Бір полярлы әлем жүйесінің қалыптасуы кезеңіндегі АҚШ әкімшілігінің саясаты

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе 3
1. Билл Клинтон - саясаткер 6
1.1 Балалық шақтан саясаткерлікке дейінгі өмір баспалдақтары 6
1.2 Саясаттағы алғашқы қадамдар 7
2. Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты 9
2.1 Президент және рецессия жылдары 9
2.2 Президенттік биліктің екінші мерзімінде 14
3. Билл Клинтон жүргізген ішкі және сыртқы саясатты талдау 19
3.1 Бір полярлы әлем жүйесінің қалыптасуы кезеңіндегі АҚШ әкімшілігінің
саясаты 19
3.2 Клинтон кезеңінде орын алған кемшіліктер 24
Қорытынды 26
Пайдаланылған әдебиеттер 29

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан-АҚШ қатынастарының басы 1991
жылғы 25 желтоқсанда басталды. Нақ сол кезде АҚШ Қазақстан Республикасын
егеменді мемлекет ретінде ресми таныды. Келесі күні-ақ екі ел арасында
елшілер деңгейінде толық ауқымды дипломатиялық қатынастар орнатылды.
Қазақстандағы алғашқы шетелдік елшілік Американікі болды. АҚШ-тың
Қазақстанға аса жоғары көңіл бөлуі оның аумағында ең осы заманғы және
тиімді жерге орнатылған СС-18 континентаралық баллистикалық зымырандардың
және оларда ядролық оқтұмсықтардың болуымен айқындалды. Мұндай қатерлі
әлеуеттің болуы өз қауіпсіздігіне қауіп әлсіретуге және жаңа ядролық
мемлекеттің пайда болуына жол бермеуге деген Вашингтонның ұмтылысын табиғи
етті. Қазақстан да ядролық қаруды таратпау келісіміне қол қойып өзінің
бейбітшілікті сүйгіштігін паш еткен болатын.
1993 жылғы тамызда Президент У.Клинтон бұрынғы КСРО-ның жаңа тәуелсіз
мемлекеттерінен АҚШ-қа 4300 атаулы тауарларды бажсыз әкелуді көздейтін
преференцияның бас жүйесі туралы (ПБЖ) АҚШ заңына өзгерістер енгізу туралы
келісімге қол қойды. Қазақстан да АҚШ ПБШ жеңілдіктерін пайдаланатын елдер
тізіміне енгізілді. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 1997 жылы
Вашингтонға сапары барысында маңызды құжат – Қазақстан Республикасы мен АҚШ
арасында экономикалық серіктестік бойынша іс-қимылдар бағдарламасына қол
қойылды. Бұл АҚШ Президенті У. Клинтонның тұсында болған саяси оқиға еді.
Америка Құрама штаттары әрқашанда әлемдегі ең ірі держава болды. Бүкіл
әлемді өз "қолында ұстайтын", оны билеп, бақылайтын әлемдік "жандармға"
айналды, яғни Америка — бұл барлық мемлекеттердің, саясаттың, экономика мен
нарықтың орталығы деген жалған пікір қалыптасты. АҚШ бүгін ірі, әскери
күшті қаруланған, соңғы технологиямен жабдықталған, экономикасы өрлеу
үстіндегі ел; Батыс Европа, ТМД, Шығыс елдерінің негізгі инвесторы
болғандықтан, өз тәуелсіздігіне жеткен, кез келген дербес мемлекеттер оған
шын мәнісінде тәуелді болып отыр. Бір ерекшелігі мұндай позицияға
Американың барлық президенттері ұмтылды. Бірақ олардың кейбіреулері бұл
позицияны жетілдірсе, екінші біреулері оны шектеуге тырысты. Мәселен, 1989-
93 ж.ж. билік еткен Дж. Буш әлемдегі лидерлік позициясын нығайтуға тырысса,
одан кейін келген Б. Клинтон, керісінше, өзінен бұл міндетті алып тастауға
ұмтылды. Бұл қызметті Батыс Европа елдерімен бөлісуге әрекет етті.
Соңғы күндері Америка мемлекеті мен оның ұстанған саясаты жөніндегі
мәселелерді қоғам қызу талқылауда. Әсіресе қазіргі президент кіші Дж. Буш
және оның әкімшілігінің халықаралық қатынастар мен сыртқы саясаттағы іс-
әрекеттері нәтижесінде көптеген сұрақтар мен күдіктер туғызды. Жалпы тарих
тәжірибесі көрсеткеніндей, республикандықтардың билігі кезінде АҚШ жағдайы
толығымен нашарлап, экономикасы жемқорлық пен алыпсатарлық элементтерінің
енуінен дағдарысқа ұшырап отырды. Сондықтан да, бүгінгі президент саясаты
елді тұғырыққа тіреп, өз халқының ғана емес, әлем халықтарының наразылығын
тудырды. Ал Ирактағы соғыс жағдайды тіпті шиеленістірді. Халыққа дұрыс
саясат жүргізу, оның мүддесі, ой-пікірлерімен санасу керектігі немесе
демократиялық партия өкілі қажет екені сөзсіз.
XX және XXI ғасырда Американың президенттік институты сияқты әлемдік
тарихқа ешқандай саяси институт өте терең әсер еткен жоқ.
Құрама штаттардың әлемдік держава болуға ұмтылу себептерін,
империализм кезінен бастап, халықаралық жүйемен байланысқан, оның
демократиялық биліктік және қоғамдық жүйелерін қарастыру, зерттеу
президенттер институты мен оның 43 билеушілерін ескермей өту мүмкін емес.
Американдық тарих ең еркін қоғамның өзі қатты ұлттық биліксіз өмір сүре
алмайтынын дәлелдейді. Сондықтан да президент және президенттік институт
қоғамдық қызығушылық пен ғылыми зерттеулердің орталығы болып табылады.
Міне сол кезеңдерден бастау алатын екі ел арасындағы қарым-
қатынастарда шешуші тұлғаның бірі болған американдықтардың көңілінен шыққан
АҚШ Президентінің саясаткерлігін оқып білу біз үшін өзекті тақырып болатыны
анық.
Курстық жұмыстың мақсаты жоғарыда атап өткеніміздей, бүгінгі қызу
американдық қоғамда, ал одан тәуелді болып отырған әлемге де демократиялық
жүйенің мән-жайын, оның қажеттігін ашып көрсету болып табылады. Осыған орай
У. Кеннедидің президенттік жылдары кезіндегі жүргізген саясатын зерттеу,
оны сараптау және тұжырымдар жасау да курстық жұмыс мақсатының негізгі
бағыты болып табылады.
Сол себепті де курстық жұмыс алдына мынадай міндеттер қойды:
– Клинтонның билікке келу тұсындағы АҚШ-тың саяси-экономикалық
жағдайына шолу жасау;
– Клинтонның билікке келу жолын қарастыру;
– АҚШ тарихындағы Клинтонның ішкі саяси мәселелерді шешудегі, өз
командасын жасақтаудағы ұстанған принциптері мен әдіс-тәсілдерін сараптау.
Мұнда 1993 — 2001 ж.ж. президент қызметін атқарған Б. Клинтон тұлғасы
туралы сөз болды. Әрине ол үшінші рет президент болып сайлана алмас, бірақ
оның қызметі барысында жасалған жұмыстар, жеткен табыстары мен "жұмсақ"
саясаты бейнесінде жалпы демократиялық партияның ел тағдырына белсенді
араласуы, республикандықтардың жағымсыз бұрыс әрекеттеріне шек қою үшін
кажет болып отырғаны сөзсіз, алайда заңды өзгерте отырып, Б. Клинтонды
халық қаласа, қайта сайлауға түсетіні ықтимал. Сондықтан да, осы курстық
жұмыстың тақырыбы жоғарыда көрсетілген жақтарымен өзекті болып отыр.
Сонымен қатар, американдықтар арасында жүргізілген сұрау-сараптама
жұмыстары кіші Дж. Буш АҚШ тарихында ең қатал, соғысқұмар президент болып
енетіні, ал егер жаңа президент сайлауын жүргізсе, халықтың 51% Клинтонды
қолдайтынын көрсетті.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Жұмыс негізінен американдық саясаттанушы
Д. Фелькен мен АҚШ институты және Канада РАН-ның төрағасы, тарих
ғылымдарының докторы С.М. Роговтың еңбектеріне сүйене отырып
зерттелінді[1]. Сондай-ақ, Интернет жүйесінде статистика көрсеткіштері
ескеріліп, сұрау-сараптама жүргізу әдістері қолданылды[2]. Өткен жылы
У.Клинтон өзінің мемуарын жазып шықты, бірақ бұл құнды материал біздің елге
келіп жете қойған жоқ.
Курстық жұмыстың құрылымы негізгі бөлімі үш тарауға бөлінген. Бірінші
тарауда Б. Клинтонның Ақ Үйге, саясатқа, жалпы президенттікке келген жолы
көрсетілсе, екінші тарауда оның саясатымен қаруланған әкімшілік қызметі
туралы айтылған. Ал соңғы үшінші бөлімде Клинтонның және оның әкімшілігінің
қорытындысы, жетістіктері мен кемшіліктері баяндалған. Сонымен қатар
курстық жұмыс құрылымына кіріспе, қорытынды және қолданылған әдебиеттер
тізімі кіреді.

1. Билл Клинтон - саясаткер

1.1 Балалық шақтан саясаткерлікке дейінгі өмір баспалдақтары

Уильям Джефферсон Блайт IV 1946 жылы 19 тамызда Арканзас штатындағы
Хоуп қаласында туды. Бұл қала Арканзас, Луизиана және Техас
штаттарының түйіскен жерінде орналасқан. Ол тумай әкесі қайтыс болып, анасы
4 жылдан кейін Роджер Клинтон атты автомобиль саудагеріне тұрмысқа шығады.
Билл әлі 4 жаста болғандықтан және әкесін көрмегендіктен бұл некеге кедергі
болмады. Роджер Клинтонды жылы қарсы алып, оның фамилиясын 15 жасында ресми
түрде қабылдайды. Билл Клинтон жанұясы орта американдық топ болды. Ата-
аналары күні-түні жұмыста болды, сондықтан Билл және оның інісі Роджерге
өздерінің жеке малайлары қарады. Ата-анасының некесі және бейбіт жанұя
өмірін екінші әкесінің алкогольды проблемалары бұзды. Бірақ бұл Билл
Клинтонға үлкен әсәрін тигізген жоқ. Ол оқуын, онымен қатар жүргізген
жұмысын жалғастыра берді.
Жасынан атаққұмар болған Билл өзінің білімге құштарлығымен
ерекшеленді. Ең үздік оқушылардың бірі, кейін студенттердің бірі болған,
оқушылар спикері, мектеп джаз-оркестірінің жүргізушісі (саксафонда ойнау
бүгінгі күнге дейін оның ерекшелігі болып табылады.)
Өміріндегі ерекше оқиға президент Джон Ф. Кеннедимен кездесу болды.
Клинтонға 1963 жылдың шілдесінде ұлттық жастар ұйымының делегаты ретінде
алғаш рет президентпен қол алысуға мүмкіндік туды. Клинтонның айтуы бойынша
бұл қол алысу өте қатты әсер етіп, оның болашақта саясаткер болуға шешім
қабылдауының себебі болды.
Ол Оңтүстік Балтикалық шіркеу мүшесі бола тұра, Вашингтондағы беделді
католиктік университет, Джорджтаунда оқыды. Бұл университетте 1964 жылы
оқыды және осы оқуымен қатар сенатор-демократ У.Рулбрайтта қызмет істеді.
1968 жылы бакалавр дәрежесін алып, үлкен мүмкіндіктер берген стипендия
арқылы 1968-70 жылдары Англиядағы Оксфорд университетінде оқуын
жалғастырды. 1973 жылы Йель университетінің доктор дәрежесіне ие болып,
туған жері Арканзас штатына оралды. Файствилдце Арканзас заң институтында
сабақ беріп, 1974 жылы саясатқа белсенді араласады.

1.2 Саясаттағы алғашқы қадамдар

Клинтонның өз оқуын өзі төлеуі, үш жерде қатарынан жұмыс істеуі, оның
жоғарғы интеллектуалды қабілеті жарқыраған саяси мансабының негізі болып
қаланды. Демократиялық партиядан 1974 жылы АҚШ Конгресіне сайланып, жеңіліс
табады. Бірақ жеңген республикандық партияның әрекеті елеусіз, мәнсіз
болғандықтан Арканзас саяси құрылымы Клинтонға көңіл аударады. Сөйтіп
аралық сайлауда көп дауысқа иеленіп Конгресс мүшесі болады. 1976 жылы
Арканзастың әділ сот министрінің сайлауында, осы штаттың бас аттериесі
(прокурор) болып жеңіске жетеді. Ал 1978 жылы салықтарды көбейту және
мұғалімдерге квалификациялық тесттер өткізуді қарастырған білім беру
бағдарламасы арқылы Арканзас губернаторы болады. Сонымен қатар балалар
денсаулығын сақтау және жұмыспен қамту жөніндегі мәселелерін шешуге
белсенді қатысты. Сөйтіп АҚШ-ғы ең жас (32 жасында) губернатор болды.
1986 жылы және 1987 жылы Губернаторлардың ұлттық ассоциациясының
төрағасы болады. Кәсіподақтық партиялардың әсерін әлсіретуге, нәсілдік
бөлінушілдікке және антимилитаристік бағытты ұстанған топтар Демократтық
басшылық кеңесіне енеді. Ал 1990 жылы және 1991 жылы осы кеңестің төрағасы
болды. Әлеуметтік қамсыздандыру бағдарламасын ұстанып, либералдармен
байланысты қолдап отырды.
90 жылдары Арканзас АҚШ-тың кедей штаттарының бірі болып қала берді,
кірісі тек қана 25% болған. Бұл әрине экономикалық саясат жағынан өте төмен
көрсеткіш еді. Осы кіріс статистикасы бойынша Арканзас Миссисипиден кейін
тұрды. Алайда 1991 жылы екі орынға көтеріліп, өсу темпі 4,1% болды. Бұл аса
ірі құрылымдық проблемалар кезеңінде үлкен табыс болып табылады. Сол кезде
жүргізілген сұрау бойынша Клинтон ең жақсы губернатор ретінде танылды. Ол
губернатор қызметінде болғанда, бастапқы кәсіптік білім беру, зорлаусыз
қылмыс жасағандарға еңбек лагерлерін құру бағдарламаларын ұсынды. Сонымен
қатар, оның саясаты кәсіпкерлерге ыңғайлы болды. Себебі Клинтон
кәсіпкерлерді өте қатты қолдап отырды, мұндағы мақсаты инвестицияларды
көптеп тарту арқылы жұмыс орындарын ашу және онымен халықты қамтамасыз ету
болды. Бұл бағдарламаның бәрі, саяси ұстанымдарымен қоса бүгінгі
экономикасы өркендеген, даму үстіндегі Арканзас штатының негізі болып
табылады. Әсіресе білім беру жүйесі дұрыс жолға қойылған. Мәселен, 1
адамның білім алуына, тіпті колледж деңгейінде болсын, көп қаражат
бөлінеді.
1991 жылдың қыркүйек-қазан айларында Клинтон президенттікке өзін
ұсынады. Бірақ ол әлі де болса федеративті саяси деңгейінде аз
ерекшеленеді, бұған жеткен жоқ десек те болады. Ол жаңа демократтар өкілі
ретінде көрінді, яғни прагматизм эффектісіне сүйеніп, 80 жылы
республикандықтарға өтіп кеткен Рейган демократтары орта топ
сайлаушыларды және ақ жұмысшыларды қайтаруға тырысты, оны мақсат етті.
Әрбір американдықтың білім алуына және студенттердің оқу ақысын жеңілдетіп,
оларға ақылы қоғамдық жұмыстарды жаңғыртатынына кепілдік берді.
1992 жылдың 3 қарашасында президент сайлауына 100 млн адам қатысты.
Клинтон 43%, Буш 37 %, Р. Перо-тәуелсіз кәсіпкер-кандидат 19% дауыс жинады.
Клинтонды оңтүстіктің 11 штатының бесеуі қолдады. Флорида мен Техаста да
жеңіске жақын еді, ал солтүстік-шығысты тіпті жаулап алды. Бірақ батыс
штаттарында, Калифорнияны қоса алғанда Клинтон Буштан жеңіліс тапты: Себебі
бұл штаттар Бушты қолдап отырды.
Президент қызметіне келген бойында-ақ Клинтон денсаулық сақтау
реформасын, еркін сауда мәселелерін қарастырды. Сыртқы саясат алғашқы
жылдары Буш бағытымен жүрген еді, тек 1994 жылы ғана жаңа саясаттың
көрінісі байқалды. Бұл жылы Солтүстік Кореямен ұзаққа созылған жанжал
бейбітшілікпен аяқталды. Себебі Клинтон үкіметі Солтүстік Кореяның ядролық-
энергетикалық құрылымдарын модернизациялауға көмек беретін уәде бекітті.
Босния, Герцеговина, Гаити, Израиль-Палестина жанжалын шешу мәселелерінде
үлкен үлес қосты.
Клинтонның президент қызметіне жету жолы жеңіл болған жоқ. Бұл оның
үлкен жемісті саяси жолының зор жетістігі болып табылды. Президент болуды
Клинтон мақсат еткен жоқ. Яғни, оны халық таңдады. Себебі, ол туған штаты
Арканзасты өркендетті, оның дамуына, экономикасының тұрақталуына көп үлес
қосты.
Сөйтіп 1993 жылдың 20 қаңтарында Билл Клинтон бейнесінде Ақ үйге 1980
жылдан бері бірінші рет демократиялық партияның өкілі кірді. Егер Билли
Картер президентінің аралық билігін ескермесек, демократтар жарты ғасырға
таяу биліктен бас тартқан болатын.

2. Б. Клинтон әкімшілігі мен саясаты

2.1 Президент және рецессия жылдары

АҚШ президенттерінің әкімшілігі әрине өздеріне байланысты. Клинтон
әкімшілігі өзінен алшақ кеткен жоқ. Оның саясатын, реформасын, қызметін
қолдап отырды.
Клинтонның сайлау алдындағы стратегиясының бір бөлімі "ұмытылған" орта
тап, салық көлемін азайту, жалпы салық жүйесін жеңілдетуге уәде еткен
мәселелеріне арналды. Оның кампаниясы көптеген әлеуметтік-саяси
міндеттерімен қатар, болашақтың экономикалық талаптарын қойды. Клинтон АҚШ-
тың сауда-экономикасы болашақта өзінің ауқымды міндеттерін тек қуатты және
бәсекелестікке түсе алатын халық шаруашылығы арқылы жүзеге асыра алады деп
ойлады. Экономикалық құлдыраумен қатар жүрген жұмыссыздықтың өсуі, шынайы
жалақы көлемінің төмен түсуі кезеңдегі бұл жолдауы Парсы шығанағындағы іс-
жүзіндегі жеңіске жетпеген, бірақ "жеңдім" деген пікірде болған Джордж
Бушқа үлкен соққы беруге көмектесті.
Р. Рейган өзінен кейін ауыр мұра қалдырды: АҚШ тарихындағы ең жоғарғы
мемлекеттік қарыз, жыл сайынғы көтерілу тенденциясымен 200 млрд. доллар
болған мемлекет бюджетінің ретшілігі. Буш мұндай қауіп алдында ірі мемлекет
қарыздарды ұстап қалу саясатын ұстанса, Клинтон, 1993 жылы 17 ақпандағы
өзінің, ұлт жөніндегі есебінде өзінің президенттігі кезінде бірінші негізгі
мақсат мемлекеттің тапшылығын жою болатынын жариялады. Сонымен қатар ол
1997 жылы қарай мемлекет бюджетінің тапшылығы 140 миллиард долларға
төмендейтінін мәлімдеген болатын. Ұзақ келіссөздер мен таластар өткізіп ол
сенат аралығындағы бесжылдық бюджет жоспарын ұсынды. Оған жету жасын тек
жоғары кіріс көзі бар топтарға ғана арналған салықты көтерумен, шығындарды
қысқартумен түсіндірді. Конгрессте бұл бюджет жобасы жеткілікті
болмағанмен, президенттің елеулі табыстарының бірі болғаны айқын. Сондай-ақ
оның әкімшілігі энергияға салық салу мәселесін көтерді. Әрине бұл алдын-ала
жоспарланған, үлкен нәтиже бере алатын экологиялық-саяси болжамдармен бұл
салықтың жүзеге асырылуы мүмкін емес еді. Саясаткер-эколог, вице-президент
Эйл Гор бұл салық энергияны тұтыну үшін және халық пайдасы мен мемлекет
тапшылығымен шығудың бірде-бір жолы деп түсіндіргенде, Клинтон өз келісімін
береді. Бірақ Клинтон әкімшілігі өзіне жүктелген айласындағы ортаны қорғау
жөніндегі үмітті ақтаған жоқ.
Экономика саласындағы көптеген мамандардың айтуы бойынша, Клинтон
үкіметтің бюджеттік-саяси жұмыстары американдық шаруашылықтың
коньюнктуралық, яғни бағалы қағаздар бағамының өсуіне зор әсер етті. Үш
рецессивті жылдан кейін АҚШ экономикасы 1993 жылы қайта 2-ден 3%
көлеміндегі өсу темпі байқалды. Көтерілу тенденциясы инфляцияның төменгі
индексі формасында, көптеген жаңа жұмыс орындарын жасауда көрінген шынайы
табыс болып табылады. Алайда бұл 80 жылдармен салыстырғанда әлі де төмен
дәреже болып қала берді.
Клинтон күн тәртібіндегі негізгі ішкі саяси мәселесі жалпы медициналық
және әлеуметтік сақтандыру арқылы жүргізілген денсаулық сақтау шаралары
жүргізілгенде үдемелі өсіп жатқан шығындар ақыланып отыру керек деді. Оның
мемлекет бюджетіндегі үлесі 1965-92 жылы 2,6-дан 16%-ке дейін есті. Осы
салада, яғни денсаулық сақтау реформаларына жауапты тұлға реттеуге өзінің
жұбайын, Хиллари Родхем Клинтонды қойды. Сондай-ақ Хиллари жұмысшы тобына
басшылық етті. Ол қолында табысты және сәтті адвокат штабы бар, белсенді
түрде білім беру саласы мен әлеуметтік саясатта қызмет атқарып жүрген тұлға
еді.
Бұл ғасыр жобасы болған реформа көптеген бөгеттерге тап болды, ең
алдымен бұл құбылыс жұмыс берушілердің шығындарда қатысуында кездесті.
Конгресстің көпшілігі денсаулық жүйесінде тек кейбір өзгерулерге келісетіні
айқын болғанда, Клинтон мен Хилларидің глобальды реформасын ұсынуы саяси
қателік еді. 1994 жылдың күзіне қарай Конгресс сайлауына дейін бұл реформа
бекітілген жоқ. Ал аралық сайлауда демократтардың жеңілісі тіпті Клинтон
перспективаларының жүзеге асу мүмкіндігін қиындата түсті.
Клинтон және оның әкімшілігінің үлкен табыстарының бірі
қылмыскерлікпен күресу заңы болып табылады. Бұл заң 1994 жылы тамыздың
соңында қабылданды. АҚШ-тың ірі-ірі қалаларында өсіп келе жатқан
қылмыскерлікке қарсы мұндай заң өте орынды еді.
Бірақ оның кейбір бөлімдері қызу пікірталасқа салынды. Себебі оларды
100 мың жаңа полицейді жұмысқа алу барысында жұмсалатын 30,2 миллиард
доллар шығыны, түрмелерді кеңейту, ұлттық атқыш ассоциациясы қатаң күрес
жүргізіп жатқан жартылай автоматты қарудың 19 типіне тыйым салу мәселелері
көрініс тапты. Үшінші рет сотталғандар автоматты түрде өмір бойғы қоршауға
алынуы, 13 жастан үлкен жасөспірімдер қылмыс құқығы бойынша емес,
сәйкесінше жалпы қылмыстық құқығымен жазалануы тиіс еді. Арканзас
губернаторы болғанда да Клинтон өлім жазасын қолдап отырды, осындай "қатал"
позициясы арқылы ішкі қауіпсіздікті сақтау идеясы оның ұстанған бағыты
болды.
Сонымен қатар, ішкі саяси реформа жобаларына әлеуметтік-саяси
шараларын, әсіресе әлеуметтік қамсыздандыру жүйесіндегі, және жұмыс
орындарын жасау немесе онымен қамтамасыз ету жөніндегі инвестициялық
бағдарлама, сайлау алдындағы күрестің қаржыландырылуы, ұлттық ақпарат
байланысын жасап шығару әрекеттерін жатқызуға болады.
Американдық шаруашылық әлемдік экономика өсімінсіз тек шектелген
көлемде ғана кеңейе алады, ол еркін әлемдік сауда беріктендірілуі керек,
сонымен бірге американдық өнімдерге бәсекелестік шарттары жақсартылуы тиіс
делінді. Бұған сәйкес 1993 жылы қарашасында Буш әкімшілігінен басталған
Конгресс ратификациялаған соң американдық еркін сауда туралы келісім
(НАФТА) жасалды. Бұл келісімнің ратификациялануы президенттің жеке басының
табысы болып табылады. Себебі оған қол жеткізу үшін протекционистік
қарсыластарды Конгресс пен өз партиясының қатарынан тапты, бірақ
табандылықпен ол қарсыластарын өз дегеніне көндіре білді.
Жоғарыда айтылғандай Клинтон өз стратегиясында негізгі мақсат ретінде
мемлекет бюджетінің тапшылығын жою болған. Бұл тапшылықты тежеу мен
экономиканы реттеуге бағытталған президент әрекеті, оның республикандықтар
фракциясымен қарама-қайшылықтарына әкелді. Республикандықтар фракциясы жаңа
жұмыс орындарын жасау үшін 16,3 миллиард доллар көлеміндегі бөлінген ақшаны
тоқтатып тастады. 1993 жылы тамызда Конгресте қиыншылықтармен өткен
экономикалық бағдарлама келесі 5 жыл ішінде тапшылықты шығындарды кесу,
жаңа салықтарды, соның ішінде жанармайға (1 галлон - 4 цент) және байларға
табыс салығын енгізу туралы қысқартуды көздеді. Сонымен қатар, Клинтон
әкімшілігі 15 жыл ішінде Мексика, Канада, мен АҚШ арасындағы сауда және
тарифтік кедергілерді жоюға уәде етті. Мемлекеттер арасындағы шиеленісті
болдырмау үшін көптеген жылдар бойы Конгресте жатқан қару-жарақ сатуды
шектейтін Брейдн заңын қабылдады.

Сыртқы экономика саясатында Клинтон әкімшілігінің көрінісі Жапонияға
күшейтілген қысым болып табылады. Ал оның мақсаты оның нарығының
американдық тауарларына ашылуы, соның көмегімен негативті сауда баланысын
жою. 1993 жылы қараша айында Сиетпеде жоғары деңгейде өткен Азия-Тынық
мұхиттық ұлттар конференциясында Клинтон бұл экономикалық кеңістік
қауіпсіздік мәселесінде АҚШ-тың жүргізуші аймақтың рөлі мен әскери
қатысуымен жеңеді, бірақ АҚШ бұдан шығатын экономикалық өсуден ешқандай
үлеске жетпейді деді. Сонымен бірге Европалық Одақпен қатынасында Клинтон
әкімшілігінің қауіпсіздік үшін жауапкершілік пен эконамикалық қуаттылығы
арақатынасында тепе-теңдікті қалыптастыру талпынысы айқын байқалды.
Клинтон және оның әкімшілігі БҰҰ-ның қауіпсіздік кеңесінің мүшелігіне
"супердержавалар" Германия мен Японияны қосуға мүдделі болды. Себебі бұл
екі елдің АҚШ-қа әлемдегі аймақтық жауапкершілік пен тұрақтылықты бақылауға
көмегі болатынына сенді. Яғни, АҚШ-ты "әлемдегі жандарм" ролінен босату
көзделді. Бұған дәлел Босния-Герцеговинадағы жанжалдарда Американың
ұстанымдылығы болды.
Халықаралық жағдай 1994 жылы шиеленісе түсті. Гаити, Босния-
Герцеговина, Израиль-Палестина, Самолидегі жағдайлар АҚШ-ты алаңдатты.
Гаитидегі жағдай 1994 жылы шиеленісінде Клинтон БҰҰ келісімімен осы
елге демократиялық басшылық орнату үшін басып кіргеннен кейін өзгерді. Бұл
мәселені шешуде Клинтонға тәжірибелі Джимми Картер көмектесті. Оның АҚШ
табысындағы бір үлесі осы Гаитиде генерал Роуль Седрас режимін билік
басынан тайдырып, оның орнын президент Жан Бертран Аристидті қалыптастырды.
Қыркүйек айының ортасында Вестинция республикасына енуге АҚШ әскері дайын
тұрды, бірақ әскери жанжалды болдырмай мәселені бейбіт түрде Картер, Штаб
бастықтарының біріккен комитетінің төрағасы болған Колин Пауэлл мен сенатор
Сэм Нанн шешті.
Клинтон басшылығымен АҚШ Босниядағы жанжалдардың аяқталуына әсер еткен
бейбіт келіссөздерінде елеулі табыстарға жетті.
1995 жылы Американ дипломаты Огайо штаты, Дейтонда екі қарама-қарсы
топтың мәселесін шешуге қатысты, бұл жағдай сол жылы Париж келісіміне
әкелді. Бұл келісім бойынша АҚШ солдаты өздеріне НАТО эгидасының қол
астында ғана жүзеге асырылатын бейбіт ұстанымдық функцияларды жүктеді.
Клинтон билігі кезінде сыртқы істер министрлігі қызметін атқарған Уоррен
Кристофер Таяу Шығыста табыстарға жетті. Яғни, Израиль мен Палестинаны азат
ету ұйымы арасындағы 1993 жылы қыркүйекте Ақ үйде болған екі жақтың бейбіт
келісімдеріне үлес қосты.
Американың сыртқы саясаты қатынастарда негізгі ролді Ресеймен қарым-
қатынас алды. Бұл елмен қатынасында сыртқы істер министрлігінің орынбасары
Строуб Толбот орны ерекше екі елдің қатынастарын қалыптастыру мен
тұрақтандыруда еңбегі зор. Ол АҚШ-ты тікелей Б.Ельцинді қолдауға бағыттады.
1994 жылы 10 қаңтарда болған Брюссельдегі НАТО конференциясындағы
"Бейбітшілік үшін одақтастық" шығысқа қарай альянстің кеңеюіне қатысты орыс
тұжырымдамасына тап болды.
Белорусия, Қазақстан, Уқраина елдерінің ядролық қарудан бас тартуымен
Клинтон өзінің қарсы тұра алатын ядролық державаларының көбеюінің алдын
алды.
1994 жылы Клинтон сыртқы саяси жағдайға көңіл аударуға мәжбүр болды.
Себебі қазан айында басшысы Саддам Хусейн Кувейт шекараларына 50 мыңдық
әскери топқа өзінің бетке ұстарлық республикалық гвардияның құрамасын
жіберді, ол АҚШ Парсы шығанағына мыңдаған әскер мен жүздеген ұшақ жіберіп,
Иракты Кувейт шекарасынан өздерінің әскерлерін әкетуге мәжбүр қылды. Бұған
қоса американдық барлаушылар солтүстік Корея өзінің ядролық бағдарламасын
күшейтіп жатқанын және бұл ол өз арсеналында мүмкін кем дегенде бір атом
бомбасы бар екенін байқады. Алғашқы дипломаттық әрекеттер мен экономикалық
санкция шаралары еш нәтиже бермегендіктен, Корей порты түбегінде әскери
жанжалының өршу қаупі тұрды. Бұл қауіп 1994 жылдың шілдесінде президент
болған Дж. Картер Кореяға сапарынан кейін жойылды.
Сыртқы саяси жетістіктеріне қарамастан Клинтонның ішкі саясаты үлкен
сын туғызды. Себебі одан реформалардың қуатты түрде орындалуын және
бюрократтық аппараттың қысқартылуын күткен еді. 90 жылдың ортасында халық
Клинтон мен демократиялық партияда көңілдерін қалғанын жариялады.
Бұл 60 жыл бойы үстем болған демократтардың гегемониясына үлкен соққы
болды. Енді конгрестегі республикандықтардың 60% болды. Республикандықтар
медициналық сақтандыруға, фермерлерге жәрдемақы мен әлеуметтік қызметке
ақша бөлуді азайту, қорғаныс шығындарын өсіруге тырысты.

2.2 Президенттік биліктің екінші мерзімінде

1995 жылдың соңына қарай үкімет орындары ел тарихында бірінші рет
ұзаққа жабылып, көптеген федералды қызметшілерге ақысыз демалысқа кетуге
және ақысыз жұмыс істеуге тура келді. Бұл Клинтон мен республикандық
конгрессмендермен жанжалының бітпегенін көрсетеді, елде саяси дағдарыс орын
алды. Себебі Клинтон мен республикандықтар ұсынған 1996 жылы бюджет
жобасына вето салды. 1996 жылдың қарашасында болған сайлауға қатысушы
республикандық кандидат 73 жастан сенатор Р. Доул бағдарламасының негізі
өзі атап өткендей "сенушілік" болды. Ол Клинтон әлі де 1992 жылы берген
уәделерін орындамады, Ақ үйдегі жанжалдардың тууына бірден-бір себептер
болып отырғанын айтты. Бірақ сайлаушылар қолдауды Клинтон мен Горға
көрсетті, олар дауыстың 49%-не ие болды. Сөйтіп Клинтон АҚШ тарихында Ф.
Рузвельттен кейін екінші мерзімге қайта сайланған алғашқы демократ
президент болып енді.
Сайлаудан кейін Клинтон әкімшілігінің негізгі проблемасы сайлаушыларға
уәде еткен әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыру мен қатар балансты
бюджетіне жету болды. 2002 жылға дайындаған балалар мен мүгедектеріне
медициналық көмек колледж студенттеріне субсидиялар, яғни жәрдемақы беру
туралы балансты бюджет бағдарлама — жоспарына Клинтон Конгресс келісіміне
қол жеткізді.
Президенттігінің екінші мерзімі басталғанда халықаралық қатынастардағы
ірі жеңіске 1997 жылы мамыр айында кейбір Шығыс Европа елдерін НАТО
мүшелігіне алу жөнінде шешім қабылдануына жетті.
Сенат арқылы өткізіп ҚХР-на қалыпты сауда мен қатынастары мәртебесін
беру шешімін қабылдайды.
1999 жылы наурыз-маусым айларында АҚШ Сербияның Косово бойынша бейбіт
келісімге қол қоюға бас тартқаннан кейін, НАТО күштерімен Югославиядағы
әскери бомбылауларға қатысты. 1999 жылдың қазанында Клинтон сенатта ядролық
қаруды тыйым салу жөніндегі келісімді ратификациялауға қол жеткізе алмады.
Ішкі жағдайды 1998 жылы Конгресске белгіленген мерзіміне дейін 3 жыл
ішінде балансты бюджет бағдарламасын ұсынды. Экономикасын біршама қалпына
келтіру мақсатында, кейін АҚШ сыртқы саясатта жеке басының жарқырап
қатысуынан тартынып, ішкі саясатының басымдылығын өтеді. Оның бұл талпынысы
Құрама Штаттарының экономикалық проблемаларында шоғырлануына бағыт алғаны,
өзінің айқын көрінісін сыртқы саясатта табады, себебі оның тартылу орталығы
қауіпсіздік саясатынан ашық түрде сыртқы экономикалыққа көшті.
1999 жылдың жазынан кейін Вашингтон мен Пхеньян арасындағы қатынас
Солтүстік Кореяның ядролық амбицияларынан шиеленісті ел жеңілдіктерге жол
берді және болашақта атом бағдарламасына уәде етті. Алайда Ирак, Иран,
Ливия сияқты елдердің өздерінің еліне атом бомбасын иеленуге ұмтылғандықтан
Клинтонның бұл елдерге бақылау орнату шараларын алға қоюы бірінші орынға
шықты.
Осы жылдары қашқындардың көптеп ағылуын тоқтату жөніңдегі Кубамен
жүргізген келіссөздер сәтті болды.
Бұл сыртқы саясаттағы табыстарға қарамастан Клинтонға талай рет
жемқорлық айыбы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.