Фразеологизмдердің жергілікті тіл ерекшеліктеріне қатысы

Жұмыс түрі: Диссертация
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе3

І тарау. Әр типтес тілдердегі фразеологизмдердің салыстырыла және салғастырыла зерттелу жайы6

1. 1. Фразеологиялық зерттеулерге қысқаша шолу6

1. 2. Фразеологизмдердің салғастырмалы негізде зерттелуі12

Етістік фразеологизмдер. 18

1. 3. Етістік фразеологизмдердің құрамы мен құрылымы. 18

ІІ тарау. ЕФ-тердің сөздіктерде берілу принциптері27

2. 1. Сөздіктер: мәні, қызметі, түрлері27

2. 2. Қос тілді сөздіктердің құрылым жүйесіне сипаттама32

2. 3. Аударматанудың негізгі мәселелері37

2. 4 ЕФ-тердің қос тілді сөздіктерде берілу принциптері46

Қорытынды55

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі57

Қысқаша ағылшынша - қазақша сөздік62

Қысқаша қазақша-ағылшынша сөздік70

Реферат

Диссертациялық жұмыстың көлемі: 87 бет.

Қолданылған әдебиеттер саны: 64

Тірек сөздер тізімі: лингвистика, етістік фразеологизмдер, тұрақты сөз тіркестері, кос тілді сөздік, активті/пассивті қос тілді сөздік, аударматану, баламалылық аударма. Билингв-қос тілді адам, толық/жартылай эквивалент/балама, образды эквивалент, калькалау, түсіндірме аударма, абсолютті балама, мәтін, тіларалық фразеологиялық синонимдер т. б.

Зерттеу нысаны. Қазақ және ағылшын тілдеріндегі ЕФ-тердің құрамы, құрылымы, семантикалық жүйесі, мағыналық-тақырыптық топтары, олардың табиғатына тән ерекшеліктері мен заңдылықтары қарастырылады, қос тілді сөздіктердің құрылымы, ЕФ-тердің қос тілді сөздіктерде берілу принциптері айқындалады.

Зерттеудің мақсаты Ағылшын-қазақ тілдердегі ЕФ-тердің қос тілді сөздіктерде берілу принциптерін анықтау.

Зерттеу материалдары ретінде А. Тажутовтың “Үлкен ағылшынша-қазақша сөздігі”, “Қазақша-ағылшынша толық сөздігі”, Ж. Б. Ахметова, Ж. Ы. Ысқақова “Ағылшын - қазақ сөздігі”, Б. Шнитниковтың «Қазақ- ағылшын сөздіктерінен» алынған ағылшын және қазақ тілдерінің етістік фразеологизмдері пайдаланылды.

Зерттеу әдістері. Салғастырмалық, структуралық, статистикалық, сипатамалық әдістері.

Зерттеу нәтижелері: фразеология саласының ғылым ретінде қалыптасу тармихына, зерттелуіне, бағыт-бағдары мен зерттеу нысанына қатысты шолу жасалып, осы салаға қатысты іргелі, зерттеулер талданды. Талдау барысында жеткен жетістіктер мен ғылыми тұрғыдан алғанда әлі де шешеімін таппаған мәселелер айқындалды. Тіл-тілдердегі салғастырмалы зерттеулерге арнйы тоқталып, басмы ашылған мәселелер мен назар аударатын тұстар көрсетілді. Сөздіктердің қазіргі кездегі жай-күйі, жетістіктері мен кемшілік тұстары анықталып, етістік фразеологизмдердің қос тілдік қордағы ауқымы мен қос тілді сөздіктерде берілу принциптері көрсетілді.

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі Фразеологизмдердің жекелеген топтары мен категорияларына салғастырмалы талдаулар орыс және қазақ, орыс және ағылшын, қазақ және ағылшын тілдері, неміс және қазақ тілдері бойынша, яғни әр типтес тілдік жүйелер арасында жүргізіліп келеді. Мысалы: А. В. Кунин, Н. Н. Амосова, М. М. Копыленко, З. Д. Попова, А. Д. Райхштейн, М. Р. Сабитова, З. К. Ахметжанова, Р. Е. Валиханова, М. Р. Есимжанова, С. К. Сәтенова, М. Х. Абилгалиева1 сынды ғалымдардың еңбектерінің негізінде қазақ және орыс тілдерінің жүйесі роман, герман, түркі тілдерімен салғастыра қарастырылып, біршама зерттеу нәтижелеріне қол жеткізілді. Алайда, қазіргі таңда төл тілімізде ағылшын тілінің типологиялық ерекшеліктерін анықтап, қазақ тілінің бай фразеологиялық қорымен салғастыра зерттеген ғылыми ізденістер әзірше сиректеу кездеседі2. Бұл әртиптес тілдерге қатысты көптеген мәселелердің, ортақ заңдылықтар мен құбылыстардың, тілдік ерекшеліктердің әлі де болса айқындалмаған тұстарының молдығын көрсетеді. Демек, тіл мамандарына сан алуан ғылыми зерттеулерді жүргізу, өзекті және даулы мәселелерді шешу тәрізді күрделі, ауқымды міндеттер жүктеледі деген сөз. Халықаралық және тіларалық қатынастар дамыған осы кезеңде шетел тілін ана тілімізбен салғастыра зерттеудің тіл білімінің әрбір саласы, оның ішінде, фразеология, этнолингвистика, лингвомәдениеттану, елтану ғылымдары үшін маңызы зор. Сонымен қатар, қазақ-ағылшын тілдеріне қатысты көлемді сөздіктердің аздығы, тіл мамандары тарапынан қойылатын талаптарға сай, жүйелі түрде жасалған қос тілді фразеологиялық сөздіктің осы кезеңге дейін жасалмауы зерттеу тақырыбының өзектілігін көрсетер бірден-бір фактор. Себебі етістік фразеологизмдер (әрі қарай қысқаша: ЕФ түрінде беріледі) тіл-тілдердегі фразеологизмдердің ең көлемді бөлігін құрайтын тілдік бірліктер.

Зерттеудің мақсаты мен міндеті. Ағылшын-қазақ тілдердегі ЕФ-тердің қос тілді сөздіктерде берілу принциптерін анықтау мақсатында зерттеу жұмысының алдына төмендегідей міндеттер қойылды:

Фразеология саласының тарихына, қалыптасу кезеңдеріне, зерттеу нысанына тоқталу;
ЕФ-тердің жалпы және салғастырмалы түрде зерттелуіне шолу жасау;
ЕФ-тердің қос тілдегі ауқымын, құрамы мен құрылымын анықтау;
ЕФ-тердің семантикалық типтері және олардың өзіндік ерекшеліктерін анықтау;
ЕФ-терді лексика-семантикалық топтарға жіктеу, әр мағыналық топқа сипаттама беру;
Ағылшын - қазақ тілдеріндегі ЕФ-ге лексикографиялау жүйесін көрсету;
ЕФ табиғатындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтау;
ЕФ-тердің сөздіктерде берілу принциптерін айқындау;
ЕФ тобына арналған қысқаша сөздік құрастыру.

Зерттеу материалы. Зерттеу жұмысының негізгі материалдары ретінде ағылшын және қазақ тілдерінің фразеологизмдері, оның ішінде етістік фразеологизмдері алынды. Материал дереккөзі ретінде А. Тажутовтың “Үлкен ағылшынша-қазақша сөздігі”, “Қазақша-ағылшынша толық сөздігі”, Ж. Б. Ахметова, Ж. Ы. Ысқақова “Ағылшын - қазақ сөздігі”, Б. Шнитниковтың “Қазақ- ағылшын сөздіктерінен” алынды. Ағылшын фразеологизмдерінің қазақ тіліндегі баламасын табу, эквиваленті болмаған жағдайда төл тілімізге аудару мәселелерін талдау барысында Р. Сәрсенбаев, Е. Бектұрғанова, Х. Қожахметова, Ө. Айтбаев, А. Алдашева, С. Исабеков, М. Копыленко3 т. б. ғалымдардың еңбектерінде айтылған теориялық негіздер басшылыққа алынды.

Зерттеу әдістері. Зерттеу әдістері мен тәсілдерін белгілеу, жұмыстың алдына қойған мақсаты мен міндеттеріне байланысты айқындалады. Жұмыс барысында туыс емес тілдердегі ортақ заңдылықтар мен құбылыстарды және айырым өзгешеліктерді айқындауда салғастырмалы әдіс, құрылымдық ерекшеліктерін анықтауда структуралық әдіс, ЕФ-тердің көлемін белгілеуде статистикалық әдіс және осы тілдік бірліктерді талдау барысында сипаттамалы әдістер қолданылады. Зерттеу жұмысымыздың әдістемелік негізі ретінде В. Д. Аракин, В. Н. Гак, В. М. Солнцев, Д. Сүлейменова, Ө. Айтбаев т. б. сынды ғалымдардың баяндаған ғылыми тұжырымдамалары да басшылыққа алынды.

Магистрлік диссертацияның мақсат-міндеттеріне орай болжамды зерттеу нәтижелері Магистрлік жұмысқа қойылатын талаптарға негізделген зерттеу жұмысы нақты жоспар бойынша жүргізілді:

Ең алдымен, фразеология саласының ғылым ретінде қалыптасу тарихына, зерттелуіне, бағыт-бағдары мен зерттеу нысанына қатысты шолу жасалды.

Фразеология саласына қатысты іргелі зерттеулерге тоқталып, талдау жасалынды. Талдау барысында жеткен жетістіктер мен ғылыми тұрғыдан алғанда әлі де зерттей түсуді талап ететін мәселелер айқындалды.

Тіл-тілдердегі салғастырмалы зерттеулерге арнайы тоқталып, нақты басы ашылған мәселелер мен назар аударатын тұстар көрсетілді.

Сөздіктердің қазіргі кездегі жай-күйі, жетістіктері мен кемшін тұстары көрсетілді.
Зерттеу нысанының қос тілдік қордағы ауқымы көрсетілді.

ЕФ-тердің қос тілді сөздіктерде берілу принциптері қарастырылды.

Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық маңыздылығы Қазірге уақытқа дейін қазақ-ағылшын немесе ағылшын-қазақ фразеологиялық сөздігінің жасалмағандығы тіл мамандарына үлкен сын және шешуді талап ететін өте маңызды мәселе. Бұл сол келешек күрделі жұмыстың кішігірім бөлшегін құрар бастауы болар деп ойлаймыз. Магистірлік зерттеу жұмысының нәтижелері аударма жұмыстарында, қос тілді сөздіктерді, оқулықтарды дайындауда және жаттығу жинақтарын құрастыруда азды-көпті септігін тигізеді. Сондай-ақ, тіл білімі, аударма теориясы мен практикасы, лексикология пәндерінен, арнаулы курстардан лекция, семинарларда көмекші құрал ретінде пайдалануда болар деп ойлаймыз.

І тарау. Әр типтес тілдердегі фразеологизмдердің салыстырыла және салғастырыла зерттелу жайы

1. 1. Фразеологиялық зерттеулерге қысқаша шолу

Фразеология -phrasіs - орам, сөйлемше; logіa -“ұғым, ілім” деген грек сөздерінен жасалған термин. Бұл атау негізінен екі түрлі мағынада қолданылады, яғни біріншіден, тілдегі тиянақты сөз тіркестерін қазіргі және тарихи даму тұрғысынан зерттейтін тіл білімінің бір саласы дегенді, екіншіден, белгілі бір тілдегі фразеологизмдердің тұтас жиынтығы дегенді білдіреді. Сондықтан да болар фразеологизмдер көкейге қонымды, ықшам, ұтқыр да ұтымды сөз өнерінің тілдік және поэтикалық бұлақтары санатына жатады. Айшықты сөз өрнектерінің басым көпшілігі халықтың тұрмыс-тіршілігіне, салт - дәстүріне, әдет-ғұрпына, діни наным-сеніміне байланысты туындаған. Олардың құрылымын, тілде қалыптасу кезеңдерін, тұрақталу негіздерін зерттеу, сайып келгенде, оқырман қауымды оның тілдік табиғатынан хабардар етіп қоймай, этнос өмірімен астасып жатқан мызғымас тұтастығымен, этнолингвистикалық, экстралингвистикалық факторларымен қызықтырады. Ал әртиптес тілдердегі фразеологизмдерді салғастыра зерттеу-өзіндік тұңғиық сыры бар, қиындығы да, қызығы да мол күрделі жұмыс. Жалпы тіл білімінде фразеологизмдердің зерттелу тарихының тым әріден бастау алатындығын байқаймыз. Француз фразеологизмінің теориясын құрған Ш. Балли (1905), орыс лингвисі Е. Д. Поливанов (1931) фразеолгизмдерді жеке пән ретінде қарастыруды ұсынса, орыс тілі фразеологизмдерін классификациялау жөнінде тұжырым айтқан академик В. В. Виноградов болды. 4

Өздеріңізге белгілі, фразеология саласын тіл білімінің жеке пәні ретінде қалыптастыруда, оның тілдегі орны мен табиғатын, мәнін, аумағы мен міндеттерін түсінуде әр түрлі көзқарастар пайда болды. Фразеология саласының өзекті проблемалары саналатын аталмыш мәселелер түбегейлі шешімін тапты деп әлі де болса айту қиын. Оған мысал ретінде тіл біліміндегі “фразеологизм, ” “фразеологиялық единица”, “фразеологиялық тіркес”, “фразеологиялық оралым”, “тұрақты тіркес”, “тұрақты сөз тіркесі” деген терминдердің нақты сараланбай, синоним ретінде қатар қолданылып отыруын айтуға болады. Осы терминдерді синонимдік мәнде қолдану - зерттеу жұмыстарына қиындық келтіруі мүмкін. Сондықтан да тұрақты сөз оралымдарын атауда еркін тіркестерге қарама-қарсы қойылатын “фразеологизм” терминін қолдануды жөн көрдік.

“Фразеологиялық единица” терминін орыс тіліндегі фразеологизмдерді жүйелі түрде топтастыру барысында акад. В. В. Виноградовтың ұсынғаны белгілі. Фразеология мәселелеріне арналған еңбектерде ғалымдар В. В. Виноградов классификациясының мәні бар екендігін, бірақ жалпы топтастыру жүйесінде көптеген даулы мәселелердің әлі де кездесетіндігін атап көрсетеді. Алайда зерттеу барысында В. В. Виноградов классификациясының тек орыс тіліндегі фразеологизмдерді ғана емес, сонымен қатар, роман, герман, түркі тілдеріндегі фразеологизмдерді бір жүйеге түсіріп топтастыру да негізге алынғаны байқалды. Әртиптес тілдердің өзіндік құрылым жүйесін, заңдылықтарын, ерекшеліктерін ескерер болсақ, жоғарыда аталған топтастырудың өзі қайта қарауды, тереңірек зерттей түсуді қажет ететін тәрізді.

Қазақ тіл білімінде фразеология мәселелері 40-жылдардан зерттеушілер назарына ілігіп, тілдік тұрғыдан зерттеу нысанына айналды. Белгілі ғалым С. Аманжолов фразеологизмдерді зерттеуді қолға алу керектігін ашқылардың бірі болып атап көрсетіп, бағыт бағдар береді және фразеологиялық тіркестердің сөйлем мүшелеріне қатыстылығын сөз етеді. 5

Түркі тілдес халықтар тіл білімінде фразеология мәселелерінің зерттелуіне І. Кеңесбаев (1946, 1968, 1977) еңбектері игі әсерін тигізсе, К. Аханов (1962), Р. Сәрсенбаев (1959), Ғ. Мұсабаев (1962), Х. Қожахметова (1972), А. Байталиев (1974), Ә. Болғанбаев (1970, 1988, 1989), Ғ. Қалиев (1997) фразеологизмдердің теориялық- практикалық мәселелері бойынша алғашқы тұжырым жасаушы-зертеушілер болды. Зерттеушілердің кейінгі буындары С. Төлекова (1975), Р. Жайсақова (1980), А. Елешова (1989), Г. Смағұлова (1993), С. Сәтенова (1990, 1997) т. б. фразеологизмдерді әр қырынан зерттейді. Зерттеулердің бағыты сан алуан. Оны шамамен былай топтастыруға болады:

- Фразеологизмдердің теориялық- практикалық мәселелері;

- Фразеологизмдердің салыстырма- типологиялық мәселелері;

- Фразеологизмдердің жергілікті тіл ерекшеліктеріне қатысы;

- Фразеологизмдердің стильдік қызметі;

- Фразеологизмдерді семантикалық тұрғыдан топтастыру;

Ал біздің зерттеп отырған мәселеміз фразеологизмдердің салғастырмалы түрдегі көрінісі.

Фразеологиятану ғылымында фразеологизмдердің басты белгілері, релеванттық қасиеттері ретінде үш ерекшелігі аталады:

мағына тұтастығы;

тіркес тұрақтылығы;

қолдану тиянақтылығы.

Мағына тұтастығы дегеніміз - фразеологизм компоненттерінің бастапқы мағынасынан түгел не жартылай айырылып, тіркестің біртұтас мағына беруін айтамыз. Тіркес тұрақтылығы фразеологизм компоненттерінің өзара орын тәртібін сақтауынан, ал қолдану тиянақтылығы олардың қолдануға даяр тұруынан көрінеді. Осы аталып отырған релеванттық қасиеттер қазақ және ағылшын тілі фразеологизмдеріне де ортақ заңдылықтар.

Мысалы, қазақ-ағылшын тіліндегі тұрақты тіркестер:

көзінің ағы мен қарасы - the apple of one’s eye,

Kіll two bіrds wіth one stone - екі қоянды бір таяқпен

ұрып өлтіру;

Cat and dog lіfe - ит пен мысықтай өмір т. б.

Бұл тіркестердің құрамындағы компоненттер бір-бірімен байлаулы, тұтасқан қалпында қолданылады. Олардың орнына басқа бір сөз қолдануға болмайды немесе басқа бір тілдік элементпен олардың бірін өзгерткен жағдайда жалпы мағынаға нұқсан келуі немесе фразеологизм табиғатына тән әуезділік пен үйлесімділік бұзылуы мүмкін.

Жоғарыда аталып отырған тілдерде бейнелілігі және үйлесімділігімен, әуезділігі және терең мағыналылығымен ерекшеленетін сөз оралымдары жиі кездеседі. Олар кезінде еркін тіркес негізінде пайда болып, жылдар бойы өңделіп, халықтың жадында жатталып, бірте-бірте қолдануға даяр тілдік құралға, халықтық мұраға айналған. Фразеологизмдер - халықтың ғасырлар бойы көңілге түйіп, сұрыптап жеткізген, образдар дүниесінің тілдік элементтері. Адам, қоғам, табиғат, өмір немесе тағы да басқа құбылыстарды суреттеуде бейнелі фразеологизмдер сөз зергерлері үшін таптырмас тілдік құрал болып табылады. Орайын тауып қолданылған фразеологизм ситуативтік, контекстік, стильдік қолданыс тұрғысынан ширатылып, сөздің мән-мазмұнының айқындала түсуіне ықпал етеді.

“Фразеологизмдердің қай-қайсысы болмасын өзіндік қайнар көзі, тарихи даму жолы бар. Олардың шығу төркіні көмескі тартқан іздері халық өмірімен байланыстыра қарастырғанда ғана айқын аңғарылады. Бұл ұлттық сипатты бойына сіңірген бейнелі сөз өрнектерінің даму жолы этнос тарихымен үндесіп жатыр деген сөз. Кейбір тұрақты сөз оралымдары әр елде еркін тіркес не теңеу түрінде пайда болып, бірте-бірте тұрақталып кейіннен басқа бір ұқсастығы, ортақ ерекшеліктері бар зат не көріністі салыстыра, бейнелей суреттеу құралына айналған. Әдетте бір затты, әрекетті немесе құбылысты басқа бір ұқсас затқа, әрекетке, құбылысқа теңей сипаттағанда, ортақ фразеологиялық қасиеттері, ортақ образдық-фондық элементтері негізге алынады"6.

Алайда тіл-тілдегі фразеология саласын өз дәрежесінде толыққанды, жан-жақты зерттелді деп айту қиын. Оның шешілмеген даулы мәселелері өте көп, соңғы жылдарға дейін жеке пән ретінде арнайы қарастырылмауының өзі және оның зерттеу нысанына қатысты ғылыми ізденістердің аз болуы осы тұжырымымызға дәлел болар деп ойлаймыз. Көбінесе лексикалық қор ретінде сөз байлығы деген топқа жатқызылып, лексикологияның көлемінде қарастырылып келгендігі мәлім. Соңғы 20-25 жыл көлемінде түркі тілдерінде фразеология проблемалары жан-жақты зерттеліп, қыруар еңбектер жарық көрді. Әсіресе академик І. Кеңесбаевтың “Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі” атты көлемді еңбегін тек қазақ тілінде ғана емес, бүкіл түркологияға қосылған елеулі үлес деп қарауға болады. Автор аталған сөздіктің “Қазақ тілінің фразеологизмдері туралы” атты бөлімінде фразеологизмдердің теориялық мәселелерін жан-жақты қарастырып, біршама ілгері дамытқан. 7

Фразеологизмдер тіліміздің бөлінбес бір бөлшегі. Өзінің көнеленуі жағынан да, мағына тұрақтылығы мен стиль тұрғысынан да өздеріне тән ерекшеліктері бар. Тіл-тілдің өзіне лайық ұлттық қасиеті оның барлық тарауларынан (ярустарынан) байқалатыны мәлім. Сол қасиет, әрине тиянақты сөз тіркестерінен де көрінеді. Тіл байлығын сөз еткенде сөз байлығы (лексикалық қор) деген топқа сөздіктерде қамтылған алуан түрлі фразеологизмдерді жәй жалпылама түрде жатқыза салуға болмайды. Басқаша айтқанда, сөз байлығын тексеретін тіл білімі саласы лексикология дейтін болсақ, фразеологизм байлығын тексеретін саланы фразеология деп атау әбден орынды.

Елімізге есімдері мәшһүр, ориенталист ғалымдар М. О. Әуезов, С. Е. Малов, Н. В. Юшманов кезінде осы мәселе жөнінде өте құнды пікірлер білдірген еді. Фразеологизмдер бұрын соңды еңбектерде, көбіне осы лексика тұрғысынан зерттеліп келгенін жоғарыда атап өттік.

Герман, славян, роман тілдері бойынша бұл саладан отандық ғалымдардың бағалы теориялық пайымдаулары, пікірлері көптеп кездеседі. Шетелдік іргелі зерттеулерден Логан П. Смиттің, Кортней Розмэри Лонгмэннің, Хэндерсон Б. Л. К., Д. М. Диксон, У. М. Уорди т. б. ғалымдардың бірқатар еңбектерін атап өткен жөн8.

Сонымен, фразеологиялық бірліктердің тарихына шолу барысында бір тілге қатысты көлемді теориялық ғылыми еңбектердің, әсіресе, тіл-тілге қатысты іргелі салыстырмалы-салғастырмалы зерттеулердің әлі де болса сиректеу кездесетіндігі байқалды. Бұл-келешек соны бағыттарға жол ашық деген сөз.

1. 2. Фразеологизмдердің салғастырмалы негізде зерттелуі

Соңғы жылдары халықаралық, тіларалық қарым - қатынастың дамуына байланысты басқа тілдік топтарды және типологиялық құрылымы жағынан да мүлдем алшақ тілдерді салғастыра зерттеу тіл ғылымында дәстүрге айналып келе жатыр.

“Қазіргі тіл білімінің негізгі саласы ретінде салғастырмалы типология қарқынды түрде дамып келеді. Мұндай ғылыми ізденістердің теориялық және практикалық маңыздылығы өз-өзінен түсінікті. Оның жаңадан өркендеуі өткен ғасырдың алпысыншы жылдарынан бастау алды. Тілдерді салыстыру сонау көне заманда тілді зерделеу кезеңінде-ақ орын алғанымен, жеке тіл ғылымы ретінде ол тым кейінде тек өзінің жеке дара зерттеу нысанын анықтап, оны ғылыми негізде зерттейтін әдісін айқындаған жағдайда қалыптасты. ”9

Тілдерді салғастыра зерттеулің екі маңызды жағы бар: біріншіден таза лингвистикалық теория тұрғысынан, екіншіден линводидактикалық тұрғыдан.

Салғастыра зерттеу барысында екі тілдің өзіндік құрылымдық және жүйелік ерекшеліктері мен ұқсастықтары айқындалады. Сондай-ақ тіл табиғатында осы уақытқа шейін зерттеушілер назарынан шет қалған кейбір құбылыстардың сыры ашылып, осы кезеңге дейін қалыптасқан қалған тұжырымдар жаңа басқа қырынан зерделенуі, тілдің өзіндік сипаты айшықталуы да әбден мүмкін.

£Тілдерді салғастыру олардың жеке элементтерін салғастырудан тұрмайды, себебі жеке тілдік элементтер мен бірліктердің салғастырылуы тілдің өзіндік ішкі сипат-қасиеттерін аша алмайды. Тілдің бірліктері өзара тығыз қарым-қатынасқа түсіп, белгілі бір құрылым негізінде әртүрлі деңгейдегі жүйе құрайды. Тілдерді типологиялық салғастыру осы жүйеге бағытталса, осы жүйелер негізінде болса ғана өз мақсатына жетеді.

Салғастырмалы типологияның екі қыры бар, бірі салғастыру аспектісі, екіншісі типологиялық аспект. Контрастивті-конфронтативті салғастыру арқылы генетикалық жағынан туыс немесе туыс емес тілдердің жалпы ортақ қасиеттерін (универсальный) және әр тілдің өзіне ғана тән қасиеттерін (уникальный) ашу көзделеді де, типологиялық жағынан келгенде, салғастырылып отырған тілдердің жалпы тілдік қасиеттері тұрғысынан өзіндік ерекшеліктерін анықтау жолға қойылады. Осы жағынан келгенде салғастырмалы типологияның методологиялық тұғыры жалпылық, жекелік және ерекшелердің диалектикалық категориясымен үндесіп жатады. Жалпылық- барлық тілдерге ортақ қасиеттер, жекелік-тек осы бір тілге тән қасиеттер, ал сонымен бірге белгілі бір тілдерге ортақ қасиеттер де айқындалады. ”10

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.