлкі бар салық төлеуші өзінің жеке мүлкін
салық органдарынан әрқашан да қорғауға тырысады.
Салық төлеушінің салық төлемдерінің мөлшерін азайтуы өз мүддесіне және
басқа жағынан мемлекеттің салық қатынастарына әсерін тигізеді. Мұндай
жағдайда мемлекет салық қатынастардағы қоғамның мүдделерін қорғай отырып әр
нақты салық төлеушінің салықтық заңнамаға сәйкес өз міндеттемесін орындауы
үщін онымен өзара жұмыс жасау үшін арнайы механизм құру керек. өкілетті
орган мен салық төлеуші арасындағы өзара қарымқатынастар жүйесін заңды
түрде қадағалау үшін мемлекет қоғам мен жеке тұлғалар мүдделері балансын
нарықтық экономика жағдайында салықтық құқықтық қатынастар субъектісінің
экономикалық қызметіне араласпау туралы конституциялық шектеулерді ескере
отырып құру керек.(4)
Нарықтық қатынастарға өткен кезден бастап және қаржылық бақылаудың жаңа
объектілері мен субъектілері пайда болғаннан салықтық бақылауды бақылаудың
жеке түрі деп есептеуге қажеттілік туындады.
“Қазақстан Республикасының қаржылық құқығы” кітабының авторы профессор
А. Худяковтың ойынша: “ Салықтық бақылау бюджеттік бақылауға жатады. Барлық
салықтар бюджетке түскен кезде, мұны бюджеттік бақылаудың түрі ретінде
қарастыруға болады, яғни ақшалай қаражаттар қорын құрады. Бірақ
Қазақстандағы қаржылық құрылымға сәйкес салықтар бюджеттің ғана емес,
сонымен қатар, басқадай ақшалай қорлардың табыс көзі, онда салықтық бақылау
қаржылық бақылаудың жеке түрі болып табылады. Мұны Қазақстан
Республикасының Қаржы Министрлігінің салық инспекциясы мен жергілікті
органдар субъектілері дәлелдейді”(6).
Салықтық бақылаудың қажеттілігін салық төлеушілердің салық салуды
азайтуға ұмтылысы көрсетеді. Қазіргі кезде салықтан жалтарудың көп әдістері
мен тәсілдері қолданылады. Осының салдарынан көп мөлшердегі салық
төлемдерін мемлекет кем алады.
Теория жүзінде салықтан жалтарудың: моральдық, саяси, экономикалық және
техникалық деп аталатын төрт түрі болады (1).
Салықтан жалтарудың моральдық себебінің мәні – салық төлеушілердің
көпшілігі, өз пікірлерінше, салық жүгінің тым ауырлығын уәжге келтіріп,
өздерін салыққа қарсы тұруға құқылымыз деп есептейді. Мемлекеттің бюджеттен
қаржы бөлуі арқылы іске асырылатын қоғамдық қажеттіліктер көбіне-көп
салықтардың есебінен қалыптасатынын салық төлеушілер объективтік болмыс
ретінде ұғына бермейді. Экономикалық саясаттың бағыт-бағдарларын белгілеген
кезде оған жұмсалатын шығындарды сүйрелеу үрдісін салықтан жалтарудың саяси
себептеріне жетқызуға болады. Салық төлеуші салықтан жалтару арқылы пайда
келтірсе, бұл экономикалық себеп болады. Салықтан жалтарудың техникалық
себептерінің астарында ұлттық салық заңнамасындағы бытысқандық пен
күрделілік жатады. Салық салудың, салықты есептеудің техникалық тұрғыдан
күрделілігі салық төлеушіге, заңдарды бұзбай-ақ, салықтан жалтарып кетуге
мүмкіндік береді.
Осылайша, салықтан жалтарып кетудің себептері көп, алайда олардың
қандай болғанына қарамастан, мемлекетке тиесілі салық төлемдерін төлемеуге
қарсы тұру қажет, мемлекеттік салық бақылауының ең үлкен ролі де міне
осында. АҚШ-тың әйгілі саяси қызметкері Б. Франклин (1706-1790) былай деп
айтып кеткен болатын: “Әрбір адам өлуге және салық төлеуге міндетті”.

1.2 Салықтық бақылау қағидалары, бағыттары

Салықтық бақылауды ұйымдастыру салықтық бақылаудың тиімді жүзеге
асырылуы жиынтық қағидаларға негізделеді (4). Салық салу аясындағы
бақылауды жүзеге асыратын салықтық бақылау субъектілері берілген
қағидаларды ұстану керек. Біріншіден, бұл жалпы құқықтық қағидалар.
1. Заңдылық қағидасы.
Бұл қағида заңнамалық актілердің және оларға негізделген нұсқамалардың
басқа да құқықтық актілерінің қатаң орындалуын білдіреді. Сонымен қатар,
салықтық бақылау шеңберіндегі кез келген іс-әрекет қолданыстағы заңнамаға
негізделген болуы тиіс.
2. Құқықтық теңдік қағидасы.
Салық салуға байланысты бұл қағидада салықтар мен алымдардың кемсітушік
сипаты болмайды және ол әлеуметтік, нәсілдік, ұлттық, діни және тағы басқа
шарттарға байланысты қолданыла алмайды.
3. Азаматтың және адамның құқығын қорғау қағидасы.
Конституцияға сәйкес адамның құқығы мен бостандығы ең жоғары құндылығы
болып саналатындықтан, салықтық бақылауды жүзеге асыратын өкілетті органдар
мен тұлғалар салық төлеушілердің ар-намысын түсірмеуі қажет.
4. Жариялылық қағидасы.
Бұл қағида барлық ұйымдар мен өкілетті органдар азаматтарына ашық және
жариялы түрде және ақпараттар алу мүмкіндігі болуы керек.
5. Жауапкершілік қағидасы.
Бұл қағида бойынша құқық бұзушылықты жасаған тұлға құқықтық
жауапкершілікке тартылады. Салықтық бақылауы кезінде салық төлеушінің
салықтық құқықтық бұзушылықтарын жазбаша түрде құжаттарына енгізеді.
6. Құқықты қорғау қағидасы.
Салықтық қатынастардың дамуының, сонымен қатар, салықтық бақылауды
жүргізудің кезкелген кезеңінде субьектілердің құқығын қорғау туралы
кепілдік берілуі тиіс. Бақылау қызметін жүзеге асырудың кезкелген кезеңінде
салықтық органдардың іс-қимылы мен актісінің қорытындысымен бақыланып
отырған субьект келіспеуі мүмкін. Құқықты қорғау қағидасы бойынша бақыланып
жатқан ұйымдарға немесе жеке тұлғаларға салықтық бақылауды жүргізу кезінде
сәйкес обьектінің өкілетті органдар мен лауазымды тұлғалардың заңсыз
талаптарын орындамауға құқығы бар.
Жалпы құқықтық қағидалардан басқа бақылау қызметін басқарудың ерекше
түрі ретінде қарап, ресей ғалымдары мен экономистері салықтық бақылауға тән
жалпы қағидаларды белгілеген (4).
1. Тәуелсіздік қағидасы.
Бақылаудың басқару қағидаларының Лим декларациясы бойынша бақылау
органдары өздері тексеретін ұйымдардан тәуелсіз және басқалардың әсер
етуінен қорғалған болса ғана өз міндеттерін обьективті және тиімді
орындайды. Бірақ мемлекеттік органдар мүлдем тәуелсіз болмайды, себебі олар
жалпы мемлекеттің бөлігі болып табылады, жоғарғы бақылау органы өзіне
қойылған міндеттерді жүзеге асыру үшін қажетті мөлшерде қызметтік және
ұйымдық тәуелсіздігі болу керек.
2. Жоспарлылық қағидасы.
Бұл қағида қызметіне бақылауды кезең-кезеңдеп жүргізу тән болып
табылатын кез келген бақылау қызметі жоғары деңгейде әзірленіп, нақты уақыт
шеңберінде жоспарлануы керектігін білдіреді. Яғни салықтық бақылау жоғарғы
деңгейде дайындалып, мерзімдері қойылуы және шаруашылық субъектілерінің
тексеру кезектілігі белгіленуі қажет.
3. Бақылау жүйелілігі қағидасы.
Берілген қағидаға сәйкес, бақылау қызметі тізбекті сипатқа ие және оның
кейбір іс-әрекеттері белгілі бір мерзім ішінде қайталанады.
4. Әділдік және сенімділік қағидасы.
Салықтық бақылау нәтижесінің әділдігі мен сенімділігі қағидасы бойынша
өкілетті орган басшысының шешімі салықтық бақылауды жүргізу кезінде пайда
болған нақты жағдайға сәйкес келуі керек және салық төлеушінің жасаған іс-
әрекеттері салықтық заңнамаға сәйкестігісәйкессіздігі туралы нәтиже
қамтылуы керек.
5. Бақылау нәтижелерін құжатты түрде рәсімдеу қағидасы.
Бұл қағида бойынша салықтық бақылауды жүргізу кезінде анықталған
фактілер, іс-қимылдар мен оқиғалар сәйкес реквизиті бар құжаттарда жазылуы
керек.
6. Басқа мемлекеттік органдармен мәліметтерді айырбастау және өзара
пайдалану қағидасы.
Бақылау қызметінің нәтижелерін жүзеге асыру үшін, әсіресе, заңнамалық
құқық бұзушылықтар кезінде бақылау органдары жауапкершілік шараларын
қолдану сәйкес билігі бар басқа мемлекеттік органдардан көмек сұрауы керек.

Жоғарыда аталған жалпы құқықтық қағидалар мен бақылау қызметінің
қағидалары салықтық бақылаудың қағидалар жүйесін жоймайды, бірақ оны
ұйымдастырудың негізін қалаушылары болып табылады.
Салықтық бақылаудың негізгі қызметтеріне мыналар жатады:
- салық түсімдер есебінен әртүрлі деңгейдегі бюджетке төлемдердің
түсуін қамтамасыз етеді;
- салық төлеушілердің жағынан салықтық заңнаманың дұрыс жүзеге
асырылатынын тексеру арқылы салықты төлемеуге қарсы шаралар
жүргізу;
- салық төлеушілердің салық заңнамасы мен салық тәртібін орындауын,
салық төлемдерінің толық және уақытылы түсуін сақтау;
- әртүрлі деңгейдегі бюджеттерге төленетін салық түсімдерін
арттырудың резервтерін анықтау.
Салықтық бақылаудың міндеттері салық органдарының бақылау сипатындағы
жұмысының нақты іс жүзіне асуын білдіреді.
Салық қызметінің негізгі міндеті салықтар мен басқа да міндетті
төлемдердің бюджетке толық көлемінде түсіп тұруын, міндетті зейнетақы
жарналарының толық әрі мезгілінде аударылуын қамтамасыз ету, сондай-ақ
салық төлеушілердің өз міндеттерін орындауына салықтық бақылауды жүзеге
асыру болып табылады (7).
Осылайша, салықтық бақылауды жүзеге асыру – салық органдарының аса
маңызды міндеттерінің бірі, сондықтан да Қазақстан Республикасы Салық
кодексінің қорытынды бөлімі – салық әкімшілігі – салықтық бақылау ұғымына
анықтама берумен басталуы тегіннен-тегін емес.
Сонымен, салықтық бақылау – салық қызметі органдарының салық заңдарының
орындалуын, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының
және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорларына аударылатын әлеуметтік
аударымдардың толық және уақытылы аударылуын бақылау.
Салық төлеушілердің салық заңнамаларының нормаларын сақтап отыруы,
олардың өздерінің салықтық міндеттемелерін дұрыс және уақытылы атқаруы
салықтық бақылаудың мақсаты болып табылады.
Салықтық бақылаудың негізгі бағыттары:
- ұйымдар мен жеке тұлғалардың есебі;
- салықтық төлемдердің уақытылы төленуін және түсуін салықтық
бақылау;
- салықтық төлемдердің дұрыс есептелу мен толық төленуін, кірістерді,
шығыстарды, салық салу объектілері есебін салықтық бақылау;
- салықтық жеңілдіктерді заңды қолдануын салықтық бақылау;
- салық агенттерімен салықтық төлемдер сомасын уақытылы және дұрыс
алуын салықтық бақылау;
- жеке тұлғалардың табыстарына олардың ірі шығыстарының сәйкестігін
салықтық бақылау;
- бюджеттен жанама салықтар сомасын қайтару дұрыстығын салықтық
бақылау (4).
Сонымен, салықтық бақылау салық заңнамасы талаптарының орындалуын ғана
емес, мемлекеттік бюджетке қаржылық ресурстардың толық деңгейде түсуін
қамтамасыз етеді.

ІІ Салықтық бақылау механизмі, классификациясы

2.1 Салықтық бақылау нысандары, жүргізу әдістері, тәртібі мен кезеңдері

Қазіргі кезде салықтық бақылау механизмінің, яғни салықтық бақылауды
жүргізу құралдарының элементтерін атап көрсетуге болады. Салықтық
бақылаудың жиынтық элементтерінің ішінен маңыздылары болып мыналар болып
табылады:
1) салықтық бақылаудың субъектілері;
2) салықтық бақылаудың объектілері;
3) салықтық бақылаудың нысандары, әдістері;
4) салықтық бақылаудың құжаттары;
5) салықтық бақылау жүргізу тәртібі, кезеңдері.
Салықтық бақылаудың субъектілері, яғни салық төлеушілері бір жағынан
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі
заңды міндеті бар заңды және жеке тұлғалар, басқа жағынан мемлекеттік салық
органдары болып табылады(1).
Салық бақылауының объектісіне заңды және жеке тұлғалар мен мемлекет
арасында сонымен қатар салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдерді төлеу және аудару үрдісінде пайда болатын салықтық қатынастар
жатады(8).
Әр салық жүйесінің тиімді қызмет ету салықтық бақылау жүйесінің тиімді
қызмет етуіне байланысты. Егер салық төлеуші өз мемлекетінде салық
бақылауының жүргізілмейтіндігін немесе толық деңгейде жүргізілмейтіндігін
білсе, онда оның өз салық міндеттемесін орындауы күмән туғызады. Сондықтан
да Қазақстан Республикасының салық заңдамасында салық бақылауын жүргізу
әдістері мен нысандарын айқын көрсеткен. Салық төлеушінің, яғни заңды және
жеке тұлғаның салық салу объектісі пайда болғаннан бастап, бұл тұлға салық
бақылауының объектісі болып табылады. Салықтық бақылауды жүргізуді салықтық
міндеттемелер аяқталған да ғана тоқтатылады, мысалы, оған салық кодексі
бойынша қызметі тоқтатылған заңды тұлғалар немесе қайтыс болған азаматтар
жатады.
Салықтық бақылау нысандары (9):
1) салық төлеушілерді тіркеу есебі;
2) салық салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілерді
есепке алу;
3) бюджетке түсімдерді есепке алу;
4) қосылған құн салығын төлеушілерді есепке алу;
5) салық тексерулері;
6) камералдық бақылау;
7) салық төлеушілердің қаржы-шаруашылық қызметінің мониторингі;
8) фискальдық жады бар бақылау-касса машиналарын қолданудың ережелері;
9) акцизделетін тауарлардың кейбір түрлерін таңбалау және акциздік
постыларды белгілеу;
10) мемлекет меншігіне айналдырылған мүлікті есепке алу, бағалау және
сату тәртібін сақтауды тексеру;
11) уәкілетті және жергілікті атқарушы органдарға бақылау жасау.
Жоғарыда аталған салық бақылауының нысандарын тек салық органдары
жүзеге асырады. Бұл басқа ешбір мемлекеттік органдарының салық бақылауы
саласына араласуына құқығы жоқтығын білдіреді.
Салық қызметі органдарына уәкілетті мемлекеттік орган мен салық
органдары жатады.
Уәкілетті мемлекеттік орган – мемлекет алдындағы салық міндеттемелерін
орындауға салық бақылауын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының қаржы
министрлігі.
Енді осы салықтық бақылаудың түрлеріне жекеше сипаттама береміз.
Салық тіркеушілерді тіркеу есебі.
Салық төлеушілерді салық қызметі органдарында тіркеу есебіне қойылуы
салық бақылауының негізі болып табылады, себебі тіркеу есебі нәтижесінде
салық қызметі органдары салық төлеушілер саны мен тұрғылықты жері туралы
толық ақпараттар алады.
Тіркеу есебі мынадай екі түрде жүргізіледі.
а) мемлекеттік тіркеу
б) тіркеу есебіне қойылу
Салық төлеушілерді мемлекеттік тіркеу – салық төлеушілерге тіркеу
нөмірін беру және салық төлеуші туралы мәліметтерді Қазақстан
Республикасының салық төлеушілерінің мемлекеттік тізіміне енгізу.
Тіркеу есебі - салық төлеушіні салық органдарында есепке қою, соның
нәтижесінде салық төлеушінің тұрған жері, салық салу объектілері мен салық
салуға байланысты объектілердің тиесілігі белгіленеді, сондай-ақ салық
төлеушінің есептік сипаттамасындағы ағымдағы өзгерістер тіркеледі.
Салық салу объектілері сен салық салуға байланысты объектілерді есепке
алу.
Салық бақылауының бұл нысанын енгізу салық салық салу объектілері мен
салық салуға байланысты объектілер жөнінде мемлекет толық ақпаратты біліп
отыруына қажет.
Салық төлеуші, салық міндеттемесінен келіп шығатын түсініктен, салық
салу объектілері мен салық салуға байланысты объектілер есебін жүргізуі
тиіс. Осыған сәйкес, салық төлеуші салық салу объектілері мен салық салуға
байланысты объектілер есебін дербес жүргізеді.
Бюджетке түсімдерді есепке алу.
Бюджетке төленетін салық сомасы және басқа да міндетті төлемдерді
есептеуді салық төлеушінің есепке тіркелген орны бойынша тікелей салық
органы жүргізіледі. Бұл ретте, есеп әрбір салық төлеуші бойынша жеке және
салық төлеушінің жеке шоты арқылы іске асырылады.
Салық төлеушінің жеке шотында мынандай мағлұматтар көрсетіледі:
- салық және басқада міндетті төлемдердің есептелген сомасы;
- салық тексерісі нәтижесі бойынша (салық төлеуші шағымданбаған
жағдайда) салық органы есептеген бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің сомасы;
- бюджетке (есептеу және қисаптау сомасы бойынша) төленетін басқа да
міндетті төлемдердің төленген сомасы;
- төлемдердің, өсімпұлдар мен айыппұлдардың сомасы.
Бюджетке төленетін салық сомасы және басқа да міндетті төлемдерді салық
төлеушінің жеке шоты арқылы есептеу бойынша, салық бақылауын жүргізу салық
қызметі органдарының бюджетке төленуге тиіс салық және басқа да міндетті
төлемдер сомасының бюджетке түскен не түспегендігін қадағалап және тиісті
шаралар қолдануға мүмкіндік береді.
Қосылған құн салығы бойынша, салық төлеушілерді жеке есепке қою арқылы
мемлекет тарапынан салықтық бақылауды жүзеге асыру, салықтық бақылаудың
басты бір нысаны болып табылады.
Қосылған құн салығы бойынша салық төлеушілерді есепке қою бойынша басты
ереже тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізу бойынша
айналымның мөлшерін енгізу болып табылады.
Салық заңына сәйкес қосылған құн салығын төлеушілердің ішіндегі сату
бойынша жылдық айналымының белгіленген төмендіктің 12000 айлық есептік
көрсеткіштен аспайтын кәсіпкерлер, қосылған құн салығын төлеуден
босатылады. Бұл норма ең алдымен тауарларды (жұмыстарды, қызмет
көрсетулерді) өткізу бойынша жүзеге асыратын кәсіпкерлерге қатысы бар. Бұл
ретте, кез-келген (он екі айдан аспайтын) кезеңнің қорытындысы бойынша,
тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) өткізу бойынша айналымның
мөлшері ең төменгі айналымнан асатын болса, қосылған құн салығы бойынша
салық төлеушілерді есепке 15 күнтүзбелік күннен кешіктірмей қояды.
Осыған байланысты, қосылған құн салығы бойынша, салық төлеушілерді
есепке қойған кезде салық органы төлеушіге, төлеуші ретінде есепке
қойылғаны туралы куәлік береді, ол қатаң есеп беру бланкісі болып табылады.

Салық тексеру – салық қызметі органдарының салық заңдарының орындалуын
тексеру.
Салық тексерудің мынандай түрлері бар:
- құжатты тексеру
- рейдтік тексеру
- хронометраждық зерттеу
Құжаттық тексерулер камералдық бақылау, салық салу объектілері мен
салық салуға байланысты объектілер есебі бойынша уәкілетті органдардың
деректер және салық бақылаушының басқа да нысандарының деректері нәтижесі
негізінде жүргізіледі.
Құжатты тексеру салық және басқа міндетті төлемдердің дұрыс
есептелініп, толық және уақытылы аударылуын қадағалау мақсатында
жүргізіледі. Құжатты тексеру мынадай түрлерге бөлінеді:
- кешенді тексеру;
- тақырыптық тексеру;
- қарсы тексеру.
Кешенді тексеру-жылына бір реттен жиі емес жүргізіледі, салықтың және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің барлық түрлері бойынша
салық міндеттемелерінің орындалуын тексеру.
Тақырыптық тексеру – салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің белгілі бір және сол түрі бойынша жарты жылда бір реттен жиі
емес жүзеге асырылатын, салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің жеке түрі бойынша салық міндеттемелерінің орындалуын тексеру.
Қарсы тексеру – егер салықты тексерулерді жүргізу кезінде салық
органында аталған тұлғаларға байланысты салық төлеушілердің жүргізілген
операцияларының салық есебінде дұрыс көрсетілуі туралы қосымша ақпарат алу
қажеттігі туындаған жағдайда, үшінші бір тұлғаларға қатысты жүргізілетін
тексеру.
Рейдтік тексеруді салық қызметі органдары жекелеген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.