Электрондық ақпарат құралындағы интернет көші

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан білім және ғылым министрлігі

КУРСТЫҚ
ЖҰМЫС

Тақырыбы___ Интернет және журналистика ______________
_ _____________________ ________________________________ ___
_________

(бағасы)

Қорғауға жіберілді Ғылыми жетекшісі

Кафедра меңгерушісі ғылымдарының аға оқытушы_____

докторы, профессор__
(ғылыми дәрежесі, атағы)

(ғылыми дәрежесі, атағы)

______________ ______________

(аты-жөні) (аты-жөні)

________ _________ _________ __________

(қолы) (күні) (қолы)
(күні)

Тобы ______________

Студент
______________

(аты-жөні)

______________ ___________
(қолы) (күні)

2008ж.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
4
1. Электрондық ақпарат құралындағы интернет көші
5
1.1 Интернет білімділігі дегеніміз не?
9
2. Жаңа технологиялар заманында ескі құндылықтарды реттеу
14
2. Web –журналистика
17
2.1 On-line ережесінде жұмыс жасайтын электрондық БАҚ 19
3. Ақпарат кеңістігінің қауіпсіздігі
23
Қорытынды 27
Пайдаланған әдебиеттер тізімі 29

КІРІСПЕ

Зерттеу жұмысының жалпы сипаттамасы. ХХ ғасырдың соңында басталған
серпіліс – микропроцессорлы компьютерлік технологияның желілік
технологиямен кірігу нәтижесiнде қалыптасып желiлiк-ақпараттар технологиясы
aтaнғaн жаңа ақпаратты серпiлiс бүгiнгi дәуiр қоғамын ғажайып өзгерiстерге
бастар негiзгi күшке айналып келедi. Интернет-журналистиканың өзіне тән
спецификалық қасиеттері журналистика түрі ретінде қарастыру керектігін
түсіндіреді. Интернет-журналистика баспасөз, радио, теледидармен қатар
қоғамның ақпараттық саясатын анықтайды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Курстық жұмыс барысында интернет-
журналистика мен дәстүрлі журналистика арасындағы айырмашылықты
қарастырдық. Жұмыстың басты өзектілігі қазіргі заманауи интернет-
журналистиканың біздің өмірдегі орны мен маңыздылығы туралы толық мағлұмат
алуға болатындығы.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті. Курсттық жұмыстың негізгі
мақсаты мен міндеті - Бұқаралық ақпарат құралының жаңа түрін, яғни
интернет-журналистиканың қыр-сырын және Интернет-журналистиканың қоғамдағы
даму перспективасын көрсету.
Зерттеу жұмысының нысаны. Интернет пен дәстүрлі журналистика
арасындағы айырмашылықты көрсету.
Зерттеу жұмысының пәні. Курсттық жұмыстың негізгі көтерген мәселесі –
Интернет-журналистиканың даму перспективасы.
Зерттеу жұмысының теориялық және методологиялық негізі. Курсттық
жұмыс жазу барысында негізінде Кітапхан әлемі, ПМУ хабаршысы.
Журналистика сериясы атты газет-журналдардағы бір қатар мақалаларды және
интернеттегі материалдарды қарастырдық.
Зерттеу жұмысының әдіс-тәсілдері. Курсттық жұмыс жазу барысында
негізгі жалпылау, сараптау, талдау, зерттеу, жинау әдіс-тәсілдері
қолданылған.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңалығы мен нәтижелері. Бұл курсттық
жұмыстың басқа жұмыстардан ерекшелігі интернет-журналистика жөнінде толық
мағлұмат алуға болады. Қазақстандағы интернеттің кең дамуы, интернеттің
ақпарат құралы ретінде дәрежеге жетуі туралы баяндалады.
Зерттеу жұмысының теориялық және практикалық мәнділігі. Бұл курсттық
жұмыстағы көтерілген интернет-журналистика мәселесі бойынша жоғары оқу
орындарындағы студенттері Журналистика және интернет пәні бойынша теориялық
мәлімет алуға болады. Сонымен бірге, практикалық жұмыста да қолданылуға
болады.
Зерттеу жұмысының құрылымы. Берілген курсттық жұмыс негізгі үш
бөлімнен тұрады. Олар: Кіріспе бөлім; Негізгі бөлім, ол өзінде үш бөлімнен
құралған: 1 бөлім – Интернет білімділігі дегеніміз не туралы жалпы түсінік;
бұд бөлім тағы 3 бөлімшеден тұрады: 1.1 - Медиабілім мен медиаоқудың
анықтамасы, 1.2 - Ақпарат бостандығы, 1.3 - Интернет үшін жазылған заң; 2
бөлім – Веб-журналистика; бұл бөлім тағы бір бөлімшеден тұрады: On-line
ережесінде жұмыс жасайтын электрондық БАҚ; 3 бөлім - Ақпарт кеңістігінің
қауіпсіздігі және соңғы бөлім Қорытынды.

1 Электрондық ақпарат құралындағы интернет көшi

Тарихта адамзат өркениетiн дамытуда бiрнеше ақпараттық серпілістер
болғаны мәлiм. Олардың бiрiншiсi - жазу арқылы ақпараттық ұрпақтан-ұрпаққа
жетуi. Екiншi серпiлiс - баспалардың пайда болуы. Үшiншi серпiлiс -
электрдiң пайда болуы нәнижесiнде қалыптасқан телеграф, телефон, теледидар,
радио секiлдi т.б. ақпарат тарату құралдарының адамзат өмipiнeн кеңiнен
орын алуымен ерекшеленедi. Ақпарат эволюциясындағы бұл серпiлiстер күллi
әлем халықтары iспеттi қазақ халқы үшiн өз мемлекетiнде жоғары мәдениетi
бар өркениеттi қоғам құруына орасан зор ықпалы болды.
ХХ ғасырдың соңғы ширегiнен басталатын төртiншi серпіліс –
микропроцессорлы компьютерлік технологияның желілік технологиямен кірігу
нәтижесiнде қалыптасып желiлiк-ақпараттар (информационнокоммуникационные)
технологиясы aтaнғaн жаңа ақпаратты серпiлiс бүгiнгi дәуiр қоғамын ғажайып
өзгерiстерге бастар негiзгi күшке айналып келедi.
Ендi электрондық ақпарат құралдарындағы интернет-баспа, интернетрадио
және интернет-телевизия салаларына нақты тоқталып өтейiк.
Интернет-баспаның формасын көрсету газеттердiң дәстүрлi жақыны болып
келедi, кей уақытта иллюстрациялы. Сондықтан, алғашқы бетте, интернет-
сайттары танымал газеттердiң және интернет-журналистиканың көшбасшысы
сияқты көрiнедi. Алайда, БАҚ қағаздарындағы дәстүрлi электронды версиялары
жүйе баспаларынан қарағанда төмен. Мұның өзiндiк себептерiн тәржiмалап
көрелiк.
Мамандардың пайымдауларынша, бұл электронды баспалардағы үздiксiз
мiнездеме екен. Қағаз газет күнделiктi шығып тұрады. Қағаз баспаларының
сайттары ақпаратты жиi алмастырмауынан да болады. Он-лайндiк газеттер
сағатына немесе одан да көп жаңа жаңалық басуына болады. Он-лайндiк
журналистика деген түciнік қалыптасты, ол - интернет-баспаның жұмыстағы
үздiксiз мiнездемесiн байқатады. Бұл - тұтынуға көп әcepiн тигiзедi,
өйткенi, бiр күнде оқырман бiрнеше рет сайтқа енедi.
Қағаз газетiнiң стилистикасы жүйе стилистикасынан ерекшеленедi.
Газеттiң жүйелiк пайымы қағаздың мазмұнына тән, желiлiктiң есебiне
бағытталады. Бұл факторды газеттен өзгерту мүмкін емес, ол үшiн мәтiндi
қысқартып, жүйе cәнінe қарай ыңғайлау қажет. Бұдан басқа он-лайн баспасы
жүйе аудиториясына ығыстырылып, жүйелiк тематиканы таратады.
Электронды баспа көптеген жүйелерге қарағанда жүйе жаршысындағы
қағаздар тегiн. Егер Сараптама немесе Қорытынды тегiн ену арқылы жаңа
номерге өтсе, онда ол жазылу мен толық жаршы үшiн Коммерсант немесе
Жаршылар төлеу қажет. Электронды жаршыға жазылу қағазға жазылуға
қарағанда жоғары. Коммерсант немесе Жаршылар бiраз материалдарды ғaнa
тегiн оқуғa мүмкiндiк бередi. Сонымен, газеттiң мұндай саясаты iскep
адамдарға ыңғайлы. Оның көптеген оқырмандары Интрентке енiп алған және
материалдарды қағаздың аз мөлшерiне қою арқылы шығарады. Қағаз баспаның
жүйелiк желiсiн байытудың басқа да жолдары бар. Бұл жүйелiк мүмкiндiктер
мен сервистiң жоғалуы, баспаның безендiрiлуi (aқ-қара, БАҚ-ғы қағаздарды
тарату немес aқ-қара иллюстрациялардың жүйеден жойылуын орнату) интерфейс
қолайлылығы (газет қағазында тұрғызуды қалыптастыру және ол интернет
жаршысында қалай көрiнедi). Интернет - баспаның бiр ерекшелiгi, сұрақтың
тарихымен танысып, оған қатысты жауаптарды басқа сайттардан табу
мүмкiндiгi. Ондай мүмкiндiк мәселен, Лента.Ру. Сарапшылар Тәуелсiз газет
- Интернет газеттiң қағаз жаршысындағы жүйесi екендiктерiн айтады. ТГ он-
лайндiк жобаға енуге талпынуда.
Дегенмен, Рунеттiң дамуы темптердiң жедел дамуымен, ресейлік
аудиторияның дәстүрлi БАҚ-да байқалады. Оқырмандар психологиясы әp БАҚ-қa
өзiндiк талаптарын қойып, стилистикасымен таныстырады.
Электрондық ақпарат құралдарының келесi түpi - Интернет - радио.
Ерекше көрiнгенiмен, Интернеттегi радио офф-лайн сынды
функцияларды орындайды: радио мұндa бұқаралық ақпарат құалдарының
бастаушысы болып табылады.
Радиостанция үлкен жүйеге ұмтылады, сондай-ақ ол қазiргi модаға сай
болғанына байланысты емес. Интернет арқылы тарату: Ригадан да хабар беру,
ал, тындаушылары АҚШ-та болуы мүмкін. Мұндaғы құқық пен заңдылық
аспектiлерiнiң орны зор, заңды базалары өзге елдерде әрқалай ерекшеленедi.
Осы мәселе туpaсындa ресейлiк радиожурналистердiң сұхбатынан бiраз
ойларға тоқталып өтейiк. Cұpaқтарға Игорь Черский Серебрянный дождь
Интернет-радиостанциясының бөлiм редакторы және меншiктi тiлшiсi жауап
бередi. Автордың ойынша, Интернет жүйесi радиостанцияның жұмысына елеулi
үлес қосуда, әлi де қосады. Интернет жүйесiндегi басты нышаны болып,
радиотыңдаушылармен күндiз-түнi бойы байланыста болу, олардан әртүрлi
ақпараттар алу (хат, тапсырыста, музыкалық және т.б. дыбыс файлдары,
графикалық бейнелер т.б.) және әрине визуальды ақпарат тыңдаушыларына
мүмкiндiк тудыру. Қазiргi таңда Интернеттегi арнайы сайттардың көмегiмен
тыңдаушылар станцияның тарихын бiлiп, жарнамалық прайс-беттерiмен танысып,
бағдарламаны көредi, суреттер, кiшiгiрiм фильмдердi көруге мүмкiндiк алады.
Интернет көмегiмен адам әлемнiң кез-келген нүктeciнe бойлап, қалаған
уақытында кез-келген радиостанциясын тыңдай алады. Бүгiнде хаттар мен
музыкалық тапсырыстарды жiберетiн бағдарламалар бөлiмi бар, ол ди-джей мен
жүргiзушiлердiң көмегiмен жүзеге асады. Сонымен қaтap, сайтта әзiл-қалжын
тапсырыста коллекциясы бар, оган қалжыңқой шешендер қатыса алады. Үлкен
табыс хид-парадта, тыңдаушылар Интернет желiсiне тiкелей шығып, өзi
тыңдаған орындаушы мен әнiнe дауыс бере алады.
Интернеттегi жүйе материалдары ақпарат қызметiнде басқа да түрлi
сайттармен әрiптестiк байланыс орнатып, оған, ең жаңа ақпараттар мен
прессрелиздерiн жiбередi.
Көрiп тұрғандай, Интернет – кiшкентай аудиторияны жергіліктi
радиотаратумен таныстыру, сондай-ақ көптеген радиостанциялар, Интернеттегi
тыңдаушыларының санын арттырады.
Радиостанция үшiн Интернет нышаны мыналармен қорытындылады:
- бiрiншiден, интернет оған жету жолында барлығын жасайды, радиосигнал
қайда ғана естейдi немесе бұл дабылдың трансляциясы өте қымбат,
экономикалық жоғы ақталмаған.
- екiншiден, Интернет радиостанцияларының тip тұтынушыларына клуб
орнатып, музыкалық тақырыптарға талдау жасау және оны саралауға мүмкiндiк
тудырады.
Интернет радиостанция мен жаңа БАҚ-тың байланысын нығайтудағы басты
құрал болып есептеледi. Интернет байланысындағы жаhандану процессiнiң
құралы ретiнде өзектiрек болмақ. Бiрақ Интернеттегi техникалық мүмкiндiктер
хабар таратудың сапалы дәрежесi. Сол себептi Интернет радиостанцияның даму
жолы.
Сонымен қaтap, адам егер байланыс аясынан тыс жерде болғанда радионы
қабылдағыш арқылы тыңдап, оны қалыпты жағдайда тыңдай алады. Дыбыс сапасы,
технологиялардың дамуы бiр жерде тұpmaca да, еш күмәнсiз, ең үздiк сайтта
болсын, қабылдауышта жақсы шығады. Бiздiң елде барлығында бiрдей компьютер
жоқ. Сол себептi Интернет барлық елдегi секiлдi тарату құралы болып,
Интернеттiң жарнама рыногы шектеусiз.
1988 жылы Forrester Research компаниясының АҚШ-тағы Интернетжарнаманың
шығындары $1,3 млрд., Интернеттiң басқа бөлiгi - $200 миллион құрады.
Қорыта келе, радионы не күтiп тұр, Интернеттi тұтынып, жаңа БАҚ
құрылымына жаңа құрылғы орнату керек пе, деген сұpaқтap туындайды. Аса
күрделi барлық радиостанция өз беттерiн жаhанды компьютерлiк Интернет
жүйесiнде ашып, шынайы уақытта таратады. Егер RealAudio бағдарламасының
күйiне келтiрсе, әр әлемнiң кiрiспесiн көрiп, 5 мың радиостанцияның
бағдарламасымен, ондағы бағдарлама мен жүргiзушiлерiмен танысады.
Радиожурналистика корректорлық дүниелерiн анықтайды. Интернетте
Интернетпен жұмыс жасау, құралдың өмip cүpyiнe септiгiн тигiзедi. Сол
станцияның дамуы, ол жұмыс жасайтын iciн жоспарлайды, өз байланысын
орнатады.
Электрондық ақпарат құралдарының келесi бiр саласына тоқталып өтсек,
ол интернет және теледидар.
Баспасөзбен салыстырғанда жүйедегi бұқаралық ақпарат құралы iшiнде
теледидардың орны ерекше. 1997 жылдың маусым айында Веронис Сулер (Veronice
Suhler) келтiрген орташа статистика бойынша, 1990 жылы американдық көрермен
экран алдында 1120 caғат жылына отырған. Барлығы жетi жыл iшiнде бұл сан
907 сағатқa дейiн төмендеген, ал 2001 жылы орташа көрермен теледидарды 830
caғат көрген - уақыт саны экран алдында 10 жылда 20 пайызға қысқарған.
Қазiргi уақытта теледидардың көмeгiмен ата-аналарына қоңырау шалып,
өздерiңiздiң есеп-қисаттарын тексерiп, пиццаға тапсырыс беру немесе сериал
көру барысында басқалардың пiкiрлерiмен алмасуға мүмкiндiк туды. Бiр сезбен
айтқанда, керуеттен тұрып жүрудiң еш қажетi болмайды.
Көптен күткен интерактивтi теледидар жай ғaнa экраннан көрiнбейдi - ол
теледидардың құрылғысын жақсартуды көздейдi. Бiрақ ол интерактивтi
теледидар қалай жүзеге асады?
Бiрiншi сатысында көрермендер кабельдi немесе спутниктiк каналдар
арқылы бағдарламаның электронды түpiн пайдалынады. Олар телешоуларды
қарауға, саралауға мүмкiндiк тудырып, сәйкес бағдарламаларға дабылдарды
құрады немесе автоматты түрде бейнемагнитофондарға жазады.
Содан соң Ұлғайған ТВ кабельдi (click) теледидарын орнатады. Бұл
көрермендерге қосымша ақпарат бередi немесе қашықтықтан басқару пультi
арқылы тапсырыс бере алады.
Соңында Толық ИТВ пайда болады. Теледидар веб-браузер болып, сондай
құралдармен жұмыc iстeyre болатындығын байқатады.
America Online телекомпаниясы осы негiзде жұмыс жасауда, AOLTV жобасын
жiберуде, өз тұтынушыларына 20 миллионнан жоғары мүмкiндiк тудырады.
Merrill Lynch Генри Блоджет (Henry Blodget) aғa сарапшы осы рыногтың
көшбасшы болуды көздеп, байланыс құрылғыларын меңгерудi талап етедi. AOL
жалғыз емес. Microsoft Web ТV қызметi мыңдаған отбасына жұмыс жасауда.
Өндiрiстiң жаңа стандартын қамтуда бейнедабылдарына (ATVEF) және басқа да
телевизиялық телекоммуникациялық компаниялар өз теледидарын көрсетiп,
көpepмeнiн көбейтуде. Jupiter Communications сараптау фирмасының
болжауынша, 2007 жылы ИТВ қызметiн 45 миллион американдық отбасы
пайдаланатын болады.
Маркетингтiк компанияның вице-президентi Чарли Тришлер, ИТВ
технологиясының негiзiн жасаушы, оны қолданудың түрлi нұcқасые көрген. Ол
осы тұрғыда: Европадағы теледидар - теледидардан көп, 40 пайыз
әдебиеттерiн телевизиялық Teletext қызметi арқылы сатып алуға болады.
Тришлер сондай-ақ US West компаниясының таратуын, ТВ-ның зор дауысты
телефоны автожауап және автоматты түрде нөмердi көрсетедi. Ұлыбританияда
телевизор арқылы интерактивтi ойындарды қолданады.
Британдық ichooseTV компаниясы, оның жетекшiлiгiмен теледидар саласына
өзгерiс әкелдi. Жаңа жаңалықтың пайымы, тұтынушылар ендi өздерiне қажеттi
телебағдарламаны құрастыра алады, оның қай уақытта көрсетiлуiн де қоя
алады. Мұндай қызмет төрт жағдайда керек: бiрiншiден, тұтынушылар үшiн,
екiншiден, жарнама берушiлер үшiн, үшiншiден, тәуелсiз студияларға (өзiн
көтеруге орай), сондай-ақ ichooseTV-ң өзi үшiн. Көрсетiлетiн
бағдарламаларды Windows Media Player, RealPlayer арқылы көруге болады.
Қазiр тек РС арқылы, ichooseTV басшысы, онда мобильдi құрылғылар арқылы да
көруге болатындай етiп жасайтындығын атады.
Forvester Research болжауынша, 2004 жылы жарнамадан түскен кipic, сату
мен жазылу ИТВ-ға 20 млрд. долларды құрады. Бұл кipicкe Wink Communications
және Respond ТV компаниялары да енедi. Олар технологияларын құрып, қосымша
ақпарат алу, қашықтағы пультті қолдануды көздейдi. Сондай-ақ олардың
технологиясы теледидар арқылы зат сатып алуға болатындығын да айтады.
Respond ТV операциясы қазiргi таңда жұмыс жасауда тапсырыстар жарты caғaт
iшiнде орындалады. Eкi компания да ағымдағы жылдың соңына дейiн оны 3
миллион отбасы қамтиды деген ойда.
Жарнама берушiлер үшiн бұл нағыз жұмак, - дейдi. Wink директоры
Мэгия Уайлдроттер - жарнаманың нұрын бiлiп, оның шешiмiне төлеп, тапсырыс
жасаушылармен байланыс жасау мүмкiндiгi туды дегендi алға тартады. ИТВ
бойынша электронды коммерция сатып алушыларға жақсы болып қанa қоймай,
жарнамаға өз септiгiн тигiзедi және тiкелей маркетингпен шұғылданады.
Тұтынушылар ИТВ-нің өзiндiк жұмыстарын құpyдa, Интернеттегi жұмыстapын
реттеу арқылы сүйiктi телебағдарламаларды көруге мүмкiндiк бар. Жақында
Dataguest mе жарияланған есепте, бiр уақытта теледидар көрiп, сонымен қaтap
вебпен жұмыс жасау 1998 -2001 жылдары аралығында 8 миллионнан 30 миллионға
өскен. Есеп авторы, сарапшы Суката Раинаряк, көптеген телевеберлер (82%)
теледидар фонода болады, вебпен жұмыс жасағанда. Басқа телевеберлер
Интернеттi қосымша ақпарат табуы үшiн қолданады немесе басқа көрермендермен
байланыс жасау, онлайндық cұpaқжауап телешоуларына қатысу үшiн пайдаланады.
Бұл жаңашылдықтар Ресей мен Қазақстанды толғатуда. Виктор Кузнецов,
ОРТ ақпараттың бағдарламалар функциясының ақпаратпен қaмту бөлiмiнiң
басшысы: Интернет және жаңа медиа - технология тарату мен уақытты
үнемдейдi. Жалпы алғанда, ақпарат ғасырында әлем жаhандану ауылына
айналып барады. Жаңалықтар, бiр аулада болса, сол сәтiнде басқа түкпiрге
жетедi.
Интернет - керек ақпаратын алу үшiн журналистке мүмкiндiгiн тигiзуде.
БАҚ-тың жаңа түpi пайда болды. Ол - электронды интернет-газеттер, бiр күн
iшiнде өз парақтарын жаңартып, толықтырып отырады. Ақпарат агенттiктерi, өз
интернет-өндірістерін иемденуде.
Радио мен теледидардың жүйелiкпен ұқсастығы жеделдiлiгiнде. Алайда
радио мен теледидар эфирге белгiлiнген кесте арқылы шығады және олардың ең
өзектiсiн қай каналдан табу кepeктiгi бiр сәтте мүмкiн емес. Екiншiден, ең
маңызды жаңалықтарды ақпаратты каналдар шұғыл хабарлар барысында беруiне
мүмкiндiк бар. Интернетте, радио мен теледидарда ақпарат беру әртүрлi.
Интернет өзiне бейне, дыбыс және мәтін қалпында да қабылдайды, ал, басқа
электронды ақпарат құралдарында мұндай бола бермейдi. Көп уақытта интернет-
баспа электронды БАҚ-тан айырмашылығы он-лайнның ақпаратты соңынан естyi
емес, жапсырған күйiнде қалдырылуы. Интернет-баспаның аудиториясы
жеделдікті талап етеді, радионы тыңдап, теледидарды көру арқылы адам өзіне
қажетті ақпаратты толығымен ала алмаса, ал мұнда кез келген сәтте
қабылдағышты қосып, тыңдай алады.
Газет, журнал, ақпарат агенттiктерi, телекомпания, радиостанциялардың
өз Интернет-басшылығы болғаны орнықты. Осы және басқа да БАҚ сайттарын
тұтынушыларға мұрағат газеттері мен журналдарындағы мақалалар, ақпараттық
және сараптау теледидарлары мен радиобағдарламаларына шығаруға септігін
тигізеді.
Дегенмен, жаңа мүмкiндiктердi ашумен ондағы өзгерiстер, толықтырулар
журналистика мамандығының қажырлы еңбегi көп уақытты алады. Сенiмдiмiз,
басты өзгерiс - әлi алда. Бiз тек жаңа жол басындамыз!

1.1 Интернет білімділігі дегеніміз не?
Медиабілім мен медиаоқудың анықтамасы
1962 жылы Мереналл Маклюэн әлемдік масштабта электрондық технологиялар
арқасында адамдардың бір-бірімен байланысты болғандығына орай жаһандық
ауыл деген түсінікті енгізді. Соңғы 20 жыл ішінде бізге интернет, серіктік
телеарна, ұялы телефондар, цифрлік камералар және сымсыз құралдар сияқты
өмірімізге жаңа электрондық технологиялар енді. Бірақ дамушы елдердің басым
бөлігі бұл ауылдан тыс қалып отыр. Әлем тұрғындарының көбі үйреншекті
телебағдарламалар мен фильмдер қарап, үйреншекті әуенді тындайды да,
бүкіләлемдік өрмектің үйреншекті сайттарын қосады.
Ақпараттың артықшылықтарын сезетін әлемде, Маклюэннің медияны
зерттеуге шақыруы орынды. 21 ғасырда ұстаздар алдындағы ең маңызды
мәселелердің бірі: түрі саладағы білімнің деңгейін арттыру, жекеше айтсақ,
электрондық ақпарат құралдарын, ойын-сауық және байланыс ғасырында маң
медиабілімді арттыру.
Медиабілімді арттыру мақсатында бүкіл әлем бойынша, міне, 40 жыл бойы
түрлі жұмыстар атқарылып келеді. Әсіресе, Канада, Австралия және Қос
Ханзадалықта оған үлкен көңіл бөлінеді. Канада әрқашан да аналитикалық
медиаға тәуелді болды. Бірақ ондағы медиабілім деңгейінің көтеру мәселесі
жуырда ғана қозғала басталды. 1980 жылға дейін медиабілімнің деңгейін
арттыру туралы жұмыстарды керек емес артықшылықтарға сияқты қарады. Бүгінде
медианы қолдану мәдениетін игеру, Канаданың барлық аудандық мектептеріне
шарт болып отыр. Жергілікті білім беру органдары, жас азаматтардың сыни
ойлауын, таңдау, сондай-ақ көрген, естіген және сабақ кезінде, сабақтан тыс
уақытта қабылғандарының бәрі, шын мәінде шынайы білімдері болып
табылатындығын деген шешімге келді.
Медиаұстазы Дэвид Букингем медиаоқуын медианы оқыту процессі ретінде,
ал ал медиабілмді осы процесстің нәтижесі деп анықтама берген болатын. Яғни
оқушылармен алынған білім мен тәжірибе кешені.
Медиаоқу курсы бағдарлмасы ең тиімді бағдарлама деп танылды, өйткені
ол ұстаздық тіжірибенің ең соңғы жетістіктерін үйлестірді, тәртіпаралық
мінезді мойынсұнады, сыни ойлауды қалыптастырады, оқушыларға арналған іздеу
мен ақпараттар алмасуына көп көңіл бөледі, сондай-ақ сабақты тәуелсіз оқуды
талап етеді.
Медиаоқуы оқушыларда медиалық проблемаларға зерттеушілік әрекетті,
олардың мекен-жай бағытын анықтауға,осы аудиторияға өтініш мақсаттар мен
авторларын, авторлық позиясын, онда білдіретін көзқарастар деңгейін
танытуға бағытталған. Медиаоқу курсы дұрыс жауаптарды беруді үйретпейді,
азаматтың өмір бойғы мүмкіндіктер мен құқықтарын арттыратын дұрыс сұрақтар
қоюды үйрету мақсат етеді.
Курс аяқталғаннан кейін оқушылар ақпараттарды, ойын-сауық пен БАҚ-та
күнделіктіде жарық көретін жарнама материалдарын білімді және сынай оқуы
үшін барлық керекті білімді алады. Олар сын ойын, өмір тәжірибелерін және
БАҚ-тың кез келген хабарламалар мен түрлі өнімін, соның ішінде видеоклипп,
интернет ортасы, футбол алаңдарына визуалды жарнама мен фильмдерде
жарнаманы орналастыруды пайдалана алады.
Олар онда бар мәліметті, қандай ақпараттың бар- жоғы тұрғысынан,
өзіне бұл медиаөнімнің мақсаты қандай, оған кім төлейді, қандай
құндылықтарды ол бекітіп, кімнің үлесіне тиетінін деген сұрақ қоя отырып,
сондай-ақ осының бәрі ақпараттық толығуға қалай әсер ететіндігін талдай
алады.
Медиакеңістік кең және өзіне газет, журналдар, телеарна, кино және
интернет сияқты ақпарат құралдары мен ойын-сауықты кіргізіп қана қоймай,
сәндік, ойыншықтар, атақты тұлғалар және т.б. әйгілі мәдениеттерді қамтиді.
Осы бағытта беттеуге тырысатындар, түрлі қиын, яғни өзара байланысты
факторларды талқылауда белгілі концептуалды сәлемдемелердей бағыт алу
керек. Мынау медиа өнімдерді талдауда канадалық ұстаздар мен пайдаланатын
кейбір сәлемдемелер:
1. Барлық медиаөнімдер құрастырылған.
2. БАҚ шындықты құрайды.
3. Аудитория медиахабарлама мазмұнын алдын-алады.
4. БАҚ коммерциялық мақсаттарды қуалайды.
5. БАҚ идеоланған және түрлі құндылықтарды насихаттайды.
6. БАҚ әлеуметтік және саяси мақсаттарды қуалайды.
7. БАҚ-та пішін мен мазмұн өзара байланысты.
8. БАҚ-тың әрбір түрі ерекше эстетикалық пішінге иеленген.
Оқушылардың медиабілімін арттыру үшін қолданылатын ұрандарды БАҚ-пен
қолданушы капитализм, жоғары технологиялар қақтығысуында түрлі әрекеттерден
қорғау әрекеті ретінде емес, диологқа шақыру түрінде болу тиіс.
Ақпарат бостандығы
Мемлекеттік органдардың кепілдігімен ақпаратқа еркін қол жеткізу деп
түсінетін ақпарат бостандығы, бүгінде адамның ең негізгі құқығы ретінду
кең таңылды.Бұл түсінік, әдетте мемлекеттік органдардан қоғамдық маңызы бар
ақпаратты алу құқығы ретінде анықталады.Осындай сипаттағы ақпарат, үкімет
функцияларын жүзіге асырып және халық атынан басқару үшін демократикалық
жолмен таңдалған адамдардың қызметтері жайында дұрыс көрініс беру керек.
Қысқаша айтқанда, сөз мемлекеттік органдармен иеленген және
үкіметтегілердің әрекеттері туралы ақпараттарды алу үшін әрбір адамның
құқығы жайында болып отыр.
Бүгінгі таңда, әсіресе, жиырмасыншы ғасырдың екінші жартысы өзінің
күрделілігімен нң батыл ұйғырлаулардан асып кетіп, өмір мен мегополисттерде
жұмыс істеу жаһандқ телекоммуникациялар желісі және Интернет оның ақиқаты
болды. Бүгінгі әлемнің күрделілігі минут сайын пайда болатын үлкен
мөлшердегі ақпаратты дерек көздер санының көбеуімен құпталады бұл мағынада
бүгінгі өмір өткен ғасырларда әлеуметтік өмірдің деңгейі кең қазбалар мен
фабрикалар санымен анықталып жатқан кезенінен ерекшеленеді. Бүгінгі күні,
ақпарат дамуының ең басты қайнар көзі болып табылады.
Адамзат өмірінің тарихында ақпарат жүйе маңызды билік құралы ретінде
пайдаланды ол әрқашанда адамдарды басқару құралы болды. Өйткені өкімет
әрекеттері құпия түрде асырылып жатқан жерде, адам құқықтары мен
бостандықтары шектеледі, яғни азаматтар күрделі қоғамдық процесстерге
белсенді түрде қатысуының алшақтатылады.
Бүгінде, ақпараттың демократия ауасы екендігін әділ түрде
ерекшеленеді. Ақпаратқа еркін түрде қол жеткізуді мойын сыну, мемлекеттік
институттар мен қкіметтін күштеу және өкімет аппаратын, қоғамдық талаптарын
көрсететін басқару жүйесіне қайтақұрылу процесінде бұрылыс пунктқа айналды.
Ақпаратқа еркін қол жеткізу ақпарат кеңістігін кеңейеді және бастықтар мен
мемлекет үкіметіне бақылау жасау құралдарына бөлмей, азаматтарға өздерінің
саяси егемендігін айтып, жүзіге асыруға мүмкіндік беріп, құқықтардың
орындауына кепілдік береді.
Ақпарат бостандығы тек қана мемлекет органдары немесе қоғамдық
ұйымдардың еншісіндегі ақпаратқа қол жеткізуге, сөздің кең мағынасында
қатынастары бар. Қоғамдық ұйымды анықтау барысында, олардың формальдық
арнаулардан гөрі бұл адамдар мен органдардың қоғамға көрстілетін
қызметтеріне басым көңіл аударылады. Осыдан, кейбір жағдайда жеке азаматтар
мен ұйымдар ақпарат бостандығына байланысты міндеттері бар деп қарастырылуы
мүмкін. Бүгін қоғамдық ұйымдар иеленген ақпаратың барлық азаматтардың
еншісі екендігі жалпы таңыған, сондықтан да алғашқылар бұл ақпараттарға
еркін қол жеткізуді қамтамасыз ету керек.
Ақпаратқа еркін қол жеткізу, ақпаратты еркін түрзе алу құқығының пайда
болуына негіз болған өз көзқарасының болуы және оны еркін түрде білдіруден
басталады. Бүгін ол, халықаралық ұйымдарының маңызды құжаттар мен
декларацияларында тіркелген, адам құқығының негізгі құқығы.Бұл құжаттар
Біріккен Ұлттар Ұйымының адам құқығының Жалпыортақ декларациясын (19 бап )
және азаматтық пен саяси құқығы жөніндегі халықаралық пакт (19 бап), Европа
Кеңесімен қабылдаған адам құқықтарын қорғау туралы Европалық конвенция (10
бап), американдық мемлекеттер Ұйымының адам құқығын қорғау туралы
Америеандық конвенция өзіне еңгізді.
Жоғары аталғандар мен басқа халықаралық ұйымдармен еңгізілген осы
маңызды құжаттардың негізінде халықаралық нақты стандарттар құрылды. Европа
КЕңесінің министрлер комитеті мемлекет органдары иеленген ақпаратқа қол
жеткізу туралы Кепілдемені R 81(19) және ресми құжаттарға қол жнткізу
туралы Кепілдемені R2002 (2) қолдады. Бұл кепілдемелер шекарасында мемлекет-
қатысушылар олардың құқықтық жүйесінде бар ақпаратқа еркін қол жеткізуге
кепілдік беріп, оны дамытуға міндетті 2002 жылы адам құқығы жөнінде
Америкааралық комиссия ақпаратқа еркін қол жеркізу құқығы адам құқықтарының
негізгі екендігін айқындайтын, еркін білдіру принципі жөніндегі
Америкааралық декларацияны ратифицирофкаға жөнелтті.Халықтар мен адам
құқығы жөніндегі Африкандық Комиссия, ақпарат бостандығы жөнінде арнайы
бөлімі бар, Африкада еркін білдіру принципі туралы Декларацияны қабылдады.
Ұлттық заң қабылдаушылар ақпарат бастандығын бекітуде, өз тарапынан
маңызды үлестерін қосты. Мемлекет ақпаратына еркін қол жеткізуді рұқсат
ететін құжат, Швецияда 1776 жылы еңгізілді. Висконсий солтүстік америка
штатында осындай заңының еңгізуіне бірталай уақыт өтті. 1849 жылы заң
қабылдаушы жиналыстарының есептеріне қол жеткізуді қамтамасыз еткен
бұхаралық митингтерді өткізуге рұқсат беретін парламенттік акттар қолдады.
Оңтүстік Америкада ақпарат бостандығы жөніндегі заң Колумбияда 1888 жылы
қабылданды. Алайда, ақпаратқа еркін түрде қол жеткізу дәуірі , 1966 жылы
АҚШ пен ақпарат еркіндігі туралы заң қабылданған кезден, яғни 1960 ж-дан
басталды. Келесі отыз жыл бойы ақпаратқа еркін қол жнткізу құқығы басқа
әлем елдерінің де заң актілермен бекітілді. Ол жалпы ортақ мемлекеттін
қайырлылығы мен концепциясына сәйкес болды. Көптеген елдерде ақпаратқа
еркін қол жеткізу конституциялық құқыққа айналды.
Интернет үшін жазылған заң
Баспа станогының пайда болу туралы жаңалық қуанышпен қарсы алды,
өйткені ол барлық баспа станоктарының иелеріне ақпарат таратуға құқықты
беріп, баспа ісін демократияландырды. Әрине, осындай мүмкіндікті бәрі де
иеленген жоқ. Өз көзқарасын білдіре алатындар жалпыға тиеселі
технологияның жоқшылығына кез болды.
Интернет мүмкіндіктері жағдайды өзгертті. Әркім өзімен баспа саногы
болып кетеді. Әркімнің ақпаратты таратып, алуға мүмкіндігін алады,
коммуникация формалары әр түрлі болуы мүмкін: екі абонент арасындағы
сөйлесу, жалғыз адам мен топ арасындағы, немесе керісінше болуы мүмкін.
Осыған ешқандай заң қабылдаушы органдар, сот немесе ақпарат ағымына кедергі
жасауға құштар болатындар бөгет жасай алмайды. Және құпиялықпен мекен-
жайдың көрсетпеуіне байланысты интернет сөйлесушіні тани алмайды.
Біз, біздің еркіндіктерімізді сақтайтын инфрожүйені иеленуге құштар
болдық, және ол интернет болғанына сендік, және ол солай болады деп айта
аламыз. Бұл мағынада ең көрсетілімді, АҚШ конгрессімен 1996 жылы бұқаралық
құралдар коммуникацияларының (CDA) тәртіп сақтау туралы заңының тағдыры
болып табылады. Бұл заң тәртіпсіз ақпаратты бұқараға жаятын сайттарға,
сондай-ақ интернет сайттарға кірушілердің жасын бақылаын талап еткен. Лезде
CDA-ның конституционалдығы туралы мәселе туды. Осы мәселе бойынша жетекші
маман Дэвид Собель: интернет сайттарға кіретін миллиондаған жеке адамдардға
қажетті ақпараттың қайсысы керек екендігіне қарамастан, бұл жасөспірімдік
буаздық, СПИД және басқа да жыныстық қатынастар арқылы берілетін аурулар,
көркем әдебиеттің туындылары не авангардтық поэзия болмасын, бұл адамдардың
бәрі жеке өмірге араласпай, құпия түрде өздерінің конституциялық құқығын
пайдаланады. CDA АҚШ конгресінің заңың алып қоюға тырысады.
Интернет пайдаланушылар құпиялылықты сақтауды өтінеді. Ақырында, заң
жеке азаматтардың құпиялылықты сақтау және еркін ойды білдіруді талап
етудің негізінде алынды. Сот сөзін келтіретін болсақ интернетті реттеуге
ұмтылатындардың мақсатары қандай болмасын,барлық жаһандық ауылды өрттеп
кетуіне әкеледі. Яғни электрондық пошта, топтық жіберу жүйесі,
телеконференция, не чат-форумдар арқылы мәлімет алушының жасын анықтайтын
тиімді тәсіл жоқ. Электрондық поштаның мекен-жайын, адресат жайында нақты
мағлұматтарды бере алмайды. Сондай-ақ есімдер мен телефон нөмірлері бар
берік мекен-жайлар тізімі жоқ, болсадағы, ол лезде ескеріп кетеді. Осы
себептен, жіберуші, қабыл алушы адамның бой жеткендігі туралы ешқандай
мәліметтермен иеленбеген.
Жоғары сот мүшелерінің көзқарастары бірдей еді. Бұл динамикалық
көпқырлы коммуникация тәсілі тек қана әдеттегі басқа не жаңылық ақпарат
құралдарымен шектелмей, аудио өнімді көрсету, видео және фотосуреттердің
қазіргі уақыт режимінде интерактивтік диологқа кіріспені тез қамтамасыз
етеді. Чат-форумдарға қатысу арқылы, телефон желісі бар кез келген адам
қалалық айтушы бола алады және оның дауысы кез келген трибунадан әлдеқайда
алыс таралып кетеді. Веб беттерді топтық жіберушіні және
телеконференцияларды сот анықтамасына сәйкес, пайдалану арқылы осы адам
ақпараттың авторы мен таратушысы болуы мүмкін.
Интернет желісінің толығуының әртүрлілігі, адам ойының қншалықты
әртүрлі болса, сондай.
Біз бүкіл әлемдік ақпарат инфрожүйесі туралы армандағанымызда, ол
ақпараттың еркіндігін не мемлекеттік шектеулермен, не саяси режимдармен
ұсталынбайтын және де, кедергісіз ашық кеңістікте қатынасуға мүмкіндік
беретіндей болды. Интернет арқасында шындық, ал кейін өзіміз де еркін
боламыз. Осы шындықсыз және еркіндіксіз ашық қоғам жоқ қой.
Әлеуметтік күштер шешілген мәселелерді бақыла және олардың нәтижелерін
алдын-алу ешкімнің қолына келмейтіндігін сезе отырып, және осыменен болашақ
ұрпаққа процеске қосылу мүмкіндгін бере отырып, оның кемшіліксіз болуына
талпынады. Қоғам мүшеері оның қайта құрылуына өз үлестерін қосып, өз
көзқарастарын ортақ талқылауға салатынын және нарқ идеялар мен көзқараспен
бөлусуге талпынатындармен толығып кететіні, болуға тиісті жәйт ретінде
саналды. Біз еркін қатынасу, көзқарастармен алмасу және диологты сүймелдеу
мүмкіндігін де болуға тиісті жәйт ретінде қабылдймыз. Интернет ашық қоғамды
нәрліндіретін қанжүйесі болады деп ұйғарылды.

1.2 Жаңа технологиялар заманында ескі құндылықтарды реттеу
Интернет пайдалануды басқару
Интернет пайдалануды басқару - бірнеше пікірді туғызатын түсінік.
Біреулер оны интернеттің негізгі жүйесінің басқаруына жауапты жағдайымен
байланыстырады. Басқалар осы түсінікті интернетті ақпараттармен толықтыру
сұрақтарына байланысты, мемлекет тарапынан белсенді кірісу легетимизациясы
ретінде қарастырады.
2003 жылдың желтоқсан айында Женева қаласында өткізілген ақпаратты
қоғам мәселелеріне байланысты жоғары деңгейдегі бүкіләлемдік кездесу
салмақты Деклорация принциптерімен әрекет Жобасының қабылдауымен аяқталса
да, ол оқиғалардың қндай қате бағытта даму мүмкіндігін көрсетті. Өз
позицияларын бекіту мақсатында халықаралық электрбайланыс кеңесімен (ХЭК)
ұйымдастырылған бұл халықаралық конференцияда интернеттің қауіпі жағдайында
түрлі пікірлер айтылды. Мемлекеттер тарапынан интернетті толықтыратын
ақпараттарға қатаңдау бақылау жасау туралы ниеттер айқындала түсті. Бұл
интернет пайдалануды басқару - түсінігінің бұрыс талдануы.
Жаңа технологиялардың пайда болуы саяси араласуға жеткілікті негіз пайда
бола алмайды. Интернет жаһанды түрде реттеуді қажет етпейді. Осындай реттеу
негізгі мәселелерден көңіл аудартады, ақырында, ақпарат бостандығының
қорғалуы төмендей түсетініне қауіп пайда болады. Серіктік байланыс туралы
пікірталастарының ешқайсысы жаһанды түрде реттеуге әкеп соқтырған жоқ.
Серіктерге байланысты барлық дерлік сұрақтар мемлекеттер мен аудандар
деңгейінде реттеледі.
Іздеу жүйелері
Бар құндылықтарды құрметтеу керектігін дәлелдейтін екінші бір мысал –
іздеу жүйелері. Ең атақты іздеу жүйесі – Google ашық акционерлік қоғам
болды: 27 млрд евро тұратын компанияның шын мәнінде қалай жұмыс істейтінін,
бүгінше, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.