Тілдік норма және тіл мәдениеті

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 51 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

I. Кіріспе . . . 3

II тарау.

2. 1. Тілдік норма және тіл мәдениеті . . . 10

2. 2. Тілдік норма және әдеби тіл нормасы туралы ұғым . . . 13

2. 3. Норманың өлшем-шарттары (критерийлері) . . . 18

2. 4. Әдеби тіл норманың түрлері (жазу, айту және грамматикалық норма) . . . 24

2. 5. Әдеби тіл нормаларының вариаттары мен дублеттері . . . 34

2. 6. Окказионализм (бір қолданар) сөздер . . . 43

2. 7. Узус пен окказионализмдер оппозитивтік (қарама-қарсы тұрған) тіл бірліктері . . . 48

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 54

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 56

К І Р І С П Е

Қазақ әдеби тіл білімінде әдеби тілімізді алғаш зерттеушілер және өнімді еңбек еткендер әдеби тіл дегенді қазақтың жалпы халықтық жазба тіліне, баспасөзге байланысты қарады. Бұл топқа жататындар - Қ. Жұбанов, С. Аманжолов, Н. Сауранбаев, М. Балақаев, Р. Сыздықова, т. б.

XX ғасырдың 40-жылдарына дейін әдеби тіліміздің тарихын зерттемек түгіл, «әдеби тіл» деген терминнің өзі де болған жоқ, оның орнына «әдебиет тілі» дегенді қолдандық. Қырқыншы жылдардан бері қарайғы уақыт ішінде «әдеби тіл» деген терминді анықтауға да, қазақ әдеби тілінің қалыптасу кезеңін айқындауға да арналған біраз еңбектер жазылып келеді. Соларды жинақтап қарасақ, бір-біріне қарама-қарсы айтылған, айтылып та жүрген біраз тұжырым бар [1:97 б. ] .

Профессор Қ. Жұбанов «Абай - қазақ әдебиетіміздің классигі» дейтін мақаласында Абай - жазба әдебиетінің атасы. Шын мәнінде әдеби тіл Абайдан басталады. Абайдан бұрынғы және Абаймен замандас ақындардың ең жақсы дегендері де ауыз әдебиетінің қанға сіңісіп қалған жатталынды жүгінен арыла алмады, аз-маз бояу жағып сүйрете берді. Сөзді мейлінше нағыздай, сөйлемін орамды, мағынасын терең етіп қолдану - жазбаның ғана қолынан келеді, ауызекі тілде ондай мүмкіндік жоқ»-деп жазды [1:97] .

Қазақ тілі білімінде әдеби тілге байланысты алғаш пікір айтқан - профессор С. Аманжолов. Ол 1949 ж. «Қазақ әдеби тілі» атты еңбегінде қазақ әдеби тілінің бастама үлгісі жазба түрде XIX ғасырдың екінші жартысынан басталатынын айтады. Оның осы пікірі 1959 ж. шыққан «Вопросы диалектологии и истории казахского языка» еңбегінде әрі қарай дамытылды. Н. Сауранбаев Ғ. Бегалиевпен бірлесіп жазған «Қазақ тілінің грамматикасы» атты оқулығында әдеби тіл дегенді ол былай анықтайды: «Жазумен бірге жазба әдебиеті шығады, ал жазба әдебиетпен бірге әдеби тіл шығады. Әдеби тіл дегеннен біз жазу тілін түсінеміз. Басқаша айтқанда, көркем әдебиеттің, ғылыми шығармалардың, тағы басқалардың тілін түсінеміз» дей келіп, әдеби тілдің шығуын ауыз әдебиетінің шығуымен байланысты қарайтындар бар, бұл пікір дұрыс болмайды. Өйткені халық әдебиеті жазусыз атадан балаға ауызша беріледі. Олар жазылмағандықтан, өзгеріске ұшырап, толықтырылып отырылады. Бір жырдың өзі бір елдің ішінде бірнеше түрлі айтылады. Бұларда әбден қалыптасқан тұрақты норма болмайды. Әдеби тілдің шығуы ауыз әдебиетінің шығуымен емес, жазба әдебиетінің шығуына байланысты деп жазады [1:97-98 б. ] .

Жазба әдебиетімізді, әдеби тілімізді қалыптастыруда Абай, Ыбырай атқарған тарихи міндет орасан зор. Тек Абай, Ыбырай ғана емес, өткен ғасырдың екінші жартысынан бастап, өз туындыларын баспа арқылы тарата бастаған басқа ақын-жыраулар болды.

Қазақ халқының ғасырдан ғасырға жалғасып келген көркем ойының, рухани өмірінің байлығы, сөз маржаны оның ауыз әдебиетінде сақталып, ауызша дамып келгені баршаға аян. Қазақтың ауыз әдебиеті халқымыздың басынан өткізген елеулі оқиғаларының, рухани өмірінің барлық құбылыстарының көркем тарихы, ең басты дерегі болып келеді. Бірақ ол туындылардың баспа бетін көрмей, ұрпақтан-ұрпаққа ақын-жыраулардан ауызекі айтуы арқылы жетіп отырды. Сондықтан оның қай түрі болса да, бастапқы қалпын сақтай алмай, үздіксіз өзгерістерге, қоспаларға ұшырап, көбінесе тілдік жағынан жаңарып отыратыны даусыз. Осы рухани байлығымызда өткен ғасырдан бастап жиналып, жазба еңбекке айналды. XIX ғасырда өмір сүрген ақын-жыраулар туындылары, айтыс өлеңдері ауызекі түрде дүниеге келгендерімен, ауыз әдебиетінен гөрі жазба әдебиет үлгілеріне жақындады.

Ұзақ ғасырлық тарихы бар жалпы халықтың ауызекі тіліміздің баспасөз үлгісіне, сөйтіп, жазба әдеби тіліміздің қалыптасуына себепші болған тағы бір күшті фактор бұрын болып көрмеген мерзімді баспасөздердің, аударма туындылардың дүниеге келуі болды. Тіл тазалығы, тіл мәдениеті, тілдік нормалылығы жағынан бұлар жоғарыдағы туындыларға қарағанда біраз өзгешелеу болды. Бұларда кітаби тіл үлгілері бірінде аз, бірінде көп болса да кездесіп отырды.

Халқымыздың тарихындағы тұңғыш мерзімді баспасөз 1870 жылдан бастап 1882 жылға дейін Ташкент қаласында орысша, өзбекше, қазақша үш тілде шығып тұрған «Түркстан уалаяты» атты газет пен 1888-1902 жылдар арасында Омбыда шығып тұрған «Дала уалаяты» атты газет. Тіл тазалығы, тіл мәдениеті жағынан алғанда бұл екі басылымның бір-бірінен едәуір айырмашылықтары бар. Ондайларды көзбен көріп, ой елегінен өткізу үшін сол басылымдардың кейбіреулерінен үзінділер келтірсек:

«Жаңадан қосылып шығарұлмыш Ақмола облұсының чығарылып жүрген газетіне. Чығарылып тұр дала уалаятыны билеп тұргучы гинарал кубрнатар хазратлирының иждаһад илән білдүрмәккә кілән қазақ уалаятларына барча жоғарғы андин кәйін өзләрині билеп тургучы улуғлардан чығарылмыш әмір фәрмәнләрині һәм қылып тұрлар ғайри бұйұрқлар тураларынан қабулары тиүшлі боладұр. Үшбү числада чыгады дүния жүзіне жаңадан чығарұлмыш газетінде қосылып. Көрәрсізләр ақ қиғаз битүнда жазұлмыш өзләрүнінсізгә жақын тілләрүңіз илән нәрсені» («Дала уалаяты», 1-1-1888, №1) .

«Дала уалаятының» тұңғыш санында жарияланған осы хабарды бұдан 18 жыл бұрын шыққан «Түркстан уалаяты» газетінің тұңғыш санында басылған, мазмұн, мақсат жағынан осыған ұқсас төмендегі текспен салыстырып қарайық.

«Түркістан генерал губернатырының бұйрығы бойынша Ташкент шаһарында қазақша, сартша тілде Түркстан газиті басма болып шығады. Бір жылдық ішінде жырма төрт (қағаз) нөмерден кем шықпайды, көп шыққанда отыз алты нөмір шықса керек. Басы бір асылға екі сом отыз тиын, Қоқанд теңгесіне он бір жарым теңге болады. Газет алмақшы қалаған адам ақшасын Ташкентке, редакция деген мекемеге тапсырсын. Өзге шаһардың адамы ақшасын почтаменен жіберіп, қай қалада, қай болыста, қай ауылда тұрғанын анықтап қатқа жазып жіберсін» («Түркстан уалаяты», 1870, №1) .

Алдыңғы үзіндіге қарағанда соңғының тілі әлдеқайда таза, қазіргі әдеби тілімізден айырмашылығы жоққа тән. Тек келтірген тексте ғана емес, барлық материалдарында да «Түркстан уалаятының» тілі едәуір жатық та, таза. Соған қарамастан сөз қолданыста, грамматикалық формаларды пайдалануда нормасыздық, бірде олай, бірде бұлай кетушілік бұл газет тілінде де, басқа басылымдарда да кездесіп отырады.

Қазақ тіліндегі басылым деп аталатын мұндай туындылардың тілдік қоспа жағынан түрлі-түрлі болуының бір себебі ол басылымды шығаратын, баспаханада істейтін, оны теретін адамдардың қай өкілі болуына да байланысты.

Сөйтіп, еңбектері сөз болған ғалымдардың барлығы да алдымен әдеби тіл дегеніміз не, оның өзіндік белгілері қандай? - деген сұрауға жауап береді де, сол белгілерге халықтық тіліміздің қашан ие болғандығын, оның қалыптасу мерзімін айқындайды. Бір-бірінен азды-көпті өзгешеліктері барлығына қарамастан, бұл ғалымдардың зерттеу тәсілдерінің дұрыс та тиімді екенін атаған жөн.

А. Ысқақов әдеби тіл мен ауызекі тіл (халықтық тіл) арасына шек қоймайды, екеуін де әдеби тіл деген бір атаумен атайды. Автор жалпы халықтық сөйлеу тілі мен әдеби тіл арасына шек қоймайды. Осы пікірін 1981 жылы шыққан «Қазақ әдеби тілінің қалыптасу тарихы мен даму жолдары» дейтін жинаққа енген мақаласында да қайталаған: «Қазақтың төл әдеби тілі, - дейді автор, - халықтың өзімен бірге туып, бірге жасасып, оның күнделікті жай қатынасы мен рухани тіршілігінің сала-саласында қолданылып, ең басты, ең негізгі қаруы да, құралы да есебінде қызмет атқарып, замандар бойы өмірінің барлық кезеңдерінде де жұмсалған байлығы сөйлеу тілінен қол үзбей, онан танбай нәр алып, неше алуан тіл зергерлері мен сөз шеберлерінің електерінен өтіп, бірте-бірте сұрыпталып, шыңдалып, бүгінгі бай ұлттық әдеби тіл деңгейіне жеткен тіл».

Елуінші жылдардың аяқ кезінен бастап әдеби тіл мәселелері жайында еңбек етіп келе жатқан ғалым - М. Балақаев. Қазақ тілінің Совет дәуірінде дамуын сөз ететін шағын көлемді мақалаларын атамағанда ол Е. Жанпейісов, М. Томановпен бірлесе жазған, 1961 жылы жарияланған «Қазақ әдеби тілінің мәселелері» атты кітапшада әдеби тілдің бірақ проблемасы көтерілген. Мұнда автор әдеби тілдің анықтамасы, оның өзіндік ерекшеліктері, сөйлеу тілімен, фольклор тілімен қарым-қатынасы, қалыптасу мерзімі, өзіндік нормасы туралы жоғарыда айтылған пікірлерді дамыта түсіп, «Тілдің көркейіп кемеліне келіп толықсыған, сап күмістей сараланып белгілі жүйеге түскен түрін әдеби тіл» дейді де, бұдан әрі жоғарыда аталған ғалымдар ізімен «әдеби тіл жазу арқылы, әдеби мұраларды баспаға басып, жұртқа тарату арқылы қалыптасады . . . Оны қалыптастырушылар - көркем әдебиет шеберлері, баспасөз қызметкерлері . . . Әдеби тіл дегеніміз - нормаға түскен жазба тіл. Норма орфографияда да, орфоэпия да, терминологияда да болуға тиісті» деп жалғастырған. Осы нормалану процесіне байланысты жоғарыда айтылған әр авторлар еңбектерінде осы мәселеге біраз көңіл бөлгенін байқаймыз [1:96-105 б. ] .

Әдеби тілге беріліп жүрген анықтамалардың барлығында да оның негізгі бір белгісі - нормалылығы. Бірақ осы норма дегенді қалай түсінеміз, оның қандай түрлері болады, ол түрлерінің бір-бірімен арақатынасы қандай деген мәселеге тоқталсақ.

Норма жөніндегі мәселе - өзіндік елеулі қиындығы бар проблема. Лингвистика тұрғысынан алғанда, бір-біріне кереғар мәндес болса да айтылған және айтылып та жүрген пікірлер аз емес. Оларда жалпы тілдік норма мен әдеби тіл нормасы да сөз болады. Біраз зерттеушілер норма деген атауды тек әдеби тілге байланысты ғана қолданып, ауызекі тілдегі үлгіні, дағдыны узус деп атауды ұсынады. Екінші бір зерттеушілер норманы жалпы атау ретінде алып, оны өз ішінен тілдік норма, әдеби норма деп екіге бөліп атау ұсынады. Сөйлеу тіліне тән дәстүрді нормалылық деп атайық.

Ғалымдардың айтуын негізге алып, норманы жалпыға ортақ («общепринятое»), не қазіргі қоғам қабылдаған жүйелер («система») деп түсінетін болсақ, олар солай екенін танытатын қандай белгілері бар? Нормалаудың қандай жолдары бар? деген сұрақ туады.

Бұл сұраққа жауап беруден бұрын норманы кейбір ғалымдар «ереже» («правила») деп түсіндіруін қабылдауға бола ма? деген сұрауға жауап беру керек. Оны ереже деп танитын кісінің бірі К. С. Горбачевич былай дейді: «Норма дегеніміз - әлеуметтік тұрғыдан қолдау табатын ғана ереже емес, ол тілдік тәжірибеге сүйенетін, тілдік системаның заңдылықтарын көрсететін және беделді жазушылардың қолданылуымен расталған ереже» [2: 140 б. ] .

Әдетте «ереже» дегенді қолдан жасалатын қағида деп түсінеміз. Сол тұрғыдан қарағанда тілдегі ресми түрде ереже-норма деп танитындарымыз, мыналар: емле ережелері, грамматика ережелері. Сондықтан «ереже» деген ұғымды ресми қағида деп түсінетін болсақ, ол «норма» дегеннің синонимі бола алмайды. Сондықтан ол норманы «тілдік жүйе» деп көрсетеді [2:146 б. ] .

Ал, орыс ғалымы Е. С. Истрина: «Норма деген түпнұсқаның беделдігімен және ондағы тіл құбылыстарының қолданылу дәрежесімен анықталады. Жалпы халықтық қолданыстың бірі норма болып есептеледі» - деп айтады [2: 148 б. ] .

Т. Қордабаев «Нормалаудың аясы тек алфавит, орфография, пунктуациялармен шектелуге тиісті» дейді [2: 146 б. ] .

С. Исаев: «Әдеби тілдің ең басты белгісі - оның өңделген, сұрыпталған, нормаланған тіл болуы керек. Әдеби тіл - қоғамның қолдану практикасында сыннан өткен, нормаларын қоғам, санасы дұрыс деп қабылдаған және ол нормалар барша үлгілерге ортақ болуы шарт» дейді [3: 42 б. ] .

Осындай ғалымдардың пікіріне қарап, қазақ әдеби тілінің нормалану дәрежесі қандай? - деген сұрақ қоюға болады. Бұл сұраққа А. Ысқақовтың 1974 жылы берген жауабы мынау: «40-50-інші жылдарда қазақ әдеби тілінің ауызша да, жазбаша да ұлттық нормалары бірыңғайланып, 50-60-ыншы жылдарда негізінен орнығып, әбден қалыптасқаны айқын» дейді. Әрине, бұл процесс қазіргі әдеби тілде үздіксіз жүріп жатыр. Ол әлі де болск көпке созылады. Міндет-норма «әбден қалыптасып» болды деп қол қусырып отырмай, әдеби тілді әрі қарай дамыту қамын жеп, ол нормалану процесті жеделдете түсуді ойластыру керек - деп айтады [2: 143 б. ] .

Осы әдеби тіл норманың өзі көптеген ғалымдардың зерттеу нысанына айналып, қазіргі таңда тіл білімінің өзекті бір мәселесіне айналды. Осы мәселенің ара-жігін ашып зерттеген ғалымдардың мынандай еңбектерін көруге болады.

М. Балақаевтың «Қазақ әдеби тілі және оның нормалары» Алматы, 1984 ж., Р. Сыздықованың «Тілдік норма және оның қалыптануы» Астана, 2001 ж., С. Бизақовтың «Тілдік норма және варианттылық» Алматы, 1997 ж., Н. Уәлиұлының «Фразеология және тілдік норма» Алматы, 1998 ж., Г. Мұратова «Қазақ көркем сөзіндегі окказинальды (бір қолданыстағы) сөздер» Алматы, 1991 ж.

II Т А Р А У

2. 1. Тілдік норма және тіл мәдениеті

Тілдік норма, бір қолданыстағы сөздер, яғни окказионализм дегеніміз не? дегенге тоқталмастан бұрын, ең алдымен, «тіл мәдениеті» деп нені танимыз? дегенге тоқтала кеткенді жөн көріп отырмын.

«Мәдениет» деген сөздің семантикасында «дұрыстық», «түзулік», «тәртіптілік», «жүйелілік», «реттілік», «қисындылық», «сәйкестік» деген сияқты мағыналық реңктер (семалар) жататыны белгілі. Бірақ әңгіменің дұрыстығы немен сәйкестігі, қандай реттілік, қандай тәртіптілік, ненің қисысы деген сұрақтарға жауап іздегенде, «тіл мәдениеті» деген құбылыстың заттық, ұғымдық мәні күрделі екендігі байқалады.

Тіл мәдениеті, ең алдымен, әдеби норма дегенге тікелей қатысты. Жалпы тіл білімінде (шетелдік те, орыстық та, қазақтық та) біршама қалыптасқан тұжырымдарға иек артсақ, тіл мәдениеті дегеніміз - тілдік нормаларды, оның ішінде әдеби тіл нормаларын дұрыс аақтау әрекеті болып табылады. Кейбір зерттеушілер бұл салаға кеңірек міндет артып, тілдің көріктеу құралдарын, яғни стилистикалық заңдылықтарды дұрыс пайдалануды да сөз мәдениетінің объектісі деп таниды.

Сөйтіп тіл мәдениеті дегеніміз - сөздерді дұрыс орнымен қолдану (лексикалық), дұрыс құрастыру (синтаксистік), дұрыс қиюластыру (морфологиялық), дұрыс дыбыстау (орфоэпиялық), сауатты жазу (орфографиялық), тілді әсерлі етіп жұмсау (лингвостилистикалық) нормаларын ұстану, орнықтыру, жетілдіру. Осылардың бәрін қосып, тіл мәдениеті деген ғылым-таным саласын «ортология» деп атаушылық бар, яғни ортология - сөздің (тілдің) дұрыстығы туралы ілім.

Тіл мәдениеті атқаратын міндеттерінің бірі - қай қолданыс бұл күнде норма болып табылады, қайсысы жоқ деген мәселелерді түбегейлі зерттеу. Өйткені тілдің мәдениетін танытатын шарт - тек жоғарыда салалап көрсетілген нормаларды ұстанып қою ғана емес, ол нормалардың өздерінің дұрыстығын, сындарлығын тап басып тану және дұрыс деп қабылдау.

Тілдік норманың өзі «дұрыс» деп бағалануы үшін ол тілдің құрылымдық заңдылықтарына сай келуі керек. Мысалы, бұл күндерде қазақ тілі сөздігі тәлімгер, айтыскер, жүлдегер, иегер, саясаткер сияқты ондаған жаңа тұлғалармен толығуда және олар нормативтік элементтер ретінде әдеби тілден берік орын тебуде. Бұл неологизмдер сөзжасам жүйесінде бар нормаға сай келіп тұр: - гер - адамның кәсібін, мамандығын, бір нәрсеге қабілеттілігін білдіретін жұрнақ: саудагер, жұмыскер, қызметкер т. б.

Тіл мәдениетін статикалық тұрғыдан, яғни қазіргі күй-қалпын әңгіме еткенде, тілдік норма дегеніміздің бір кезеңде ғана қалыптасып, әрі қарай өзгермей қатып қалатын құбылыс емес екендігін де қатты ескерту керек. Норма тарихи-өзгермелі құбылыс болғандықтан, тіл дамуының бір кезеңінде норма ретінде тілдік элемент екінші кезеңінде нормадан ығыстырылуы мүмкін және керісінше, өйткені тілдік норманы анықтауда әлеуметтік талғам негізгі рөл атқарады, ол әлеуметтік талғамды күнделікті өмір қажеттігі, тілді пайдалану практикасы белгілейді. Осы себептен кейде тілдің құрылымдық заңдылығына сай келмейтін қолданыстардың да норма деп танылып, әдеби тілден орын алуы мүмкін. Мысалы: -р, (-ар, -ер) тұлғалы есімшеге -ман (-мен) жұрнағы жалғанғанда, ол тұлға қазақ тілінің жалпы құрылымдық нормасы бойынша алдымен, затты, құбылысты емес, қимылды білдіреді, яғни етістік болып қалуы керек және ол әлі орындалмаған, бірақ жүзеге асуға таяп тұрған, енді-енді орындалатын іс-әрекетті білдіруі тиіс. Мысалы: Ол жылармен болды дегенде, ол адам әлі жыламаған, бірақ жылауға тақау деген ұғымды береді. «Көшерменде жұрт жаман, тастарманда қатын жаман» деген мәтелде де көшермен тұлғасы ауылдың әлі орнынан қозғалмаған, отты-сулы жаңа өңірге көшу қажеттігі таянған қам-қарекетті білдіреді, тұздары жараспаған жұбайлар да сондай, мұсылман дінінің рашиғаты бойынша да бір күнде әйелін «тастай салу» оңай болмаған, тастай алмай, бірақ қарым-қатыстары соған әбден жақындаған сәтті қазақ «тастарманда» деп бір тұлғамен білдірген. Қысқасы, -ар+ман жұрнақтарымен жасалған тұлға қимыл, іс-әрекетті (семантикасын) сақтаған. Ал бұдан 30-40 жылдай бұрын, яғни 60 жылдардың ішінде әдеби тілімізде оқырман, көрермен, тыңдармен деген, 90 жылдардан соң оралман деген атаулар пайда болды. Бұлар енді етістік емес, есім (зат есім) сөздер, әлі орындалмаған, бірақ орындалуға таяу тұрған іс-әрекетті емес, сөз түбірі білдіретін қимылдық, іс-әрекеттің (оқу, көру, тыңдау, оралу) иесін «орындаушысын» атайтын атау сөз, тіпті термин сөз болып тұр. Соңғы оралман тұлғасы морфологиялық норманың шырқын мүлдем бұзып тұр, өйткені адамдардың қимылына, іс-әрекетіне, кәсібіне т. т. қарап келмен, күлмен, түрмен, ойнаман, жазман, сызман деп атамаймыз ғой. Бұл - нормада жоқ, қазақ тілінің құрылымдық заңдылықтары мұндай норманы білмейді, оған жібермейді. Соған қарамастан шет жұрттардан өз отанына қайтып келіп жатқандарды «оралман» деп атап, оны ресми терминге айналдырып та алдық. Бұл сөздер тілдік нормаға сай емес, қайшы келетіндігіне қарамастан, қазіргі әдеби тілімізге енді, оларды әсіресе публицистикалық стиль, яғни бұқаралық ақпарат құралдары: газет, журнал, радио, теледидар, сондай-ақ ресми құжаттар (кеңсе - іс қағаздар стилі) жиі қолданып, тез тұрақтандырып келеді [4: 24-40 б. ] .

2. 2. Тілдік норма және әдеби тіл нормасы туралы ұғым

Тіл байлығы, тілдің икемділігі оның қоғамдық қызметінің ұлғая түсуімен, әдеби тілдің нышан белгілерін дамыта түсумен ұштасып жатады. Өйткені әдеби тілге тән ерекше белгілерін, соның бірі - нормалық жүйесін жетілдіру әдеби тілдің өзін қалыптастыра, дамыта түсудың қамы болмақ.

Тілдік нормак тілдің ішкі заңды жүйелері негізінде дамып қалыптасады, солар сұрыпталған, ұтымды орайында, жалпыға бірдей ортақ түрінде жұмсалады. Тілдік норма дегеніміз - тілдегі бірізділік, тіл материалдарын нормалау деген сөз, белгілі бір тәртіп, заңдылыққа бағындыру. Норма белгілі бір реттілік, жүйелілік құбылыс ретінде ауызекі сөйлеу тіліне де («халықтық тілге» де), әдеби тілдің ауызша қолданысына да, жазба тілге де тән.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.