ДЕНЕ ТАЗАЛҒЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Қ. И. Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті

БТиИ кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы : САУ АДАМ БОЛУ ДӘРІЛЕРІ

Орындаған: АиСУ-02-3қ тоб. ст.

Бөкешев. А

Тексерген: доктор

Тезекбаева Ж. Ғ. .

Алматы 2004ж .

МАЗМҰНЫ

ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ
ТЕРМОГУЛЯЦИЯ.

3. ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ БИОХИМИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.

4. ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ

5- ДЕНЕ ТАЗАЛҒЫ . . .

6-ЭКОЛОГИЯ МЕН АДАМНЫҢ ДЕНСАУЛЫҒЫ……. .

7- ДЕНСАУЛЫҚ - ЗОР БАЙЛЫҚ. .

САУ АДАМ БОЛУ ДӘРІЛЕРІ

Осы бір 21-ғасірдағі адамзат қоғамындағы әиглі даму сатыснда бкыл алем көз тігіп отырған басті маселе болып, әр-адамның өз санасына алып отырған ден саулық зор баилық деген ұғымен, бұкыл әр сала дағы аға буын ардагер ағаларміз әиглі ата-мықты ғалымдарміз оздерның жұрек қанын сарқа үстап қымбатты уақыттарын сау адам болу дарілерін халқа жеткзуге құлшынып отыр.

Осынау біздің қазақстан сахарасында ұлан ғасыр

Қаншама жылдар боиы өзмыздың сақ бабалармыз Ел болып таипа болып, дены сау мықты таипа батырлармыз Елін - жерын қорғады.

Содан бастап .

ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ - ДЕН САУЛЫҚ ТІРЕГІ

1-ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ

Арнаулы түрде жүргізілген ғылыми зерттеулердің қортындыларына қарағанда, спортшылар әлемде кездеспейтін рекодтарды жасайды. Оның себебі арнаулы түрде жаттығу мен ағзаның ерекшк әсерінен екені анықталды. Адам ағзасында шек жоқ екені байқалды. Әдетте жай уақытта жасай алмайтын нәрселерді қиналған, күйзелген кезде адам тез жасайды да өзі қайран қалады. Адам ағзасы 86-градусқа жететін суықтыққа + 50 градус ыстыққа шыдай алады. Мұндай жағдайға шыдау үшін арнаулы жаттығулар жасау керек.

Денені шынықтыру дегеніміз - кез келген физикалық жаттығу. Оның белгілі заңдылықтарымен принциптері болады. Осы принциптер мен заңдылықтарды сақтай отырып, адам айналаны қоршаған сыртқы орта факторларының зиянды әрекетін жеңе алады.

2-ТЕРМОГУЛЯЦИЯ

Өте жақсы дене шынықтыруды өткізу үшін ең алдымен терморегуляцияның механизмін білу керек.

Жер бетіндегі барлық ағзалар айналаны қоршаған орта факторларының әсер етуіне байланысты екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа жататын ағзалар - суық қандылар (пойкилотермдер), өздеріне қажетті температураны сыртқы ортадан алып отырады. Екінші топтағы жануарлар - жылы қандылар - гономотермділер. Айналаны қоршаған сыртқы орта температурасына байланысты. Ағзалардағы температура тұрғылықты.

Адам ағзаларының температурасының тұрақты болуы өте күрделі биологиялық және физикалық-химиялық үрдістердің терморегуляциясы механизмдерімен байланысты. И. П. Павловтың айтуына қарағанда терморегуляцияның механизмін жетілдендірусіз адам ағзасында тұрақты температураны сақтауға болмайды.

Осыағн орай бірнеше сауал туындайды. Адам денесінде әртүрлі органдарда температураның мөлшері қандай. Арнаулы жүргізілген зерттеулерге қарағанда, адам денесінің тұрақты болады деп айту салыстырмалы түрде айту деп ұғыну керек. Адам денесінің ашық болуы айналаны қоршаған сыртқы орта температурасының әсеріне қарай тез тмендеп кетеді. Ал жабық денедегі температура онша өзгеріске ұшырамайды. Ішкі органдардың температурасы айналаны қоршаған сыртқы орта температурасымен байланысты, онша көп өзгеріске ұшырамай, тұрақты түрде болады.

Дененің температурасының ауытқуы тәулік бойы үнемі өзгеріп отырады. Температураның өзгруі киген киімге байланысты болады. Ауыр жұмыс істеген адамдардың температурасы үнемі өзгеріп тұрады. Спортшылардың дене температурасы әрқилы болып ауытқиды. Температураның өзгруіне ағзаның физиологиялық жағдай, әйел адамдардың жүкті болуына байланысты. Дененің температурасы тәулік бойына 0, 5-0, 7гардус қана өзгереді. Дененің температурасы кешке қарай, сағат 16-18-де өте жоғары деңгейге көтріледі. (37, 0-37, 1 градус) Түнде сағат 3-4-те температура өте температурада болады (36, 2-36, 0градус) . Қарт адамдардың дене температурасы онша жоғары тепературада болмайды (35-36градус) .

Ішкі органның температурасы әртүрлі. Ең ыстық орган - бауыр. Оның температурасы 38-40- градусқа жетеді. Қолтықтағы температура 36, 5-36, 9 градус, әдетте қолтыққа грдусникті қойып температураны анықтайды, Тоқ ішек темепратурасы 37, 2-37, 50 градус. Қанның температурасы дене тампературасыны сәйкестенеді. Адам ағзасы температураға байанысты жылу бөліп отырады. Жылудың көлеміне байлансыты температура өзгеріп отырады. Жылу зат алмасу үрдісіне байланысты. Ішкен тағамдарға да байланысты болады. Энергияның өлшемі үлкен калория немесе килоджоульмен белгіленді.

Адам ағзасынан бөлініп шығатын энергия мөлшері үш шамадан тұрады:

Негізгі зат алмасудан тұрады.
Екінші тамақтану кезіндгі энергия.
Физикалық және ой еңбектерінің әсеріне энергия түзеледі.

Негізгі зат алмасудан пайда болған энергия адамның тіршілігін қамтамасыз етуге, тыныс алуға, жүрек қызметіне, бүйректің жұмыс жасауына жұмсалады.

Ересек адамның әрбір кг массасында 24 ккал болады. Терморегуляция үнемі өзгеріске ұшырап отырады. Тармақталған кезде терморегуляция төмендейді. Жылу үнемі алмасып отырады. Жылу адамның терісі арқылы айналаны қошаған ортаға тарлып отырады. Терморегуляция екі жолмен өзгеред.

Нервті терморегуляция; 2) Гуморалды терморегуляция. Терморегуляция жоғары нерв жүйесі арқылы реттеліп отырады. Адам денесінің терморегуляциясы шексіз. Адам үкйзелген кезде немесе шаршаған кезде терморегуляция төтенше жағдайда өтеді. Суық тердің ағзадан бөлініп шығуы тегіннен- тегін емес екені байқалады. Ағзада төтенше түрде физиологиялық үрдістердің жүргенін көрсетеді.

Денені шынықтыру адамның күш-жігер қабілетін дамытып, денсаулығын жақсардады. Денені шынықтыруға дене тәрбиесі, арнаулы ғылыми білім, спорттағытабыстар жүйесі енеді. Денені шынықтыру еңбек пен тұрмыс гигиенасы, демалыс және еңбектің дұрыс режимін, сонымен бірге денсаулықты нығайтып, шынықтыру үшін күн мен ауаны және суды тиімді пайдалану тәсілдерін қамтиды.

Денені шынықтырудағы мазмұны мен қолдану әдістері қоғамдық қатынастардың өзгеруіне тікелей байланысты. Республикамызда көптеген денешынықтыру орындары бар. Экономикалық жағдайымыз жақсара түсуіне байланысты денешынықтыру орындары жылдан-жылға көбейе түсуі сөзсіз. Өйткені спортқа деген құмарлық өет көп. Осыған орай Қазақстан Республикасы мектептерінде волеология пәні міндетті түрде жүргізіле бастады. Денені шынықтыру валеология ғылымының ең бір көрнектісаласыныңбірі.

Дене шынықтыру мәселесімен айналысқан оқушылар әр қашанда мемлекет тарапынан қолдау табады.

Қазақстан Республикасында дене шынқтыру кадрларын дайындайтын унивеситет бар. Бірнеше техникумдар мен арнайы факультеттер жұмыс жасайды. Мемлекетіміз дене шынықтыру ұйымдары халықтар, федерацияларымен, олимпиадалық ұйымдармен тығыз байланыс жасап отырады. Елімізде қандай болмасын қиншылық болғанымен, денешынықтыру жұмысын күн тәтібінен бірде-бір уақыт тыс қалдырған емес.

3. ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ БИОХИМИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Дене шынықтырумен Ресей халықтары көне заманнан бері айналысқан. Орыс деревняларында ыстық моншаға түсіп, оның буына қаныққан адамдар далаға шығып алып қарға аунап, қайтадан ыстық моншаға түсіп буға оранған. Мұның өзі денсаулықтың негізі еді. Сондықтан да орыс адамдарының дені әр қашанда сау болған. Қазақтар күндіз-түні далада мал бағып, денесін үнемі шынықтырып жүрген. Белгілі бір жағдайларда адам өз ағзасының ауа-райының қолайсыз әсерлерімен және айналаны қоршаған сыртқы орта факторларынан қоғаныс қабілетін күшейте түседі. Бұған жүйелі және ұтымды түрде жасалған валеолгиялық жаттығулар жасаумен қол жеткізуге болады. Ағзаны шынықтыру деп осыны айтуға болады.

Әдетте шынықтыруды ағзаның суыққа деген төзімділік тұрақтылығының деңгейі деп кейбір ғалым-физиологтар мен медиктер түсіндіреді. Өйткені суыққа деген жоғары сезімталдық қалыпты жағдай бойынша тұмаумен қосақталып келіп, ағзаны нашарлатады. Ең алдымен тыныс жолдары қабынып, мұрыннан үздіксіз су ағады. Ағзаның температурасы кенттен жоғарылайды. Алайда шынығуды тек дерттің алдын алудың тәсілі деп түсінудің қажеті жоқ, сондай-ақ ағзаның қорғаныс қасиетін жоғарылататын және сан алуан климаттық жағдайларда қызмет етуге қабілетінің төмендеуідеп түсіну керек.

Шынығудың физиологиялық-биологиялық негізі ағзаның айналаны қоршаған сыртқы ортаның факторларына сай икемділік мүмкіндіктерін белсенді түрде дамытады.

Шынығу кезінде ағзаның біріншіден айналаны қоршаған сыртқы орта факторларымен арадағы биологиялық тепе-теңдікке жету, екіншіден, ағзаға ішіндегі физиологиялық-биохимиялықүрдістер арасындағы бұзылмаған үрдістерді сақтау. Айналаны қоршаған сыртқы орта факторларымен қашанда, қай мезгілде, жыл маусымдарында болмасын ағза биологиялық тепе-теңдікті сақтай алса, онда адам ұзақ уақыт өмір сүреді. Ал егер, биологиялық тепе-теңдік ьұзылған кезде онда адам тіршілік үрдісін тоқтатады. Тіпті, қалыпты жағдайдың өзінде де ағзада қалыптан тыс ауытқулардың үзіліссіз өзара ықпал әрекеттері өтіп отырады. Олардың керекті ағзаның икемдегіш типтік-тегершіктерін жедел өнге клтіріп отырады. Бұл табиғат күшіне байданысты жүреді.

4. ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУДЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ

1) Біртіндеулік; 2) жүйелік; 3) адамның денсаулығының ауытқуына байланысты жеке бастың аутогендік ерекшеліктерінің есебі; 4) дене шынықтыру үрдісіне күн энергиясын, суық суды және ауаны кешенді түрде пайдалану; 5) күнге қыздырыну. Күн сәулесінің энергиясы емдікке халық ежелден пайдаланып келеді. Әдетте күн сәулесінің радияциясы үш түрден тұрады. 1) Төте радияция; 2) шағылысу; шашыранды радияция; 3) ультр фиолетті.

5- Дене тазалығы

Дене тазалығы дегеніміз- алдымен тері күтімі. Терінің дұрыс күтімі ағзаның қалыпты қызмет атқаруына әсер етеді. Тері алуан түрлі

физиологиялық-биологиялық фунцияны орындайды. Терінің құрылысы өте күрделі.

Жұмыс жасап, күнделікті тұрмыста шаруамен айналысқан шақта дам терісіне кір шалады. Адам терлесе кір терге жабысып қалып, терінің тыныс алуын қиындатыды. Өйткені тері бездері бітеліп қалады. Осыдан барып теріде өтетін физиологиялық-биохимиялық үрдістерінің қызметі мүлдем бұзылады. Бітелген май бездеріне жұқпалы ауру тарайтын микробтардың енуі туады. Микробтар әсерінен терінің бетінде органикалық заттар ыдырап жағымсыз иісті май қышқылы бөлінеді және тері қабынуы- дерматит дерті дамиды. Басқадай іріңді тері аурулары пайда болады. Олардың ішінде теріні тазалыққа ұстау үшін денені иісі жақсы сабынмен сабындап жуу керек. Оны душқа шаю керек. Ал жиірек кір шалатын бет, қол, мойын қосымша күтім жасауды қажет етеді. Қол кілегенде терісінде неше түрлі жұқпалы ауру микробтар пайда болады. Жұқпалы дерттердың таралуына қол кірінің қаншалықты роль атқаратыны көптеген адамдарға белгілі.

Қолдағы барлық бактериялардың 90% пайызы тырнақтың астында жиналады және оларды тек арнаулы щеткамен ғана тазалауға болады. Қол жуатын жерде кішкентай щетка тұруы пайдалы. Бет пен мойынды таңертең және ұйықтар алдында тазартып жуып отырған үлкен нәтиже беретінін айтпай кетуге болмайды. Адамның терісі құрғақ немесе майлы, ылғалды болып келеді, ал егер тері құрғақ болса балалар сабыны деп аталатын сабынды, лонллині бар сабындарды пайдаланғанда тері онша құрғамай қалыпты жағдайда тұрады. Аяқты аптасына кемінде бір рет, әсіресе жаз айларынды күде жуып тұруды дәрігерлер ұсынады. Аяқ жуып табанды, саусақ арасын аптасына екі рет 5% формалин ерітіндісі сіңген мақтамен сүрту керек. Қол, қолтық асты және дененің басқа бір бөліктері терлесе, дезодорант қолдану керек. Орыс буламысы, фин саунасы, жапон опуросы өте пайдалы. Моншаға түскеннен кейін адам өте жақсы деалып серігіп қалады, жақсы ұйықтайды. Жұмысқа деген ынта-жігері арта түседі. Денсаулық артады

6-Экология мен адамның денсаулығы

Адам организмнің қоршаған ортаньң жағымсыз әсерлеріне төзу қабілетін оның экологиялық төзімділігне (адамның) жатқызамыз.

Бүкілдүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ) анықтамасы бойынша денсаулық жеке адамның толық физикалық, психикалық және әлеуметтік саулығының субьектиші сезімі және обьективті күйі.

"Денсаулық" термині аса көп жоспарлы, оның медициналық критерилері оңтайлы еңбек қабілеттілігі жоне әлеуметтік белсенділік ұғымдарымен толығады. Жақсы денсаулық әлеуметтік, экономикалық және жеке дара дамудың басты ресурсы, соңдай-ақ тіршілік санасының аса маңызды параметрі болып табылады.

Қоғамның денсаулығы және өмірдің жалпы ұзақтығы биологиялық (тұқым қуалаушы), табиғи және әлеуметтік факторлармен анықталады. Денсаулық адамдар мен тіршілік ортасының арқасында жасалып, күнделікті өмірде сүйемелденеді. Соныменен халықтың денсаулығы сол елдің экономикалық дамуының деңгейімен және халуақуалымсн тығыз байланысты.

Денсаулықты сақтауға қажетті шарттар таза ауа мен су, жоғары сапалы азық өнімдері, флора мен фаунаның барлық сан алуандығы болып табылады. Халықтың денсаулығының стратегиясын жасауда шешілуі басты әлеуметтік инвестиция мен моралдық құндылықты құрайтын экологиялық проблемаларды ескеру қажет.

7- Денсаулық-зор байлық

Адамзат тарихы денсаулықты табиғаттың үлкен сыйы деп біліп, оған әрқашан да зор мән берген.

Қазір халықтың денсаулығына статистикалық түсінік тұрғысынан қарайды және ол туу, өлу, ауруға шалдығу, өмірдің ұзақтығы сияқты басқа да демографиялық көрсеткіштөр бойынша анықталады.

Адамзат эпидемиология мен инфекциялық иммунологияның негізгі заңдарын танып, неғүрлым қауіпті жұқпалы ауруларды меңгеруді үйренгелі небәрі 100 жыл өтті. Дамыған елдерде дифтерия, полиомиелит, туберкулез ауруымен ауыратындардың саны күрт азайып, өң төменгі деңгейге келді. Әйтсе де Азия, Африка және Латын Америкасының бірсыпыра елдерінде безгек, оба, тырысқақ сияқты жұқпалы аурулар әлі де орын алып отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.