Абайдың Атадан алтау, анадан төртеу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әл – Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Реферат
Абай

Орындаған
Тексерген

Алматы 2004

Абай Құнанабаев

Абай ИбраҺим Құнанбаев 29.07.1845, қазіргі Шығыс Қазақстан
облысы, Абай ауданы Қасқабұлақ жайлауы – 23 .06.1904, сонда, Балшақпақ
жайлауы, бейіті Жидебайда – ұлы ақын, философ, ағартушы, композитор.
Ақынның арғы бабасы – Олжай батыр. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек есімді 3
ұрпақ тарайды. Айдостың Айпара деген әйелінен Ырғызбай, Көтібақ, Топай,
Торғай туады. Бұлардың әкесі момын, шаруа адамы, ал шешесі өткір тілді, өр
мінезді әйел болған. Сол Айпара ана балаларына Шынжыр балақ, шұбар төс
Ырғызбайым, Тоқпақ жалды торайғыр Көтібағым, Әрі де кетпес, бері де кетпес
Топайым, Сірә да оңбас Торғайым" деген сипаттама берген ( Әуезов М. Жиырма
томдық шығармалар жинағы ). Анасы айтқанындай, Ырғызбай ортасынан оза
шауып, ел басқарған. Ырғызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды.
Өскенбайдың әйелі – Зереден Құнанбай туады. Зереден Құнанбай төрт әйел
алған. Оның бәйбішесі Күңкеден – Құдайберді, інісі Құттымұхамбетке
айтырылып, қалындық кезінде жесір қалған соң, өзі алған екінші әйелі
Ұлжаннан – Тәңіберді ( Тәкежан ), Ибрахим (Абай), Ысқақ, Оспан, үшінші
әйелі Айғыздан Халиулла, Ысмағұл туады. Қартайған шағында үйленген кіші
әйелі Нұрғанымнан Ұрпақ жоқ. Абайдың Атадан алтау, анадан төртеу... едім
дейтіні осыдан. Болашақ ақын сабырлы мінезіне, кең пейіліне сай ел анасы
атанған кәрі әжесі Зеренің мол қазынадай аңыз ертегілерін естіп, абысын
– ажыға жайлы, әзіл – қалжынға шебер, жөн – жобаға жетік өз анасы Ұлжанның
тәрбиесінде өсті. Абай бала кезінде ширақ, пысық болмағанымен, елдегі
шешен, ақын, ертегішілер әңгімесін тез ұғып алатын зеректігімен,
ынталылығымен ерекшелінеді. Шортанбай, Дулат, Бұқар жырау, Марабай,
Шөжелерді тыңдап өскен. Анасы Ұлжан да шешен болған, сөз қадірін білетін
ортадан өскен кісі. Оның ағасы ( әкесі Тұрпанның інісі) Тонтайдың өлерінде
қожа – молдаларға қарап Жазыла – жазыла қожа – молдадан да үят болды, енді
өлмесек болмас - деген халық аузында мәтел болып кеткен. Құнанбай қажының
да кеңінен толғап сөйлер тереңдігі, өз тұстастарының ғана емес, шетелдік
саясатшылардың да назарына іліккен.
Құнанбай қажы Ескітам деген қоныстан медресе салдырып, өзінің және
туыстарының балаларын оқытқан. Абай сегіз жасында әуелі сол Ескітам
медресесінде дәріс алып, ауыл молдасы Ғабитханнан оқыған. Әкесі оның
зеректігін байқағаннан кейін, он жасқа толған соң Семейдегі Ахмет Риза
медресесінде береді. Онда үш жыл оқыған. Медресенің үшінші жылында ол осы
қаладағы Приходская школаға да қосымша түсіп, онда үш ай орысша оқиды.
Бұл тұста М. О. Әуезовтің Өзі тұстас үлкен – кіші балалардың барлығынан
сонағұрлым зейінді, ұғымтал ерекше ықыласты болған. Дәрісте арабша кітапты
молдасының бір оқып, бір – ақ рет түрікшеге аударып берген сөздерін кітапқа
қарамай жатқа айтып шыға алатындай зерек болады. Сонымен дәрәс үстінде
оқылатын сабақтарды ұғып білу Абайға өзге балалардан анағұрлым оңай тиген.
Көп уақытын алмаған. Сондықтан барлық артылығын уақытын Абай өз бетімен өз
сүйген кітаптарын оқуға жұмсап, көп ізденуге салынады. Оқуға кірген соң –
ақ тез есейіп, ілім қуған кісінің қалпына оңай түсіп кеткен. Оқыған
кітаптың көбіне сынман қарай білетін, сезімді оқушы бола бастаған. Сол бала
күнінде жаттаған кейбір өлеңдері ұлғайып, кәрілікке жеткен уақытына шейін
есінен шықпаған, ұмытылмаған өз бетімен өз сүйген кітаптарын оқуға жұмсап,
көп ізденуге салынады. Оқуға кірген соң – ақ тез есейіп, ілім қуған кісінің
қалпына оңай түсіп кеткен. Оқыған кітаптың көбіне сынман қарай білетін,
сезімді оқушы бола бастаған. Сол бала күнінде жаттаған кейбір өлеңдері
ұлғайып, кәрілікке жеткен уақытына шейін есінен шықпаған, ұмытылмаған
деген тұжырымы болашақ ұлы ақынның қалыптасу кезеңін ағақтайды. Абай бір
жағынан шығыс классиктері Низами, Сағди, Қожа Хафиз, Науаи, Физули, Жәми,
тағы басқаларды оқыса, екінші жағынан А.С. Пушкин, А.И. Герцен, М.Е.
Салтыков - Щедрин, Н.А. Некрасов, М.Ю. Лермантов, Л.Н. Толстой, И.А.
Крылов, Ф.М. Достоевский, И.С. Тургенев, Н.Г. Чернышевский мұраларын оқып,
терең таныс болған, Батыс әдебиетінен Гете, Дж. Байрон сияқты ақындарды
оқып, түрлі ғылым салалары бойынша зерттеулер жүргізді. Есейген шағында,
осы өзі оқыған философ, ақын ғалымдармен тең дәрежеде пікір таластырып,
олардың ішінен ірі ақындардың өзіне әсері болған кесек туындыларын қазақ
тіліне аударған. Аударған өлеңдері көркемдік жағынан негізгі нүсқасымен тең
түсіп, кейде асып та жатады.
Құнанабай Абайдың өзге балаларынан ерекше зеректігін ерте ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.