Ежелгі Египеттің діні
Жоспар
Кіріспе 1
Ежелгі египеттіктердің шаруашылығы мен тұрмысы 2
Перғауындар . египеттіктердің тірі құдайлары 3
Ежелгі Египеттің діні 3
Эхнатонның діни реформасы 4
Мөрлеу культы 5
Пирамидалар . Ежелгі Египеттің символы 6
Сурет өнері 7
Қорытынды 9
Қолданылған әдебиет тізімі 10
Кіріспе 1
Ежелгі египеттіктердің шаруашылығы мен тұрмысы 2
Перғауындар . египеттіктердің тірі құдайлары 3
Ежелгі Египеттің діні 3
Эхнатонның діни реформасы 4
Мөрлеу культы 5
Пирамидалар . Ежелгі Египеттің символы 6
Сурет өнері 7
Қорытынды 9
Қолданылған әдебиет тізімі 10
Қазіргі уақытқа дейін зерттеушілерді толғандыратын таңғажайып және құпиялы Шығыс адам мәдениетінің бесігі болды. Дәл осы өңірде өркениеттің үш көне орталығы пайда болады: Ніл өзені бойындағы египеттік, Тибр мен Евфрат аралығындағы шумерлік және Ганг өзені бойындағы үнді.
Ежелгі мысырлықтардың пайда болғаны жайындағы деректер ғылымда өте аз. Біреулері – египтологтар – олардың Азиядан шыққандығына сенеді. Оған кепіл ретінде семито-хамиттік топқа жататын тілі және, сонымен қатар, азиаттықтар мен еуропалықтарғы тән мінез ерекшеліктерін: табандылық, бастамаға ұмтылуды келтіреді. Басқаларының ойынша, Египеттің көне тұрғындары негритяндық халықтардың туыстары болды. Оған нұсқайтыны - египеттіктер арасында кең тараған өлілердің культі, фетишизм және жануарларға табыну. Қалай болса да, б.з.б. ІV мың жылдықта Ніл алқабында тұрақты египет халықы қалыптасып, алғашқы мемлекеттік құрылымдар пайда болды.
Египет Жер бетіндегі халқы түгелдей билеуші таптың айналасында болған алғышқы мемлекет, бірінші ұлы держава, дүние үстемдігіне талпынған алғашқы империя болды.
“Египет” сөзі ежелгі гректің “Айгюптос” сөзінен шыққан. Қазіргі арабша сөйлейтін египеттіктер елін “Мысыр” деп атайды. Ал ежелгі египеттіктер өз елін “Кемс” (қара) деп атады - қара топырақтың түсі бойынша.
Табиғи жағдай ежелгі египет өркениетінің шешуші факторы болды. Ніл өңірінде египеттіктер жылына 2 рет астық жинап отырды, ол астықтық көлемі едәуір – бір гектардан 100 ц дейін. Алайда бұл өңірде халықтың 99,5% тұрса да, ол Египеттің 3,5% ауданында ғана орналасты. Басқа ауданның бәрін тұқымсыз және адам тұрмайтын шөл алып отырды. Мұндағы мәдениет жеке дара дамыды, оның ерекше қасиеті дәстүрлік еді.
Египеттік өркениеттің дүниеге келуі б.з.б. ІІІ мың жылдығына сәйкес келеді: сол кезеңде Мина перғауыны жекеленген аудандар – номдарды – біріктіреді. Перғауынның басы қос диадемамен – Египет Оңтүстігі мен Дельта ауданының бірегейлігі символы - бейнеленеді.
Египет тарихының дәстүрлі кезеңдері төменгідей келтіріледі:
• Династияға дейін (б.з.б. 5 – 4 мың жж.);
• Ерте патшалық (б.з.б. 3000 – 2300 жж.);
• Египеттің алғашқы құлдырауы (б.з.б. 2250 – 2050 жж.);
• Орта патшалық (б.з.б. 2050 – 1700 жж.);
• Египеттің екінші құлдырауы (б.з.б. 1700 – 1580 жж.);
• Жаңа патшалық (б.з.б. 1580 – 1070 жж.);
• Кейінгі кезең (б.з.б. 1070 – 332 жж.).
Ежелгі мысырлықтардың пайда болғаны жайындағы деректер ғылымда өте аз. Біреулері – египтологтар – олардың Азиядан шыққандығына сенеді. Оған кепіл ретінде семито-хамиттік топқа жататын тілі және, сонымен қатар, азиаттықтар мен еуропалықтарғы тән мінез ерекшеліктерін: табандылық, бастамаға ұмтылуды келтіреді. Басқаларының ойынша, Египеттің көне тұрғындары негритяндық халықтардың туыстары болды. Оған нұсқайтыны - египеттіктер арасында кең тараған өлілердің культі, фетишизм және жануарларға табыну. Қалай болса да, б.з.б. ІV мың жылдықта Ніл алқабында тұрақты египет халықы қалыптасып, алғашқы мемлекеттік құрылымдар пайда болды.
Египет Жер бетіндегі халқы түгелдей билеуші таптың айналасында болған алғышқы мемлекет, бірінші ұлы держава, дүние үстемдігіне талпынған алғашқы империя болды.
“Египет” сөзі ежелгі гректің “Айгюптос” сөзінен шыққан. Қазіргі арабша сөйлейтін египеттіктер елін “Мысыр” деп атайды. Ал ежелгі египеттіктер өз елін “Кемс” (қара) деп атады - қара топырақтың түсі бойынша.
Табиғи жағдай ежелгі египет өркениетінің шешуші факторы болды. Ніл өңірінде египеттіктер жылына 2 рет астық жинап отырды, ол астықтық көлемі едәуір – бір гектардан 100 ц дейін. Алайда бұл өңірде халықтың 99,5% тұрса да, ол Египеттің 3,5% ауданында ғана орналасты. Басқа ауданның бәрін тұқымсыз және адам тұрмайтын шөл алып отырды. Мұндағы мәдениет жеке дара дамыды, оның ерекше қасиеті дәстүрлік еді.
Египеттік өркениеттің дүниеге келуі б.з.б. ІІІ мың жылдығына сәйкес келеді: сол кезеңде Мина перғауыны жекеленген аудандар – номдарды – біріктіреді. Перғауынның басы қос диадемамен – Египет Оңтүстігі мен Дельта ауданының бірегейлігі символы - бейнеленеді.
Египет тарихының дәстүрлі кезеңдері төменгідей келтіріледі:
• Династияға дейін (б.з.б. 5 – 4 мың жж.);
• Ерте патшалық (б.з.б. 3000 – 2300 жж.);
• Египеттің алғашқы құлдырауы (б.з.б. 2250 – 2050 жж.);
• Орта патшалық (б.з.б. 2050 – 1700 жж.);
• Египеттің екінші құлдырауы (б.з.б. 1700 – 1580 жж.);
• Жаңа патшалық (б.з.б. 1580 – 1070 жж.);
• Кейінгі кезең (б.з.б. 1070 – 332 жж.).
1. В. Тимошинов Культорология: Казахстан, Евразия, Восток, Запад, Алматы, 2003
2. Т.Х.Ғабитов, М.Ш.Өмірбекова Мәдениеттану негіздері, Алматы, 2003
3. Введение в культорологию под ред. В.А.Сапрыкина Москва, 1995
4. Чернокозов А.И. История мировой культуры, Ростов-на-Дону, 1997
5. Солкин В.В. Египет: Вселенная фараонов, Москва, 2001
2. Т.Х.Ғабитов, М.Ш.Өмірбекова Мәдениеттану негіздері, Алматы, 2003
3. Введение в культорологию под ред. В.А.Сапрыкина Москва, 1995
4. Чернокозов А.И. История мировой культуры, Ростов-на-Дону, 1997
5. Солкин В.В. Египет: Вселенная фараонов, Москва, 2001
Мазмұны
Кіріспе 1
Ежелгі египеттіктердің шаруашылығы мен тұрмысы 2
Перғауындар – египеттіктердің тірі құдайлары 3
Ежелгі Египеттің діні 3
Эхнатонның діни реформасы 4
Мөрлеу культы 5
Пирамидалар – Ежелгі Египеттің символы 6
Сурет өнері 7
Қорытынды 9
Қолданылған әдебиет тізімі 10
Кіріспе
Қазіргі уақытқа дейін зерттеушілерді толғандыратын таңғажайып және
құпиялы Шығыс адам мәдениетінің бесігі болды. Дәл осы өңірде өркениеттің үш
көне орталығы пайда болады: Ніл өзені бойындағы египеттік, Тибр мен Евфрат
аралығындағы шумерлік және Ганг өзені бойындағы үнді.
Ежелгі мысырлықтардың пайда болғаны жайындағы деректер ғылымда өте
аз. Біреулері – египтологтар – олардың Азиядан шыққандығына сенеді. Оған
кепіл ретінде семито-хамиттік топқа жататын тілі және, сонымен қатар,
азиаттықтар мен еуропалықтарғы тән мінез ерекшеліктерін: табандылық,
бастамаға ұмтылуды келтіреді. Басқаларының ойынша, Египеттің көне
тұрғындары негритяндық халықтардың туыстары болды. Оған нұсқайтыны -
египеттіктер арасында кең тараған өлілердің культі, фетишизм және
жануарларға табыну. Қалай болса да, б.з.б. ІV мың жылдықта Ніл алқабында
тұрақты египет халықы қалыптасып, алғашқы мемлекеттік құрылымдар пайда
болды.
Египет Жер бетіндегі халқы түгелдей билеуші таптың айналасында болған
алғышқы мемлекет, бірінші ұлы держава, дүние үстемдігіне талпынған алғашқы
империя болды.
“Египет” сөзі ежелгі гректің “Айгюптос” сөзінен шыққан. Қазіргі
арабша сөйлейтін египеттіктер елін “Мысыр” деп атайды. Ал ежелгі
египеттіктер өз елін “Кемс” (қара) деп атады - қара топырақтың түсі
бойынша.
Табиғи жағдай ежелгі египет өркениетінің шешуші факторы болды. Ніл
өңірінде египеттіктер жылына 2 рет астық жинап отырды, ол астықтық көлемі
едәуір – бір гектардан 100 ц дейін. Алайда бұл өңірде халықтың 99,5% тұрса
да, ол Египеттің 3,5% ауданында ғана орналасты. Басқа ауданның бәрін
тұқымсыз және адам тұрмайтын шөл алып отырды. Мұндағы мәдениет жеке дара
дамыды, оның ерекше қасиеті дәстүрлік еді.
Египеттік өркениеттің дүниеге келуі б.з.б. ІІІ мың жылдығына сәйкес
келеді: сол кезеңде Мина перғауыны жекеленген аудандар – номдарды –
біріктіреді. Перғауынның басы қос диадемамен – Египет Оңтүстігі мен Дельта
ауданының бірегейлігі символы - бейнеленеді.
Египет тарихының дәстүрлі кезеңдері төменгідей келтіріледі:
• Династияға дейін (б.з.б. 5 – 4 мың жж.);
• Ерте патшалық (б.з.б. 3000 – 2300 жж.);
• Египеттің алғашқы құлдырауы (б.з.б. 2250 – 2050 жж.);
• Орта патшалық (б.з.б. 2050 – 1700 жж.);
• Египеттің екінші құлдырауы (б.з.б. 1700 – 1580 жж.);
• Жаңа патшалық (б.з.б. 1580 – 1070 жж.);
• Кейінгі кезең (б.з.б. 1070 – 332 жж.).
Ежелгі египеттіктердің шаруашылығы мен тұрмысы
Әлеуметтік байланыстар артықшылығы мен таптық тұйықтықтың жойылуы
еңбек құралдарының дамуына елеулі септігін қосты.
Қыш өнері ертеден-ақ пайда болған. Ежелгі египет шеберлері қыш
домалағы көмегімен неше түрлі ыдыс жасаған. Олар фаянс, глазурь және шыны
ойлап тапты. Египеттен тысқары жерлерде зергерлердің алтын, күміс, жартылай
асыл тастардан, пілдің сүйегінен жасаған бұйымдары кеңінен танымал болды.
Ежелгі Египеттің тұрғын үйлері иелерінің молшылығына байланысты
өздерінің айрықшалануымен ерекшеленді: саз балшығынан салынған лашықтар,
қаладағы екі - үш қабатты үйлер, ақ сүйектердің үй-жайы бар жеке үйлері.
Төбелері жазық еді, жаздың гүні олардың үстінде ұйықтайтын.
Ежелгі Египетте ағаш өңдеу өте жоғары деңгейде болды. Ағаштан қазірге
дейін қалған суреттер мен нақты заттар бойынша белгілі садақтар мен соғыс
арбалары, өзен мен теңіз кемелері салынды. Қолөнершілер керемет жиһаздар
салды. Кедейлердің үйінде жиһаз болмады. Байлар болса өздерінде төсектер,
креслолар, үстелдер, отырғыштар ұстады.
Ежелгі египеттіктердің киімдері қарапайым болды, әдетте ол тек санға
тағылатын шүберек немесе юбкамен шектелді. Осымен қатар жейделер (ер адам
үшін қысқа, әйел адам үшін ұзын) мен плащтар қолданылды.
Перғауындар – египеттіктердің тірі құдайлары
Мемлекеттің басында перғауын тұрды. Ол елде абсолюттік билікке ие
болды: бүкіл Египет оның керемет табиғи, материалдық, еңбек және жер
ресурстарымен бірге перғауынның меншігі болды. Мәселен, “перғауынның үйі”
түсінігі мемлекет (ном) түсінігімен сәйкес келді.
Ежелгі Египеттің діні перғауынға мүлтіксіз табынуды қажет етті, кері
жағдайда адам өмірі кезінде де, өлімнен кейін де үрейлі қиыншылықтарға
душар болды. Египеттіктердің ойынша, сондай шексіз билікті перғауынға тек
құдай ғана бере алды. Осылайша Египетте перғауынның құдайлануы туралы
түсінік пайда болады – ол құдайдың тірі баласы деп саналды. Қарапайым
адамдар, бай ақ сүйектер де перғауынның алдында басын изеп, ол басқан
іздерін сүйді. Перғауынның сандалын сүюге рұқсат алу үлкен құрмет болып
саналды. Перғауындарды құдайландыру Египеттің дін мәдениетінде алдыңғы
орында тұрды.
Перғауын мемлекеттің өркендеуіне алып келетін ең маңызды дәстүрлерді
орындады: қаланы шабуылдардан сақтап қалу үшін салтанатты түрде Мемфистің
(б.з.б. 3000-2400 жж. Ежелгі патшалықтың астанасы) ақ қабырғаларының
айналасында жүріп өтті; соқамен жердегі бірінші борозданы жүріп өтті; әр
көктем сайын Ніл өзеніне тасылуына рұқсат беретін мөрленген қағаз орамын
тастады.
Ежелгі Египеттің діні
Ежелгі Египеттің діні әр жерде әр уақыт аралығында пайда болған
күрделі діни сенушіліктердің қосындысы болып табылады. Ежелгі египеттіктер
көптеген жоғарғы құдайларға табынды. Барлық дерлік құдайлардың есімдері әр
түрлі еді, ал кейбіреулері болса, күннің әр кездерінде басқаша аталатын.
Осылайша, Египеттің басты құдайы – Күн құдайы “Шығыс кезіндегі Күн” ретінде
Хепри немесе Хепрер болып, “Шыңдағы Күн” – Ра, ал “Батыс алдындағы Күн” –
Атум деп аталынды. Египеттіктер барлығы қанша құдайларға сыйынғандығын айту
өте қиын, дегенмен, кейбір зерттеушілер оны жүз, мың шақты екендігін
болжайды.
Құдайлар бір уақытта табиғаттың әр түрлі құбылыстарының да, қоғамдық
тәртіптің құбылыстарының да бейнесі болып табылды. Ең маңызды құдайлардың
бірі – Птах, ол - су, жер мен дүниелік сана құдайы, баршылықтың құрушысы.
Ол дүниені құру идеясын өзінің жүрегінде ұстап, оны тілдің қозғауымен -
өзінің сөзімен, - жүзеге асырды. Птах өнер мен қолөнер кәсібінің қамқоршысы
болып құрметтелді. Ол тек адам түрінде ғана бейнеленді. Көне құдайлардың
біреуі болғандықтан, Птахты бүкіл Египет құрметтеді, әсіресе Мемфисте.
Басқа қалалардың жрецтері дүниенің пайда болуын басқаша көрді. Олар
ең алдымен Нун құдайы – ертедегі сулы хаос – болғандығын болжайды. Одан
Атум құдайы пайда болып, кейін ол Раға айналды. Атум мен Радан алғашқы
құдайлар жұбы пайда болады – ауа құдайы Шу мен оның әйелі ылғал құдайы
Тефнут. Олардан Геб – Жер құдайы, және Нут – аспан құдайы, туылады. Бұлар
болса дүниеге Осирис, Исида, Сет пен Нефтиданы алып келеді. Айтылған
құдайлар алғашқы және ең маңызды, олардан барлық құдайлар мен адамдар
жаратылады.
Эхнатонның діни реформасы
Египеттің шын мәнісіндегі көп құдайларға табынуы мемлекеттің
орталықтандырылуына, Египет жаулап алған тайпаларды бағындыруға, орталық
билікті күшейтуге еш үлесін қосқан жоқ. Б.з.б. XІV ғ. өмір сүрген Аменхотеп
ІV перғауыны бір құдайға табынуды орнықтыру мақсатында діни реформаларды
жүзеге асыруға тырысты. Ол жаңа мемлекеттік культ енгізді, нағыз құдайды
Атон атты күн дискісінен көрді. Мемлекеттің астанасы ретінде Ахетанон
қаласын қойды (қазіргі Эль-Амара қаласы) және өзіне “Атон құдайына жарамды”
дегенді білдіретін Эхнатон деп ат қояды.
Ол осы кезде күшейген көнерген жрецтер мен ақ сүйектерді жеңуге
талпынды: басқа құдайлардың культтарын болдыртпай, храмдарын жауып, храмдық
мүлік күштеп тартып алынды. Алайда Эхнатонның реформаларын күшті әрі көп
санды египеттік жрецтер қауымы қабылдамай қойды, сондықтан олар көп өмір
сүрмеді. Жаңа құдайдың культі дәстүрлі күн культімен сәйкес келсе де,
қабылданбай қалды. Перғауынның ізін басушылары оның жолын айтарлықтай
сенушілікпен жалғастыра алмады және, көп ұзамай, жрецтермен келісуден басқа
амал тапқан жоқ. Ескі құдайлардың культтары қайтарылып, жергілікті
жрецтердің деңгейі қалпына келді.
Мөрлеу культы
Ежелгі Египеттің діні мен мәдениетінің маңызды жағы болып өлімге
қарсы тұру мәселесі тұрды, египеттіктер өлімді “қалыпты емес жағдай” деп
есептеді. Египеттіктер жанның өлмейтіндігіне сенді – бұл египеттік дінның
негізгі доктринасы болды. Өлмеудің керемет ынтасы египеттіктердің бүкіл
дүниетанымын, египеттік қоғамның барлық діни көзқарасын анықтады. Басқа
ешбір өркениетте мұндай өлімге қарсы тұру осыншама айқын түрде орын алмады
деп есептелінеді. Мәңгі өлмеуге ұмтылу мөрлеу культының пайда болуының
негізі болды, ол Ежелгі Египеттің тарихында елеулі рөл атқарды.
Египеттіктердің осылай өлім міндетті түрде келетініне сенбеуі өлім адам
өмірінің соңы емес дейтін діни ілімнің пайда болуына алып келеді, ол
бойынша әдемі өмір мәңгі болып созыла берілуі мүмкін және өлген адам өмірге
қайтып оралуы мүмкін.
Египеттіктердің діни көзқарастары бойынша әр адамның бірнеше маңызды
сипаттамалары болды, оларға Сах – адамның денесі, Шунт – оның көлеңкесі,
Рен – оның есімі, Ах – оның елесі, Ба – тегінің байқалуы. Маңыздыларының
бірі адамның өлмейтін сыңары болған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе 1
Ежелгі египеттіктердің шаруашылығы мен тұрмысы 2
Перғауындар – египеттіктердің тірі құдайлары 3
Ежелгі Египеттің діні 3
Эхнатонның діни реформасы 4
Мөрлеу культы 5
Пирамидалар – Ежелгі Египеттің символы 6
Сурет өнері 7
Қорытынды 9
Қолданылған әдебиет тізімі 10
Кіріспе
Қазіргі уақытқа дейін зерттеушілерді толғандыратын таңғажайып және
құпиялы Шығыс адам мәдениетінің бесігі болды. Дәл осы өңірде өркениеттің үш
көне орталығы пайда болады: Ніл өзені бойындағы египеттік, Тибр мен Евфрат
аралығындағы шумерлік және Ганг өзені бойындағы үнді.
Ежелгі мысырлықтардың пайда болғаны жайындағы деректер ғылымда өте
аз. Біреулері – египтологтар – олардың Азиядан шыққандығына сенеді. Оған
кепіл ретінде семито-хамиттік топқа жататын тілі және, сонымен қатар,
азиаттықтар мен еуропалықтарғы тән мінез ерекшеліктерін: табандылық,
бастамаға ұмтылуды келтіреді. Басқаларының ойынша, Египеттің көне
тұрғындары негритяндық халықтардың туыстары болды. Оған нұсқайтыны -
египеттіктер арасында кең тараған өлілердің культі, фетишизм және
жануарларға табыну. Қалай болса да, б.з.б. ІV мың жылдықта Ніл алқабында
тұрақты египет халықы қалыптасып, алғашқы мемлекеттік құрылымдар пайда
болды.
Египет Жер бетіндегі халқы түгелдей билеуші таптың айналасында болған
алғышқы мемлекет, бірінші ұлы держава, дүние үстемдігіне талпынған алғашқы
империя болды.
“Египет” сөзі ежелгі гректің “Айгюптос” сөзінен шыққан. Қазіргі
арабша сөйлейтін египеттіктер елін “Мысыр” деп атайды. Ал ежелгі
египеттіктер өз елін “Кемс” (қара) деп атады - қара топырақтың түсі
бойынша.
Табиғи жағдай ежелгі египет өркениетінің шешуші факторы болды. Ніл
өңірінде египеттіктер жылына 2 рет астық жинап отырды, ол астықтық көлемі
едәуір – бір гектардан 100 ц дейін. Алайда бұл өңірде халықтың 99,5% тұрса
да, ол Египеттің 3,5% ауданында ғана орналасты. Басқа ауданның бәрін
тұқымсыз және адам тұрмайтын шөл алып отырды. Мұндағы мәдениет жеке дара
дамыды, оның ерекше қасиеті дәстүрлік еді.
Египеттік өркениеттің дүниеге келуі б.з.б. ІІІ мың жылдығына сәйкес
келеді: сол кезеңде Мина перғауыны жекеленген аудандар – номдарды –
біріктіреді. Перғауынның басы қос диадемамен – Египет Оңтүстігі мен Дельта
ауданының бірегейлігі символы - бейнеленеді.
Египет тарихының дәстүрлі кезеңдері төменгідей келтіріледі:
• Династияға дейін (б.з.б. 5 – 4 мың жж.);
• Ерте патшалық (б.з.б. 3000 – 2300 жж.);
• Египеттің алғашқы құлдырауы (б.з.б. 2250 – 2050 жж.);
• Орта патшалық (б.з.б. 2050 – 1700 жж.);
• Египеттің екінші құлдырауы (б.з.б. 1700 – 1580 жж.);
• Жаңа патшалық (б.з.б. 1580 – 1070 жж.);
• Кейінгі кезең (б.з.б. 1070 – 332 жж.).
Ежелгі египеттіктердің шаруашылығы мен тұрмысы
Әлеуметтік байланыстар артықшылығы мен таптық тұйықтықтың жойылуы
еңбек құралдарының дамуына елеулі септігін қосты.
Қыш өнері ертеден-ақ пайда болған. Ежелгі египет шеберлері қыш
домалағы көмегімен неше түрлі ыдыс жасаған. Олар фаянс, глазурь және шыны
ойлап тапты. Египеттен тысқары жерлерде зергерлердің алтын, күміс, жартылай
асыл тастардан, пілдің сүйегінен жасаған бұйымдары кеңінен танымал болды.
Ежелгі Египеттің тұрғын үйлері иелерінің молшылығына байланысты
өздерінің айрықшалануымен ерекшеленді: саз балшығынан салынған лашықтар,
қаладағы екі - үш қабатты үйлер, ақ сүйектердің үй-жайы бар жеке үйлері.
Төбелері жазық еді, жаздың гүні олардың үстінде ұйықтайтын.
Ежелгі Египетте ағаш өңдеу өте жоғары деңгейде болды. Ағаштан қазірге
дейін қалған суреттер мен нақты заттар бойынша белгілі садақтар мен соғыс
арбалары, өзен мен теңіз кемелері салынды. Қолөнершілер керемет жиһаздар
салды. Кедейлердің үйінде жиһаз болмады. Байлар болса өздерінде төсектер,
креслолар, үстелдер, отырғыштар ұстады.
Ежелгі египеттіктердің киімдері қарапайым болды, әдетте ол тек санға
тағылатын шүберек немесе юбкамен шектелді. Осымен қатар жейделер (ер адам
үшін қысқа, әйел адам үшін ұзын) мен плащтар қолданылды.
Перғауындар – египеттіктердің тірі құдайлары
Мемлекеттің басында перғауын тұрды. Ол елде абсолюттік билікке ие
болды: бүкіл Египет оның керемет табиғи, материалдық, еңбек және жер
ресурстарымен бірге перғауынның меншігі болды. Мәселен, “перғауынның үйі”
түсінігі мемлекет (ном) түсінігімен сәйкес келді.
Ежелгі Египеттің діні перғауынға мүлтіксіз табынуды қажет етті, кері
жағдайда адам өмірі кезінде де, өлімнен кейін де үрейлі қиыншылықтарға
душар болды. Египеттіктердің ойынша, сондай шексіз билікті перғауынға тек
құдай ғана бере алды. Осылайша Египетте перғауынның құдайлануы туралы
түсінік пайда болады – ол құдайдың тірі баласы деп саналды. Қарапайым
адамдар, бай ақ сүйектер де перғауынның алдында басын изеп, ол басқан
іздерін сүйді. Перғауынның сандалын сүюге рұқсат алу үлкен құрмет болып
саналды. Перғауындарды құдайландыру Египеттің дін мәдениетінде алдыңғы
орында тұрды.
Перғауын мемлекеттің өркендеуіне алып келетін ең маңызды дәстүрлерді
орындады: қаланы шабуылдардан сақтап қалу үшін салтанатты түрде Мемфистің
(б.з.б. 3000-2400 жж. Ежелгі патшалықтың астанасы) ақ қабырғаларының
айналасында жүріп өтті; соқамен жердегі бірінші борозданы жүріп өтті; әр
көктем сайын Ніл өзеніне тасылуына рұқсат беретін мөрленген қағаз орамын
тастады.
Ежелгі Египеттің діні
Ежелгі Египеттің діні әр жерде әр уақыт аралығында пайда болған
күрделі діни сенушіліктердің қосындысы болып табылады. Ежелгі египеттіктер
көптеген жоғарғы құдайларға табынды. Барлық дерлік құдайлардың есімдері әр
түрлі еді, ал кейбіреулері болса, күннің әр кездерінде басқаша аталатын.
Осылайша, Египеттің басты құдайы – Күн құдайы “Шығыс кезіндегі Күн” ретінде
Хепри немесе Хепрер болып, “Шыңдағы Күн” – Ра, ал “Батыс алдындағы Күн” –
Атум деп аталынды. Египеттіктер барлығы қанша құдайларға сыйынғандығын айту
өте қиын, дегенмен, кейбір зерттеушілер оны жүз, мың шақты екендігін
болжайды.
Құдайлар бір уақытта табиғаттың әр түрлі құбылыстарының да, қоғамдық
тәртіптің құбылыстарының да бейнесі болып табылды. Ең маңызды құдайлардың
бірі – Птах, ол - су, жер мен дүниелік сана құдайы, баршылықтың құрушысы.
Ол дүниені құру идеясын өзінің жүрегінде ұстап, оны тілдің қозғауымен -
өзінің сөзімен, - жүзеге асырды. Птах өнер мен қолөнер кәсібінің қамқоршысы
болып құрметтелді. Ол тек адам түрінде ғана бейнеленді. Көне құдайлардың
біреуі болғандықтан, Птахты бүкіл Египет құрметтеді, әсіресе Мемфисте.
Басқа қалалардың жрецтері дүниенің пайда болуын басқаша көрді. Олар
ең алдымен Нун құдайы – ертедегі сулы хаос – болғандығын болжайды. Одан
Атум құдайы пайда болып, кейін ол Раға айналды. Атум мен Радан алғашқы
құдайлар жұбы пайда болады – ауа құдайы Шу мен оның әйелі ылғал құдайы
Тефнут. Олардан Геб – Жер құдайы, және Нут – аспан құдайы, туылады. Бұлар
болса дүниеге Осирис, Исида, Сет пен Нефтиданы алып келеді. Айтылған
құдайлар алғашқы және ең маңызды, олардан барлық құдайлар мен адамдар
жаратылады.
Эхнатонның діни реформасы
Египеттің шын мәнісіндегі көп құдайларға табынуы мемлекеттің
орталықтандырылуына, Египет жаулап алған тайпаларды бағындыруға, орталық
билікті күшейтуге еш үлесін қосқан жоқ. Б.з.б. XІV ғ. өмір сүрген Аменхотеп
ІV перғауыны бір құдайға табынуды орнықтыру мақсатында діни реформаларды
жүзеге асыруға тырысты. Ол жаңа мемлекеттік культ енгізді, нағыз құдайды
Атон атты күн дискісінен көрді. Мемлекеттің астанасы ретінде Ахетанон
қаласын қойды (қазіргі Эль-Амара қаласы) және өзіне “Атон құдайына жарамды”
дегенді білдіретін Эхнатон деп ат қояды.
Ол осы кезде күшейген көнерген жрецтер мен ақ сүйектерді жеңуге
талпынды: басқа құдайлардың культтарын болдыртпай, храмдарын жауып, храмдық
мүлік күштеп тартып алынды. Алайда Эхнатонның реформаларын күшті әрі көп
санды египеттік жрецтер қауымы қабылдамай қойды, сондықтан олар көп өмір
сүрмеді. Жаңа құдайдың культі дәстүрлі күн культімен сәйкес келсе де,
қабылданбай қалды. Перғауынның ізін басушылары оның жолын айтарлықтай
сенушілікпен жалғастыра алмады және, көп ұзамай, жрецтермен келісуден басқа
амал тапқан жоқ. Ескі құдайлардың культтары қайтарылып, жергілікті
жрецтердің деңгейі қалпына келді.
Мөрлеу культы
Ежелгі Египеттің діні мен мәдениетінің маңызды жағы болып өлімге
қарсы тұру мәселесі тұрды, египеттіктер өлімді “қалыпты емес жағдай” деп
есептеді. Египеттіктер жанның өлмейтіндігіне сенді – бұл египеттік дінның
негізгі доктринасы болды. Өлмеудің керемет ынтасы египеттіктердің бүкіл
дүниетанымын, египеттік қоғамның барлық діни көзқарасын анықтады. Басқа
ешбір өркениетте мұндай өлімге қарсы тұру осыншама айқын түрде орын алмады
деп есептелінеді. Мәңгі өлмеуге ұмтылу мөрлеу культының пайда болуының
негізі болды, ол Ежелгі Египеттің тарихында елеулі рөл атқарды.
Египеттіктердің осылай өлім міндетті түрде келетініне сенбеуі өлім адам
өмірінің соңы емес дейтін діни ілімнің пайда болуына алып келеді, ол
бойынша әдемі өмір мәңгі болып созыла берілуі мүмкін және өлген адам өмірге
қайтып оралуы мүмкін.
Египеттіктердің діни көзқарастары бойынша әр адамның бірнеше маңызды
сипаттамалары болды, оларға Сах – адамның денесі, Шунт – оның көлеңкесі,
Рен – оның есімі, Ах – оның елесі, Ба – тегінің байқалуы. Маңыздыларының
бірі адамның өлмейтін сыңары болған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz