Германия коммунистік партиясы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кiрiспе 3
I-тарау. Германияның әлеуметтiк саяси бағыты. 6
1.1 Германиядағы саяси дағдарыстың әсер етуi. 6
1.2 Фашизмнiң етек алуы және Германиядағы капитализмнiң тұрақтану. 11
II-тарау. Фашизм және әлеуметтік саясат 14
2.1 Экономикалық дағдарыс және фашизмнiң келуi 14
2.2 Фашистік Германияның ел ішіндегі әлеуметтік саясаты 18
IIІ-тарау. Фашистiк Германияның өркендеуi 19
3.1 Адольф Гитлердiң өкiмет басына келуi 19
3.2 Фашистiк Германияның саяси бағыты 20
3.3 Фашистiк Германияның экономикасының өркендеуi 22
Қорытынды 24
Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi: 26

КIРIСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: ХХ ғасырдың орта шенінде әлемді гитлерлік
Германияның агрессиялық саясаты дүр сілкіндірді, әсіресе фашистік және
террорлық режимді Германияның бүкіл әлемді жаулауға ұмтылысы және нәсілдік
ұстанымдары көптеген мемлекеттерге өз зиянын тигізді. Германия агрессиясына
қолайлы жағдай туғызу үшін елдегі фашистер жүргізген әлеуметтік саясат
елдегі ахуалды біршама жеңілдетті. Өйткені 1929-1933 жылдардағы Ұлы
депрессия экономиканы мүлде титықтатқан болатын. Осы жағдайдың артынша
билік басына келген нацистер ел экономикасын қарулануға бағыттап сол
арқылы жұмыссыздардың бәріне жұмыс тауып берді. Сол жылдардағы салынған
автобандар (жолдар) және қазіргі кездегі Германияның танымал бренді болып
табылатын Фольксваген сол Гитлердің жетістіктерінің бірі болатын.
Фашисттердің әлеуметтік саясатындағы оң нәтижелер бүкіл халықты фашизм
идеологиясымен уландыруға септігі тиді. Сонымен қатар көптеген еврей
халқының өкілдерінің елден қуылуы мен олардың Холокосттан қырылуы да, және
соғыс тұтқындарының есебінен де әлеуметтік саясаттың фашисттер көздеген
бағытта шешілуі соғыс барысына әсер етті. Осы тұрғыдан Жеңістің 60 жылдығы
қарсаңында фашисттік Германияның ішкі әлеуметтік саясатын оқып зерделеу өте
өзекті тақырып деп ойлаймын.
Курстық жұмыс мақсаты: фашисттік Германияның әлеуметтік саясатының
мәні мен оның маңызын пайымдау болып табылады.
Осыған орай курс жұмысының міндеттеріне мына мәселелерді қамту кіреді:

- Германиядағы саяси-экономикалық дағдарыстың әлеуметтік саясатқа
әсері;
- фашисттердің билік басына келуіне олардың бағдарламасының тигізген
септігі;
- басқалардың (еврейлер, коммунисттер, эвтаназия) есебінен әлеуметтік
саясатты шешуі.
Германияның экономикалық-саяси тұрақтануы елде ірі буржуазияның
империалистік бағыттағы сыртқы саясаттың қалыптасуына әкелді. 1924
жылғы желтоқсан айындағы рейхстаг сайлауында iрi буржуазия партиялары
жеңіске жетті. Германияның канцлері Лютер үкімет құрды. Үкіметтің
құрамында ірі буржуазия болды. ГСДП-сы бұрынғыша оппозицияда қалды.
1925 жылы елдің президенті Эберт өліп, оның орнына реакциялық топтан
кайзер генералы монархияны жақтаушы Гинденбург сайланды. Германия
үкіметінің сыртқы саясаты Версаль бітімін жою үшін күреске шығып,
қайта бөлу бағытында жүргізілді. Лютер үкіметі елдегі фашизмге арқа
сүйеп, ұлтшылдық саясатты жалғастырды. Фашизм ұйымдасқан түрде саяси
күшке айналып, 1925 жылы А.Гитлер Ұлттық социалист неміс жұмысшы
партиясын (НСДАП - неміс сөзінен қысқартылған) құрды.
Капитализмнің уақытша тұрақтану кезінде Германияның сыртқы саясаты
нығайып, АҚШ үкіметінің қамқорлығына бөлене бастады. 1924 жылы
Лондон конференциясында Дауэс жоспары Германияның репарациялық
төлеуін жеңілдетіп, ішкі экономиканың тұрақтануына әкелді. 1925 жылы
Локарно конференциясында Франция, Бельгия және Ұлыбритания Германияның
батыс шекарасының қауіпсіздігіне кепілдік берді. Сөйтіп, Германияның
империалистік топтары шығыс саясатын еркін жүргізуге мүмкіндік алды
да, 1926 жылы Ұлттар лигасына толық мүшесі болып қабылданды.
Империалистік елдердің қолдауымен 1927 жылдан бастап Германияға
қойылған әскери шектеу алынып тасталды. Германия өзінің армиясын
көбейтуге және қаруландыруға қол жеткізді және Рур облысынан
Франция мен Бельгия әскерлерін шығаруға келісті. Версаль бітіміндегі
әскери шектеу тежеле бастады.
Германияның сыртқы істер министрі Штреземан Рапалло келісімін
пайдалана отырып, КСРО елімен достық қатынасты дамыта түсті. Сөйтіп
Батыс пен Шығыс елдері арасында екі жақты саясат жүргізді.
Кеңестік Ресеймен сауда-экономикалық қатынастың дамуын Германиядағы
демократиялық күштер ГКП-сы мен жұмысшы табы қолдап отырды. Германия
империалистік елдер арасында бірінші болып Кеңестік Ресеймен достық
қатынас орнатқан ел болды. Рапалло келісімінен кейін 1925 жылы
Герман-Кеңес сауда келісіміне қол қойылса, 1926 жылы екі ел
арасында бейтараптық келісімге қол қойылды.
Екі жақты саясат Германияның экономика-сауда қатынасының
дамуына, Еуропадағы бейбітшілікті сақтауға мүмкіндік жасады.

Деректік шолу:
Жоғарыда аталған тақырыпты кеңінен ашу барысында деректерді мынадай
еңбектер мен құжаттардан алдым: Тақырыпқа тікелей қатысты құжаттық жинақтар
"Хрестоматия по истории международных отношений"[1] деген құжаттық
материалда көптеген құжаттар келтірілген, соның ішінде герман фашизмінің
әлеуметтік саясатына қатысты материалдар да кездеседі. Осы мәселені ашу
үшін С.М. Мәшімбаевтың Еуропа және Америка елдерінің қазіргі заман тарихы
(1918-1945) оқу құралы да кәдеге асты. Осы мәселені қарастыратын арнайы
зерттеу еңбектер, монографиялар және оқулықтарға көбірек тоқталдым. Сөйтіп,
жоғарыда аталған деректер мен зерттеулер, мақалалардың негізінде ғылыми
жұмыстың базалық құрылымы жасалды. Жинақталған әр алуан мақалалар жүйелі
талдау жасауға мүмкіндік берді.
Жұмыста тарихи, салыстыру әдістері қолданылып, сонымен қатар синтез
және талдау элементтері кездеседі.
Курстық жұмыстың хронологиялық шеңберi Германияда фашистер билік
құрған кезеңін (1933-1945) қамтиды.
Курстық жұмыстың құрылымы - жоспардан, кiрiспеден, екі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
Курстық жұмыстың көлемі компьютермен терілген 31 бет.

1 ТАРАУ ГЕРМАНИЯНЫҢ ӘЛЕУМЕТТIК САЯСИ БАҒЫТЫ

1.1 Германиядағы саяси дағдарыстың әсер етуi

Спартак одағы Кеңестің I съезінде жеңіліс тапқаннан кейін,
революцияның сабақтарын ескере отырып, маркстік партия құру керек
екенін түсіне бастады. 1918 жылдың соңында желтоқсан айының 30-ы
күні партия конференциясында Германия коммунистік партиясының
құрылғандығы жарияланды. Конференция жұмысында РЛюксембург партияның
бағдарламасы туралы соз сөйлеп, ГКП-ның негізгі мақсаты -
социалистік революция арқылы пролетариат диктатурасын орнату
екендігін айтты. Конференцияда сөз сөйлеген К.Либкнехт партияның
Ұлттық жиналысқа көзқарасы туралы айтып, Ұлттық жиналыс сайлауына
бойкот (бас тарту) жариялады[2].
Коммунистік партия конференциясында қабылданған шешімдер сол
кездегі тактикалық қателіктерге апарды. Бұқара халық үшін күресте
өздерінен өздері оқшауланды. Кейіннен В.И.Ленин бұл қателіктерді
солшылдардың балалық ауруы деп бағалады. Германия коммунистік партиясы
Еуропа елдеріндегі тұңғыш маркстік партия болды. Ол таптық мүддеге
бағытталып құрылып, марксизм-ленинизм ілімін жақтап неміс пролетариаты
арасында кең түрде үгіт-насихат жұмысын жүргізді.
1919 жылдың басында Германияда революциялық толқулар күшейе
бастады. ГКП халықты қарулы көтеріліске шақырып, үгіт-насихат жұмысын
белсенді түрде жүргізді. Буржуазия революциялық қозғалыстан сескеніп,
жұмысшы табына қарсы күреске шығуға дайындалды. Кеңес съезінде жеңіліс
тапқан революциялық топтар билікті қарудың күшімен алуға шықты. Халық
көтерілісінің басталуына Берлин қаласының полиция бастығы
Э.Эйхгорнның жұмыстан босатылуы себеп болды. Берлин жұмысшы табы
және солшыл саяси күштер ТСДП және ГКП үкіметке қарсы саяси талаптар
қойып, ереуілге шақырды. Эйхгорнның қайта жұмысқа алынуын талап етті,
контрреволюцияға қарсы қайтадан қарулы көтеріліске шақырды. Қаңтар
айының 5-і күні Берлин қаласында 100 мың адам демонстрацияға шықты.
Олар Эбердің үкіметтен кетуі, Халық уәкілдер кеңесін арату туралы
саяси талаптар қойды. Революцияны басқару үшін ТСДП басшылығымен қимыл
комитеті құрылды. Тәуелсіз социал-демократ партия басшысы үкіметпен
келісімге келіп, халық қозғалысын басуға шақырып отырды. ГКП-ның
мүшелері де бұл көзқарасты қолдады. Сөйтіп, қаңтар айындағы
ереуіл біртіндеп жеңіліс таба бастады. Революциялық өрлеуді Германияның
Брауншвейг, Гамбург, Галле, Бремен қалаларындағы жұмысшы тобы да
қолдады. Көтеріліс бірнеше күнге созылды. 1919 жылы қаңтардың 15-і күні
контрреволюцияшылдардың қолынан Роза Люксембург пен Карл Либкнехт қаза
тапты. Революция жеңіліс тауып, қараша революциясы барысында құрылған
кеңес атқару комитеттер таратылды. 1919 жылы революция жалғасын тауып,
сәуір айында Бавария Кеңес Республикасы құрылды. Бірақ та қолдарында
күштері бар контрреволюция, оны қолдаған ТСДП-ның басшылары мамыр айында
жеңіске жетіп, Германиядағы тұңғыш Бавария кеңес өкіметі құлады. Қараша
революциясының үшінші кезеңі 1919 жылғы 19 қаңтардағы Ұлттық жиналыс
сайлауының өтуімен, революциялық күштердің жеңіліс табуымен аяқталды.
Германиядағы қараша революциясының мәні туралы Кеңес
тарихнамасында социалистік революция болды деген көзқарас болып
келді. Оның себебі - 1918 жылы қаңтардың 9-ы күні К.Либкнехт Берлин
жұмысшы табының алдында сөз сөйлеп, Социалистік революция жасасын
деп ұран тастаған болатын. Екінші себебі - революция барысында
құрылған кеңес өкіметі болды. Бірақ социалистік революцияның негізгі
мақсатының шешілуіне елде жағдай жоқ болатын. Революцияға жұмысшы
тобының одақтасы - шаруалар қатысқан жоқ, жер мәселесі буржуазия
мүддесіне сәйкес шешілді. Германияда монархия құлатылып, буржуазиялық
республика құрылды. 1918-1919 жылдардағы қараша революциясы мәні
жағынан буржуазиялық-демократиялық революция болды. Қараша революциясын
төрт кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңі - қараша айының 10 күні
Халықтық кеңес үкіметінің құрылуы; екінші кезеңі - қарашаның 10-нан
желтоқсан айының 16-ы аралығындағы Кеңестің 1 съезінің шақырылған
күніне дейін; үшінші кезеңі -желтоқсанның 16-нан 1919 жылдың қаңтар
айының 19-ы аралығындағы Ұлттық жиналыстың сайлауына дейін;
төртінші кезеңі 1919 жылдың ақпан айында Веймар буржуазиялық
Республикасының құрылуымен аяқталды. Германия тарихында буржуазиялық
республиканың құрылуының маңызы зор болды. Германияның қоғамдық-саяси
дамуы демократиялық даму жолына түсті[3].
Веймар Республикасының құрылуы және оның Конституциясы. 1919
жылы қаңтар айының 19-ы күні Германияда Ұлттық жиналысқа сайлау
өтті. Сайлауда 54,5% дауыспен буржуазиялық партиялар жеңіске жетіп,
Ұлттық жиналысқа (парламент) буржуазиялық депутаттар
сайланды. Сайлаудан кейін ақпан айының 6-ы күні
Веймар қаласында Ұлттық жиналыстың сессиясы өз
жұмысын бастады. Елдің Веймар Республикасы болып аталуы
Веймар қаласының атымен байланысты болды. Ұлттық жиналыстың
шақырылуы елдегі саяси тұрақсыздықпен сәйкес келді. Ол
1919 жылғы қаңтар айында басталған революцияға жалғасты,
буржуазия үкіметті өз қолына алғанымен, Германия бірінші
дүниежүзілік соғыста жеңілгендігін мойындады. Саяси қиындыққа
қарамастан, Ұлттық жиналыс депутаттары Германияның жаңа
үкіметін құруға, алдағы үкіметтің міндеттерін анықтауға кірісті.
Ұлттық жиналыстың қолдауымен Ф.Шейдеман бастаған үкімет құрылды.
Үкіметтің құрамына ГСДП, Центр және Герман демократиялық партияларынан
өкілдер кірді. Веймар Республикасының президенті болып Ф.Эберт
сайланды.
Халық жиналысында Конституцияның жобасын қабылдау мәселесі өте
тартысты жүрді. Үкіметтің әлеуметтік бағдарламасы да қызу тартыста
өтті. Елдегі саяси күштердін ара салмағын ескере отырып, Ұлттық
жиналыс шілде айының 31-ы күні Веймар Республикасы Конституциясының
жобасын бекітті. 1919 жылы тамыз айының 4-і күні Конституция өз
күшіне енді.
Веймар Конституциясы Германияны республика
деп жариялады. Халық - өкіметтік биліктің негізгі тірегі болды.
Сонымен қатар еңбек етуге, адам құқықтарын қорғауға, білім алуға
Констигуция кепілдік берді. 20 жасқа толған азаматтарға жалпыға
бірдей сайлау құқығы берілді және референдум
(жалпыхалықтық сұрау) өткізуге рұқсат етілді. Конституция
бойынша Германияның заң шығарушы парламенті - Рейхстаг. Жергілікті
неміс жерінде заң шығарушы парламент - ландтаг болды. Ландтаг
депутаттарының сайлауымен Германия парламентінің жоғарғы палатасы
Рейхсрат болды. Рейхсратқа 68 депутат сайланды. Германия парламенті
Конституция бойынша екі палатадан тұрды. Рейхстаг - жалпыға бірдей
сайлау арқылы; жоғарғы палата Рейхсрат - жергілікті неміс
жерінің парламент депутаттарынан құрылды. Рейхсрат рейхстаг жұмысын
тежеуге және шыққан заңдарды бекітуге құқылы. Рейхсрат-бақылаушы
орган және вето қоюға құқылы болды.
Конституция бойынша атқарушы билік президенттің қолында болды.
Президент өкімет басшысын (канцлер) және министрлерді тағайындады.
Президент елдің жоғарғы әскери қолбасшысы болды. Президент
конституцияның 48-бабына сәйкес, елде төтенше жағдай жариялауға,
парламентті (рейхстаг) таратуға және Конституцияның баптарына
өзгерістер енгізуге құқылы болды. Президент жалпыхалықтық сайлау
арқылы 7 жылға сайланды. Веймар Республикасының Конституциясы
президентке жеке билік жүргізуге мүмкіндік жасады. Веймар
Конституциясы буржуазиялық демократияның қалыптасып, дамуына жол
ашты.
1919 жылы наурыз айында Ұлттық жиналыс экономикалық-әлеуметтік
бағдарламаны бекітті. Бұл бағдарлама бойынша жеке меншіктің барлық
түріне кеңшілік жасалды. Өндірісті басқару және реттеу мемлекеттің
құзырында болды. Көмір өндірісінде жеке меншікті сақтай отырып
мемлекеттік реттеуге берді. Көмір өндірісін басқару үшін Империялық
көмір кеңесі деп аталған мемлекеттік мекеме құрылды. 1919 жылы
сәуір айында Ұлттық жиналыс өндірісті басқаруда фабрика-
завод комитеттерін құрды. Бұған жұмысшылар кең қамтылды.
Өндірістік кеңес ең жоғарғы басқару құқына ие болды.
Әлеуметтік бағдарлама мемлекеттік реттеудің жаңа үлгісі -
мемлекеттік-монополиялық капитализмнің негізгі механизмі болса,
фабрика-завод комитеті өндірістегі еңбек ынтымақтастығын
қалыптастырудағы басқару жүйесі болды. Ұлттық жиналыс арқылы
буржуазия реформаны кең түрде жүргізе алды. Әлеуметтік реформа қараша
революциясынан кейінгі еңбекші халықтың жеңісі бола алды.
1919 жылғы қаңтарда өз жұмысын бастаған Париж конференциясы
Германияда саяси дағдарыстың күшеюіне әкелді. Версаль бітімі жеңген
елдердің Германиямен арадағы келісімі неміс халқы үшін ең ауыр сын
болды. Германия келісім барысында өзінің отарларынан айрылды.
Олардың қатарында Эльзас және Лотарингия көмір бассейндері де бар.
Германия жеңген елдерге 132 млрд алтын марка репарациялық төлем
төлеу керек болды.
Консерватор-милитаристік күштер бірігіп үкіметке қарсы
күреске, Версаль бітіміне қол қойған адамдарды жазалауға
шақырды. Арандатушы-милитаристік күштер фашистік топтар құруға
кірісті. Алғашқыда халық арасында оларды қолдаушылар аз болды.
Фашизмнің әлеуметтік негізі - люмпендер, соғыстан қайтқан солдаттар,
жұмыссыздар, жастар және орта топқа жататындар, қоғамнан әлі де
болса өз орындарын таппаған адамдар. Үкіметке қарсы реванш
- Ұлттық әскери ұйымдар құрылды. Бұл ұйымдардың негiзгі қызметі
террор, кек алу еді. Олардың алғашқы құрбаны 1918 жылгы қараша
айында Компьен орманындагы келісімге қол қойган
Центр партия-сының басшысы М.Эрнбергер. 1922 жылы Рапалло
келісіміне қол қойған Сыртқы істер министрі В Ратенау болды. 1919
жылы Мюнхен қаласында сыра бұлігін бастаған А.Гитлер алғашқы
фашистік ұйымдарды құруға қатысып, фашизм
біртіндеп нацистік (Ұлгшылдық) идеологияға айнала
бастады. Елдегі саяси дағдарыстың күшейіп тұрған кезінде, 1920
жылы тұңғыш парламент сайлауы өтті. Жаңа үкімет
кабинеті құрылды. Канцлер болып Ференбах тағайындалды.
Бірақ елдегі саяси дағдарыс үкіметтің жиі алмасуына әкелді.
1921 жылы мамырда канцлер Ференбах репарация төлеуден бас тартып,
отставкаға кетуге мәжбүр болды. 1922 жылы Центр партмясының басшысы
И.Вирт үкімет құрды, бірақ үкіметтік дағдарыс
И.Виртты отставкаға кетуге мәжбүр етті. 1922-1923
жылдары жаңа үкіметті Куно құрды. Жаңа үкіметтің репарациялық
төлемнен бас тартуы 1923 жылы Франция-Бельгия армиясының Рур көмір
бассейнін басып алуға алып келді.
1923 жылы қаңтардың 11-і күні Франция мен Бельгия әскерлері
Рейн-Рур облысын басып алды. Ол Батыс Германиядағы ең ірі өндіріс
орталығы болатын. Көмірдің 70%, болат және шойынның 50%-ы Франция
мен Белгияның қолына көшті. Олардың Рур облысын басып алуы
немістердің ашу-ызасын келтіріп, елде саяси дағдарыстың тереңдеуіне
әкелді. ГКП-сы халықты революцияға шақырып, біртұтас жұмысшы
майданын құру арқылы буржуазиялық үкіметке қарсы күреске шақырды.
Неміс буржуазиясы халықты отан қорғауға, Отанға қауіп төнді деген
ұрандармен Ұлттық бірігуге бастады. Куно бастаған үкімет халықты
жаулап алған жерді қайтарып алуға шақырды. ГСДП және кәсіподақ
ұйымы үкіметтің саясатын қолдап, жұмысшы тобы бірлігіне шақырып,
Ұлттың санасын оятып, елді жаудан қорғауға үгіт-насихат жұмысын
белсенді түрде жүргізді. Рур оқиғасы Германияның экономиялық дамуына
кері әсер етті, өндіріс өндіру көлемі азайды, инфляция дамып,
жалақы төмендеді. Елдің қаржы-ақша құрылысы алтын қорының азаюына
әкелді. Үкімет екінші жағынан бұл саясатқа сылбыр келісіп, өзіндік
саясат жүргізді.

1.2 Фашизмнiң етек алуы және Германиядағы капитализмнiң тұрақтану.

Елдегі экономикалық дағдарыс еңбекші халықтың тұрмыс жағдайының
төмендеуіне әкелді. 1923 жылы жаз айында Рур облысында көмір, тау-
кен жұмысшылары ереуілге шықты. Ереуілге шыққан жұмысшылардың саны
400 мың адамға жетті. Шілде айында Берлин қаласында, Силезияда 250
мың адам қатысқан ереуілдер болды.
Куно үкіметті, елді басқара алмай, елде жалпы германдық
қозғалыс кең етек алып, 2 млн адам қатысқан ереуілдің нәтижесінде
Куно үкіметі отставкаға кетті. 1923 жылы тамыз айының 13 күні
Неміс халық партиясы (ННП) басшысы Штреземан Үлкен бірлік
үкіметін құрды. Үкіметтің құрамына ГСДП мүшелері де кірді.
Штреземан елдегі жағдайды тұрақтандыру мақсатында экономикалық заңдар
қабылдап, елдің бюджетін тұрақтандыру үшін салықты көбейту, жаңадан
алтын марка шығару сияқты шараларды жүргізді. Бұл жүргізілген
шаралар елдегі дағдарысты тоқтата алған жоқ. Қазан айының 13-і
күні рейхстаг Штреземан үкіметіне төтеніпе жағдай жариялауға келісім
берді. Елде қараша революциясынан кейінгі революциялық ахуал кең
етек алды. Елде әскери диктатура жеке билікті өз қолына алып,
революцияға қарсы қарулы күшпен Саксония, Тюрингиядағы ереуілді
басты. ГКП-ына тыйым салды, ГСДП-үкіметпен ынтымақтан бас тартып,
құрамынам шығып, ГСДП-оппозицияға айналды. Фашизм бұлігі күшейді.
Фашизм елде кең етек ала бастады. Фашисттік бүлікті басып,
демократияға жол ашылды. 1923 жылы қарашада Штреземан үкіметі
отставкаға кетіп, оның орнына буржуазиялық В.Маркс үкіметі құрылды.
1922-1923 жылдардағы революциялық қозғалыс жеңіліс тауып,
контрреволюция жеңіске жетті. Сөйтіп 1918-1923 жылдар аралығында
Германияда саяси оқиғалар буржуазиялық-демократиялық қоғамға көшуге
жол ашып, буржуазия бейбіт өмірге көшіп, капитализм тұрақтану
дәуіріне өтті.
1924 жылы дүниежүзілік капитализм саяси дағдарыстан шығып,
тұрақтану кезеңіне аяқ басты. Капитализмнің
тұрақтануының негізгі себептері неде?
Біріншіден, 1918-1923 жылдардағы революциялық қозғалыстың барысында
буржуазия реформалық көзқарастарын іс жүзіне асырып
жеңіске жетуі; екіншіден, революцияға белсенді
қатысқан пролетариат тәжірибесінің аздығы, В.И
Лениннің сезімен айтқанда, маркстік партиялардың жұмысшы
табын дүниежүзілік революцияға бастай алмауы. Осының нәтижесінде
дүниежүзілік жұмысшы қозғалысы жеңіліс тапты; үшіншіден,
революциялық толқудың бәсеңдеуі: Сол кездегі
социал-демократтардың буржуазиялық реформа саясаты капитализм
қоғамының бейбіт жолмен қайта құрылуына әкелді[4].
Капитализм жеке меншікті сақтай отырып, мемлекеттік-
монополиялық капитализмнің жаңа жолымен, яғни көптеген
елдерге экономиканы мемлекет арқылы реттеу
жолымен экономикалық дамуға көше бастады. Бұған
мысал ретінде Германия мен Ұлыбританияны алуға
болады. Капиталистік өндірістің өнім шығаруының өсуі сауданың
дамуына әкелді. Өндірістің құрылымы өзгеріп, жаңа технологиялар
енгізіліп, өндірістің жаңа салалары (автомобиль, электротехника,
химия, синтетика) дамыды. Социал-демократиялық қозғалыстағы
реформизм таптық ынтымаққа әкелді. Капитализм өзінің түрақтану
кезеңі - жаңа қоғамдық өзгеріс кезеңінде дүниежүзіндегі түңғыш
социализм елі КСРО-ға қарсы тұруымен ерекшеленді. Дүниежүзілік екі
қоғамдық жүйе - капитализм мен социализм арасындағы таптық
күрес барысында капитализм тұрақтану кезеңін бастан кешірді.
Капитализмнің тұрақтануы Веймар Республикасының экономикалық
дамуының барлық саласын қамтыды. Экономиканың тұрақтануына әсер
еткен жағдай - Маркс үкіметінің төтенше жағдайда жүргізілген қаржы-
экономикалық шаралары. Олар әлеуметтік топқа бөлінген мемлекеттік
бюджетті қысқарту, жұмыссыздыққа бөлінген қаржыдан бас тартты.
Жұмысшы ереуіліне тыйым салды, кәсіпкерлерге кең жол ашты.
Салықтың мөлшері өсті. Федералдық бюджет салық арқылы толықтырылды.
Капитализмніц тұрақтану жылдарында репарациялық төлем төлеу реттеле
бастады. Дауэс жоспары АҚШ-тың көмегімен Германияның төлемін
жеңілдетті. Репарациялық төлемді төлеу үшін тұтыну тауарларына салық
өсті, темір жол және өндіріс орындарынан түскен таза табыстан
мемлекеттік бюджетке қаржы бөліп отырды. АҚШ үкіметі Германияга 16
млрд марка мөлшерінде жеңілдетілген, ұзақ және қысқа мерзімді
заемдар бөлді.
1924-1929 жылдардағы экономиканың дамуы айтарлықтай тұрақты бола
алған жоқ. Бірақ 1926 жылдан бастап өнеркәсіп өнімдері көптеп
шығарыла бастады. Ол 1929 жылы 1913 жылмен салыстырғанда 117%-ға
өсті. Германияныц әлемдегі үлесі 1923 жылы 8% болса, 1929 жылы
12%-ға артты. Көмір өндіру, химия және газ, электротехника саласы
жедел қарқынмен дамыды. Капитапизмнің уақытша тұрақтану кезеңінде
Германия экономикасының дамуына әсер еткен ішкі жағдайлар: 1)
өндірістің соғыстан кейінгі шоғырлануы, құрылымының өзгеруі,
өндірісте ғылыми-техникалық үрдістің кең етек алуы. өнертапқыштық
және өндірілген өндіріс тауарларының бәсекелік сапасының артуы; 2)
өндірісте электр энергиясын кең қолдану, өндіргіш күшінің артуына,
өндірісте конвейерлік жүйенің енгізілуі. Теміржол саласы электр
қуатымен жабдықталды. Электр саласында екі неміс монополиясы үстем
болды. Жалпыгермандық электр компаниясы мен Сименс-Гольск фирмасы;
Кәсіпкерлердің үлес салмағы төмендегідей болды: көмір
өндірісінде 20%, алюминий өндірісінде 70%, газ саласында 84%,
электроэнергияның 57%-ын мемлекеттік меншік өндірісі қамтамасыз етіп
отырды.
Мемлекеттік меншік өндірістің негізгі құрамдас бөлігі болды; 5)
Капитализмнің тұрақтану кезінде Ұлттық өнеркәсіптің дамуы үшін
жеке өндіріс иелеріне және мемлекеттік
өнеркәсіпке дотация, займ берілді және шет елге шығаратын
тауарларды мемлекет кепілдікке алып отырды. Банк несиелерін де
мемлекет қорғап отырды. Осы шараларды жүргізіп және бақылап
отыратын "Германия өндіріс одағы" атты комитет құрылды. Бұл
комитетке мемлекеттік және жекеменшік өнеркәсіп басшылары көрді.
Мысалы: К.Ф.Сименс, Дуисберг және Тиссен. Жыл сайын комитет
мемлекеттік бюджеттен 1,5-1,7 млрд марка көмек алып отырды. 6)
1926-1929 жылдары Германияда ірі картель,
концерндер құрылып, өндірістің шоғырлануын арттырды. 1925 жылы
еуропадағы ең ірі химия концерні ИБ Фарбениндустри құрылды. Олар
сол кезде азоттың 80%, жанармайдың (бензин) 100%-ы өндірілді. 1924-
1929 жылдары бір апталық жалақы 26,40 маркадан,
42,90 маркаға өсті. Жұмысшылар апта бойына
48 сағат жұмыс істеді. Жұмыссыздық
тұрақтану жылдарында 2 есе өсіп, барлыгы 3 млн адамға жетті.

2 ТАРАУ ФАШИЗМ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК САЯСАТ

2.1 Экономикалық дағдарыс және фашизмнiң келуi

1929-1933 жылдардағы әлемде болып жатқан экономикалық дағдарыс
Германияның экономикасына айтарлықтай ықпал етті: өнеркәсіп
өнімдерін шығару азайды, инфляция күшейді: жұмыссыздық көбейіп, 7,5
млн адамды қамтыды; көптеген өнеркәсіп орындары жабылып калды;
еңбекші халықтың жалақысы 25-40%-ға азайды; 31 мың өнеркәсіп
банкроттыққа ұшырады; ауыл шаруашылығы құлдырап, 50 мың жеке ауыл
шаруашылық фермерлері жерлерін сатуға мәжбүр болды; Германиянын
қаржы-несие жүйесі дағдарысқа ұшырады; мемлекеттік бюджет азайды.
Соғыстан жеңілген Германия экономикасының дағдарыстан шығуы өте
қиынға соқты. АҚШ экономикасының дағдарысқа ұшырауына байланысты
Германияға бөлінген заем мөлшері қысқартылды. Әлемдегі экономикалық
дағдарыс Германияда жаңа әлеуметтік-саяси ахуалға әкелді, саяси дағдарыс
жаңа қөзқарастарды пайымдап, милитаристік-фашистік күштер дағдарыстан шығу
жолдары - Версаль бітімін жою, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.