Салық жүйесінің реформасы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР
Кіріспе 3
І Өтпелі кезеңде Қазақстанның салық жүйесінің дамуы 4
1.1 Салық саясатының қажеттілігі 4
1.2 Салық жүйесінің реформасы 7
ІІ Салықтық бақылаудың теориялық негіздері 13
2.1 Салықтық бақылаудың қаржылық бақылау жүйесінде алатын орны 13
2.2 Салықтық бақылаудың қағидалары, бағыттары 19
ІІІ Салықтық бақылауды жетілдіру бағыттары 24
Қорытынды 33
Қолданылған әдебиеттер 34

Кіріспе

Кез келген мемлекетте бюджетпен қарастырылған шараларды үздіксіз
қаржыландыру жалпы мемлекеттік және жергілікті деңгейде қаржылық
ресурстардың жүйелік толықтыруын талап етеді. Бұған негізінен заңды және
жеке тұлғалардың салықтар мен басқа міндетті төлемдерді төлеуі есебінен
жетуге болады. Қызмет ететін салықтық заңнама мен басқа да нормативтік
актілерге сәйкес, төлеушілер көрсетілген төлемдерді белгіленген мөлшерде
және белгілі бір мерзімдерде төлеу қажет. Қазақстанда бюджеттің табыстық
бөлімі құрылымында салықтық түсімдерге 90 % астам үлес тиеді.
Салықтар мен алымдар туралы заңнаманы әдейі және қасақана бұзу
мемлекеттік бюджетке салықтық түсімдердің едәуір түспей қалуына алып
келеді. Осыған байланысты мемлекет алдында келесідей міндет тұр:барлық
салық төлеушілердің салық заңнамасын орындауды және ақырында, салықтар мен
алымдардың бюджетке толық және уақытылы түсуін қамтамасыз ету және де бұл
мәселе, ең бастысы, салықтық бақылау органдар жүйесінің қызмет етуі арқылы
шешіледі.
Қазіргі жағдайда бүкіл қоғам және мемлекеттің өмір сүруінің берік
қаржылық негізін құру, салық салу сферасында реформаларды сәтті жүзеге
асыру, барлық деңгейлер бюджеттерін толық және уақытылы құру шаруашылық
жүргізуші субьектілер мен жеке тұлғалар құқықтарын сақтау кезінде
мемлекеттің қаржылық мүдделерінқамтамасыз етуге шақырылған тиімді салықтық
бақылау жүйесін құрусыз мүмкін емес.
Бірақ қазіргі қаржылық ғылымда салық салу жүйесі мен салықтық бақылауды
ұйымдастырудың кейбір теориялық және тәжірибелік аспектілері жеткілікті
түрде қарастырылмаған. Қазақстанда, сонымен қатар, фундаментальды және
қолданбалы сипатқа ие бірқатар шешілмеген мәселелер бар, ол Қазақстан
Республикасында салықтық бақылау проблемаларының жан-жақты зерттеуін өткізу
қажеттігін көрсетеді.
Жоғарыда көрсетілгеннің барлығы бізді зерттеуді өткізуге итермеледі,
зерттеудің мақсаты қаржылық және құқықтық аспектілерде салықтық бақылаудың
теориялық негіздерін зерттеу, нақты салық органы мысалында салықтық жұмыс
тиімділігін талдау және салықтық бақылауды жетілдіру бағыттарын анықтау.
Осыған сәйкес курстық жұмысымның тақырыбы “салықтық бақылаудың
теориялық негіздері, оның қаржылық бақылау жүйесінде алатын орны”.
Курстық жұмысымның бірінші бөлімінде өтпелі кезеңде Қазақстанның
салықтық жүйесі дамуы туралы жазылған. Яғни бұл бөлімде Қазақстан
Республикасының өтпелі кезеңдегі салық жүйесінің даму тарихы соған сәйкес
қабылданған заңдардың іске асырылу жолдары анықталады.
Келесі бөлімінде салықтық бақылаудың теориялық негіздері, олардың
салық жүйесінде алатын орны, қағидалары және бағыттары қарастырылған.
Курстық жұмысымның соңғы бөлімінде салықтық бақылау мәселелерін шешу
жолдарын жетілдіру көрсетілген.

І Өтпелі кезеңде Қазақстанның салық жүйесінің дамуы

1.1 Салық саясатының қажеттілігі

Мемлекет, қоғамның мүдделерін білдіре отырып, өмірдің әртүрлі
салаларында – экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, демографиялық және
басқалары деген секілді - белгілі бір саясатты әзірлеп, жүзеге асырып
отырады.
Экономикалық саясаттың басты бағыттарының бірі салық саясаты болып
табылады.
Салық саясаты – бұл салық саласында мемлекеттің қоғамның әлеуметтік-
экономикалық және басқа да мақсаттары мен міндеттеріне қарай өз дамуының
әрбір нақты кезеңінде әзірленген экономикалық саясатына сәйкес жүргізіп
отыратын шаралар жүйесі.
Мемлекет пен салық төлеушілер арасында жаңа тұрпаттағы салықтық
қатынастардың жасалуы ең алдымен салық жүйесі арқылы жүзеге асырылып
отырады.
Қазақстан, 1991 жылғы 16 желтоқсанда өзінің мемлекеттік егемендігін
жариялай отырып, ең бір қысқа мерзімде мемлекеттің қажеттіктеріне барынша
сай келетін өзінің дербес салық жүйесін қалыптастыруға тиіс болды.
Заңнамалық актілер әзірлеуде өзінің жеке тәжірибесі жеткілікті
болмағандықтан әрі салық және салық салу саласындағы зерттеулердің
жоқтығынан Қазақстан алғашқы уақытта өзінің салық саясатында Ресей
Федерациясының тәжірибесін пайдаланды. Ол уақыттағы салық саясатының
тұжырымдамасы, негізінен, салық мәселелері жөнінде республиканың заңнамалық
актілерін қабылдауға бағытталды, сөйтіп 1991 жылғы 25 желтоқсанда
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Қазақстан Республикасының
Заңы қабылданды. Салық мәселелері жөніндегі 14 заңнамалық актіні қамтитын
бұл Заңға сәйкес республикада 16 жалпымемлекеттік, 10 жалпыға міндетті және
19 жергілікті салық пен алым енгізілді (1).
Мұның сыртында, Жол қоры, Қазақстан Республикасының Экономикасын қайта
жаңғырту қоры, Кәсіпкерлікті қолдау және дамыту қоры секілді әртүрлі
бюджеттен тыс қорлар енгізілді.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңның енгізілу
кезеңі (1992 жылдың 1 қаңтарынан бастап) КСРО-ның ыдырауымен байланысты
бұрынғы экономикалық байланыстардың үзіліп қалуымен, жаңа егеменді
мемлекеттің құрылуымен, осыдан туындайтын барлық зардаптарымен қоса
экономикадағы терең дағдарыспен сипатталады.
Қазақстанның салық жүйесі қалыптасуының қарсаңында салық салудың
теориясы мен практикасы саласында ұзақ уақыт тоқырау құбылысы белең
алғандықтан, сондай-ақ заң актілерін әзірлеуде өзіндік тәжірибенің
жоқтығынан жаңа салық жүйесін енгізу күткендей нәтиже бермеді.
Салық заңнамасында шаруашылық қызметінің салаларына, нысандары мен
түрлеріне қарай пайдаға салынатын салықтың 11 пәмі (ставкасы) және пайдаға
салынатын салықтар жөнінде жеңілдіктердің 37 түрі көзделді.
Салық саясатында фискалдық бағытқа, былайша айтқанда, ең алдымен
мемлекеттік қазынаны толықтыру мақсатын көздейтін бағытқа негізгі басымдық
берілді және де онда ешқандай ынталандырғыш бағыт мүлдем қарастырылмады,
сондай-ақ бақылау қызметі сылбыр жүргізілді.
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің даму тарихында 1994 жыл
айрықша орын алады. Нақ сол жылы елдің салық жүйесін реформалау жолында
алғашқы нақты қадамдар жасалды. Атап айтқанда, салықтың негізгі екі түріне:
жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы мен кәсіпорындардың пайдасына
салынатын салыққа өзгертулер енгізілді. Жеке тұлғалардың табыстарына салық
салу туралы және Заңды тұлғалардың пайдасы мен табысына салынатын салық
туралы Қазақстан Республикасы Президентінің Заң күші бар жарлықтары
қабылданды. Аталған заңнамалық актілердің қабылдануымен бірге салықтардың
негізгі екі түрін есептеп шығарудың тетігі түбегейлі өзгерістерге ұшырады.
Мысалы, жеке тұлғаларға табыс салығын салуда бұрынғы КСРО республикаларында
ұзақ уақыт бойы қолданылып келген шедулярлық салық салудан жылдық жиынтық
табысты айқындаудың негізінде жеке тұлғалардың табысына кең ауқымды салық
салуға көшу жүзеге асырылды.
Заңды тұлғаларға қатысты салық салуда мынадай өзгерістер болды: пайдаға
салынатын салық пәмдері сараланды (екі түрлі пәм белгіленді: 30% - заңды
тұлғалар үшін және 45% - банктер мен сақтандыру компаниялары үшін);
бюджеттік ұйымдар кәсіпкерлік қызметтен алынған табыстар бөлігінде тұңғыш
рет салық төлеушілер қатарына жатқызылды; жеңілдіктер ретке келтірілді
(бұрын қолданылып келген 30 жеңілдіктің орнына 6 жеңілдік қана қалдырылды).
Көптеген басқа жеңілдіктермен қатар, кооперативтердің, шағын
кәсіпорындардың, фермерлік шаруашылықтар мен шаруа қожалықтарының дамуын
реттеп отыратын жеңілдіктер алынып тасталды.
1994 жылға дейін заңнамада басым салаларда қызмет істейтін шағын
кәсіпорындар мен өндірістік кооперативтерге үш жылға дейін салық каникулын
беру және содан кейінгі екі жылда оларға төмендетілген пәмдер қолдану
көзделген болатын. Өндірістік қызметті ынталандыруға бағытталған
жеңілдіктерді алып тастау тек теріс нәтижелерге ғана апарып соқтырды.
Осының салдарынан өндірістік саладағы кәсіпкерлік субъектілерінің негізгі
бөлігі сауда-саттық-делдалдық, коммерциялық қызмет саласына ауысып кетті.
Салық саясатын қаталдату салық тұзағы дегенге апарып соқтырды, мұның
мәні: салық салу пәмдерінің жоғары болғанына қарамастан, салық салу
базасының қысқаруы (табыстың жоқтығы), кәсіпорындардың бір бөлігінің
жасырын бизнеске кетіп, табыстарын салық салудан жасырып қалуы салдарынан,
олардан түсетін түсім азая береді.
Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын азаматтарды мемлекеттік тіркеуге алу
ерікті түрде, олардың ықтиярына қарай жүзеге асырылып, жергілікті
статистика органдарында жеке кәсіпкер ретінде есепке қоюмен шектелді.
Салық бастамалары мен қайта жаңғырту тәжірибесінің жоқтығы және халықта
салық мәдениетінің мүлдем болмауы осы уақыттағы мейлінше күрделі проблема
болатын.
Осының салдарынан 1995 жылдың басында республиканың салық жүйесі әбден
күрделі әрі тиімсіз болғаны соншалық (салық жинау 85%-ға дейін ғана болды),
ол тіпті қоғамның экономикалық дамуын тежей бастады.
Жоғарыда аталғандардың барлығы, сондай-ақ нарықтық қатынастардың қатал
талабы нарықтық қайта құруларды есепке ала отырып, салық саясатын қайта
қарау қажеттігіне алып келді.

1.2 Салық жүйесінің реформасы

Қолданыстағы салықтар мен төлемдерді қысқарту, сондай-ақ бүкіл елдің
аумағында бірыңғай салық саясатының қолданылуын қамтамасыз ету арқылы салық
ауыртпалықтарын азайту салық реформасының басты мақсаты болды. Жаңа салық
заңнамасының қабылдануы осы жаңа салық саясатының нәтижесі еді.
1995 жылғы 24 сәуірде Қазақстанның тарихында тұңғыш рет Салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы өзіндік Заң
қабылданып, ол нарықтық қатынастарға бейімделген жаңа салық жүйесінің
негізгі тұғырына айналды (2). Оның іргетасына салық заңнамасын одан әрі
жетілдіре түсу, шаруашылық жүргізуші субъектілердің экономикалық
дербестігі, салық жүйесінің әділдігі мен қарапайымдығы секілді қағидаттар
қаланды.
Аталған Заң 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап күшіне енгізілді. Бұл
Заңның енгізілуімен бірге жалпымемлекеттік салықтардың саны 11-ге дейін,
заңды тұлғалардың пайдасынан алынатын табыс салығының пәмдері – 11-ден 3-ке
дейін, жеңілдіктер – 37-ден 12-ге дейін қысқартылды. Жиынтық жылдық табыс,
шегерімдер мен залалдар, салық салынатын табыс, салықтық есепке алу және
басқалары секілді тың ұғымдар пайда болды. Қазақстанда салықтардың негізгі
бөлігі салық декларацияларының негізінде түсе бастады.
Бұрын, қатаң орталықтанған жоспарлы экономика жағдайында, салық жинау
сонша күрделі іс емес-ті, сондықтан да ол маманданған бақылаушы аппаратты
қажет етпейтін. Ал нарықтық қатынастарға көшу жағдайында салық
әкімгершілігі құрылымын өзгерту салық реформасының басты бағыттарының бірі
болды. Алғашында бұл Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің
Мемлекеттік кірістер басқармасы негізінде Қазақстан Республикасы
Президентінің 1991 жылғы 9 шілдедегі Жарлығымен құрылған және тек қана
жоспарлау-бөлу қызметін атқарған Мемлекеттік Бас салық инспекциясы (МБСИ)
болды.
Әрине, нарықтық қатынастарға көшу жағдайында және тиісті салық
саясатына сәйкес МБСИ-ге өзінің жұмысын ғана емес, сонымен бірге
субъективизмнің және ведомстволық көзқарастың кез келген көріністерін
түгелімен жоққа шығаратын стиль мен әдістерді де түбірлі өзгертуге тура
келді.
Алайда арада бір жарым жыл өтпей жатып МБСИ өзінің таяуда ғана ие
болған тәуелсіздігін жоғалтып, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің
Бас салық инспекциясы деп атала бастады.
1996 жылдың ортасында – 1997 жылдың басында осыған ұқсас жағдаят
қайталанып, Бас салық инспекциясы әуелі Республика Үкіметіне тікелей
бағынатын дербес Мемлекеттік салық комитеті болып бөлініп шықты, алайда жыл
өтпей жатып Қаржы министрлігінің толып жатқан департаменттерінің бірі
құқығында Салық комитеті деген атаумен тағы да сол министрліктің құрамына
енді.
Екі жыл өткен соң Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан
Республикасының мемлекеттік органдары жүйесін одан әрі реформалау туралы
1998 жылғы 12 қазандағы №4114 Қаулысымен Салық комитеті дербес Қазақстан
Республикасының Мемлекеттік кірістер министрлігі болып қайта құрылды.
Жаңа министрліктің құрамына, Қаржы министрлігінің Салық комитетінен
басқа, Кеден комитеті, Салық полициясы департаменті, Кәсіпорындарды қайта
құру және тарату агенттігі акционерлік қоғамы, Алкогольді өнімдердің
өндірісі мен айналысын мемлекеттік бақылау жөніндегі комитет кірді.
Бұдан әрмен қарайғы салық саясаты 1995 жылдың 1 шілдесінде қабылданған
салық заңнамасының негізгі тұжырымдары мен қағидаттарын бекіндіруге – салық
жинау әкімгершілігін жетілдіруге, атап айтқанда, мыналарға бағытталды:
- салық органдарының құрылымын қызмет қағидатына қарай қайта құруға;
- патенттер беру және олардың құнын анықтау тетігін жетілдіруге;
- ТМД елдерімен арадағы сыртқы сауда операцияларында салық салудың
халықаралық қағидаттарына көшуге;
- салық қызметін жаңартып, компьютерлендіруге;
- салық салынатын базаның анықталуын, салық төлеушілердің салық
қызметімен арадағы өзара қарым-қатынастарының рәсімдері мен
түрлерін оңайлатуға;
- кәнігі салық төлемеушілерді анықтап, оларды жазалау жүйесін
жасауға;
- жер қойнауын пайдаланушыларға салық салу жөніндегі заңнаманы
жетілдіруге;
- жер қойнауын пайдаланушылармен арада басқаруға жасалған келісім-
шарттардың мониторингі мен бақылау жүйесін енгізуге.
2000 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Заң күші бар Жарлығы
қабылданған сәттен бері бес жыл өтті. Бұл уақытта салық реформасының екінші
кезеңінің басты мақсатына қол жеткізілді: Қазақстан өзіндік салық жүйесін
жасап, оны дүние жүзілік стандарттарға айтарлықтай жақындатты.
Солай болса тұрса да қолданыстағы салық жүйесінің күмәнсіз жақсы
жақтарымен бірге оның бірқатар елеулі кемшіліктері де белгілі болып қалды.
Осының өзі-ақ бұл жүйені одан әрі жетілдіре түсу қажет екенін дәлелдей
түсті.
Салық қатынастары және салықты басқару саласында айта қаларлықтай
ғылыми-техникалық ізденістердің болмауы, шет елдердің тәжірибесін нақты
жағдайларда қолданып, терең талдап алмай көзсіз көшіру салық заңдарында
салық төлеушілерге осы заңдарды қайткенде де бұзуға тырысатын, әуелден-ақ
арам пиғылдылар деген теріс көзқарас көрініс табуына әкеліп соқтырды,
сондықтан да ол заңдар салық төлеушілермен ынтымақтасуға емес, қайта оларды
алдын ала әшкерелеп (кінәсіздік презумпциясын көзге ілместен), осы ойдан
шығарылған құқық бұзушылықтардың жолын кесуге бағытталды.
2000 жылы, аталған Заңнан өзге, әрбір салық түрі бойынша салық есептеу
мен төлеудің тәртібі туралы 21 нұсқаулық қолданыста болды.
Істің барысы бұл Заңның жетілмегендігін және оның нақты болмысқа сай
келмейтінін көрсетіп, экономиканың дамуын тежеп отырған қайшылықтарын ашып
берді. Заң жиі-жиі өзгертіліп, оған тлықтырулар енгізіліп жатты, мұның өзі
салық тәртібіне теріс әсер етіп, салық түсімдерін азайтып жіберді. Аталған
Заң қабылданған сәттен бастап оған 31 рет әртүрлі өзгертулер мен
толықтырулар енгізілді. Мұның сыртында Қазақстан Республикасы Үкіметінің
қаулылары, Мемлекеттік кірістер министрлігі мен Қаржы министрлігінің
хаттары секілді толып жатқан қосымша құжаттар қабылданып жатты. Салық
заңнамасына енгізілген қисапсыз түзетулер мен толықтырулар, өз кезегінде,
тұрақсыздыққа, ұлғая түскен қайшылықтар мен былықтарға әкеліп соқтырды.
Осының барлығы, түптеп келгенде, салықтық бақылаудың деңгейі мен сапасына
әсер етті. Бұған қоса, 1995 жылғы Заңда салықтық бақылау тиісінше көрініс
таппағанын да атап көрсету қажет. Сондықтан да мынадай қосымша нормативтік
ережелер әзірленіп, қабылданды:
- Кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне мемлекеттік кепілдіктерді жүзеге
асыру жөніндегі қосымша шаралар туралы Қазақстан Республикасы
Президентінің 1996 жылғы 14 маусымдағы №3036 Жарлығы;
- Азаматтар мен заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне
құқықтарын қорғау туралы Қазақстан Республикасы Президентінің 1998
жылғы №3928 Жарлығы;
- Салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің
дұрыс есептеліп, толық және уақытылы аударылып тұруына құжаттар
арқылы тексеру жүргізудің тәртібі туралы, Заңды және жеке
тұлғалардан салық берешектерін күштеп өндіріп алу туралы Уақытша
әдістемелік нұсқамалар (1996);
- 1997-1998 жылдары заңды тұлғалардың жиынтық жылдық табысы және оған
жасалған шегерімдер туралы декларация толтыру жөніндегі нұсқама;
- Шаруашылық жүргізуші субъектілерге жүргізілген барлық
тексерулердің бірыңғай статистикалық есебін енгізу туралы
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1999 жылғы 1 қыркүйектегі №1286
Қаулысы;
- Тексеріс актілері бойынша салық төлеушілердің ұсыныстарын қараудың
тәртібі туралы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кірістер
министрлігінің 1999 жылғы 7 маусымдағы №629 нұсқаулығы.
Осыған байланысты жаңа салық кодексін әзірлеп, салық салу мәселесінің
барлық жай-жапсарын қозғайтын барлық негізгі ережелерді бір жүйеге келтіру
қажеттігі туындады. Ең алдымен, салық төлеушілер мен салық органдарының
арасындағы қатынастарға айрықша ретте ықпал ете алатын нормативке бағынысты
құжаттардың санын азайту үшін, Салық кодексінің тура қолданылатын Заң
ретіндегі пәрменін күшейту қажет болды.
Алғашқы Салық кодексі қабылданғаннан кейін өткен бес жыл ішінде
еліміздің экономикасы, экономикалық қатынастардың құрылымы, меншік
құрылымы, мемлекет пен салық төлеушілер арасындағы өзара қарым-қатынас және
тіпті адамдардың ділі де елеулі өзгерістерге ұшырады. Бір жағынан, мемлекет
салық саясатының міндеттерін, атқаратын қызметі мен мақсаттарын терең
сезіне бастаса, екінші жағынан – көптеген экономикалық қатынастар
қолданыстағы салық заңнамасының қамтуынан тыс қалған болып шықты. Десе де
ең бастысы – Қазақстан өз дамуында сапалық жаңа кезеңге аяқ басқан еді.
Қолданылып жүрген салық заңнамасындағы барлық кеміліктер мен
олқылықтарды, қайшылықтарды түзету үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі
2000 жылы жаңа Салық кодексін әзірлеу туралы шешім қабылдады. Оның түйінді
бағыты қолданыстағы салық заңнамасын жетілдіру болды. Салық жүйесін
реформалау 1995-1999 жылдары қабылданған заңдар мен заңға бағынысты
актілердің негізінде жүзеге асырылды. 2000 жылы және 2001 жылдың алғашқы
жартысында жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде жаңа Салық кодексі
қабылданып, ол 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді (2).
Жаңа Салық кодексі жалпы бөлім, айрықша және салық әкімгершілігі
бөлімдері секілді үш бөлімнен тұрады.
Жалпы бөлімде салық төлеушілер, салық қызметі органдары, салық
міндеткерліктерін орындау ережелері туралы түсініктер берілген.
Айрықша бөлімде салықтардың және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің түрлері, салықтық есепке алу және салық есептемесі ережелері,
салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің барлық
түрлері бойынша салық салудың тәптіштелген тәртібі, сондай-ақ арнайы салық
режімдері егжей-тегжейлі сипатталған.
Кодекстің салық әкімгершілігі бөлімінде салық төлеушілерді тіркеуге
алу, салық тексерістерін жүргізудің түрлері мен тәртібі, камералық бақылау,
мониторинг, фискалдық жады бар бақылау-кассалық машиналардың қолданылуы,
акциздік тауарларды бақылауға алу, мемлекеттің меншігіне өткен мүліктің
есебін алу, сақтап ұстау, бағалау және сату тәртібінің сақталуын бақылау,
салық тексерістерінің нәтижелеріне және салық қызметі органдарының
лауазымды басшыларының іс-әрекеттеріне шағымдану тәртібі қамтылған.
Салық кодексінің мынадай қағидатты тың ережелері бар: біріншіден, салық
заңнамасының салықтарға және бюджетке төленетін басқа да төлемдерге
байланысты барлық нормалары бір құжатқа біріктірілген және сол құжатпен
реттеліп отырады; екіншіден, салық заңнамасының негізгі нормалары екіұшты
түсіндіруге болмайтындай етіп жіті баяндалған; үшіншіден, әлеуметтік салық
пәмдерін кеміту арқылы халық шаруашылығының әртүрлі салалары бойынша салық
жүктемесін теңестіруге қол жеткізілген. Бүкіл әлеуметтік сектор үшін, оның
өзін өзі көрсетуі және өзін өзі қамтамасыз ету үшін неғұрлым қолайлы
жағдайлар жасалған, ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге арналған салық
режімі жақсара түскен. Қолданыста жүрген бірқатар жеңілдіктер алынып
тасталған. Салық салудың жалпы қағидаттарына, қосымша құн салығын,
корпоративтік табыс салығын өндіріп алуға келетін болсақ, бұл ережелер
бұрынғы қай кездегіден болса да халықаралық стандарттарға жақындай түскен.
Мұның өзі айрықша маңызды, өйткені Қазақстанның одан әрі дамуы тек қана
экономиканың ашықтығы, жаһандану жағдайында бүкіл әлемдік экономикада
орныға бастаған экономикалық қатынастардың негізінде дүние жүзілік нарыққа
ықпалдасу арқылы жүзеге асырыла алады.
Салық кодексінің қолданыстағы салықтар мен бюджетке төленетін басқа да
міндетті төлемдерді алып тастау немесе жаңаларын белгілеу, пәмдерін өзгерту
бөлігінде өзгертулер мен қосымшалар енгізуді көздейтін заңдарды күнтізбелік
жылдың тек 1 қаңтарынан бастап қана күшіне енгізу мүмкіндігі туралы норма
алғаш рет қосылды. Бұл барлық салық төлеушілер үшін тұрақтылықтың өзіндік
бір кепілі болатын. Жаңа Салық кодексінің қабылдануы салық органдарының
жұмысын, олардың ашықтығы мен жариялылығын одан әрі жетілдіруге, салық
төлеушілер мен салық органдары арасындағы өзара қарым-қатынасты жақсартып,
салық салу ісін оңайлатуға, салық мәдениетін көтеруге және салық тәртібін
нығайтуға жәрдемдесті. Жаңа Салық кодексі қабылданғаннан кейін салықтық
әкімгершіліктің құрылымында кезекті қайта құрулар жүзеге асырылды.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі
жетілдіру жөніндегі шаралар туралы Қазақстан Республикасы Президентінің
2002 жылғы 28 тамыздағы №931 Жарлығымен Мемлекеттік кірістер министрлігі
қайта ұйымдастырылып, ол Қаржы министрлігінің құрамына қосылды. Осының
нәтижесінде Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті
құрылды.
Қазақстанның салық жүйесін реформалау үдерісінде басқа мемлекеттермен
салық келісімдерін жасасу салық саясатындағы негізгі бағыттардың бірі
болды.
Осы заманғы әлемдегі салықтан жалтарудың сипатты ерекшеліктері салық
саясаты мен салықтық бақылау үдерісін айтарлықтай өзгертіп жіберетін
халықаралық экономикалық қатынастардың дамуымен байланысты. Соның өзінде
салықтық қатынастар күрделіленіп, әртүрлі мемлекеттердің салық жүйелерінің
өзара ықпалдаса қимылдауы жүріп жатыр, қосарлы салық салуды болдырмау
туралы халықаралық келісімдер пайда болуда.
Мұндай жағдайда салық салу жүйесі күрделілене түседі, салық
төлеушілердің салық салынатын базасын есепке алып, бақылап отыру қиындайды,
ал мұның өзі салық салудан жалтарып кетуге жағдай жасайды.
Салық келісімдерін және ішкі салық заңдарын дұрыс қолдану үшін ақпарат
алмасудың бірінші дәрежелі маңызы бар, өйткені салық салу қағидаттары
бойынша әр елдің заңдары әртүрлі болуы мүмкін.
Ол салық органдарына соларға байланысты белгілі бір келісім қолданылуға
тиіс болатын фактілерді анықтауға көмектеседі, сондай-ақ ішкі заңдардың
қолданылуы туралы түсінік береді. Демек, ақпарат алмасу салық төлеуден
жалтару жағдайларынан сақтандырады, ал олардың саны республикадан тыс
жерлерде табыс көзі бар салық төлеушілердің саны көбейген сайын өсе түсіп
отыр. Республиканың ішінде есеп-қисабы бар салық төлеушілерге қарағанда,
республикадан тыс жерлерде операциялар жүргізетін салық төлеушілердің
салықтан жалтарып кетуге келгенде мүмкіндіктері көбірек. Сондықтан салық
заңнамасын сақтау мәселелері бойынша ТМД елдерімен және басқа да
мемлекеттермен ақпарат алмасуды кең түрде қолдану қажет.
Ақпарат алмасу салық қызметтері арасындағы әкішілік көмек көрсетудің
бір түрі болып табылады. Бұл келісімде белгіленген ережелер қолданылатын
фактілерді анықтау үшін қажет. Салықтан жалтарудың әдістері барған сайын
күйтұрқы бола түсуіне байланысты уағдаласушы елдер өзара ақпарат алмасып
отыруға мүдделі болуы тиіс және де салық салу жөніндегі ішкі заңдардың
қолданылуы осы негізде жүзеге асырылуы жөн.
Ақпарат алмасу барынша кең ауқымда жүргізілуі тиіс, өйткені ол қол
жеткен келісімді дұрыс қолдануға жағдай жасап қана қоймайды, сонымен бірге
уағдаласушы елдердің салық салудан жалтарып кетуді болдырмау не оның алдын
алу жөніндегі келісім ережелеріне қатысты ішкі заңдарының орындалуы үшін
өзіндік база жасауға көмектеседі.
Ақпарат алмасу келісімнің өзін ұстанудан гөрі, сол келісімде қамтылған
ішкі салық салу заңдарын қолдану үшін керегірек болуы мүмкін. Ақпаратта екі
елдің тәуелсіз компаниялары арасында есеп айырысу жүргізілетін бағалар
бойынша сұрау салулар келтірілуі тиіс. Сол секілді, әрқайсысы келісіммен
байланысқан мемлекеттердің бірінде орналасқан екі компания арасындағы
мәміледе келісіммен байланыспаған, соған орай салықтан жалтаратын “баспана”
бола алатын басқа бір мемлекетте орналасқан үшінші бір компания делдалдық
жасайтын үшжақты келісім жағдайында да осындай сұрау салулар қажет. Бұл
жағдайда келісім арқылы байланысқан екі компания өздерінің резидент-
компанияларына дұрыс салық салу үшін үшінші компаниямен жасалған
мәмілелерге қатысты ақпараттарды біріктіре алады.
Ақпарат алмасу аталған салық келісімде көрсетілген жағдайда ғана мүмкін
бола алады. Мысалы, келісімде қосылған құн салығы ғана көзделген болса,
сұрау салу жіберілген мемлекет салықтың басқа түрлеріне байланысты сұрау
салуларға жауап бермеуге құқылы. Келісім осы елдердің резиденттері болып
табылмайтын тұлғаларға, тіпті олардың табыстарының бір бөлігі бір елде
немесе екі елдің екеуінде де салық салуға жататын болғанның өзінде де,
қолданылмайды.
Ақпарат алмасудың негізгі екі түрі болады:
- өтініш бойынша алмасу (салық қызметі нақты жағдай бойынша сұрау
салу жолдағанда);
- тұрақты алмасу (белгілі бір мәселелер бойынша дүркін-дүркін
ақпарат беріп тұру).
Нарықтық экономика дамуының өтпелі кезеңі Қазақстан Республикасын ТМД
елдерімен және басқа да мемлекеттермен келісімдерге қол қоюға мәжбүрледі.
2004 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша, 28 шет мемлекетпен салық
конвенциялары жасасылған.
Осылайша, ойдағыдай жүргізілген салық реформасының нәтижесінде
Қазақстанда “Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы” ТМД-дағы ең озық Заң қабылданып, салық жүйесін одан әрі жетілдіре
түсуге арналған салық саясатының негізгі бағыттары айқындалды.

ІІ Салықтық бақылаудың теориялық негіздері

2.1 Салықтық бақылаудың қаржылық бақылау жүйесінде алатын орны

Салық салу саласындағы қоғамдық қатынастар дамуының осы заманғы
деңгейі, сондай-ақ салықтық реттеудің ұдайы жетілдірілуі жүріп жатқан
құқықтық қайта құруларды ғылыми тұрғыдан талдап, мемлекет салықтық өндіріп
алуларды жүзеге асыру барысында өз мүдделерін іске асыру үшін қолданып келе
жатқан ұйымдық-құқықтық тетіктерді ой елегінен өткізуді қажет етеді. Бұл
орайдан алғанда салықтық бақылаудың ұйымдастырылуы мен оның қызмет істеуі
барынша назар аудартады, өйткені салық салу саласындағы мемлекеттің
мүдделері күн сайын нақ соның шеңберінде барынша мол көлемде жүзеге
асырылып жатады. Ал мұның өзі салықтық бақылаудың қызмет істеу тетігін
зерттеуге деген басым қызығушылықты туғызады.
Салықтық бақылау дегеннің өзі қандай ұғым екенінің бетін ашып алу үшін,
ең алдымен, тұтастай алғанда бақылау санатының сипаттамасына тоқталып өткен
жөн.
Бұл санат ғылымның әртүрлі салаларында ұзақ уақыт бойы қолданылып
келеді, сондықтан да оны әртүрлі білім-ілім саласының мамандары жеткілікті
түрде зерттеген. Бұл ретте бақылау ұғымы ғылыми зерттеулердің көпшілігінде
осы шеңберде қаралатын мынадай бірқатар жайларды бөле-жара көрсетуге
болады:
1) басқару органдарының, олардың басшыларының атқарушылық-нұсқаушылық
(басшылық) қызметінің түрі, әдісі немесе нысаны ретінде;
2) басқару органдары қолданатын әдіс-тәсілдердің (немесе нысандар мен
әдістердің) жиынтығы ретінде;
3) басшылық жасау үдерісінің қорытындылау кезеңі ретінде;
4) басшылық жүйесі сол арқылы өз басқаруындағы нысанның шын мәніндегі
жай-күйі және басшылықтың шешімдерінің қалай орындалып жатқаны
туралы қажетті ақпарат алып отыратын кері байланыстың түрі ретінде;
5) берілген өлшемдерден ауытқу жайларын анықтау мақсатында басқарудағы
нысанның қызмет үдерісін бақылаудың және тексерудің жүйесі ретінде
(3);
Осылайша, бақылау кез келген басқару үдерісінің ажырамас бөлігі
ретінде, басқарылатын нысанның ойдағыдай жұмыс істеуін қамтамасыз етуі
қажет. Әдетте, басқару және құқықтық реттеу қоғамдық қатынастардың әрқалай
түрлеріне қатысты қолданылатын болғандықтан, соларға сай келетін бақылау
түрлері болады.
Салықтық бақылауға сипаттама беру үшін жалпы қаржылық бақылау дегеннің
өзі не екенін анықтап алу қажет болады, өйткені салықтық бақылау осы
қаржылық бақылаудың бір түрі болып табылады.
Мемлекет өзінің өмір сүруінің барлық кезеңдерінде әртүрлі әдіс-тәсілдер
арқылы, ең алдымен, өз қызметінің қаржылық негізін қамтамасыз етіп отыруға
тиіс болатынын, сондықтан да осы міндетке сай келетін қаржылық бақылау
жүйесін құруға мәжбүр болатынын атап айту керек. Мемлекеттік қаржылық
бақылау жүйесі қаржы саласында көпшіліктің және жекенің мүдделерінің
теңдігін орнатып әрі соны қолдай отырып, мемлекет өзінің қаржылық мүдделері
мен өз азаматтарының қаржылық мүдделерін заңды жолдармен қамтамасыз ету
құқығын жүзеге асыруы мақсатында құрылады. Соның өзінде бақылау ісін
ұйымдастыру қоғамдық қаржылық қаражаттарды басқарудың міндетті бөлшегі
болып табылады, өйткені мұндай басқару қоғам алдындағы жауапкерлікті
тудырады. Бұл ереже бақылаудың басқарушылық қағидаттарының Лим
декларациясының 1-бабында тіркелген (4).
Қаржы-қаражат теориясы тұрғысынан алғанда, қаржылық бақылау – қаржылық
қатынастарды басқару жүйесіне тән қызметтердің бірі, оның негізгі мақсаты
нақты қабылданған басқарушылық шешімдердің негізділігі мен тиімділігін және
олардың жүзеге асырылу дәрежесін айқындап, ауытқуларын анықтау, бұл жайында
жағдаятты жақсартуға ықпал ете алатын органдарға хабарлау үшін басқарылатын
нысанның деңгейінде осы қатынастардың дұрыс жұмыс істеуін қадағалап отыру
болып табылады.
Осы заманғы қаржы-қаражат теориясы қаржылық бақылауды қаржы-қаражаттың
бақылаушылық қызметін іске асырудың бір түрі ретінде қарастырады,
ұйымдастырудың ерекшелікті түрлері мен әдістерін қолдана отырып, оны
шаруашылықты жүргізу және басқару субъектілерінің қаржылық және осымен
байланысты басқа да мәселелерін тексеру жөніндегі іс-амалдар мен
операциялардың жиынтығы ретінде айқындайды (5).
Жалпы, қаржылық ғылымда қаржылық бақылаудың мәні және оның қолданылатын
саласы жөнінде толып жатқан ой-пікірлер бар, дегенмен бұл жерде мына
ережелер басым:
1) қаржылық бақылау мемлекет пен жергілікті өзін өзі басқару
органдарының ақшалай қаражаттарының пайда болуы, олардың бөлінуі
мен пайдаланылуы кезінде қалыптасатын қатынастар саласында жүзеге
асырылады;
2) қаржылық бақылау заңдылықты, меншіктің қорғалуын, бюджеттік,
қарызға алынған және жеке қаражаттардың дұрыс, тиімді әрі үнемді
жұмсалуын қамтамасыз ету, қаржылық тәртіпті бұрмалау жайларын табу,
оны арттырудың, бюджетке түсетін табыс түсімдерін ұлғайту
мақсатында жүзеге асырылады;
3) қаржылық бақылау заңдарда тиісті бақылаушылық өкілеттіктері
берілген мемлекеттік және өзге де органдардың қызметі арқылы іске
асырылады.
Нарықтық қатынастар жағдайындағы қаржылық бақылаудың мәні мынада: оны
жүргізу барысында, біріншіден, мемлекеттік және қоғамдық органдардың,
кәсіпорындар мен мекемелердің қаржылық қызмет үдерісінде белгіленген құқық
тәртібін қаншалықты сақтап отырғаны, екіншіден, жүзеге асырылып жатқан іс-
қимылдардың экономикалық тұрғыдан алғандағы негіздігі мен тиімділігі,
олардың мемлекеттің алдында тұрған міндеттерге қаншалықты сай келетіні
тексеріледі.
Қаржылық бақылау шеңберінде оның салықтық бақылау ретіндегі түрін бөліп
алады. Салықтық бақылаудың өмір сүруі объективтік салық санатының және
қаржылық қатынастардың бір бөлігі болып табылатын салықтық қатынастардың
болуына байланысты болады.
Салық – заңды және жеке тұлғалардың бюджетке төлейтін міндетті төлемі,
оны мемлекет белгілеп, жалпымемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруға
пайдаланылатын қоғамдық өнімнің бір бөлігін қайта бөліске салу түрінде
мәжбүрлеу арқылы алып отырады (6). Мемлекет салықтардың бюджетке толық және
мезгілінде түсіп тұруын қамтамасыз етуге мүдделі, алайда бұл төлемдер
мәжбүрлеу сипатында алынатын болғандықтан, оны төлеушілердің ақшалай
қаражатты мемлекетке тиістісінен барынша кем беруге тырысатыны өзінен өзі
түсінікті. Былайша айтқанда, салықтық қатынастар шеңберіндегі мемлекет пен
салық төлеушілердің мүдделері қарама-қайшы. Салық төлеушілер өздерінің
салықтық міндеттерін тиісінше орындауын қамтамасыз ету үшін мемлекет
салықтық бақылау жүйесін құрады.
Біздіңше, салықты төлету мен өндіріп алудың мәжбүрлік сипаты оның
біржақты, атап айтқанда тек мемлекет тарапынан ғана белгіленуіен деуге
болады, бұл пікір қазақстандық ғалымдардың пікірлеріне сай келеді.
Профессорлар А.Худяков пен Н.Наурызбаев Салық: түсінігі, бөлшектері,
белгіленуі, түрлері деген кітабында салықтың мынадай анықтамасын береді:
Салық - өкілетті орган ретінде мемлекет біржақты тәртіпте және тиісті
құқықтық түрде белгілеген, салық субъекті белгілі бір мерзімде және белгілі
бір мөлшерде мемлекеттің кірісіне төлеп тұратын және төленуі мемлекеттік
мәжбүрлеу шараларымен қамтамасыз етілетін, қайтарымсыз, баламасыз және
тұрақты сипаттағы міндетті ақшалай немесе заттай төлем (7).
Профессор Г.Қарағұсова былай деп есептейді: салық деп мемлекет
шығарылған заңның негізінде өндіріп алып тұратын және жалпымемлекеттік
қажеттіліктерді өтеуге жұмсалатын мәжбүрлі немесе міндетті алымдарды
атайды (8).
Тікелей салықтық бақылау ұғымына келетін болсақ, осы заманғы ғылыми
әдебиетте оның толып жатқан тұжырымдары бар. Салыстыру үшін ресейлік
ғалымдардың бақылау қызметінің осы түріне берген, неғұрлым жиі кездесетін
анықтамаларын келтірелік.
Е.В.Поролло салықтық бақылаудың сипаттамасына екі түрлі көзқарас
тұрғысынан келеді: Салықтық бақылаудың мәнін екі ұстаным тұрғысынан:
біріншіден, экономиканы мемлекеттік басқарудың қызметі не бөлшегі ретінде,
екіншіден, салық заңнамасын орындау жөніндегі айрықша қызмет ретінде
қарастыруға болады... Салықтық бақылаудың бұл жақтары тығыз бірлікте
болады, мұның өзі салықтық бақылауды бір өзіне статикалық бөлшектердің түр-
түрі мен олардың динамикалық өзара қимыл-әрекетін, толассыз дамуы мен
жетілдірілуін ұштастырып тұрған классикалық кибернетикалық жүйе түрінде
көзге елестетуге мүмкіндік береді (3).
А.В.Брызгалин былай деп есептейді: салықтық бақылау – ведомствоның
үстінен қарайтын (ведомстволардың шеңберінен тыс) маманданған (салықтар мен
алымдарға ғана қатысты) мемлекеттік бақылау... (9).
Е.Ю.Грачева мен Э.Д.Соколова өкілетті органдардың қызметін баса
көрсетеді: Салықтық бақылау жалпымемлекеттік қаржылық бақылауға жатады
және ол құзырлы органдардың салық заңнамасының сақталуын, бюджетке немесе
бюджеттен тыс қорға төленетін салықтар мен алымдардың дұрыс есептелуін,
толық және мезгілінде төленуін қамтамасыз ететін салықтық құқық номаларымен
реттелген қызметі ретінде анықтала алады (3). А.О.Макарова да осыған ұқсас
пікірде, ол кісі салықтық бақылауды салық органдарындағы лауазымды
адамдардың салықтар мен алымдардың дұрыс есептеліп, төленуін тексеру,
сондай-ақ салық тәртібін бұзушылықтар мен оларды туындататын себептерді
анықтап, жою, салықтар мен алымдар туралы заңнаманы сақтау мақсатында
өздерінің құзыры шегінде Салық кодексінде көзделген нысандардағы қызметі
деп түсінеді (3).
Жоғарыда келтірілген анықтамалардан мынадай қорытынды жасауға болады:
авторлар, салықтық бақылау ұғымын аша отырып, салықтық бақылаудың мақсаты
салықтар мен алымдардың бюджетке толық әрі мезгілінде төленуін, салық
заңнамасының сақталуын, бұрмалаушылықтар үшін жауапкерлік шаралары
қолданылуын қамтамасыз ету деген пікірге тоқайласады. Сондай-ақ
авторлардың барлығы да бұл бақылау қызметі тиісті құқықтық нормалармен
реттеліп отыратынын айта отырып, оның заңи жай-жапсарын атап көрсететініне
назар аударған жөн.
Салықтық бақылау – қаржылық бақылаудың бір бөлшегі және салықтық
тетіктің бір тұтқасы. Салықтық бақылау қызметі бүкіл салық салу жүйесін
қамтиды, сондай-ақ жекелеген салықтар, салықтық топтар, салық төлеушілер
топтары, аумақтар бойынша салалап жүзеге асырылып отырады. Салықтық
бақылау, бухгалтерлік есеп пен есептеме ережелерінің, салық салудың заңи
негіздерінің сақталуын қамтамасыз ете отырып, бүкіл экономикаға бойлай
енген (6).
Салықтық бақылаудың пайда болуы объективтік себептерден туындаған.
Салық төлеуші, меншік құқығында немесе өзге бір заттай құқықта белгілі бір
мүлікті иелене отырып, өзінің осы жеке меншік мүліктік мүддесін салық
ретінде алып қоюдан қорғауға тырысады. Сонымен бірге салық төлеушінің салық
төлемдерін қайткенде де азайтуға деген ұмтылысы салықтық қатынастардың
екінші жағы – мемлекеттің мүліктік мүдделерін қозғайды. Мұндай жағдайда
мемлекет, салық қатынастарында көпшіліктің мүдделерін қорғай отырып, өзінің
әрбір нақты салық төлеушімен немесе міндетті тұлғамен ара қатынасында
түптің түбінде әрбір тұлғаның салықтар мен алымдарды төлеп отыру жөніндегі
міндеттері мен салық заңдарында көзделген өзге де міндеткерліктерін
тиісінше орындауын қамтамасыз ететіндей арнайы тетік әзірлеуге мәжбүр
болады.
Мемлекет, салық саласындағы өзінің мүліктік мүдделерін қорғау үшін,
біріншіден, арнайы мемлекеттік орган немесе органдар құрып, оларға салықтар
мен алымдар төлеп отыруға міндетті тұлғаларға қатысты тиісінше билік
жүргізу өкілеттіктерін береді. Екіншіден, құрылған өкілетті органдардың
қызмет атқару тәртібі заңи жолмен белгіленіп, ол қызметті жүзеге асырудың
түрлері мен әдістері, сондай-ақ тұтастай алғанда салық төлеушінің тиісті іс-
әрекетін ғана емес, сонымен бірге салық төлемдерінің тиісті бюджетке түсіп
тұруын қамтамасыз ететіндей осы органдардың міндетті тұлғалардың іс-
әрекеттеріне ықпал етуінің түрлері айқындалады. Соның өзінде мемлекет
өкілетті органдар мен салық төлеушінің (сондай-ақ өзге міндетті
тұлғалардың) өзара қарым-қатынасы жүйесін заңи жолмен реттеп отыру арқылы
көпшіліктің және жекенің мүдделерін белгілі бір теңдікте ұстауы және
нарықтық экономика жағдайында салықтық құқықтық қатынастар субъектісінің
экономикалық қызметіне араласуға конституциялық шектеулерді ескеріп отыруы
қажет (3).
Міне, осыдан келіп салықтық бақылау жүйесінің қажеттігі туындайды,
сондай-ақ оны құрудың заңгерлік негізі жалпылай көрініс береді.
Біздіңше, нарықтық қатынастарға көшу жағдайында және осымен байланысты
қаржылық бақылаудың жаңа объектілері мен субъектілерінің пайда болуына
орай, салықтық бақылауды дербес бақылау түрі ретінде бөліп шығару
қажеттілігі бар.
Бұл пікірді Қазақстан Республикасының қаржылық құқығы деп аталатын
кітаптың авторы профессор А.Худяков та қолдайды, ол кісінің пікірінше
салықтық бақылау бюджеттік бақылауға кірігіп жатады. Бұл жағдайда,
салықтардың барлығы тек бюджетке ғана түсетін болғандықтан, оны ақшалай
қаражат қоры ретіндегі бюджетті қалыптастырумен байланысты бюджеттік
бақылаудың бір түрі ретінде қарастыруға болады. Алайда, Қазақстанда
қолданылып келе жатқан қаржылық құрылымға қарай, салықтар тек бюджеттің
ғана емес, сонымен бірге басқа да бірқатар ақшалай қаражаттардың табыс көзі
ретінде есептелетін болғандықтан, салықтық бақылауды қаржылық бақылаудың
бір түрі ретінде бөліп алуға болады. Бұл бақылаудың Қазақстан Республикасы
Қаржы министрлігінің Бас салық инспекциясы мен оның жергілікті органдары
тұлғасында арнайы субъектіге ие болып отырғаны да осыны көрсетеді (10).
Салықтық бақылаудың дербестігі Салық және бюджетке төленетін басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.